Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 16: 2018/PL ISSN 0071-6723
KRONIKAKOMISJ I HISTORIISZTUKI
POLSKIEJ
AKADEMIIUMIEJĘTNOŚCIZ AROK2017
WŁADZE KOMISJI
przewodniczący:
prof. dr hab. Adam Małkiewicz zastępca
przewodniczącego:prof.drha b.JanK.Ostrowski
sekretarze:
dr hab. Kazimierz Kuczman dr Joanna Ziętkiewicz-Kot
ODCZYTY W ROKU 2017
12 Imgr Adam Spodaryk,Stan i perspektywy badań nadtwórczością Michała Lancza z Kitzingen
MichałLanczzKitingenpracowałwKrakowieod1507do
śmierciw1523r.inosiłtytułmalarzakrólewskiego.Ojegożyciuwiemyst osunkowodużoi,conieczęste,znamyzarów-
nodziełaprzezniegowykonane,jakiźródłoweinformacje najegotemat.MichałLanczznanyjestbadaczomodpołowyXIXw.dzięki Ambrożemu Grabowskiemu, który opubliko- wałwyciągizkrakowskichksiągmiejskich.W1891r.Włady-
sławŁuszczkiewiczjakopierwszypołączyłdwadzieła(obrazŚw.Hieronim, 1507,MuzeumDiecezjalnewPoznaniu,oraz zrabowane w 1940
roku obrazy z
nastawyNawróceniaśw.PawłazkościołaMariackiegowKrakowie,152 2)sygnowa- nemonogramemMLzuchwytnymwźródłachMichaelem Lanczem.WpierwszejpołowieXXw.powtarzanowcześ- niejsze ustalenia. Wyjątkiem jest artykuł StanisławaTom- kowiczaz1910r.,którywprowadziłdoobiegunaukowegosygnowane obrazyznajdującesięwówczaswklasztorzeKar-
melitaneknaWesołejwKrakowie(tryptykzkaplicyPoczę-
ciaNMPfundacjibp.JanaKonarskiego,obecniewMuzeumNarodowym w Krakowie, nrinw.I-851). Opracowania dzia- łalności Lancza podjęła się dopiero w latach pięćdziesiątychi sześćdziesiątych XXw.Maria Goetel-Kopffowa. Później niktjużniepodjąłpowtórnejanalizywiadomościnatematżycia malarza oraz jegotwórczości.
Dawnebadaniaskupiałysięprzedewszystkimnaanali-zie źródeł, datowaniu dzieł i określaniu graficznych pierwo- wzorówkompozycjiobrazóworaz,wmniejszymstopniu,na kwestiachstylu.Nierozwijanonatomiastkwestiiikonografii, społecznejpozycjimalarzaorazsztukidworskiejidladworu
tworzonej.Wpierwszejkolejnościnależypoświęcićnależytąuwagęs ygnaturomartysty,bowiemMichałLancz,conale-ży podkreślić, był pierwszym malarzem czynnym w Krako- wie, który konsekwentnie sygnował i datował swoje dzieła.SposobyumieszczaniaprzezLanczasygnaturidatnaobra-zach były
nawiązaniem do bieżącego malarstwa –
CranachaiDürera.PonadtoLanczmalowałmotywyodnoszącesiędo literatury(ptakzmuchąwdziobie)ihumanistycznychto-
poi(muchanaudzieśw.Hieronima).Naszczególnąuwagęzasługują także stojące na wysokim poziomie pejzażowe tła obrazówLancza.Równieżanalizaźródełwymagaponowne- goopracowaniawszerszymniżdotejporykontekście.Do-
tyczytoprzedewszystkimdziałalnościLanczanaWawelu.Niezbędne jest ponowne przyjrzenie się zadaniom ikom- petencjomartystówdworskichwkrajachniemieckich.Do-
kładnegozbadaniawymagająrelacjeLanczazbiskupemkra- kowskimJanemKonarskim,któregomecenatomówiłapo- nadpółwiekutemuMariaGoetel-
Kopff,niedającjednakodpowiedzi na pytania o rolę Lancza w otoczeniuhierarchy.Dotychczas nie przeprowadzono
kompleksowej analizy sty-
lowejmalarstwaLancza,któramogłabywyjaśnićgenezęsty- lumistrza.Niepoświęconotakżenależnejuwagibudowieretabulów ołtarzowych, kwestii stosowanych przez Lancza ornamentów czy różnym aspektom kostiumologicznym, od analizywielobarwnychtekstyliów,poorientalnestroje.
16IImgrKrzysztofJ.Czyżewski,drMarcinSzyma,drhab.MarekWal czak,Znowychbadańnadsztukąwkręguklaszto-
ruDominikanówwKrakowie
Prowadzone od dawna badania nad dziedzictwem arty- stycznymkrakowskichdominikanówmająobecnieszansęwejść w nowy etap dzięki grantowi „Architektura i wyposa- żenie zespołu klasztornego Dominikanów w Krakowie – odpierwszejpołowyXIIIw.doczasówwspółczesnych”,przy- znanemu przez Narodowe Centrum Nauki (jako projekt
156
badawczy nr 2014/15/B/HS2/03071), a realizowanemu w In- stytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego.Celem przedsięwzięcia jest stworzenie nowoczesnej monografiiar-tystycznej kościoła i klasztoru Dominikanów, z uwzględnie- niem pozostałych krakowskich budowli sakralnych należą-cych (obecnie lub
w przeszłości) dokonwentu,tj.
kościołaśw.Idziegoikaplicyśw.JanaChrzcicielanaPrądniku.Pod-jęte w ramach grantu działania obejmują m.in. opracowanie możliwiekompletnegokataloguzabytkówwobuwymienio- nychkościołach, klasztorze ikaplicy,uwzględniającego tak- że dzieła rozproszone i niezachowane, ale udokumentowa-
ne; docelowo katalog mabyćdostępny
online.Wykonywanesą także, metodą skaningu laserowego, pomiary
wybranychczęściwymienionychbudowli,cojestpodstawądoopraco- waniacyfrowych,trójwymiarowychrekonstrukcjikościo- łaiklasztoruorazichfragmentówwrozmaitychfazachich funkcjonowania.Ostatnimelementempracmabyćnapisa-
niewłaściwejmonografii.Wprzedsięwzięciubiorąudziałprzedstawi ciele różnych dyscyplin – historycy sztuki, archi- tekci, konserwatorzabytków,historyk, archeolog, informa- tycy,geodeciatakżestudencihistoriisztukiiochronydóbrkulturyUJ.
Badania inwentaryzacyjne przyniosły już szereg odkryć.
Jest wśród nich zespół nowożytnych i dziewiętnastowiecz- nychmosiężnych przyrządów astronomicznych i geodezyj- nych, ze sferą armilarną, złoconą, sygnowaną monogramem IRidatowaną(1599).WArchiwumPolskiejProwincjiDomi- nikanów natrafiono na duży zbiórprojektów,w tym niepub- likowanychrysunkówzwiązanychzodbudowąiwyposaże- niemkościołapopożarzew1850r.WtymsamymArchiwum
znajdująsięteżplanydotycząceinnychświątyńkrakowskich i pozakrakowskich, jak niepublikowany dotąd,niesygnowa- nyprojektnagrobkaMariizTrzebińskichSołtykowej(zm.w 1818r.)w kościele Karmelitów na Piasku. Godnym uwagi znaleziskiem jest zbiór rysunkowychprojektów lawowanychakwarelą przeznaczonych do katedry przemyskiej, a przed- stawiającychśw.Kazimierza w towarzystwie matki –Elżbie-tyRakuszankiiwychowawcy–
JanaDługosza,atakżeśw.Stanisława z Piotrowinem i królem Bolesławem Śmiałymjako pokutnikiem. Wzmiankowane w
„Pamiętnikach” Ma- riana Gorzkowskiego, zostały opatrzone sygnaturamiToma-
szaAntoniegoLisiewicza,datą1885iadnotacjami„wgJanaMatejki”.Kolejn ym niepublikowanym dotąd zabytkiem jest niezrealizowanyprojektołtarzagłównegowdominikańskim kościele Bożego Ciała weLwowie,autorstwaJanaDolińskie- go,z15stycznia1907r.Ztegosamegokościoła,zkaplicyPo-tockich, pochodzi
tabernakulum, znane z fotografiiarchi-
walnych,aprzechowywanewkrakowskimklasztorze.Naodnotowanie zasługuje również nieznany dotąd projekt „oł- tarzabocznegodokapliczkioboknawybocznej”wkościeledominikańskim w
Czortkowie, autorstwaJanaSas Zubrzyc-
kiego.Wartowreszciewspomniećointeresującymzbiorzematryc drukarskich, dziewiętnasto- idwudziestowiecznych, związanychgłówniezdrukarniąprowincji,któraprzedwoj-
nąznajdowałasięweLwowie.Szeregdalszychznalezisk,nie- kiedy bardzo spektakularnych, znajduje się obecnie w opra-cowaniu.
Zwieluzagadnieńdotyczącychkulturyartystycznejkra- kowskich predykantów wybrano do zasygnalizowania kil-ka szczególnie dla niej istotnych, a przy tym słabo dotąd
rozpoznanych.Uwagęzwróconowpierwszymrzędziena
skarbiec,jakojedenznajistotniejszychwyznacznikówpo- zycji danego
kościoła i osadzonej przy nim
społeczności.Drugimwyróżnionymproblemembyłoformowaniebra ciza
pomocąobrazów,zeszczególnymuwzględnieniemtematówzwiąza nych z etosem zakonu i jego dziejami.Trzecimna- szkicowanymzagadnieniembyłyartystyczneaspektykultówpropagow anychwkościeleiklasztorze,określającychzjed-
nejstronytożsamośćzakonu,azdrugiej–charakterystycz-
nychdlategokonkretnegokonwentu,jegokościołaifunk- cjonujących przy nim wspólnotwiernych.
9IIIdrWaldemarKomorowski,JakKrakówodzyskiwałśred- niowieczną skórę, czyli o odnowie elewacji ceglanych wwie- kachXIXiXX
Referat był poświęcony teorii i
praktycepostępowaniaztynkami,pobiałamiimalaturaminaelewacj achbudowli
średniowiecznychwwiekachXIXiXX.Wciąguostatnich dwustulat,starającsięprzywrócić(wdobrejwierze,aprzykiepskiej
wiedzy) „starożytny” charakter
budowli,usuwanoznichwszelkiepowłoki,zarównośredniowieczne,jak no-wożytne. W wyniku tych zabiegów miasta średniowieczne
dopieroterazstawałysięczerwoneodukazywanejprzezzbi- cie tynkówcegły. Tworzyłsię zupełnie fałszywy, pokutujący do dzisiajstereotyp.
Znaczną częśćbudowli
średniowiecznychpokrywanotynkamijużwchwiliwzniesienia
, a niemal wszystkie otrzy-
maływyprawytynkowewczasachnowożytnych.WwiekuXIX,z właszczawczasachpanowaniaromantycznychkoncep-cji
odczytywania i konserwacjiarchitektury
średniowiecznej(Eugène Viollet-le-Duc), powszechnie
usuwanotynki zele-
wacjikościołów,zamków,kamienic,przyjmującbezrefleksyj- nie,żeromanizmigotykpreferowałytw.szczerośćmateria- łu,czyliukazywanieczystegomuru(choćtokoncepcjazgołaoświeceni owa). Odsłonięta cegłastawałasiędogmatem,nie- stetybardzoszkodliwym;zlikwidowanoogromneilościau- tentycznychśredniowiecznych (lub równie wartościowychnowożytnych)tynkówidekoracji,niewidzącich,nie badającinawetniedomyślającsię,żeistnieją.Procedertenjednaksięnie
zakończyłi wciąż trwa
jakokonserwatorskaoczywistość,mimożejużponad100lattem uAloisRiegliMaxDvořakwskazali,żejesttometodazgruntuniewłaści wa,przynoszącawieleszkód,przywątpliwychefektachestetyczny
ch.Akonser-watorzywciąż nie
mogąpozbyćsięimperatywuukazywania
„prawdziwegośredniowiecznegolica”,stereotypu umocowa- negoipozornie
uzasadnionegootaczającyminasczerwonymifasadami – ofiaramikonserwacjisprzed lat.
Autorprzedstawiakilkanaściecharakterystycznychreali- zacji (m.in.
wieża ratuszowa, Collegium Maius,
kościołyśw.Franciszka,św.Andrzeja,św.Marka,ŚwiętegoKrzyża,Su- kiennice, Szara Kamienica, wieża Wikaryjska katedry, szpi- talwojskowynaWawelu)wskazującnaintencjeibłędyichtwórców.
20IVdrhab.MarekWalczak,Kilkauwagostyluiikonografiinagrobkakról aWładysławaJagiełły
157
odznaczający się niebywale wysokimi kwalifikacjami. Jed- noznajwybitniejszychdziełrzeźbyXVw.byłołączonezesztuką burgundzką, południowoniemiecką, węgierską (za- chowany szczątkowo nagrobek króla LudwikaWielkiego wSzékesfehérvár),aprzedewszystkimtoskańską,jednak
żadnaztychtezniejestwpełniprzekonująca.NiedawnoMateus z Grzęda wskazał na środowisko artystyczne Medio- lanu(np.figuraśw.Babilasa dłuta Mattea Ravertiego wtam- tejszym Muzeum Katedralnym). W istocie sztuka północnej Italii wydaje się szczególnie istotnym punktem odniesienia dla krakowskiego pomnika. Ramowe podziały tumby moż- nawywieśćodtakichdzieł,jaknagrobekśw.ŁukaszaEwan- gelistywkościeleS.GiustinawPadwie(szkołapizańsko- -
wenecka,1313),nagrobekMartinaAliprandiegowS.MarcowMedi olanie(ok.1350)czydekoracjarzeźbiarskakościoła
S.PetroniowBoloniiAlbertadaCampione(przed1402).Napółnocnowłoskie koneksjedzieławskazujenietylkotypfi-zjonomiczny króla, jak wykazał Grzęda (przede wszystkimliczne wizerunki Galeazza Viscontiego), ale też ekspresja wukazywaniustanówpsychicznychpłaczkównabokachtumby.Z ałamywanie rąk, podtrzymywanie policzków dłoń- mi,anawetustaotwartewniemymkrzykumająliczneana-
logiewdziełachantycznych(np.sarkofagzAchillesemopła- kującymPatroklesa,ok.160r.wOstii,MuseoArcheologi- coOstiense),którezostałyzapośredniczoneprzezmalarzy irzeźbiarzywłoskichwpocz.XIVw.poczynającodGiotta (malowidławkaplicyScrovegnichwPadwie,1304)czyLo-renza
Maitaniego (reliefy na fasadzie katedry w Orvieto, ok.
1310/30).Postacieznagrobkazdająsięnawiązywaćwgestachiwyrazachtw arzybezpośredniodotakichdzieł,jakmalo-
widłaściennezkonwentuS,MariaNovellawPerugii(Gale-
riaNazionaledell’Umbria,inv.986)zkręguLorenzaSalim-beniego (ok.
1416–1428). Większość typów fizjonomicznych postacinatumbiemaanalogiewrysunkachzkręguPisanellaalboBonad aFerrara(np.tw.albumróżowy,Paryż,Luwr,Departementdes Artsgraphiques,inv.2621).Tosamodo-tyczy niezwykłych, wyszukanych
nakryćgłowy,np.obłegotoczkazdługimfutremnawierzchu(rysune kBonadaFer-rara,ok.1435–
1438[?],Paryż,Luwr,DepartementdesArtsgraphiques,inv.2597).
Szczególny charakter ma wizerunek
staregobiskupa,któryniekiedyidentyfikowanybyłzarcybi- skupem gnieźnieńskimWojciechemJastrzębcem. Przedsta- wienietoniemajednakcharakteruportretowego,alewpisu- jesięwpopularnywsztucerzymskiejtypfizjonomicznystar-
caopooranejzmarszczkamitwarzy,któregoźródłembyłyportrety cesarzaWespazjana.
Dla części motywów ikonograficznych zastosowanych wnagrobkunaWawelumożnaznaleźćodpowiednikiwsztu-
cepoobustronachAlp.Umieszczonenacokoleprzedstawie-
niapsówisokołówpodobnesąnietylkodostudiówanima-listycznych w szkicownikach Giovanninade’Grassi, czy Pi- sanella,alerównieżdosławnejtaliikartdogrywStuttgarcie,
(Württembergische Landesmuseum) z południowo-zachod- nichobszarówRzeszy(ok.1430).Odniesieniadosztukiło-
wieckiejpojawiająsięjednakszczególnieczęstowpółnoc-
nowłoskichrękopisachzkręgudworuwMediolanie,np.Illibrod’OreVi scontichautorstwaGiovanninade’GrassiiBel-belladaPavia,1388–
1428(Florencja,BibliotecaNazionale).
KołnierzwywiniętynazewnątrzwjopuliJagiełłyjesttypo- wydlastrojuhouppelandeimożnawskazaćdlaniegowzory
zarównowsztucefrancuskiej(np.JeanCreton,LaPrinseetmortduro yRichart,Paryż;ok.1401–1405,Londyn,BL,Har-
ley1319),jakiwłoskiej(LorenzoiJacopoSalimbeni,Kaza- nieJanaChrzciciela,Urbino,oratoriumS.GiovanniBattista,1416).
WsztucepółnocnejItaliiawszczególnościwsztucedworskiej Lombardiiok.1400r.,zmieszałysiętradycjear-
tystycznepołudniaipółnocyEuropy.Możnawskazaćlicz-
neprzykładydziełartystówurodzonychlubwykształconychw krajach niemieckich lub w Europie Środkowejdziałają- cychnapołudnieodliniiAlp,jaknagrobekRestainoCaldo-
rywCappellaCaldoraprzykościeleSantoSpiritowSulmo-nie, autorstwa
Gualtierod’Alemagna(Gualtiero di
Monaco)z1412r.alboportalzakrystiiwobejściukatedrywMedio- lanieHansavonFernach(1393).Donajważniejszychnale-
żyteżołtarzUkrzyżowaniazkościołaS.MariadelleGrazie w Rimini wykonany ok. 1432r.w alabastrze przez anoni- mowegorzeźbiarzazpółnocy(FrankfurtnadMenem,Lie-
bighaus).RzeźbyznagrobkaJagiełłyłącząwyraźnepodo-
bieństwazgrupąkamiennychfigurzXIV/XVw.wokolicachWenecji ,takichjakśw.AntoniPustelnikwkatedrzewAkwi-
lei.Kluczemdorozwiązaniaproblemumożebyćnieźleudo- kumentowana twórczość rzeźbiarska Idziego z WienerNeu- stadt, czynnego w Padwie w latach 1422–1438. Jegochef- -d’oeuvre,figuraArchaniołaMichaławkościeleparafialnymw Montemenrlo (fundacja Benvenutade’Bazioli dla kaplicyśw.Michała w
kościele szpitalnym SS. Leonino e
MichelewPadwie,1425),zdajesiębyćszczególnieważnympunktem odniesienia dla krakowskiego arcydzieła. Pomimo zupełnieodmiennego charakteru rzeźb, bardzo podobny jestprze-de wszystkim sposób rzeźbienia twarzy i typ fizjonomiczny(długiiprostynos,łuskowatepowiekiczyustazlekkowy- dętą dolnąwargą).
11Vdrhab.MarekZgórniakprof.UJ,OdpisuarudoWawe-lu.Z twórczościSławomiraOdrzywolskiego
Namarginesie biogramu opracowanego
dlaAllgemeinesKünstlerlexikon(t.93,2017)referentomówiłczter yniezna-
nelubzapomnianeepizodyzarchitektonicznejtwórczościSławomiraOd rzywolskiego(1846–1933):(1)zwycięskiudziałw dwóch konkursach berlińskiegoArchitekten-Vereinna początkukariery(1877), (2)wczesnąrealizację(1878–1882),
znanądotądjako„willawVietpodBerlinem”,zachowanąw dobrym
stanie w Witnicy koło Gorzowa
Wielkopolskiegoprzyul.Myśliwskiej2(wrejestrzezabytkównrL-302/A),(3) restauracjękaplicybłogosławionejJolentywkościeleFran-ciszkanów w Gnieźnie (1890–1891), oraz (4) prace badawcze związane z restauracją zamku (pałacu królewskiego) naWa-welu (od1880).
Najwięcej uwagi referent poświęcił konkursowemu pro- jektowi pisuaru. Odrzywolski przystąpił do konkursów sto- warzyszeniaarchitektówwBerliniewjesieni1877r.,po11
latachpobytuwtymmieścieipopowrociezestudyjnejpo- dróżydoWłoch.Miałzasobątrzyletniestudiapolitech- niczne,praktykęarchitektonicznąirównoczesnestudiana AkademiiSztukPięknych,awkońcupracęwpaństwowejsłużbie budowlanej, gdzie wykonywał projekty cudze (naj-częściej radcy budowlanego Wilhelma Neumanna), ale miałteżokazjęprojektowaćsamodzielnie.Wtymokresie
stylemszkołyberlińskiejbyłjeszczeneorenesanstypuwło-
skiego,zreminiscencjamiklasycyzmu.Takiteżbyłprojekt ceramicznego
kominka, jedyny nagrodzony w konkursie
przewidującymtrzyróżnetematy.Bardziejoryginalnybył
wykonanynakonkurswlistopadzietegożrokuprojektpi- suaru z blachy i kutego żelaza, przeznaczonego dlaplacupublicznego w mieście.
Referent przypomniał dzieje pisua-
rujakotematuarchitektonicznegoXIXw.,międzyinnymi na przykładach berlińskich,projektowanychod końca lat czterdziestych,alerealizowanychdopieropo1860r.Prze- miany formypisuarów,uwarunkowane technologią sani- tarną,aleteżobyczajowością,doprowadziływBerliniedowykształc enia się odmiennego, bardziej „osłoniętego”
typuniżsławnepisuaryparyskie.ProjektOdrzywolskiego,na- leżący do typu berlińskiego, odznacza się nowatorstwem i świetnym rozwiązaniem rzutu. Budynek miał pomieś- cićczteryosoby,architektaproponowałwięcpięciokątny pawilonik:
tetrakonchos z częścią wejściową przypiątym boku,zwglądemumiejętnieograniczonymżelaznąkurty-
ną.Nowościąbyłukładodśrodkowy,zapewniającyracjo-nalne wykorzystanie przestrzeni i komfort użytkowników, powtórzony wkrótce w pisuarach dla siedmiu osób, przyję- tych w Berlinie do masowego zastosowania, zwanych„CaféAchteck”(1879).Naatrakcyjność projektu Odrzywolskiego
składasięracjonalny,eleganckirzutifantazyjnyhistoryzują- cy kształt pawilonu, jak również zręcznie rozplanowana de- koracja nawiązująca do średniowiecza i renesansowej grote- ski.Podobneelementykowalskiezmotywemsmokówwyko-
rzystałarchitektokoło1900r.restaurująckatedręnaWawelui jejotoczenie.
8VIdrKatharinaGeorgi-Schaub,UnknownMasters.Spot- lightsontheArtofIlluminationinLate15th-centuryNuremberg
Thepaper,whichwasbasedonKatharinaGeorgi’sdisserta- tion(IlluminierteGebetbücherausdemUmkreisderNürnber- gerPleydenwurff-Wolgemut-Werkstat,Petersberg2013),pre-sented a group of illuminated prayerbooks designed, as tex- tualandiconographicevidenceproves,formembersofthe
Nurembergbourgeoisy.Withatotalof54miniaturesaswell aslavishborderdecorationthethreemanuscripts(keptin theBavarianstatelibrary,intheUniversitylibraryofAugs-
burgresp.inaprivatecollection)constituteanensembleofexceptional quality among the very heterogeneous produc- tionofbookilluminationinNuremberginthelate15thcen-
tury.AviewofNurembergdepictedinthebackgroundof the Entombment miniature in the codex in Augsburgandwhich
obviously quotes the woodcut in
HartmannSchedel’sWorldChronicleof1493suggestsadateofexecutionaround thisyear.Moreover,itprovidesacluetotheartisticmilieu
towhichtheilluminatorbelonged,i.e.thecircleofMichaelWolgemut,w ho in 1473 succeededHansPleydenwurff as theheadoftheleadingpainter’sworkshopofthecitywithawidespr eadnetworkofclients.
Aclosestudyoftheilluminationofthethreeprayer-
booksrevealsnumerousquotationsfromworksattributedtoWolgemut andhiscircle:notonlypanelpaintingsandwood-
cuts,butalso,andevenmoreinterestingly,drawingsthat
must be considered as workshop material, accessible only toinsiders.Thisstockofmotifswascomplementedbyengrav-ings by
Schongauer, from which the illuminator
extensivelycited.However,insteadofsimplycopyinghismodels,hein- geniouslyrearrangedandcombinedthemwithhisownideas thus creating highly originalinventions.
While earlier research has demonstrated theimmense productivityofWolgemutandhisworkshopinvirtuallyall fields–
panelpaintingandstained-glass,woodcutproduc- tion,sculpture–
theprayerbooksshownherearethefirsttes-
timoniestothefactthathealsoexperimented,ifonlytem-
porarily,withhigh-endmanuscriptillumination.Thenameof the anonymous illuminator and his artistic origins remainunknown.Isitmorethanacoincidencethathisexpressive style,recognizablebyfantasticchromaticeffectsandanal-
mostsculpturalqualityfindsitsclosestparallelsintheBe- haimCodexinCracow?
12XdrWaldemarKomorowski,Brog–ewangelickiepizodw XVI- wiecznymKrakowie
Tekst opublikowany jako:
ProtestanckiemiejscawKrakowiewXVIwieku–
zbory,domy,cmentarze, [w:]Reformacja wKrakowie (XVI–
XVIIwiek).Materiałyzsesjinaukowej[TowarzystwaMiłośnikówHistorii iZabytkówKrakowa]6maja2018roku,red.Z.Noga,Kra- ków2018(=„KrakówwDziejachNarodu”,nr22),s.139–164.
9XIprof.CarolynGuile,CaseStudy:AnUnknownEigh-teenth- CenturyPolish ArchitecturalDrawing inA me ric a
AfteranoverviewofthecurrentstateofEasternEuropean arthistoricalstudiesintheUnitedStates,ProfessorCarolyn
Guile(ColgateUniversity)introduced,analyzed,andcon-textualized a recently-discovered, late-eighteenth-centuryarchitectural drawing of the north elevation of the Palace ontheWateratŁazienkiParkinWarsaw(penandinkwith
wash,31,75×34,29cm),housedinthePickerGalleryatCol-gate University
(Hamilton, NewYork).Prior
toGuile’sstudy,thedrawinghasneverbeenstudiedanditsproven anceis unclear.WhileaninscriptionbearsJanGriesmayer’sname, GuileproposesanattributiontoJanChristianKamseteronthebasisofcomparati vestudies,extantscholarship,andpre- waraswellaspost- warinventories.Guilenotedthatevidenceisasyetinsufficienttoclaimthatthedraw ingwasremovedillegally from Poland some time during or immediatelyafterWWII;shecontinuesresearchtoarriveataclearer under-standing of its circumstances and provenance, highlightingthepotentialrelevancetocurrentdiscussionsregardingthefate of cultural property during times of armedconflict.
14XIIdrWojciechWalanus,FotografieStaatlicheBildstellezKrako waiokolic–dzieje,charakterystyka,recepcja
Tekst opublikowany w:
Kraków1940.KampaniafotograficznaStaatlicheBildstelle,red.
W.Walanus,Kraków2017(=SkarbyFototekiInstytutuHistoriiSztukiU niwersytetuJagiellońskiego,t.3),s.33–63.
