Badania porównawcze nad rozwojem bakterii entropatogennych na podłożach przygotowanych z serc wołowych oraz z dorsza

r;DWARD STEC, STANISŁAW ZALESKI

ROCZNIKI PZH 1960, t. XI. nr 5

BADANIA PORÓWNAWCZE NAD ROZWOJEM BAKTERII ENTEROPATOGENNYCH NA

PODŁOŻACH

PRZYGOTOWANYCH

Z SERC

WOŁOWYCH

ORAZ Z DORSZA

Z ZakŁadu Badania Żywności i Przedmiotów Użytku PZH

Istniejące

na

całym świecie

niedobory

mięsa zwierząt rzeźnych skło­

niły

wiele pracowni mikrobiologicznych do

zastąpienia

go mniej warto-

ściowym

surowcem konsumpcyjnym w postaci serc

wołowych.

Wpraw- dzie

mogą

one

być również

wykorzystywane dla celów

Sipożywczych, trafiają

obecnie w

dużej ilości

do przerobu dla celów laboratoryjnych.

W wielu krajach

łatwo dostępnym

surowcem

mięsnym

jest

mięso

ryb chudych, a w

szczególności

dorsza. Dane

wynikające

z

piśmiennictwa wskazują, że skład

chemiczny

mięsa zwierząt rzeźnych

nie

różni się

w sposób istotny od

składu

chemicznego

mięsa

ryb chudych (1-3).

Z

powyższych

przyczyn postanowiono

zbadać

czy

można zastąpić

wy-

ciąg

z serc

woł-owych wyciągiem

z tkanki

mięsnej

dorsza do przygoto- wania

różnego

rodzaju

podłóż

mikrobiologicznych

namnażających

i wy- biórczych. Badania ograniczono jedynie do drobnoustrojów enteropato- gennych.

MATERIAŁ I METODYKA

S z c ze p y. Jako diagnostyczne sz,czepy zastosowano: Escherichia coli typ serologiczny O 111 : B

4

(Muz. PZH 305/52); Salmonella paratyphi B (Muz. PZH 395/33);Shigella flexneri (Muz. PZH 285/50); Staphylococcw;

aureus (wyhodowany w

Zakładzie

Badania

Żywności

i Przedmi,otów

Użyt­

ku PZH z zatrucia pokarmowego) i Clostridium perfringens - wysoce cie-

płooporna

odmiana typu A (wyosobniona z zatrucia pokarmowego w Za-

kładzie

Badania

Żywności

i Przedmiotów

Użytku

PZH).

Pod

ł

o

ż

a. Badania przeprowadzono na

następujących

grupach

podłóż:

1) same

wyciągi;

2) buliony; 3) agar

odżywczy zawierający

1½0/o agaru;

4) niektóre

podłoża

wybiórcze.

Powyższe podłoża

przygotowywano tak na

wyciągach :z

serca

wołowe­

go jak i na

wyciąga,ch

z tkanki

mięsnej

dorsza, przy czym

wyciągi

spo-

rządzano

w sposób jednakowy zgodnie z

ujednoliconą .standartową

me-

todą

PZH (4).

Surowiec (ryby i serca)

pochodził

z trzech pór roku - wiosny, lata i jesieni. W poszczególnych porach roku

wyciągi

z serc i z dorsza spo-

rządzano

równolegle,

używając

stale

świeży,ch

surowców.

METODYKA BADAŃ

a) Na

podłożach płynnych.

Szczepy bakterii uprzednio kilkakrotnie

pasażowano przesiewając

w

odstępach

24-godzinnych na

świeży

bulion.

Po 10-godzinnej inkubacji w temp. 37° hodowle bulionowe wirowano

440

^E. Stec, S. Zaleski

Nr 5

i osad prremywano roztworem fizjologicznym NaCl. Otrzymane osady za- wieszano w

płynie

fizjologicznym NaCl

odpowiadającym objętościowo ilości

odwirowanego

podłoża,

po czym

równomierną zawiesinę

bakterii roz-

cieńczano

1 : 100. Do rozlanych miarowo po 5 ml poszczególnych

podłóż

wprowadzano 0,1 ml przygotowanej zawiesiny i posiewy umieszczano w cieplarce o temp. 37° na 6, 12 i 18 gdzin. Celem

uniknięcia

zmian

ilościo­

wych w hodowli bakteryjnej w czasie od

wyjęcia

jej z cieplarki do wyko- nania oznaczenia hodowle te

bezpośrednio

po

wyjęciu

z cieplarki pod- grzewano do temp. 1000.

Do wykonywania pomiarów

gęstości

optycznej

używano równoległych

hodowli na

podłożach

z tkanki

mięsnej

dorsza i sel'C

wołowych,

przy czym tak jedne jak i drugie, po podgrzaniu do temp. 100°

rozcieńczano wodą destylowaną

w stosunku 1 : 4, a

następnie dokładnie

mieszano W celach kontrolnych

określano gęstość optyczną płynu

z od,wirowanych

równoległych

hodowli na tych samych

podłożach,

przy czym

płyn

bada- ny

rozcieńczano również wodą destylowaną

w stosunku 1 : 4.

Gęstość optyczną

oznacz.ano na el-ektrof.otometrze Fishera. Wyniki dla poszczególnych hodowli otrzymywano przez

odjęcie

procentu

pochłonlę­

iego

światła

przez

podłoże

po odwirowaniu bakterii, od procentu

światła pochłoniętego

przez

pełną ho:fowlę

na tym

podłożu.

Zastosowane

podłoża były różne

dla poszczególnych drobnoust~ojów:

Escherichia coli, Salmonella

i

Shigella posi-ewano na

wyciągi

i buliony

zwykłe,

dla Staphylococcus aureus

używano wyciągów

bulionów zwyk-

łych

i

podłoży płynnych

Chapmana.

b) Na

podłożach stałych. Przepasażowane

szczepy bakteryjne posiewa- no na powier zchni

podłoża

w sposób

umożliwiający

swobo:lny wzrnst pojedynczych kolonii. W przypadku Clostridium perfringens posiewano odpowiedn1o na

podłoże

Wils on-Blaira. Posiewy t-ermostatowano w temp.

37° przez 18 lub 42 godziny, a

następnie

porównywano optycznie wiel-

kość

kolonii na

podłożach

z

wyciągiem

sercowym i dorszowym.

Zastosowano

następujące podłoża

dla poszczególnych drobnoustrojów:

Escherichia coli, Salmonell.a i Shigella - agar

zwykły,

agar z dodat- ki€m 1 °/o glikozy i

podłoże

Endo.

Staphylococcus aureus - agar

zwykły,

agar z dodatkiem I1l/o glikozy,

podł,oże

stale Chapmana i agar z dodatkiem 50/o kr:,vi barani-ej . ,

Clostridium perfringens --

podłoże

Wilson - Blaira dla heztlenowcow.

WYNIKI BADAŃ

a) P o d

ł

o

ż

a p

ł

y n n e.

Obfitość

wzrostu

określano

nefelome- trycznie; tym samym

więc liczebność

populacji bakteryjnej oznaczano w liczbach

bezwzględnych. Dało

to

możność

dokonania porównania nie tylko w poszczególnych porach roku

m:ędzy podłożem

na

wyciągu

ser- cowym

i

dorszowym, lecz

również zaistniała możliwość

dokonania in- nych

porównań. Dzięki

tej metodzie

można było ocenić wartość

samych

wyciągów

sercowych jak i rybnych na przestrzeni

całego

roku tak

mię­

dzy

sobą,

jak i

pomiędzy

nimi.

Można było również dokonywać

porów-

nań między różnymi podłożami.

Celem wyelimin owania wyników przypadkowych

kll.żde

oznaczenie wykonywano trzykrotnie z trze ch

równoległych

posiewów; wy_niki p~- dano w postaci

średniej

, arytmetycznej . W przypadku uzyskania wyni- ków o zbyt

dużym

rozrzucie oznaczenia powtarzano.

Uzyskane wyniki

ujęto

w tabeli I.

Szczep

Tabela I

Stopień zmętnienia podłoży płynnych w czasie wzrostu drobnoustrojów (wyrażony

w procentach światła pochłoniętego przez komórki)

= --::-·:..:..·-: ..

= ·-- :..::_·_:..::_ .

----=---==--=·--- ..:..:...--:-=....:._:__:___~;,_:_-_·~ = ··: ---:;.-. -

::s ~

I

W y c i ą g B u 1 i o n Podłoże Chapmana

~

^{~' wiorn~ ' lato}

j_~ień średnia

^{1~iosna _ l ~,}

jesień

^: srednia wiosna ^I lato

I jesień

średnia

ro ~ oo · u oo u : oo u w u w u . oo u ^! oo u ~ u oo u . oo _O oo _O oo _<J ^Q)

...

Q) en

! ~

^{N :. Q) N}

^I

^{Q) ' N Q) :I N li Q)}

^I

^{N Q) N li' Q)}

ⁱ

^{N Q) : N Q) N}

^I

^{Q) ' N Q) il N}

^I

^{Q) I N}

I

^{N ~ ~ ~ ~ : ~ ~ ·}

^{ci !}

^~

^{8 t}

^{1 ~}

I t i ci

~ ~ ~ ~ ~ ¹ ~ ~ ₁

8 ~ ,

~

U ~ ' O en 'O , cn . 'O en 'O l en 'O en 'O . cn i 'O , cn "O en "C l cn : "C "' l "C cn ! "C

E - s - ch - e - ,,,:,:,:.- ~~ -, i

^5,o

1

! 4,0

1

12,9 5,0 2-,5- 4,5

1

i 3,J 4,5 : 7,0; 6,3 5,0 7,0 6,0 :

1

T,

^6,9

ⁱ i ^{I I I}

O 111 : B, :

I . , , I .

^{i ,}

12 10.ol 9,0

13.5 6,2 3,o 5,5 . 5,5

!

6,9

1

11,3

i

^{7,7 6,5 8,5 7,o}

^I

^{8,o 8,3 8,1}

1

, 18 113,5

1 Psi 4,5 8,o . 4,3 6,5 J 7,4

!

7,9 :1s,2

I

9,5 7,o 9,o 8,o

!

9,o 10,1 9,2

I

- - - - -, -,---,-- , - - - - -- , -i - - -,- 1 - - -- - 1 - - - -1 - , - , _, _, _, _ , _

I

i i ^{I ; I}

Salmonella paratyphi B

Shigella flexneri

Staphylococcus (lureus

5,51 4,51 3,0

I

5,0 i 2,8

I

3,0 ! 3,8

i

^{4,2 11 7,35; 6,5 6,5 7,0 6,5}

^I

^{8,5 8,8 7,3}

ⁱ

' ' I

6

116,6 9,2 7,0 10,5 7,5 li 9,0 10,4 9,2

;17,7 10,0i~ -~ _9,0 10,0 11,4 11,8

1

_ _ : ___ __I _ _ , _ _ , _ _ , _ _ , _ _ , _ _

I

12

I

12,0 5,o: 5,0 6,0

i

5,0 7,0 17,3 6,0

. I ,

18 I 15,!o 8,8, 5,5 7,8 • 6,0 8,5 9,0 8,4

- -1 - -· · - - 1 - - -

6

I I I

1,8

i

3,5 11,8 j 1,6 11,8

I

2,5 4,0 6,81 4,0 12

I

· I I i

^{! I} 9 O O

3,0 4,0 3,0 3,5 3,0 3,7 ^I i , 5,5 ^J 7,

18 !'

I ^I

^{4,3 4,5 li 3,0' 3,5 3,6 '.; 4,0 !_}

i

^!I 6,5 10,0 7,3 7,5 6,91 8,7

I I ! ' I

6,01 4,01 6,3 7,5! 6,2 8,2

6

I

^{8,8 6,51}

1

. 2,a

!

3,3

!

2,8 2,s 4,8

1! 4,o

i

9,5 ! 7,oj 3,o 3,8 2,5 2,8 5,ol 3,512,s

I

2,o 13,514,o

I

^1,8

I

^2,o

I

^2,512,7

I ' '

I i I

12 I 13,5j 8,81' 4,0 6,5

i

4,3 5,8 7,3 ; 7,o :13,4: 10,6. 8.5

I ' I ' '

rn 118,e I 11,6[ 4,5 . 9,o , 5,3 6,5 9,5

1 P, 1 19,6

i

11,9

1

9.5

10,517,o

I

8,ol 9,6! 9.713,o , 2,316,317.o , 3,s , 4,5 , 4,3 , 4,6 16,0 8,0 J 10,g 12,4, 12,6 5,5 4,6 9,0 8,6 6,3 8,0 6,9 7,0

z

_>-s

o,

g,

ii

ro

.,

;;;·

a

ro

~

_Pl

i o

~

>I>-

~

-

· 442

^E. Stec, S. Zaleski

Nr 5

Jak wynika z tabeli I,

niezal,eżnie

od rodzaju bakterii oraz

użytego podłoża płynnego

przygotowanego z

ipołowu

wiosennego, uzyskano zde- cydowanie obfitszy wzrost tak po 6, jak i 12 oraz 18 godzinach l,odowl:

. na

wyciągu

doirszowym i

podłożach

na nim przygotowanych. W poz,osta-

łych

por-ach roku lmrzystniejsze wyniki uzyskiwano na

podłożach

z serc

,vołowych.

Obserwując

jednak zachowanie

się

poszczególnych bakteirii na tych sa- mych

podłofach

przygotowanych w

irÓŻnych

okresach roku

_można

~twierdzić, że

w poszczególnych porach roku

występują

wydatne

różni-

. ce. I tak np. absorpcja

światła wywołana

przez komórki Staphylococcus aureus po 18 godzinach hodowli na

wyciągu

z serc

wołowych wynosiła

na

wiosnę

11,7°/ o, w lecie 9,00/o, a na jesieni tylko 6 50/o. Podobne zja- wisko niejednolitego

namnażania

bakterii obserwuje

się również

u in- nych rodzajów

niezależnie

od

użytego wyciągu

i rodzaju

podłoża.

Z tych przyczyn wskazane

było określenie średniej

absorpcji

światła

dla

każdego

poszczególnego

podłoża

i gatunku bakteryjneg· o,

ponieważ

daje ona

możliwość

porównania

wartości podłóż

na

wyciągach

dorszo- wych i sercowych. W tym celu

obliczoną przeciętną wartość

dla

całego

roku umieszczono w kolumnie

średnia

roczna w tabeli I. Wynika z niej,

że

w przekroju rocznym

wartość podłóż

na

wyciągach

dorsvowych nie

różni s.ię

w sp osób zasadniczy od

wartości podłóż

na

wyciągach

serco- wych.

Opierając się

na

wzroście

bakterii na samych

wyciągach można pr,zypuszczać, że

w przypadku Salmonella paratyphi B oraz Staphylo- coccus aureus nieco

korzystniejszą pożywką

jest

wyciąg

rybny, nato- miast w przypadku Escherichia 'coli O 111 : B

₄

oraz Shigella flexneri wy-

ciąg

z serca.

b) P o d

ł

o

ż

a s t a

ł

e.

Oceniając

porównawczo na

podłożach

sta-

łych

kolonie posiewanych szczepów

należy stwierdzić, że

przy posiewach

równoległych

nie stwierdzono

różnic

w

wyglądzie

kolonii Escherichia coli O 111 : B

4,

Salmonella paratyphi B i Clostridium perfringens. Wzrost Shigella flexneri

był

stal,e nieco lepszy na

podłożach sporządzonych

na

wyciągu

z serc

^wołowych

(ryc. 4), natomiast Staphylococcus aureus, nie-

zależnie

od

użytego podłoża,

stale

rósł

lepiej na

podłożach sporządzo­

nych na

wyciągach

z tkanki

mięsnej

dorsza (r~c. 1-3).

Cl b

a 6

Ryc. 1. 18-godz. hodowla Staph. aureus na agarze odżywczym przygotowanym:

a) na wyciągu z dorsza,· b) na wyciągu z serc wołowych

Ryc. 2. 18-godz. hodowla Staph. aureus na agarze odżywczym z dodatkiem 1°/r.

.: glikozy ,przygotowanym: a) na wyciągu z dorsza, b) na wyciągu z serc wołowych.

Nr 5 Bakterie enteropatogenne 443

Szczególnie istotne znaczenie

może

to

psiadać

w przypadku stosowa- nia

podłoża stałego

Chapmana, na którym po 18 godzinach kolonie gron- kowca

są

bardzo drobne i

słabo wykształcone,

co powoduje

konieczność

dalszego termostatowania posiewu przez

następne

24 godziny. Na

podło­

żu stałym

Chapmana, przygotowanym na

wyciągu

z tkanki

mięsnej

dorsza,

^już

po 18 godzina, ch kolonie tej bakterii

^są

bardzo dobrze wy-

kształtcone

i

łatwe

do pobierania (ryc. 4).

a b ^a b

Ryc.

3.

18-godz. hodowla Sta,ph. aureus na

podłożu

Chapmana przygotowanym:

a) na

wyciągu

z dorsza, b) na

wyciągu

z

,

serc

owłowych

Ryc. 4. 18-godz. hodowla Shiegella flexneri na agarze

odżywczym

z dodatkiem

1"/o

glikozy przygotowanym: a) na

wyciągu

z dorsza, b) na

wyciągu

z serc

wołowych

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Różnice, istniejące

w budow.ie chemicznej tkanki

mięsnej

dorsza i serc

wołowych,

nie

mają

istotnego znaczenia dla wzrostu takich drobnoustro- jów jak Escherichia coli O 111 : :B

_{4 ,}

Salmonella paratyphi B i wysoce

ciepłoopornej

odmiany typu A Clostridium perfringens.

Drobnoustrojem, dla którego

wyciąg

tkanki

mięsnej

dorsza

okazał się środ-owiskiem

dogodniejszym, jest Staphylococcus aureus. Jego inten- .sywniejszy i wydatniejszy rozwój, szczególnie na

podłożach

z

połowu

wiosennego,

może rzucić

ciekawe

światł-o

na zagadnienie rybnych za-

truć

pokarmowych. Wiadomo,

że

sz- czególnie

często

po

spożyciu

ryb wy-

stępują

zatrucia

wywołane tą bakterią

(5). Zjawisko to

może być tłu­

maczone specyfjcznymi warunkami przetwórstwa rybnego oraz

wyjąt­

kową wytrzymałością

tej bakterii w

środ,owiska,ch

o wysokim

stężeniu

chlorku sodowego (6).

Być, może

jednak,

że

przyczyna

powyższego leży

przede wszystkim w

sprzyjającym

dla gronkowca, szczególnie w okresie wiosennym,

składzie

chemicznym tkanki

mięsnej

dorsza.

Jeżeli

bowiem równolegle ze

zdolnośdami

rozwojowymi tej bakterii w tkance dorszo- wej idzie jej

zdolność

produkcyjna enterotoksyny, wtedy

przyczynę bę­

dzie

można uznać

za

ustaloną.

Słabiej

na

podłożach

przygotowanych na

wyciągu

z tkanki

mięsnej

dorsza

rozwijała się

Shigella flexneri. Nie

będzi,e

to

stanowiło

jednak

5pecjaln ej niespodzinaki,

jeżeli weźmie się

pod

uwagę, że

drobnoustroje

444

^{E. Stec, S. Zaleski}

Nr 5

tego rodzaju

rozwijają się dość

trudno i wolno na szeregu

podłoży

i wy-

magają

szczególnie dogodnych warunków dla swej wegetacji.

Ujmując

, zjawisko ogólnie, wydaje

się, że

w odniesieniu do hodowli Escherichia coli, Salmonella i Staphylococcus

można r,;o;

powodzeniem za-

stosować wyciąg

z tkanki

mięsnej

dorsza zamiast

wyciągu

z serc wo-

łowych. Powyższe

twierdzenie

można uznać

za uzasadnione, stwierdza-

jąc

istnienie podobnych

wahań

w

wartości odżywczej podłoży

na

wycią­

gach z serc, jak i z dorsza, w rezultacie których

przeciętna

roczna war-

tość podłoża

staje

się

podobna.

WNIOSKI

1. Porównano

zdolności

rozwojowe poszczególnych drobnoustrojów enteropatogennnych na

wyciągu

z tkanki

mięsnej

dorsza i z serc

woło­

wych oraz na

podłożach

na nich przygotowanych.

a) Nie stwierdzono istotnych

różnic

w rozwoju Escherichia coli typu

S€-

rologicznego O 111 : B

4

i wysoce cieploopornej odmiany typu A Clo- stridium perfringens - przy

użyciu

obu rodzajów

wyciągów

i

podłóż

na nich przygotowanych.

b) Staphylococcus aureus rozwija

się

nieco lepiej na

podłożach

przygo- towanych na

wyciągu

z tkanki

mięsnej

dorsza, szczególnie

z połowów

w okresie wio.sennym.

c) Shigella flexneri rozwija

się

lepiej na

wyciągu

z serc

wołowych.

2. Ze

względu

na niewielkie

różnice

w

intensywności

wzrostu bada- nych bakterii na

,podłożach sporządzonych

z tkanki

mięsnej

dorszD i z serc

wołowych

jest

możliwe zastąp:enie podłoży

na

wyciągu

z serc

wołowych

-

,podłożami

na

wyciągu

z tkanki

mięsnej

dorsza

świeżego.

3. C T e l.(, C. 3 a JI e c K H

CPABHI1TEJlbHb!E l1CCJlEllOBAHv!51

1-IA!l

PA3Bv!Tv!EM. 3J-lTEPOf1ATOfEHHhlX 6AKTEPv!PI HA CPEllAX TTPHfOTOBJJEJ--IllblX 113 BOJ10131,IX CEP}lEU vl M51CA

TPECKH

Co,'1ep)KaH11c

AErnpu cpa,emmaJm nporpeccumiyIO rnocoo!lon1, pa3BHTH5l Escherichia coli 0111 : B_4,

Salmonella paratyphi B., Shigella flexneri, Staphylococcus aureus ,11 Clostridium perfringens WTaMM A Ha M5!CHOH BblTmKKC TpCCKH li flO:IO[lhlX ccpJl('ll, a T.IKiKC 11a cpi'·· jl,3X 'l-U "Jf.llX npHroTOBJfe!IJThlX. Cb1p11e (ph!Óbf H ccp:u,,1) llpOll·CXOilJ!JIII 11:; TpC'X BpeMCJI rom1 - necna, J!CTO ll O<:CHL. OcnOBblBcl5lCb !Hl lIOJIY'll'llllblX pny.T11,T:IT:1x: I) liC 3i\MC1leao cymccTBCHll011 pa3HllUhl B pa3BHTHII E,scherichia coli 0111 : B, Il Tl'fl.llOYIIO[)llOJ'O lllT3~!- Ma A Clostridium perfringens npH ynoTpc·ÓJrc1rnn oócHx llblrn)Kt'I< H c-pc,•t aa 1111x np!-!·

fOTOBJICl!llblX; 2) Staphylococcus aureus pa3·mmacTC5l !ICMIIDrn JIY'IIU:~ :ia cpe:tax ll]lll·

rOTOBJICHHl,IX Ha -Bb!TH}Kf<C H3 MHCa TpCCKH, ·OCQO{'!lll-0 [l('CCllllCfO y.110Bi!; '.3) Shigella flex-neri, pa3BHBaCTC5l HeM!IOro ,qy,nue Ha !lblTH}!<f<C l!:l BOJIOJ;J,JX ccp,11,cu; 4) H llH!lY TO!'O '!TO Oh!Jf!-1 O'!Cl!b HCOOJ!bll!He pa3JlHL(bl l.l HIITCHCl!BlfOCT!l BOJpana ,llCC.iIC/lYC);fblX fiaKTC)lllii B cpe;iax np,.1-ffOTOllJlCH!lhlX H-3 MHca TpeCKII H BOJIO!JblX ccp;1.c11 - cyuiccniycr 110.Tiii<IH llO:J·

MO}KllOCTb 3,n,e<:THTb cpc_:.(I,] Ha BblT5DKK2X 1!3 ·[JO.nOBblX ccp:tcLL - cpC.'~.!MII 11;1 BL,lTHiKK~X.

H3 Mnca oBe)Kef! -rpec1ur.

Nr 5

Bakterie enteropatogenne E. S t e c, S. Z a 1 e s k i

COMPARATIVE STUDIES ON THE DEVELOPMENT OF ENTHEROPATHOGENIC BACTERIA ON MEDIA PREPARED FROM

OX HEARTS AND FROM CODLING Summary

445

The developmental abilities of Escherichia coli O 111 : B4, Salmonella paraty- phi B, Shigella flexneri, Staphylococcus aureus and Clostridium perfringens type A. were compared on the extract from muscular tissue of codling and from ox hears and on the media prepared from the ,said extract. The raw materiał (fish :rnd hearts) carne from three seasons - spring, summer and autumn. On the basis of the results obtained there were found: 1) no essential differences in the developmen of Escherichia coli O 111 : B4 and the highly thermo-resistant variety of type A Clostridium perfringens -- when employing both types of extracts and media prepared from them; 2) Staphylococcus aureus grows a little better on the media pre-pared from the extract of muscular tissue of codling particularly from the spring catch; 3) Shigella flex-ncri grows be,tter on the extract from ox hearts;

4) due to small differences in the intensity of growth of the bacteria in question un the media prepared from rnuscu1ar tissue of codling and from .ox hearts it is possible to substitute the media prepared from the extract of ox hearts by media prepared from the extract of muscular tissue of fresh codling.

PIŚMIENNICTWO

1. Shewan J. M.: The Biochemistry od' Fish. Biochemical Society Sympos.ia nr 6; Unjversjty Press Cambridge, 1951. - 2. Causeret J.: Congres International d'Etude sur Ie Róie du Poisson dans l'Aiimentation, Paris, 1950. - 3. Jacqust R., Creach A. P. V.: Congres International d'Etude sur le Role du Poisson dans l'Alimen- tation, Paris, 1950. - 4. Jańczura E., Załęska H., Teisseyre T.: Standaryzacja

podłóż, Warszawa 1953. -- 5. Turzecki K. J.: Gig. i Sanit., 4, 31, 1949. - 6. Fan- r,raceus A.: Acta Pathol., 26, 655, 1949.