Biblia i antyk źródłami związków frazeologicznych
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• zna definicję związku frazeologicznego,
• wie, skąd pochodzi dany frazeologizm,
• zna kontekst, z którego wywodzą się omawiane frazeologizmy.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• wyszukać i wskazać związki frazeologiczne wywodzące się z antyku i Biblii,
• prawidłowo posługiwać się frazeologizmami,
• swobodnie korzystać ze słownika frazeologicznego.
c) Postawy
Uczeń potrafi współpracować w grupie.
2. Metoda i forma pracy
Poszukująca, praca ze słownikiem, praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik do kształcenia literackiego.
2. Słownik frazeologiczny.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel prosi wyznaczonego wcześniej ucznia o przypomnienie na forum klasy
wiadomości na temat związków frazeologicznych. Uczniowie w trakcie odpowiedzi zapisują w zeszytach definicję pojęcia.
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy i rozdaje przygotowane przez siebie karty pracy.
Zadaniem każdego zespołu jest wyjaśnienie czterech podanych związków frazeologicznych (ważne, by każda grupa miała inny zestaw). Uczniowie mogą korzystać z podręcznika do
kształcenia literackiego oraz słownika frazeologicznego.
c) Faza podsumowująca
Reprezentant każdej z grup objaśnia frazeologizmy, pozostali uczniowie wypełniają tabelę.
Kolejni uczniowie czytają zdania zawierające podane frazeologizmy. Nauczyciel weryfikuje ewentualne błędy, zadaje dodatkowe pytania, wyjaśnia wątpliwości.
5. Bibliografia
1. Bąba S., Liberek S., Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
2. Maćkiewicz J., Frazeologia, [w:] Nauka o języku polskim w reformowanej szkole, pod red. A. Mikołajczuk, J. Puzyniny, Nowa Era, Warszawa 2002, s 79-82.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Zadanie 1. Wypełnij tabelę. W razie problemów skorzystaj ze Słownika frazeologicznego współczesnej polszczyzny.
Związek
frazeologiczny
Źródło Znaczenie dzisiejsze
1. Pięta Achillesa
2. Wieża Babel
3. Sodoma i Gomora
4. Hiobowe wieści
5. Egipskie ciemności
6. Salomonowy wyrok
7. Wdowi grosz
8. Paniczny strach
9. Zakazany owoc
10. Judaszowe srebrniki
11. Syn marnotrawny
12. Koń trojański
13. Węzeł gordyjski
14. Od Annasza do Kajfasza
15. Stajnia Augiasza
16. Argusowe oko
Zadanie 2. Ułóż po jednym zdaniu z każdym z podanych w tabeli związków frazeologicznych:
1. ...
..
2. ...
..
3. ...
..
4. ...
..
5. ...
..
6. ...
..
7. ...
..
8. ...
..
9. ...
..
10. ...
..
11. ...
..
12. ...
..
13. ...
..
14. ...
..
15. ...
..
16. ...
..
Przykładowo wypełniona tabela:
Związek
frazeologiczny
Źródło Znaczenie dzisiejsze
1. Pięta Achillesa Antyk; matka zanurzyła Achillesa w wodach Styksu, dzięki temu jego ciało było odporne na rany. Trzymała go jednak za piętę i ta stała się jedyną wrażliwą częścią ciała Achillesa.
Słaba strona, czułe miejsce
2. Wieża Babel Biblia; potomkowie Noego chcieli zbudować wieżę Babel sięgającą do nieba. To przedsięwzięcie nie
spodobało się Bogu, który – aby im przeszkodzić – pomieszał
budowniczym języki.
Zamieszanie, chaos
3. Sodoma i Gomora
Biblia; dwa miasta, które Bóg spalił deszczem siarki i ognia. Była to kara za grzeszne zachowanie ich
mieszkańców.
Chaos, rozpusta, wyuzdanie
4. Hiobowe
wieści Biblia; Hiob był bogobojnym człowiekiem, którego w pewnym momencie dotknęło wiele nieszczęść.
Jednak Hiob nie zaparł się Boga, a ten zwrócił mu majątek oraz rodzinę.
Przerażające, tragiczne wiadomości
5. Egipskie
ciemności Biblia; ciemności były jedną z plag, które Bóg zesłał na Egipcjan jako karę za więzienie Izraelitów.
Wielka, nieprzenikniona ciemność
6. Salomonowy
wyrok Biblia; Król Salomon miał
rozstrzygnąć spór dwóch matek o dziecko. Władca zaproponował, aby chłopca przeciąć na pół. Prawdziwa matka wolała oddać synka, aniżeli zgodzić się na to rozwiązanie.
Wyrok sprawiedliwy
7. Wdowi grosz Biblia; bardzo uboga wdowa ofiarowała w świątyni dwa drobne pieniądze, ale były to jedyne, jakie posiadała i ten datek Jezus wskazał jako największy.
Niewielka suma dana ze szczerego serca
8. Paniczny strach
Antyk; wiąże się z greckim bóstwem Panem, który był opiekunem
pasterzy. Jego przerażający krzyk budził śpiących podczas sjesty ludzi.
Niepohamowany, nieopanowany strach
9. Zakazany
owoc Biblia; Bóg w Raju zakazał Adamowi
i Ewie spożywać owoców z jednego drzewa. Ci nie uszanowali tej decyzji, przez co zostali wygnani.
Rzecz niedozwolona, ale tym bardziej pożądana
10. Judaszowe
srebrniki Biblia; Judasz za wydanie Jezusa otrzymał zapłatę w postaci 30 srebrników.
Zapłata otrzymana za zdradę, nikczemnie zarobione pieniądze 11. Syn
marnotrawny
Biblia; Przypowieść o synu, który wyjeżdża i trwoni przyznaną mu część majątku ojca. Kiedy zostaje bez grosza, wraca do domu, gdzie zostaje przyjęty z radością.
Człowiek, który zawinił, ale się opamiętał
12. Koń trojański Antyk; Grecy podczas wojny zostawili pod Troją ogromnego drewnianego konia. Gdy ten został wprowadzony do miasta, okazało się, że wewnątrz konia są ukryci żołnierze.
Ukryte niebezpieczeństwo;
ktoś lub coś wprowadzone podstępem i co ma
zaszkodzić
13. Węzeł gordyjski
Antyk; kunsztowny węzeł złożony w świątyni Zeusa przez Gordiosa. Ten, kto potrafiłby go rozwiać, miał zostać panem świata.
Trudny, skomplikowany problem rozwiązany w sposób prosty, gwałtowny
14. Od Annasza
do Kajfasza Biblia; Ewangelia wg Św. Jana, schwytany Jezus bezsensownie prowadzony był raz do Kajfasza, raz do Annasza.
Zbywać kogoś; kierować do rożnych instytucji, urzędów, osób bez udzielenia pomocy
15. Stajnia
Augiasza Antyk; Herakles uporządkował stajnię króla Augiasza w ciągu jednego dnia, choć ta nie była sprzątana od lat.
Wielki rozgardiasz, nieporządek; zaniedbana sprawa wymagająca uporządkowania 16. Argusowe
oko Antyk; zazdrosna o Zeusa Hera
kazała wielookiemu potworowi strzec kochanki niewiernego małżonka.
Strażnik jednak został zabity, a po śmierci zamieniony w pawia.
Oko czujne, podejrzliwe
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Lekcja ta może stanowić jedną z form powtórzenia wiedzy o literaturze antycznej i Biblii.
Może być również wstępem do zajęć poświęconych frazeologizmom w ogóle.
