- 1 -
ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI wymaganych
na KONKURSIE
Z JĘZYKA POLSKIEGO Z ELEMENTAMI HISTORII
dla uczniów szkół podstawowych województwa zachodniopomorskiego w roku szkolnym 2008/2009
II i III STOPIEŃ KONKURSU ELIMINACJE REJONOWE
Język polski
- znajomość właściwości opowiadania, opisu, dialogu, wywiadu, streszczenia, notatki;
mowy zaleŜnej i niezaleŜnej,
- znajomość właściwości prostych form uŜytkowych: zawiadomienia, zaproszenia, ogłoszenia, przepisu kulinarnego, podziękowania, instrukcji, rady, Ŝyczeń,
- rozróŜnianie rodzajów wypowiedzi wg intencji nadawcy,
- rozróŜnianie róŜnych typów wypowiedzeń: ze względu na cel wypowiedzi, zabarwienie uczuciowe, obecność orzeczenia,
- dostrzeganie relacji między wyrazami w zdaniu (wyraz nadrzędny, podrzędny, związek, szereg, grupa podmiotu, grupa orzeczenia),
- rozróŜnianie i nazywanie odmiennych i nieodmiennych części mowy oraz podstawowych kategorii fleksyjnych (czasownik - tryb, strona, aspekt; rzeczownik – osobowy, nieosobowy, Ŝywotny, nieŜywotny, konkretny, abstrakcyjny; liczebnik – główny, porządkowy, ułamkowy, zbiorowy; przymiotnik – stopniowanie; przysłówek – stopniowanie; zaimek osobowy; wykrzyknik, spójnik, przyimek, partykuła),
- dostrzeganie i analizowanie związków znaczeniowych między wyrazami (wyrazy bliskoznaczne, wieloznaczne, pokrewne, antonimy; realne, przenośne znaczenie wyrazu, archaizmy, neologizmy, frazeologizmy),
- rozumienie pojęć teoretyczno – literackich opisujących dzieło literackie i jego elementy (szczególnie: świat przedstawiony, fikcja literacka, narrator, baśń, elementy realistyczne i fantastyczne, motyw wędrowny, legenda, elementy prawdziwe i fantastyczne, podmiot mówiący, wers, zwrotka, rodzaje rymów, rytm, epitet, uosobienie, oŜywienie, porównanie, przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, apostrofa),
- stosowanie zasad pisowni i interpunkcji.
Historia Znajomość:
- rozwoju form i rodzajów pisma oraz materiałów piśmienniczych w staroŜytności i średniowieczu,
- nazw najbardziej rozpowszechnionych języków staroŜytności i średniowiecza wywodzących się z rodziny języków indoeuropejskich,
- prostych pojęć z zakresu prawnoustrojowego (prawo, prawo zwyczajowe, kodeks, państwo, państwo-miasto, republika, monarchia, monarchia despotyczna, monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, imperium, niewolnictwo, demokracja, obywatel, tyran, tolerancja, tolerancja religijna, równouprawnienie, olimpiada, akademia, uniwersytet i inne),
- postaci o znaczącym wpływie na rozwój prawodawstwa i form ustrojowych państw w staroŜytności i średniowieczu (m.in. Hammurabi, Perykles, Konstantyn Wielki,
- 2 -
Teodozjusz Wielki, Karol Wielki, Kazimierz Wielki),
- wzorców osobowych postaw Ŝyciowych w staroŜytności i średniowieczu,
- postaci o zasadniczym znaczeniu dla rozwoju śródziemnomorskiego kręgu cywilizacyjno- kulturowego w staroŜytności i średniowieczu (filozofowie, artyści),
- przykładów bohaterskich postaw w staroŜytności, średniowieczu (wielcy wodzowie, wojownicy i rycerze),
- przełomowych wydarzeń z historii Polski: chrzest Polski, zjazd gnieźnieński, koronacja Bolesława Chrobrego, Bolesław Krzywousty i rozbicie dzielnicowe, panowanie Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, unia polsko-litewska, Władysław Jagiełło i jego następcy, stosunki polsko-krzyŜackie (XIII – XVI w.),
- wybitnych postaci kultury polskiego średniowiecza (m.in. kronikarze), - sąsiadów Polski i ich stosunków z naszym krajem,
- najwaŜniejszych osiągnięć śródziemnomorskiego kręgu cywilizacyjno – kulturowego w staroŜytności,
- fundamentalnych osiągnięć średniowiecznej kultury europejskiej w prawodawstwie i literaturze.
Umiejętność:
- wskazywania kilku przyczyn decydujących o wydarzeniach historycznych oraz określenia ich hierarchii,
- wskazywania skutków wydarzeń, procesów i zjawisk historycznych i ich hierarchizacja, - systematyzowania wydarzeń według następstw czasu,
- posługiwania się podstawowymi pojęciami z zakresu prawnoustrojowego, rozwoju kultury i nauki w staroŜytności i średniowieczu,
- wyciągania wniosków z porównania prostych informacji dotyczących wydarzeń i postaci historycznych,
- dostrzegania związków teraźniejszości z przeszłością,
- dokonywania świadomej identyfikacji kulturowej, narodowej i państwowej, - odczytywania i opisywania róŜnorodnych źródeł informacji historycznej, - oceniania postawy postaci historycznych,
- integrowania wiedzy historycznej z róŜnych źródeł informacji,
- umieszczania wydarzeń w przedziale czasowym oraz obliczania upływ czasu między nimi,
- wskazywania postaci historycznych godnych naśladowania ze względu na osiągnięcia, postawę patriotyczną i moralną.
ELIMINACJE WOJEWÓDZKIE
Język polski
jak na etapie rejonowym oraz:
- znajomość budowy słowotwórczej wyrazów (wyraz podstawowy, pochodny, rodzaje formantów, podstawa słowotwórcza),
- znajomość budowy wypowiedzeń złoŜonych, - budowa zdania pojedynczego (części zdania),
- znajomość budowy i zawartości słowników, budowa hasła słownikowego, - rozpoznawanie rodzajów głosek; głoska a litera,
- znajomość zasad poprawnego akcentowania wyrazów w języku polskim,
- 3 -
- rozumienie pojęć teoretyczno – literackich opisujących dzieło literackie i jego elementy, (szczególnie: liryka, epika, dramat, mit, powieść i jej rodzaje, opowiadanie, nowela, bajka),
- posługiwanie się terminami związanymi z przekazem ikonicznym, radiem, telewizją, filmem, teatrem, prasą (np. autor, scenarzysta, reŜyser, aktor, scenograf, kompozytor, operator, kostium,
- dostrzeganie róŜnic między językiem potocznym a językiem literackim; umiejętność zastosowania odpowiedniej odmiany polszczyzny: języka ogólnego literackiego, języka potocznego, języka urzędowego, dialektu, gwary uczniowskiej,
- znajomość najwaŜniejszych wydarzeń kulturalnych ( w kraju i regionie),
Historia
jak na etapie rejonowym oraz:
Znajomość:
- rozwoju prawodawstwa i rozwoju systemu praw człowieka w Polsce i na świecie w epoce nowoŜytnej i XX wieku,
- najwaŜniejszych wydarzeń związanych z rozwojem idei praw i wolności człowieka i obywatela w epoce nowoŜytnej i XX wieku (np. powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wielka Rewolucja Francuska, wojna secesyjna, Liga Narodów i Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy),
- znajomość katalogu podstawowych praw i wolności człowieka w zakresie systemu uniwersalnego Narodów Zjednoczonych i systemu Rady Europy,
- wzorców osobowych postaw Ŝyciowych w epoce nowoŜytnej,
- przykładów bohaterskich postaw Polaków w epoce nowoŜytnej i XX wieku (wielcy wodzowie, Ŝołnierze),
- wybitnych przedstawicieli prawodawstwa, nauk społecznych i kultury w Polsce, Europie i na świecie w XVI – XX wieku,
- wybitnych Polaków związanych z działalnością na rzecz poszanowania praw i wolności człowieka (Jan Paweł II, Lech Wałęsa i inni),
- postaci polskich dowódców wojskowych w walkach na frontach II wojny światowej (m.in. Władysław Sikorki, Władysław Anders),
- przełomowych wydarzeń z historii Polski: unia lubelska, wolne elekcje, konflikty z sąsiadami i problem kozacki w XVII w., próby naprawy państwa i upadek Rzeczypospolitej, powstania narodowe Polaków w II połowie XVIII i XIX w., odzyskanie niepodległości, Józef Piłsudski, wojna polsko-bolszewicka, wojna obronna Polski we wrześniu 1939 roku, zbrodnia katyńska, powstanie warszawskie, konflikty pomiędzy władzą a społeczeństwem okresie PRL (m.in. 1956 r., 1968 r., 1970 r., 1980 r.), przemiany polityczne w Polsce w latach 80-tych i 90-tych XX wieku,
- systemów władzy w Europie: demokratyczny, totalitarny, autorytarny,
- wydarzeń o przełomowym znaczeniu dla sytuacji wewnętrznej i pozycji międzynarodowej Polski w latach 1945-2004.
Umiejętność:
- posługiwania się podstawowymi pojęciami w zakresu rozwoju systemu praw, wolności człowieka i obywatela, rozwoju kultury i nauki w epoce nowoŜytnej i dziejach najnowszych,
- rozróŜniania podstawowych praw i wolności człowieka i obywatela w zakresie systemu uniwersalnego i konstytucyjnego systemu Rzeczpospolitej Polskiej .
- 4 - LITERATURA Język polski
1. Podręczniki do języka polskiego klas IV-VI zatwierdzone przez MEN (MENiS) 2. Słownik języka polskiego PWN 2005 r. (recenzent A. Markowski)
3. Słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego ( wydania po 2002 r.)
4. Słownik terminów literackich, M. Głowiński, T. Kostakiewiczowa, A. Okopień- Sławińska, J. Sławiński, Ossolineum 2002r.
Historia
1. Podręczniki szkolne do historii i społeczeństwa, zestawy ćwiczeń, przewodniki metodyczne oraz inne materiały pomocnicze dopuszczone do uŜytku szkolnego przez MEN.
2. B. Snoch, Słownik szkolny. Terminy i pojęcia historyczne, WSiP.
