KO REL ACJA I GE NEZA PI ASK OWCÓW KA RBO ÑSKICH
W ŒWIE TLE STRA TYG RAFII SE KWENC YJNEJ I ICH PO TENC JA£ WÊ GLOW ODORO WY W PÓ£NOC NO-ZA CHODN IEJ I CEN TRALN EJ CZÊŒCI BA SENU LU BELS KIEGO
COR RE LA TION AND ORI GIN OF THE CAR BO NI FE ROUS SAND STO NES
IN THE LI GHT OF SEQU EN CE STRA TI GRA PHY AND THE IR HY DRO CAR BON PO TEN TIAL IN THE NW AND CEN TRAL PAR TS OF THE LU BLIN BA SIN
Ma ria I. WAK S MUNDZ KA1
Abs trakt. Na pod sta wie ba dañ se dy men to lo gicz nych utwo rów kar bo nu ba se nu lu bel skie go scha rak te ry zo wa no œro do wi ska de po zy cji pia skow ców, mu³owców, i³owców, ska³ wê gla no wych i wêgla. Re gio nal na ko re la cja po zwo li³a na wy dzie le nie 22 se kwen cji de po zy cyj nych (trze cie go rzê du), ogra ni czo nych nie zgod no œcia mi iden ty fi ko wal ny mi jako po wierzch nie ero zyj ne, sta no wi¹ce sp¹gi ko ryt rzecz nych lub wciê tych do lin. W ob rê bie ka ¿ dej se kwen cji wy ró¿ nio no utwo ry ci¹gów sys te mo wych ni skie go sta nu WPM (wzglêd ne go po zio mu mo rza), trans gre syw nych oraz ci¹gów sys te mo wych wy so kie go sta nu. Na stêp nie prze pro wa dzo no ko re la cjê wy dzie leñ stra ty gra fii se kwen cji z chro - no stra ty gra ficz nym po dzia³em kar bo nu. Pod no sze nie siê WPM, sta no wi¹cego bazê ero zyjn¹ rzek w cza sie ni skie go sta nu, by³o pod sta wo - wym czyn ni kiem wp³ywaj¹cym na wy kszta³ce nie fa cjal ne i mi¹¿szoœæ po ten cjal nie z³o¿owych pia skow ców rzecz nych. Utwo ry te naj czê œciej wy stê puj¹ w sys te mach wciê tych do lin. W ob rê bie se kwen cji 2, 4–10, 16 spo ty ka ne s¹ œred nie i du¿e sys te my pro stych wciê tych do lin, na to miast w se kwen cjach 11–15 du¿e sys te my z³o¿one. W pro fi lu se kwen cji 17–22 pia skow ce zwi¹zane s¹ ze œro do wi skiem nie wciê - tych sys te mów ko ryt rzecz nych. Pod no sze nie WPM w cza sie póŸ ne go ni skie go sta nu, jego wa ha nia w cza sie trans gre sji i wy so kie go sta nu oraz wzmo¿ona do sta wa osa dów lub jej brak by³y pod sta wo wy mi czyn ni ka mi maj¹cymi wp³yw na wy kszta³ce nie fa cjal ne, mi¹¿szoœæ i la te - ral ne roz prze strze nie nie i³owców i mu³owców rów ni alu wial nych, es tu ario wych, del to wych i p³yt ko szel fo wych, któ re s¹ do bry mi ho ry zon - ta mi uszczel niaj¹cymi. Pia skow ce se kwen cji 6, 9, 12, 16, wype³niaj¹ce œred nie lub du¿e wciê te do li ny, oraz se kwen cji 17, po wsta³e w sys te mach nie wciê tych ko ryt rzecz nych, s¹ pre dys po no wa ne do aku mu la cji wê glo wo do rów. Wy ni ka to z ich izo lo wa ne go usy tu owa nia w o brê bie sto sun ko wo bo ga tych w roz pro szon¹ ma te riê or ga niczn¹ i³owców i mu³owców, bêd¹cych jed no cze œnie ho ry zon ta mi uszczel - niaj¹cymi. Po rów na nie sche ma tu se kwen cji z u¿y wa ny mi do tych czas do ko re la cji gra ni ca mi jed no stek li to stra ty gra ficz nych kar bo nu ba se nu lu bel skie go, jak rów nie¿ z kom plek sa mi geo fi zycz ny mi pod wa ¿a ich izo chro niczn¹ in ter pre ta cjê i zmniej sza przy dat noœæ ko re la cyjn¹.
S³owa klu czo we: ana li za li to fa cjal na, stra ty gra fia se kwen cji, wê glo wo do ry, ba sen lu bel ski, kar bon.
Ab stract. Sedimentological in ves ti ga tions of Car bon if er ous de pos its from the Lublin Ba sin en abled char ac teri sa tion of the depositional en vi ron ment of sand stones, mudstones, claystones, car bon ates and coals. A re gional cor re la tion al lowed iden ti fi ca tion of 22 depositional se - quences (third-or der) are sep a rated by un con formi ties, pre served as ero sional bot toms of flu vial chan nels or in cised val leys. Each se quences are rep re sented by lowstand, transgressive and highstand sys tems tracts. Sub se quently, a cor re la tion of the se quence stra tig ra phy di vi sion with the Car bon if er ous chronostratigraphic scheme was car ried out. The rise of rel a tive sea level, be ing an ero sional base to rivers dur ing the low sea-level stand, was the fun da men tal fac tor af fect ing the fa cies de vel op ment and thick nesses of the po ten tially pro duc tive flu vial sand stones. These de pos its most fre quently oc cur in in cised val ley sys tems. Me dium and large sized sys tems of sim ple in cised val leys are ob - served in the se quences 2, 4–10 and 16. Large com pound sys tems are known from the se quences 11–15. The sand stones ob served in the se - quences 17–22 are as so ci ated with non-in cised sys tems of river chan nels. The rise of rel a tive sea level dur ing the lowstand pe riod, its fluc tu a - tions dur ing the trans gres sion and highstand pe ri ods, and an in creased sup ply of sed i ments or its lack were the ba sic fac tors that in flu enced the fa cies de vel op ment, thick ness and lat eral ex tent of al lu vial plain, estuarine, deltaic and shal low shelf claystones and mudstones act ing as
1P añstw owy In sty tut Geo lo gicz ny, ul. Ra ko wiec ka 4, 00-975 War sza wa; maria.waksmundzka@pgi.gov.pl
good seal ing ho ri zons. The sand stones of the se quences 6, 9, 12 and 16 (fill ing me dium and large in cised val leys) and the se quence 17 (de vel - oped in sys tems of non-in cised river chan nels) are pre dis posed to be res er voir rocks for hy dro car bon ac cu mu la tions. It is due to their po si tion as iso lated bod ies within the seal ing claystones and mudstones rel a tively rich in dis persed or ganic mat ter. A com par i son of the se quence scheme both with the pre vi ously used bound aries of the Car bon if er ous lithostratigraphic units in the Lublin Ba sin and with geo phys i cal com - plexes ques tions their isochroneity and re duces their use ful ness for cor re la tions.
Key words: li tho fa cial ana ly sis, sequ en ce stra ti gra phy, hy dro car bons, Lu blin Ba sin, Car bo ni fe rous.
WS TÊP
Jed nym z trud niej szych za dañ, z któ ry mi sty kaj¹ siê ba - da cze utwo rów kar bo nu ba se nu lu bel skie go, jest ich ko re la - cja. Du¿a zmien noœæ pio no wa i obocz na, in ten syw na tek to - ni ka dys junk tyw na oraz ró¿ ny sto pieñ re duk cji pro fi lu w wy - ni ku epi ge ne tycz nej ero zji spra wiaj¹, ¿e jest to za da nie trud ne do zre ali zo wa nia przy za sto so wa niu do tych cza so wych me tod li to stra ty gra ficz nych czy geo fi zycz nych. Znacz ny udzia³ utwo rów l¹do wych ogra ni cza u¿y cie pre cy zyj nych na rzê dzi bio stra ty gra ficz nych. Szcze gól nie trud na jest ko re la cja nie - mych pa le on to lo gicz nie pia skow ców, któ re jako po ten cjal ne ko lek to ry le¿¹ w krê gu za in te re so wa nia geo lo gii naf to wej.
Me to do lo gi¹ od daw na sto so wan¹ na œwie cie, po wsta³¹ na u¿y tek po szu ki wañ wê glo wo do rów m.in. w kar bo nie, jest stra ty gra fia se kwen cyj na. W Pol sce zo sta³a ona za sto so wa na w utwo rach pa le oge nu i neo ge nu (Po rêb ski, 1996, 1999),
dol nej jury (Pie ñ kow ski, 1997, 2004), kam bru i neo pro te ro - zo iku (Pa cze œna, 2001; Pa cze œna, Po pra wa, 2005) oraz kar - bo nu (Wak s mundz ka, 2005a, 2006, 2007a, b). Kon cep cja stra ty gra fii se kwen cyj nej opie ra siê na iden ty fi ka cji w ba da - nym pro fi lu osa do wym po wierzch ni po wstaj¹cych na sku tek wa hañ wzglêd ne go po zio mu mo rza (WPM), po sia daj¹cych wy miar izo chro nicz ny. Nie któ re z tych po wierzch ni, ta kie jak gra ni ce se kwen cji de po zy cyj nych, zwi¹zane s¹ z ero zj¹ flu wialn¹. Me to do lo gia ta wy da je siê wiêc od po wied nia do za sto so wa nia w pro fi lu kar bo nu lu bel skie go, któ ry w du ¿ym pro cen cie sk³ada siê z pia skow ców i in nych utwo rów rzecz - nych prze³awi caj¹cych siê z osa da mi mor ski mi i del to wy mi, co wska zu je na zwi¹zek roz wo ju de po zy cji z wa ha nia mi WPM (Skomp ski, 1996; Wak s mundz ka, 1998).
CEL I ME TO DY BA DAÑ
Przed sta wio ne po ni¿ ej wy ni ki ba dañ zo sta³y opra co wa ne przy za sto so wa niu pe³nej me to do lo gii stra ty gra fii se kwen - cji, po prze dzo nej ba da nia mi se dy men to lo gicz ny mi, ta ki mi jak: ana li za li to fa cjal na rdze ni wiert ni czych, cy klicz no œci, ko re la cja li to lo gicz no-fa cjal na oraz in ter pre ta cja pro fi li geo - fi zy ki otwo ro wej (Wak s mundz ka, 2005a, b, 2007c).
G³ów nym ce lem ba dañ by³o:
– od two rze nie zmien no œci i ewo lu cji œro do wisk de po zy - cji utwo rów kar bo nu lu bel skie go,
– od two rze nie ich re la cji obocz nych, czy li in ter pre ta cja ele men tów ar chi tek tu ry de po zy cyj nej,
– iden ty fi ka cja gra nic se kwen cji de po zy cyj nych, po wierz - ch ni mak si mum re gre sji, mak si mum za le wu oraz 3 ty pów ci¹gów sys te mów de po zy cyj nych,
– skon stru owa nie sche ma tu wy dzie leñ stra ty gra fii se k - wen cyj nej,
– ko re la cja sche ma tu se kwen cji z po dzia³em chro no stra - ty gra ficz nym kar bo nu,
– od two rze nie ge ne zy i la te ral ne go roz prze strze nie nia ele men tów ar chi tek tu ry de po zy cyj nej w ra mach chro no stra - ty gra ficz nych,
– we ry fi ka cja przy dat no œci do ko re la cji po ten cjal nie z³o -
¿owych pia skow ców, do tych czas u¿y wa nych jed no stek li to - stra ty gra ficz nych i kom plek sów geo fi zycz nych.
ANA LI ZA LI TO FA CJAL NA I STRA TY GRA FIA SE KWEN CJI
Do ba dañ wy ko rzy sta no ma te ria³y wiert ni cze, tj. rdze nie i pro fi le geo fi zy ki otwo ro wej z 18 otwo rów zlo ka li zo wa - nych w pó³noc no-za chod niej, cen tral nej i wschod niej czê œci ba se nu lu bel skie go. Otwo ry wiert ni cze po³o¿one s¹ na ob - sza rze rowu ma zo wiec ko-lu bel skie go, za wyj¹tkiem otwo ru Kro wie Ba gno IG 1, któ ry le¿y w re jo nie jed nost ki wschod -
niej, w pod³o¿u któ rej wy stê puj¹ utwo ry pre kam bru i dol ne - go pa le ozo iku kra to nu wschod nio eu ro pej skie go (¯eli chow - ski, 1972) – fi gu ra 1. G³ów nym przed mio tem ba dañ by³y i³owce, ska³y kla stycz ne, wê gle, i³owce wê gli ste oraz wa pie - nie i mar gle.
218 Ma ria I. Waksmundzka
Na pod sta wie ana li zy li to fa cjal nej (fig. 2) scha rak te ry zo - wa no utwo ry po wsta³e w œro do wi skach: p³yt kie go szel fu, p³yt ko wod nej del ty mor skiej o do mi nuj¹cym wp³ywie pro - ce sów rzecz nych, z rów ni¹ del tow¹ typu D (mo del 8 wg kla - sy fi ka cji Post my, 1990) – del ty szel fu we w nêtrz ne go (wg kla sy fi ka cji Po rêb skie go i Ste ela, 2003), es tu ario wym, rzecz - nym i flu wial nych pr¹dów trak cyj nych. Wœ ród œro do wisk rzecz nych wy ró¿ nio no, wed³ug kla sy fi ka cji Mial la (1996):
pia sko den ne, dy stal ne rze ki roz to ko we, rze ki me an druj¹ce oraz pia sko den ne sys te my ana sto mo zuj¹ce.
W ob rê bie utwo rów kar bo nu Lu belsz czy zny wy dzie lo no 22 se kwen cje de po zy cyj ne, de fi nio wa ne za Mi chu mem Jr.
(1977), jako ogra ni czo ne nie zgod no œcia mi po wsta³ymi w cza - sie sub a e ral nej ero zji, w okre sach spad ku i ni skie go sta nu WPM.
W sk³ad wy ró¿ nio nych se kwen cji wchodz¹ 3 ro dza je ci¹gów sys te mów de po zy cyj nych: ni skie go sta nu (LST) WPM, trans - gre syw ne (TST) oraz wy so kie go sta nu (HST) WPM (fig. 2).
W ob rê bie LST wi docz na jest wer ty kal na zmia na utwo - rów œro do wisk rzecz nych wy so ko ener ge tycz nych w ni sko - ener ge tycz ne. Wy stê puj¹ one naj czê œciej w sys te mach wciê - tych do lin szel fo wych, zde fi nio wa nych na pod sta wie Za itli - na i in. (1994), oraz nie wciê tych sys te mach ko ryt rzecz - nych. W LST se kwen cji 2, 4–10, 16 naj czê œciej spo ty ka ne s¹ œred nie i du¿e sys te my pro stych wciê tych do lin. Przy pusz - Fig. 1. Mapa lo ka li za cyj na – frag ment mapy struk tu ral no-geo lo gicz nej bez utwo rów m³od szych od kar bo nu ba se nu lu bel skie go
(wg ¯eli chow skie go, Po rzyc kie go, 1983, zmie nio ne)
Lo ca tion map – frag ment of the struc tu ral-geo lo gi cal map wi tho ut stra ta yo un ger than Car bo ni fe rous of the Lu blin Ba sin (after ¯eli chow ski, Po rzyc ki, 1983, mo di fied)
czal ne wciê cie tych do lin wy no si³o ok. 20–40 m i o tak¹ war - toœæ móg³ ob ni¿yæ siê WPM. W ob rê bie LST se kwen cji 11–15 wy stê puj¹ du¿e sys te my z³o¿onych wciê tych do lin.
Przy pusz czal ne wciê cie tych do lin mog³o osi¹gn¹æ ok.
40–70 m, co wska zu je, ¿e o tak¹ war toœæ ob ni¿y³ siê WPM.
W pro fi lu se kwen cji 17–22 pia skow ce zwi¹zane s¹ ze œro do -
wi skiem nie wciê tych sys te mów ko ryt rzecz nych, na to miast i³owce, mu³owce i wê giel po wsta wa³y na ob sza rach rów ni alu wial nych.
Pod no sze nie siê WPM, sta no wi¹cego bazê ero zyjn¹ rzek w cza sie ni skie go sta nu, by³o pod sta wo wym czyn ni kiem wp³ywaj¹cym na wy kszta³ce nie fa cjal ne, cy klicz noœæ i mi¹¿ -
220 Ma ria I. Waksmundzka
Fig. 2. Ko re la cja li to fa cjal na, stra ty gra fia se kwen cji i chro no stra ty gra fia utwo rów kar bo nu w pó³noc no-za chod niej czê œci ba se nu lu bel skie go
Li tho fa cial cor re la tion, sequ en ce stra ti gra phy and chro no stra ti gra phy of the Car bo ni fe rous suc ce sion in the NW part of the Lu blin Ba sin
szoœæ alu wiów, w tym po ten cjal nie z³o¿owych pia skow ców, oraz wer ty kaln¹ i la te raln¹ me ta mor fo zê ty pów rzek kar bo nu lu bel skie go.
Utwo ry i³owco wo-mu³owco we, bêd¹ce ho ry zon ta mi usz - czel niaj¹cymi i wchodz¹ce w sk³ad TST i HST, naj czê œciej po wsta wa³y w p³yt ko szel fo wym, del to wym i es tu ario wym œro do wi sku se dy men ta cji lub na rów niach alu wial nych. Na roz prze strze nie nie tych utwo rów w kar bo nie Lu belsz czy zny mia³o wp³yw pod no sze nie WPM w póŸ nym ni skim sta nie, jego wa ha nia w cza sie trans gre sji i wy so kie go sta nu oraz wzmo¿ona do sta wa osa dów lub jej brak.
Skon stru owa ny sche mat se kwen cji dowi¹zano do krzy - wej trans gre syw no-re gre syw nej kar bo nu Eu ro py Za chod niej,
jak rów nie¿ glo bal ne go po dzia³u chro no stra ty gra ficz ne go.
Po zwo li³o to na szcze gó³owy po dzia³ pro fi lu lu bel skie go z dok³ad no œci¹ do piê ter glo bal nych oraz piê ter i pod piê ter za chod nio eu ro pej skich (fig. 2). Umo ¿li wi³o rów nie¿ pre cy - zyj ne okre œle nie po zy cji stra ty gra ficz nej po ten cjal nie z³o -
¿owych pia skow ców i in ter wa³ów uszczel niaj¹cych. Za sto - so wa nie stra ty gra fii se kwen cyj nej wp³ynê³o na zwiê k sze nie pre cy zji ko re la cji i dok³ad no œci okre œla nia wie ku nie mych pa le on to lo gicz nie li to so mów piasz czy s tych.
ASPEK TY Z£O¯OWE STRA TY GRA FII SE KWEN CYJ NEJ
W ob rê bie utwo rów kar bo nu lu bel skie go wy stê puj¹ za - rów no z³o¿a (Hel cel-Weil, Dziê gie low ski, 2003), jak i ob ja - wy wê glo wo do rów, prze ana li zo wa ne dla ba da nych otwo rów wiert ni czych na pod sta wie ar chi wal nych do ku men ta cji wy - ni ko wych.
W ob rê bie se kwen cji 2–9 opi sa no ob ja wy na sy ce nia ro - p¹, cza sa mi zga zo wan¹, lub so lank¹ zga zo wan¹ z rop¹.
W pro fi lach se kwen cji 6 (ni¿ szy pen dleian) otwo rów Abra - mów 7 i Na su tów 1 w cen trum ba se nu wy stê puj¹ pia skow ce w du ¿ym stop niu na sy co ne rop¹ naf tow¹, któ re po wsta³y w ko ry tach rzecz nych w ob rê bie du ¿ych, pro stych wciê tych
do lin. Z po dob ny mi ge ne tycz nie pia skow ca mi rów nie¿ w ob - rê bie tej se kwen cji zwi¹zane s¹ z³o¿a ropy naftowej Œwid nik oraz Stê ¿y ca (kom pleks H2), roz po zna ne w pro fi lu se kwen - cji 9 (ni¿ szy al por tian) w p³n.-zach. czê œci Lu belsz czy zny (fig. 2). Obec noœæ tych z³ó¿ zwi¹zana jest z izo lo wa nym usy tu owa niem wciê tych do lin w ob rê bie sto sun ko wo bo ga - tych w roz pro szon¹ ma te riê or ga niczn¹ i³ow ców p³yt ko szel - fo wych i pro del to wych, któ re s¹ rów nie¿ do b ry mi ho ry zon - ta mi uszczel niaj¹cymi. Wy da je siê wiêc, ¿e pia skow ce wciê - tych do lin, na le¿¹ce do se kwen cji 6 i 9, s¹ pre dys po no wa ne do aku mu la cji ropy.
W ob rê bie se kwen cji 11 i 15 stwier dzo no na sy ce nie so - lank¹ z ga zem (pro fi le Wil ga IG 1, Iz deb no IG 1) pia skow - ców po wsta³ych w ko ry tach rzecz nych w ob rê bie sys te mu du ¿ych, z³o¿onych wciê tych do lin. Po dob na jest na tu ra z³o¿a ropy i gazu Stê ¿y ca (kom pleks I2A, I2B) oraz naj ni¿ sze - go ho ry zon tu ga zo we go w z³o¿u Wil ga, któ re roz po zna no w se k wen cji 12 (yeado nian). Wy ¿ szy ho ry zont ga zo wy w tym z³o¿u wy stê pu je w ob rê bie œred niej, pro stej wciê tej do li ny w se kwen cji 16 (naj wy ¿ szy langset tian). Wszyst kie in ter - wa³y z rop¹ lub ga zem zlo ka li zo wa ne s¹ w stro po wych par - tiach li to so mów pia skow co wych, po wy ¿ej któ rych le¿¹ ho - ry zon ty uszczel niaj¹ce i³owców i mu³owców, po wsta³ych w es tu ariach lub na rzecz nych rów niach za le wo wych, cha - rak te ry zuj¹ce siê sto sun ko wo du ¿y mi mi¹¿szo œcia mi.
W wy ¿ szej alu wial nej czê œci pro fi lu kar bo nu, w se kwen - cji 17 (ni¿ szy duck man tian), udo ku men to wa no naj wy ¿ szy ho ry zont ga zo wy z³o¿a Wil ga w ob rê bie pia skow ców po - wsta³ych w nie wciê tych sys te mach ko ryt rzecz nych.
Utwo ry kar bo nu lu bel skie go se kwen cji 2–9 oraz 12, 16 i 17, za wie raj¹ce zbior ni ko we oraz po ten cjal nie zbior ni ko - we li to so my pia skow co we wciê tych do lin i ko ryt rzecz nych, zda niem au tor ki wy ma gaj¹ dal szych ba dañ se dy men to lo - gicz nych, stra ty gra ficz nych oraz sej smicz nych, któ re po z wo - l¹ na okre œle nie ich la te ral ne go roz prze strze nie nia. Wnio sek ten po twier dzaj¹ rów nie¿ wy ni ki ba dañ po rów naw czych Da -
vies i in. (1999), któ re wska zuj¹, ¿e naj bar dziej sprzy jaj¹ce wa run ki do po wsta nia w kar bo nie utwo rów zbior ni ko wych pa no wa³y za rów no w Eu ro pie, jak i Ame ry ce Pó³noc nej w cza sie wy ¿ sze go kin der sco utia nu, mars de nia nu i yeado - nia nu. Z³o¿a wê glo wo do rów zna ne s¹ tam ze zle pie ñców ba - zal nych i pia skow ców rzecz nych wype³niaj¹cych wciê te do - li ny, po wy ¿ej któ rych le¿¹ utwo ry es tu ario we. Davies i in.
(op cit.) stwier dzi li, ¿e naj wiê k sze li to so my zbior ni ko we zna ne s¹ z naj wy ¿ sze go na mu ru–naj ni¿ sze go west fa lu A, któ rych mi¹¿szoœæ wy no si 25–35 m, a la te ral ne roz prze - strze nie nie do cho dzi do 70–90 km. Na to miast w wy ¿ szej czê œci kar bo nu, pocz¹wszy od west fa lu B, li to so my wciê - tych do lin s¹ ju¿ ma³e.
Ana lo gicz na sy tu acja wy stê pu je w pro fi lu kar bo nu lu - bel skie go, gdzie w ob rê bie se kwen cji 12 (yeado nian – naj - wy ¿ szy na mur) utwo ry wype³niaj¹ce wciêt¹ do li nê maj¹ ok.
40 m mi¹¿szo œci, a w ich ob rê bie zlo ka li zo wa ny jest kil ku - me tro wy in ter wa³ z³o¿owy. Jesz cze wiê k sze mi¹¿szo œci pia - skow ców po dob nej ge ne zy wy stê puj¹ w se kwen cjach 14 i 15 (œrod ko wa czê œæ langset tia nu – west fal A), któ re tworz¹ naj wy ¿ sze w pro fi lu kar bo nu, naj grub sze na Lu belsz czy - Ÿnie, cia³o pia skow co we o mi¹¿szo œci ok. 75–96 m. W wy ¿ - szej czê œci kar bo nu lu bel skie go, pocz¹wszy od utwo rów west fa lu B, wy stê puj¹ ju¿ tyl ko nie wiel kie cia³a pia skow co - we, po wsta³e w œro do wi sku rzecz nym.
PO RÓW NA NIE SCHE MA TU SE KWEN CJI Z JED NOST KA MI LI TO STRA TY GRA FICZ NY MI I KOM PLEK SA MI GEO FI ZYCZ NY MI
Na sche mat se kwen cji i jego ko re la cjê z chro no stra ty gra - ficz nym po dzia³em kar bo nu na nie sio no we wszyst kich ba - da nych otwo rach wiert ni czych gra ni ce jed no stek li to stra ty - gra ficz nych kar bo nu lu bel skie go (fig. 3). Ko re la cja ta po - zwo li³a na ana li zê wie ku gra nic tych jed no stek, któ re uwa -
¿ane by³y dot¹d za izo chro nicz ne (Po rzyc ki, ¯eli chow ski, 1977 vide Po rzyc ki, 1979), a w prak ty ce wy ka zuj¹ du¿y sto - pieñ dia chro ni zmu, co ob ni¿a ich przy dat noœæ ko re la cyjn¹.
W dzie wiê ciu ba da nych otwo rach wiert ni czych ze sta - wio no sche mat se kwen cji de po zy cyj nych kar bo nu lu bel skie - go oraz g³ówne kom plek sy geo fi zycz ne, wy dzie lo ne przez Ka czy ñskie go (1974, 1984) i sto so wa ne w Pol skim Gór nic - twie Naf to wym i Ga zow nic twie S.A. jako ho ry zon ty ko re la - cyj ne. Stwier dzo no, ¿e kom plek sy maj¹ce ten sam sym bol li - te ro wy wy stê puj¹ zwy kle w kil ku se kwen cjach (z wy j¹t kiem kom plek su C), a ich prze dzia³ cza so wy zmie nia siê w za le -
222 Ma ria I. Waksmundzka
Fig. 3. Po rów na nie jed no stek li to stra ty gra ficz nych ze sche ma tem stra ty gra fii se kwen cji utwo rów kar bo nu ba se nu lu bel skie go A com pa ri son of the li tho stra ti gra phic units with the sequ en ce stra ti gra phy sche me of the Car bo ni fe rous suc ce sion in the Lu blin Ba sin
224 Ma ria I. Waksmundzka
Fig. 4. Po rów na nie kom plek sów geo fi zycz nych ze sche ma tem stra ty gra fii se kwen cji utwo rów kar bo nu ba se nu lu bel skie go A com pa ri son of the geo phy si cal com plexes with the sequ en ce stra ti gra phy sche me of the Car bo ni fe rous suc ce sion of the Lu blin Ba sin
¿no œci od re jo nu Lu belsz czy zny (fig. 4). Su ge ru je to, ¿e rów - nie¿ ich gra ni ce s¹ dia chro nicz ne, co ne ga tyw nie wp³y wa na war toœæ ko re la cyjn¹ kom plek sów.
POD SU MO WA NIE
Na pod sta wie ba dañ se dy men to lo gicz nych scha rak te ry - zo wa no œro do wi ska de po zy cji utwo rów kar bo nu z re jo nu pó³noc no-za chod niej i cen tral nej czê œci ba se nu lu bel skie - go. Wy ko na no re gio naln¹ ko re la cjê li to lo gicz no-fa cjaln¹ i na jej pod sta wie skon stru owa no po dzia³ stra ty gra fii se k - wen cyj nej, któ ry na stêp nie dowi¹zano do glo bal ne go i za - chod nio eu ro pej skie go po dzia³u kar bo nu. Stwier dzo no, ¿e pod sta wo wy mi czyn ni ka mi wp³ywaj¹cymi na wy kszta³ce - nie fa cjal ne, mi¹¿szoœæ i la te ral ne roz prze strze nie nie pia s - kow ców z³o ¿o wych oraz i³owco wo-mu³owco wych utwo -
rów uszczel nia j¹ cych by³y wa ha nia WPM oraz wzmo¿ona do sta wa osa dów lub jej brak. Pia skow ce se kwen cji 6, 9, 12, 16, wype³niaj¹ce œred nie lub du¿e wciê te do li ny oraz se k - wen cji 17 po wsta³e w sys te mach nie wciê tych ko ryt rzecz - nych, s¹ pre dys po no wa ne do aku mu la cji wê glo wo do rów.
Po rów na nie sche ma tu se kwen cji z u¿y wa ny mi do tych czas do ko re la cji gra ni ca mi jed no stek li to stra ty gra ficz nych kar - bo nu ba se nu lu bel skie go, jak rów nie¿ kom plek sów geo fi - zycz nych pod wa ¿a ich izo chro niczn¹ in ter pre ta cjê i zmniej - sza przy dat noœæ ko re la cyjn¹.
LI TE RA TU RA
DAVIES S., HAMP SON G., FLINT S., EL LIOTT T., 1999 – Con - ti nen tal-sca le sequ en ce stra ti gra phy of the Na mu rian, Upper Car bo ni fe rous and its ap pli ca tions to re se rvo ir pre dic tion.
W: Pe tro leum geo logy of Nor thwest Eu ro pe (red. A.J. Fle et, S.A.R. Bol dy). Pro ce edings of the 5th Con fe ren ce: 757–770.
HEL CEL-WEIL M., DZIÊ GIE LOW SKI J., 2003 – Ba sen lu bel ski – wy ni ki z³o¿owe do tych cza so wych prac i ich zna cze nie dla dal - szych po szu ki wañ. Prz. Geol., 51, 9: 764–770.
KA CZY ÑSKI J., 1974 – Ko re la cja geo lo gicz no-geo fi zycz na osa dów kar bo nu i de wo nu syn kli no rium lu bel skie go. Arch. PGNiG S.A.
War sza wa.
KA CZY ÑSKI J., 1984 – Per spek ty wy ro po ga zo no œno œci Lu belsz - czy zny. Prz. Geol., 32, 6: 330–333.
MIALL A.D., 1996 – The geo logy of flu vial de po sits se di men ta ry fa cies, ba sin ana ly sis, and pe tro leum geo logy. Sprin ger-Ver lag.
Ber lin, He idel berg, New York.
MI CHUM jr. R.M., 1977 – Se is mic stra ti gra phy and glo bal chan ges of sea level, Part 1: Glos sa ry of ter ms used in se is mic stra ti gra - phy. W: Se is mic stra ti gra phy-ap pli ca tions to hy dro car bon ex - plo ra tion (red. C.E. Pay ton). Am. Ass. Pe trol. Geol. Mem., 26:
205–212.
PA CZEŒNA J., 2001 – Za sto so wa nie ska mie nia³oœci œla do wych w ana li zie fa cjal nej i wy so ko roz dziel czej stra ty gra fii se kwen - cji – przyk³ad z kam bru pol skiej czê œci kra to nu wschod nio eu ro - pej skie go. Prz. Geol., 49, 12: 1137–1146.
PA CZEŒNA J., PO PRA WA P., 2005 – Eu sta tic ver sus tecto nic con - trol on the deve lopment of Neo pro te ro zo ic and Cam brian stra ti - gra phic sequ en ces of the Lu blin–Pod la sie Ba sin (SW mar gin of Bal ti ca). Geo sc. J., 9: 117–127.
PIE Ñ KOW SKI G., 1997 – Se dy men to lo gia i stra ty gra fia se kwen - cyj na na pod sta wie wy bra nych pro fi lów. W: Epi kon ty nen tal ny perm i me zo zo ik w Pol sce (red. S. Ma rek, M. Paj chlo wa). Pr.
Pa ñstw. Inst. Geol., 153: 217–235.
PIE Ñ KOW SKI G., 2004 – The epi con ti nen tal Lo wer Ju ras sic of Po - land. Pol. Geol. Inst. Spec. Pap., 12.
PO RÊB SKI S.J., 1996 – Pod sta wy stra ty gra fii se kwen cji w suk ce s - jach kla stycz nych. Prz. Geol., 44, 12: 995–1006.
PO RÊB SKI S.J., 1999 – Œro do wi sko de po zy cyj ne suk ce sji nad e - wa po ra to wej (gór ny ba den) w re jo nie Kra ków–Brze sko (za pa d -
li s ko przed kar pac kie). W: Ana li za ba se nu trze cio rzê do we go Przed kar pa cia (red. T.M. Pe ryt). Pr. Pa ñst. Inst. Geol., 168:
97–118.
PO RÊB SKI S.J., STE EL R.J., 2003 – Shelf-mar gin del tas: the ir stra - ti gra phic si gni fi can ce and re la tion to de epwa ter sands. Ear th Sc. Rev., 62: 283–326.
PO RZYC KI J., 1979 – Li to stra ty gra fia osa dów kar bo nu Lu bel skie - go Zag³êbia Wê glo we go. W: Stra ty gra fia wê glo no œnej for ma cji kar bo ñskiej w Pol sce (red. T. Mi gier): 19–27. Sosnowiec.
POST MA G., 1990 – An ana ly sis of the va ria tion in del ta ar chi tec tu re.
Ter ra Nova, 2: 124–130.
SKOMP SKI S., 1996 – Stra ti gra phic po si tion and fa cies si gni fi can ce of the li me sto ne bands in the sub sur fa ce Car bo ni fe rous suc - cession of the Lu blin Upland. Acta Geol. Pol., 46: 171–268.
WAK S MUNDZ KA M.I., 1998 – Ar chi tek tu ra de po zy cyj na ba se nu kar bo ñskie go Lu belsz czy zny. Pr. Pa ñstw. Inst. Geol., 165:
89–100.
WAK S MUNDZ KA M.I., 2005a – Ewo lu cja fa cjal na i ana li za se - kwen cji w pa ra licz nych utwo rach kar bo nu z pó³noc no-za chod - niej i cen tral nej Lu belsz czy zny. CAG Pa ñstw. Inst. Geol.
War sza wa.
WAK S MUNDZ KA M.I., 2005b – Ar chi tek tu ra de po zy cyj na. Kar - bon. W: Bu do wa geo lo gicz na i sys tem naf to wy rowu lu bel skie - go (red. M. Nar kie wicz). CAG Pa ñstw. Inst. Geol. War sza wa.
WAK S MUNDZ KA M.I. 2006 – Pod sta wy wy ró¿ nie nia i roz wój fa c - jal ny se kwen cji de po zy cyj nych w pa ra licz nych utwo rach kar - bo nu Lu belsz czy zny. XXIX Sym po zjum „Geo lo gia for ma cji wê glo no œnych Pol ski”: 149–154. Kra ków.
WAK S MUNDZ KA M.I., 2007a – Kar bon. Wy ni ki ba dañ li to lo - gicz nych, se dy men to lo gicz nych i stra ty gra ficz nych. W: Lu blin IG 1 (red. M.I. Wak s mundz ka). Prof. G³êb. Otw. Wiert. Pa - ñstw. Inst. Geol., 119: 114–119.
WAK S MUNDZ KA M.I., 2007b – Kar bon. Li to lo gia, stra ty gra fia i se dy men to lo gia. W: Bu sów no IG 1 (red. J. Pa cze œna). Prof.
G³êb. Otw. Wiert. Pa ñstw. Inst. Geol., 118: 124–130.
WAK S MUNDZ KA M.I., 2007c – Wy kszta³ce nie fa cjal ne, stra ty - gra fia se kwen cji oraz cha rak te ry sty ka pia skow ców zbior ni ko - wych w utwo rach kar bo nu z re jo nu Wil ga–¯abie niec, p³n. -zach.
Lu belsz czy zna (na ob sza rze blo ków 235, 255, 256, 275, 276).
Arch. FX Ener gy, War sza wa.
ZA ITLIN B.A., DALRYM PLE R. W., BOYD R., 1994 – The stra ti - gra phic or ga ni za tion of in ci sed-val ley sys tems as so cia ted with re la tive sea-level chan ge. W: In ci sed val ley sys tems: ori gin and se di men ta ry sequ en ces (red. R.W. Dalrym ple, R. Boyd, B.A.
Za itlin). Soc. Econ. Pa le ont. Mi ne ral. Spec. Publ., 51: 45–60.
¯ELI CHOW SKI A.M., 1972 – Roz wój bu do wy geo lo gicz nej ob - sza ru miê dzy Gó ra mi Œwiê to krzy ski mi i Bu giem. Biul. Inst.
Geol., 263: 7–97.
¯ELI CHOW SKI A.M., PO RZYC KI J., 1983 – Mapa struk tu ral - no-geo lo gicz na bez utwo rów m³od szych od kar bo nu. W: Atlas geo lo gicz no-su row co wy ob sza ru lu bel skie go (red. A.M. ¯eli - chow ski, S. Koz³ow ski). Inst. Geol. War sza wa.
226 Ma ria I. Waksmundzka
!["Z dziejów polonistyki warszawskiej", Warszawa 1964 : [recenzja]]()