Funkcjonowanie agencji gospodarujących mieniem Skarbu Państwa

ISSN 1899-1114 nr 2 (2) 25 kwietnia 2008

Funkcjonowanie agencji gospodarujących mieniem

Skarbu Państwa

Urszula Smołkowska

Wstęp

Agencje należą do jednostek podsektora rządowego, o których mowa w art. 4 ust. 1. pkt 12 ustawy o finansach pub- licznych. Są państwowymi osobami prawnymi utworzonymi na podstawie ustaw, w celu wykonywania zadań publicznych.

Ze względu na spełniane funkcje agencje można podzielić na utworzone w celu:

– zarządzania wyodrębnionymi składnikami majątku Skarbu Państwa,

– finansowego wspierania środkami publicznymi wybra- nych rodzajów działalności¹.

1 Należą do nich między innymi:

– Agencja Rynku Rolnego, która jest agencją płatniczą admini- strującą mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej UE;

– Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wspierająca rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich;

– Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości – zarządza fundu- szami pochodzącymi z budżetu państwa i UE, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i rozwój zasobów ludzkich.

Głównymi źródłami przychodów agencji są dotacje budże- towe i przychody z administrowanego mienia Skarbu Państwa.

Omawiane poniżej agencje zostały upoważnione ustawowo do gospodarowania rzeczowymi składnikami majątku Skarbu Państwa. Majątek Skarbu Państwa w zakresie nieruchomości został powierzony Agencji Nieruchomości Rolnych, Agencji Mienia Wojskowego i Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, na- tomiast rezerwami państwowymi dysponuje Agencja Rezerw Materiałowych. Z uwagi na nieco inny charakter działalności Agencji Rezerw Materiałowych w niniejszym opracowaniu pominięto omówienie realizowanych przez Agencję zadań.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw, rezerwy państwowe stano- wią wyodrębniony majątek Skarbu Państwa. Na rezerwy pań- stwowe składają się surowce, materiały, paliwa, maszyny, urzą- dzenia, produkty rolne, produkty i półprodukty żywnościowe, produkty lecznicze i wyroby medyczne, a także inne wyroby niezbędne do realizacji zadań w dziedzinie obronności i bez- pieczeństwa państwa.

Głównym zadaniem powoływanych agencji było przejęcie i rozdysponowanie zbędnego mienia Skarbu Państwa, w tym

Abstract

The agencies are the state legal person to set up on the basis the acts in order to carrying the public tasks. The mentioned agencies have been entitled by the acts to taking over and relocating the property belonging to the state treasury. The article presents the main tasks of the agencies and the current data concerning management of the public property as well as the stock of the Agricultural Property Agency. Moreover, the article presents financial data of the agencies and indicates the main problems in their work. In the summary the author took a stance to advisability of existence of the agencies and also to eventual changes of the objective, the range and the principles of their activities.

nieruchomości i rzeczy ruchomych. Jakkolwiek pierwsze za- danie zostało wykonane, to dokonania prywatyzacyjne nie są zadowalające.

Wartość składników majątku jednostek państwowych szacowana na koniec 2006 r. wynosiła 204,6 mld zł. Wartość Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencji Mienia Woj- skowego i Wojskowej Agencji Mieszkaniowej stanowi około 8% majątku ogółem. Największe zasoby w zakresie gruntów Skarbu Państwa obok gruntów Państwowego Gospodarstwa Rolnego to grunty Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Stanowią one ponad 20% Zasobu.

Agencje dokonując czynności we własnym imieniu działa- ją na rachunek Skarbu Państwa. Misją agencji jest racjonalne, z punktu widzenia interesu publicznego, zagospodarowanie nie wykorzystywanego mienia Skarbu Państwa, będącego w zarządzie lub użytkowaniu.

W ostatnich latach, głównie przed wyborami do Parlamen- tu, niejednokrotnie pojawiały się propozycje likwidacji agencji gospodarujących mieniem Skarbu Państwa. Zmierzały jednak głównie do zastępowania jednych instytucji drugimi, bez do- konywania zmian systemowych. Tymczasem podstawowym i krótkookresowym celem porządkowania tej części sektora finansów publicznych powinno być ciągłe weryfikowanie ce- lowości funkcjonowania i realizacji zadań statutowych agen- cji, a także wzmożenie kontroli gospodarowania mieniem oraz efektywności wykorzystywania pomocy finansowej przyzna- wanej ze środków publicznych.

1. Agencja Nieruchomości Rolnych

Program przekształceń własnościowych państwowego sektora rolnego uruchomiono w Polsce na podstawie ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nierucho- mościami rolnymi Skarbu Państwa². Zadania związane z prze- kształceniami własnościowymi sektora rolnego powierzono Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, która działała do 2003 roku. Obecnie instytucją, której przekazano wykony- wanie zadań określonych w ustawie z 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego jest Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR). Zgodnie z art. 6.1 ustawy Agencja realizuje zadania wynikające z polityki państwa, głównie w zakresie tworzenia oraz poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych oraz warunków sprzyjających racjonalnemu wy- korzystaniu potencjału produkcyjnego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ponadto prowadzi restrukturyzację i prywatyzację mienia Skarbu Państwa oraz zajmuje się admi- nistrowaniem i obrotem nieruchomościami i innymi składni- kami majątku Skarbu Państwa użytkowanymi na cele rolne.

Zmiany wprowadzone w 2003 roku do ustawy zezwoli- ły na sprzedaż przez Agencję nieruchomości wtedy, gdy po zawarciu transakcji powierzchnia użytków rolnych będących własnością nabywcy nie przekroczy 500 ha. Wprowadzono również prawo odkupu nieruchomości w okresie pięciu lat, licząc od dnia jej nabycia od agencji (z ujawnieniem tego pra- wa w księdze wieczystej). Zatem agencja może odkupić w tym okresie sprzedaną nieruchomość za zwrotem ceny i kosztów sprzedaży oraz zwrotem nakładów, które zwiększyły wartość

2 Tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. nr 208, poz. 2128 z późn. zm.

nieruchomości. Wprowadzony przepis budzi wiele kontrower- sji, bowiem nabywcy inwestując w nieruchomości nabyte od Agencji muszą liczyć się z ryzykiem, że mogą one zostać póź- niej odkupione. W związku ze skargami nabywców od których Agencja przymusowo odkupiła wcześniej sprzedaną ziemię, Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył powyższy przepis do Trybunału Konstytucyjnego. Sprawa wymaga interwencji le- gislacyjnej, choćby sformułowania precyzyjnych kryteriów odkupu.

Zmiany wprowadzone do ustawy w 2003 roku dotyczyły także organizowania przetargów ograniczonych, umożliwia- jąc agencji organizowanie przetargów dla osób fizycznych, które chcą utworzyć lub powiększyć gospodarstwo rodzinne.

Miało to sprzyjać realizacji przez agencję ustawy o kształtowa- niu ustroju rolnego, poprzez preferencje dla nabywania nieru- chomości rolnych przez gospodarstwa rodzinne.

W 2006 roku miały miejsce kolejne zmiany w przepisach dotyczących działalności ANR. Nowelizacja art. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 2006 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach eko- nomicznych oraz niektórych ustaw,³ dała Agencji prawo nieod- płatnego przekazywania na własność zarządzającemu specjal- ną strefą ekonomiczną nieruchomości wchodzących w skład Zasobu, przeznaczonych w miejscowych planach zagospoda- rowania przestrzennego na cele inwestycyjne. Zgodnie z tym uregulowaniem podmioty zarządzające specjalnymi strefami ekonomicznymi mają prawo pierwszeństwa w nabyciu nieru- chomości Zasobu położonych w granicach tych stref.

1.1. Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa

Od początku działalności do końca 2006 r.⁴ Agencja prze- jęła ze wszystkich tytułów 4717,9 tys. ha, z tego zdecydo- wana większość powierzchni nieruchomości (3761,8 tys. ha, tj. 79,7%) pochodziła z 1 666 zlikwidowanych byłych PGR-ów.

Z Państwowego Funduszu Ziemi od początku działal- ności do końca 2006 r. przejęto do Zasobu 601,9 tys. ha (w 2006 r. nie były przejmowane żadne nieruchomości z wyjątkiem dokonywanych zmian aktualizacyjnych). Ze wszystkich pozostałych tytułów przejęto do Zasobu 354,2 tys.

ha gruntów, z tego 2,6 tys. ha w 2006 r.

Przejęte do Zasobu nieruchomości położone są przede wszystkim w rejonach północnej i zachodniej Polski. Ma to swoje konsekwencje dla obecnej lokalizacji Zasobu, gdyż na terenie 5 województw granicznych (warmińsko-mazurskiego, pomorskiego, lubuskiego, zachodniopomorskiego i dolnoślą- skiego) znajduje się blisko 1,7 mln ha, tj. 63% Zasobu. Takie położenie zasobów państwowej ziemi w znacznym stopniu ogranicza możliwości poprawy struktury obszarowej rolni- ctwa indywidualnego w centralnych i południowych rejonach kraju. Sytuację może zmienić ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego, której działanie ma sprzyjać zwiększaniu powierzchni indywidualnych gospodarstw rolnych, zwłaszcza tam, gdzie nie ma wystarczających zasobów gruntów Skarbu Państwa.

3 Dz.U. z 2006 r. Nr 141, poz. 997.

4 Dane z działalności Agencji Nieruchomości Rolnych i Zasobu Własności Rolnej SP za 2007 rok dostępne będą w połowie 2008 roku.

Analizy BAS nr 2 (2) 25 kwietnia 2008 /6

1.2. Wartość Zasobu

Na koniec grudnia 2006 roku w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa znajdowały się nieruchomości o ogólnej po- wierzchni 2639,4 tys. ha. Przeciętna cena sprzedaży gruntów rolnych wyniosła 7374 zł za hektar i była wyższa o 31,5% od przeciętnej ceny uzyskanej w roku 2005. Zgodnie z Rozporzą- dzeniem Ministra Skarbu Państwa w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zasobu⁵, wartość gruntów Zasobu oblicza się przy zastosowaniu metody stawek szacun- kowych.

1.3. Roszczenia byłych właścicieli w odniesieniu do nieruchomości będących w Zasobie Skarbu Państwa

Dane statystyczne Zasobu wskazują, że dominującą for- mą zagospodarowania mienia jest nie sprzedaż, a dzierżawa.

To, że stosunkowo mało gruntów rolnych przeznacza się do sprzedaży wynika przede wszystkim z braku planów zago- spodarowania przestrzennego oraz zgłoszenia roszczeń by- łych właścicieli w odniesieniu do nieruchomości będących w Zasobie. W związku z trwającymi pracami nad uchwaleniem ustawy reprywatyzacyjnej wprowadzony został zakaz sprze- daży nieruchomości, co do których zgłoszono roszczenia.

Zgodnie z art. 56 ust. 2 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa nieruchomości co do których toczą się postępowa- nia w związku z zarzutem o sprzeczne z prawem przejęcie na rzecz Skarbu Państwa, nie mogą być sprzedane przed zakoń-

5 Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 1 sierpnia 2003 roku w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zaso- bu Własności Rolnej Skarbu i ich części składowych, warunków roz- kładania ceny sprzedaży na raty oraz stawek szacunkowych gruntów (Dz.U. nr 140, poz. 1350).

czeniem postępowania. Ewentualne uzyskanie korzystnego rozstrzygnięcia pozwoli byłym właścicielom na ich odzyskanie lub otrzymanie odszkodowania za utracone mienie. Roszcze- nia byłych właścicieli zgłoszone do agencji obejmują około 2,6 tys. wniosków reprywatyzacyjnych i dotyczą ponad 430 tys. ha⁶. Ze sprawami roszczeń byłych właścicieli lub spadko- bierców nieruchomości związana jest również ustawa z dnia 8 lipca 2005 roku o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rze- czypospolitej Polskiej⁷, która wprowadziła zasady zaspokaja- nia roszczeń majątkowych Zabużan. Mimo, że ustawa nie ma

bezpośredniego wpływu na działalność Agencji Nieruchomo- ści Rolnych, ale ma wpływ na jej wyniki finansowe. Utworzony na podstawie ww. ustawy (art. 16 ust. 1) państwowy fundusz celowy pod nazwą Fundusz Rekompensacyjny zasilany jest wpływami ze sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 400 tys. ha.

1.4. Dane finansowe Agencji Nieruchomości Rolnych

Na poniższym wykresie zaprezentowano podstawowe dane finansowe ANR za lata 2006–2008. Z zestawienia wyni- ka, że w okresie 2005–2006 Agencja osiągnęła dodatni wynik finansowy brutto, natomiast w planach na lata 2007–2008 przewidywano stratę.

6 Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa na inter- pelację poselską nr 735 z dnia 26 lutego 2008 roku.

7 Dz.U. nr 169, poz. 1418 Tab. 2. Powierzchnia i wartość gruntów ZWRSP

Stan na

koniec roku Wartość ewidencyjna w tys. zł

Powierzchnia w ha Przeciętna cena sprzedaży gruntów rolnych w zł za 1 ha

Szacunkowa wartość rynkowa gruntów

rolnych w mld zł ogółem W tym grunty rolne

2004 ^{6 978 428 2 917 176 2 281 697 4 682 10,7}

2005 4 930 752 2 799 505 2 210 535 5 607 12,4

2006 5 528 420 2 639 437 2 100 905 7 374 15,5

Źródło: Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa w 2006 r. sporządzone przez Ministerstwo Skarbu Państwa Tab. 1. Zagospodarowanie gruntów przez ANR w wybranych latach (powierzchnia w ha)

Stan na

koniec Przejęte

do zasobu Sprzedane Przekazane

nieodpłatnie Grunty

w zasobie W dzierżawie W administrowaniu

W zarządzie i użytkowaniu

wieczystym Do rozdysponowania

2004 4 708 671 1 478 554 312 943 2 917 176 2 305 076 3 160 109 215 484 600

2005 4 715 300 1 585 427 330 402 2 799 505 2 205 844 2 378 108 303 453 117

2006 4 717 940 1 693 984 305 239 2 639 437 1 905 607 2 304 89 181 386 248

Źródło: Raporty z działalności AWRSP i ANR

Wykres 1. Dane finansowe ANR

-50 000 0 50 000 100 000 150 000 w tys. zł

przychody 133 882 122 161 114 930 132 970

koszty 113 827 115 233 119 930 138 970

dotacja z budżetu 30 2 100 50

wynik finansowy 20 055 6 928 -5 000 -6 000

2005 r. 2006 r. 2007 r. (p.w.) 2008 r. (ustawa budżetowa)

Źródło: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za lata 2005–

–2006 i ustawa budżetowa na 2008 r.

Tymczasem informacje zamieszczone w 2008 r. na stronie Internetowej Agencji wskazują, że w 2007 roku osiągnięto nadwyżkę z działalności, a w 2008 roku wpłaty Agencji do bu- dżetu państwa mają być najwyższe w 15-letnim okresie funk- cjonowania.

2. Agencja Mienia Wojskowego

Agencja Mienia Wojskowego (AMW) została utworzona na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 maja 1996 r.⁸ o gospo- darowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz Agencji Mienia Wojskowego. Agencja gospodaruje nie- którymi składnikami mienia Skarbu Państwa trwale bądź cza- sowo niewykorzystywanymi przez jednostki organizacyjne podporządkowane lub nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej. Agencja może również przekazywać w drodze umów na własność nieruchomości Skarbu Państwa jednost- kom samorządu terytorialnego, na cele związane z inwestycja- mi infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań włas- nych. Prezes Agencji na wniosek Ministra Obrony Narodowej i w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodar- ki, może przekazywać nieruchomości nieodpłatnie w drodze umów na własność zarządzającym specjalnymi strefami eko- nomicznymi (w rozumieniu ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych⁹), jeżeli prze- znaczone są w miejscowych planach zagospodarowania prze- strzennego na cele inwestycyjne.

Agencja Mienia Wojskowego w 2006 roku¹⁰ przejęła z re- sortów obrony narodowej oraz spraw wewnętrznych i admi- nistracji:

– nieruchomości zabudowane i niezabudowane o łącz- nej powierzchni terenu 1249,5 ha wraz 340 budynkami o powierzchni użytkowej 101,6 tys. m² (wartość nieru- chomości wyniosła 152,2 mln zł),

– mienie ruchome łącznie ponad 111,8 tys. pozycji asorty- mentowych o wartości 168 mln zł.

Agencja zagospodarowała również nieruchomości zbędne o łącznej powierzchni 1157,4 ha i 719 budynków o powierzch- ni użytkowej 276,1 tys. m² (głównie poprzez sprzedaż, dzierża-

8 Dz. U. nr 163, poz. 1711 z późn. zm.

9 Dz. U. Nr 123, poz. 600, z późn. zm.

10 Ocena przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2006 r., sporządzona przez Ministerstwo Skarbu Państwa

wę/najem, nieodpłatne przekazanie, oddanie w trwały zarząd, oddanie w użytkowanie wieczyste), a także mienie ruchome – łącznie 1145,6 tys. pozycji asortymentowych.

Stosownie do obowiązujących uregulowań prawnych na rzecz jednostek samorządu terytorialnego:

– sprzedano w trybie bezprzetargowym nieruchomości o łącznej powierzchni gruntu 78,6 ha, 33 budynki o po- wierzchni użytkowej 16,0 tys. m², oszacowane przez rze- czoznawców na kwotę 10,6 mln zł;

– nieodpłatnie przekazano w drodze darowizny nierucho- mości o łącznej powierzchni gruntu 10 ha z 11 budyn- kami o powierzchni użytkowej 3,2 tys. m², oszacowane przez rzeczoznawców na kwotę 15,8 mln zł.

Wartość księgowa netto mienia Skarbu Państwa powierzo- nego Agencji Mienia Wojskowego na dzień 31 grudnia 2006 roku¹¹ wynosiła ponad 1 432 449 tys. zł, z czego ponad 96%

stanowi fundusz zasobu odpowiadający wartości mienia po- wierzonego Agencji przez Skarb Państwa.

Tab. 3. Wartość wybranych składników mienia powierzone- go AMW w latach 2004–2006

L.p. Rodzaj składnika Wartość w tys. zł

31 XII 2004 31 XII 2005 31 XII 2006

1 Grunty 411 856 497 793 533 278

2 Budynki lokale

i budowle 744 415 742 921 647 182

3 Akcje i udziały 51 330 59 092 78 706

4 Towary 61 853 22 989 20 677

Źródło: Sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności AMW Informacje dotyczące funkcjonowania Agencji Mienia Woj- skowego wskazują, że zasób mienia, szczególnie nieruchomo- ści przekazywanych do zagospodarowania z resortu obrony narodowej, może zostać w najbliższych latach wyczerpany¹². W konsekwencji, przy zagospodarowywaniu nieruchomości jedynie czy głównie poprzez sprzedaż, skala działalności i wiel- kość dochodu wypracowywanego przez Agencję może w ko- lejnych okresach ulegać zmniejszeniom. Korzystając z przepi- su art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy, Agencja zamierza w większym stopniu gospodarować mieniem poprzez wnoszenie w formie aportu do spółek prawa handlowego i obejmować udziały w tych spółkach. Zasadność takich planów gospodarczych AMW powinna być przedmiotem analizy ze strony nadzoru właścicielskiego.

2.1. Dane finansowe Agencji Mienia Wojskowego

Na poniższym wykresie zaprezentowano podstawowe dane finansowe Agencji za lata 2005–2008. Uwagę zwracają planowane na 2008 rok wzrosty przychodów, kosztów i wyni- ku finansowego.

11 Dane dotyczące wykonania 2007 roku będą dostępne w poło- wie 2008 roku.

12 Informacja o działalności Agencji Mienia Wojskowego w latach 1997–2005, s. 13.

Analizy BAS nr 2 (2) 25 kwietnia 2008 5/6

Wykres 2. Dane finansowe AMW

0 200 000 400 000 600 000 800 000 w tys. zł

przychody 192 714 259 793 203 158 672 045

koszty 102 161 96 313 129 200 155 896

dotacja z budżetu 638 341 696 6 010

wynik finansowy 90 553 163 480 73 958 516 149

2005 r. 2006 r. 2007 r. (p.w.) 2008 r. (ustawa budżetowa)

Źródło: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za lata 2005–

–2006 i ustawa budżetowa na 2008 r.

Zaplanowana na 2008 rok kwota dotacji z budżetu wie- lokrotnie wyższa od wartości z lat poprzednich, wynika z planu przekazania do AMW nieruchomości zbędnych dla Sił Zbrojnych RP. Plan zakłada przekazanie zasobu nierucho- mości o powierzchni 278,9 ha wraz z budynkami i obiekta- mi, o łącznej powierzchni użytkowej 205 tys. m² i kubaturze 1292 tys. m².

3. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa

Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (WAM) powstała na mocy art. 8 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej¹³. Działa również na podsta- wie Statutu nadanego rozporządzeniem Ministra Obrony Na- rodowej. Jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną, realizującą powierzone jej ustawą zadania własne i zlecone przez Ministra Obrony Narodowej. Agencja może tworzyć spółki i towarzystwa budownictwa społecznego, wnosić mienie jako wkład niepieniężny (aport) do tych spółek i towarzystw, a także nabywać i obejmować udziały lub akcje w spółkach i towarzystwach budownictwa społecznego. Prawa i obowiązki wspólnika lub akcjonariusza w ww. podmiotach wykonuje w imieniu Skarbu Państwa Prezes Agencji.

W 2006 r. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa sprzeda- ła 11 485 lokali mieszkalnych. W zasobie Agencji na dzień 31 grudnia 2006 r. pozostawały niezabudowane tereny o po- wierzchni 734 ha, które nie mogą być wykorzystane pod za-

13 Dz.U. z 2005 r. nr 41, poz. 398 z późn. zm., Rozporządzenie Mi- nistra Obrony Narodowej z dnia 23 czerwca 2004 r. (Dz.U. nr 148, poz. 1558 z późn. zm.)

budowę mieszkaniową i są przeznaczane do obrotu lub na potrzeby wspólnot mieszkaniowych.

Wartość majątku (netto) jakim dysponowała Agencja na koniec 2006 roku wynosiła 3 569 778 tys. zł, w tym 87,7% sta- nowił fundusz podstawowy, wynikający z wartości mienia po- wierzonego przez Skarb Państwa.

Tab. 4. Wartość wybranych składników mienia WAM w la- tach 2004–2006

L.p. Rodzaj składnika Wartość w tys. zł

31 XII 2004 31 XII 2005 31 XII 2006 1 Grunty własne 495 292 397 432 376 775 2 Budynki i budowle 2 945 344 2 522 018 2 140 311 3 Środki trwałe i zalicz-

ki na środki trwałe

w budowie 42 755 37 939 52 116

4

Udziały w spółdziel- niach mieszkanio- wych, towarzystwie budownictwa społecznego i innych sp. z o.o.

284 642 534 807 591 536

Źródło: Sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności WAM

Tab. 5. Wybrane dane dotyczące nieruchomości WAM w latach 2004–2006

L.p. Rodzaj składnika Stan na koniec roku

2004 2005 2006

1 Ilość nieruchomości ogółem (szt.) 13 123 12 659 11 858 2 Powierzchnia gruntów

ogółem (ha),

w tym niezabudowane (ha) 2 611 997 2 526

981 2 377 1 010 3 Liczba budynków mieszkalnych 5 904 5 647 5 461 4 Liczba budynków i budowli

technicznych i użytkowych 2 040 1 990 1 840 5 Powierzchnia użytkowa budyn-

ków mieszkalnych (tys. m²) 8 437 8 114 7 915

6 Liczba mieszkań 77 665 62 785 52 322

Źródło: Sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności WAM

Z powyższych zestawień wynika, że wartość majątku będą- cego w posiadaniu Wojskowej Agencji Mieszkaniowej zmniej- sza się z roku na rok. Zmniejsza się również liczba nierucho- mości i powierzchnia gruntów, którymi gospodaruje Agencja.

Równocześnie uwagę zwraca wzrost wartości udziałów Agen- cji w spółdzielniach mieszkaniowych i towarzystwach budow- nictwa społecznego.

3.1. Dane finansowe Wojskowej Agencji Mieszkaniowej

Na poniższym wykresie zaprezentowano podstawowe dane finansowe Agencji za lata 2005–2008.

Wykres 3. Dane finansowe WAM

0 500 000 1 000 000 1 500 000 w tys. zł

przychody 1 130 837 989 592 914 810 784 170

koszty 886 633 778 597 733 410 657 170

dotacja z budżetu 326 904 312 782 316 900 300 000

wynik finansowy 244 204 210 995 181 400 127 000

2005 r. 2006 r. 2007 r. (p.w.) 2008 r. (ustawa budżetowa)

Źródło: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za lata 2005–

–2006 i ustawa budżetowa na 2008 r.

Z przedstawionych danych wynika, że w badanym okresie podstawowe wielkości finansowe dotyczące funkcjonowania WAM systematycznie maleją. W tym kontekście uwagę zwraca fakt, że w tym czasie wartość rocznej dotacji budżetowej utrzy- mywana jest na zbliżonym poziomie. W 2008 roku w ramach łącznej kwoty dotacji planuje się przeznaczyć 100 000 tys. zł na inwestycje mieszkaniowe realizowane przez WAM, co zdaniem resortu Obrony Narodowej pozwoli uzyskać efekt w postaci większej ilości mieszkań i stanów surowych, pla- nowanych do oddania w latach następnych. Pozostałą kwotę dotacji w wysokości 200.000 tys. zł planuje się przeznaczyć na zadania zlecone przez Ministra Obrony Narodowej, wynikają- ce z postanowień ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwate- rowaniu Sił Zbrojnych RP.

Podsumowanie

Zakres zadań poszczególnych agencji ulega ewolucji, co potwierdzają kolejne nowelizacje ustaw. Efekty funkcjonowa- nia i sposób realizacji podstawowych zadań wykonywanych w ostatnich latach przez omawiane agencje – mimo zastrze- żeń – generalnie wskazują na poprawę stopnia wykorzystania będącego w ich posiadaniu zasobu Skarbu Państwa. Potwier- dzeniem tego mogą być wyniki kontroli dokonywanych przez Najwyższą Izbę Kontroli. W oparciu o nowelizacje ustawowe i dzięki wieloletniemu doświadczeniu agencje potrafią efek- tywniej sprzedawać, upowszechniane są również inne formy zagospodarowania będącego w ich dyspozycji majątku Skar- bu Państwa. Równocześnie jednak prasa okresowo donosi o występujących nieprawidłowościach, o korupcjogennym systemie regulacji prawnych, wysuwane są postulaty dotyczą- ce potrzeby przekształceń lub likwidacji agencji. Tymczasem dane udostępniane przez agencje wskazują, że zasób grun- tów i mienia, którymi gospodarują, ulega zmniejszeniu. Dlate- go dalsze gospodarowanie rzeczowymi składnikami majątku głównie poprzez najprostszą formę sprzedaży, może dopro- wadzić w niedalekiej przyszłości do poważnego ograniczenia skali funkcjonowania oraz wartości dochodów wypracowywa- nych przez agencje. W tej sytuacji coraz bardziej zasadne staje się pytanie o przyszłość agencji.

Celowość i efektywność funkcjonowania agencji powinna być przedmiotem okresowych weryfikacji, najlepiej w formie audytu sporządzanego przez niezależne, wyspecjalizowane firmy. W określonych przypadkach wnioski pokontrolne po- winny stanowić dla nadzoru właścicielskiego punkt wyjścia dla podjęcia decyzji o pracach nad zmianami systemowy- mi w zasadach gospodarowania powierzonym majątkiem Skarbu Państwa. Ewentualne zmiany celu, zakresu czy zasad działalności lub decyzje o zmianach form organizacyjnych np. przekształceniu, połączeniu lub likwidacji agencji, po- winny być poprzedzone krytyczną analizą obecnego modelu funkcjonowania oraz opracowaniem całościowej i spójnej, ekonomicznie uzasadnionej koncepcji zmian.