Józef M. Dołęga
Sprawozdanie z posiedzeń Katedry
Filozofii Przyrody
Studia Philosophiae Christianae 19/1, 247-252
S tu d i a P h ilo s o p h ia e C h r is tia n a e A T K
19(1983)1
SPRAWOZDANIA
JÔ Z E F m. D O Ł Ę G A
SPRAWOZDANIE Z POSIEDZEŃ KATEDRY FILOZOFII PRZYRODY
1. R O K A K A D . 1980/81
W ro k u a k a d . 1980/81 k ie r o w n ik K a te d r y F ilo z o fii P r z y r o d y p ro f, dr K a z im ie rz K łó s a k p rz e b y w a ł n a u rlo p ie . W ty m o k re s ie w Je g o z a s tę p stw ie t ę f u n k c ję p e łn ił k s. doc. d r h ab . S z c z e p a n W. S lag a. Z in ic ja ty w y Sz. S la g i z o rg a n iz o w a n o s p o tk a n ia n a u k o w e K a te d ry , w k tó r y c h b r a l i u d z ia ł p ra c o w n ic y s p e c ja liz a c ji filo z o fii p rz y r o d y o ra z z ap ro szen i g oście. N a sześciu s p o tk a n ia c h p re z e n to w a n o d o ro b e k n a u k o w y o ra z d y s k u to w a n o p r o g r a m s tu d ió w d la s p e c ja liz a c ji n a n a j bliższy ro k . P r e le k c je w y g ło sili: ks. doc. d r h a b . S z c z e p a n W. S la g a , Ks. d r H e n r y k N o w ik , k s. d r T a d e u s z R u to w s k i, k s. d r J a n N o w a czyk, doc. d r h a b . F r a n c is z e k R o siń s k i. P o d a je m y k r ó t k ie a u to r e f e - ra ty lu b stre s z c z e n ia w y s tą p ie ń p re le g e n tó w . S z c z e p a n W. S l a g a : B io e le k tr o n ic z n y m o d e l a b io g e n e z y (24.11. 1980). P r e le g e n t p r z e d s ta w ił s y n te ty c z n ą r e k o n s tr u k c j ę b io e le k tr o n ic z - nej te o r ii a b io g e n e z y , z a w a r te j w c a ło k s z ta łc ie d o ro b k u n a u k o w e g o ks. prof. W ło d z im ie rz a S e d la k a z K U L -u o ra z w s tę p n ą p ró b ę o sz a c o w a n ia jej w a rto ś c i n a u k o w e j. P u n k te m w y jś c ia r e k o n s tr u k c j i b y ło u k a z a n ie w y n ik ó w b a d a ń P r o fesora w z a k re s ie g eo lo g ii, p e tr o g r a f i i i p a le o n to lo g ii, ze sz czeg ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m te o r ii silic y d ó w . B a d a n ia t e s ta n o w iły p rz y g o to w a n ie do s f o rm u ło w a n ia k o n c e p c ji b io e le k tr o n ik i, w m y ś l k tó r e j is to ta p r o cesów ż y c io w y c h p o le g a n a s p rz ę ż e n iu r e a k c j i c h e m ic z n o -m e ta b o lic z - nych z p ro c e s a m i k w a n to w o -e le k tro n ic z n y m i. T e o s ta tn ie , d o k o n u je się w p ó łp r z e w o d n ik o w y m s u b s tr a c ie b io p la z m o w y m , w a r u n k u j ą w y tw o rz e n ie się e le k tro s ta z y i p o la b io lo g ic z n e g o w r a z ze z d o ln o ś c ią e m i sji f a l e le k tro m a g n e ty c z n y c h i o d b io ru ta k i c h f a l ja k o sy g n a łó w in form acji. D la w y ja ś n ie n ia c a ło k s z ta łtu p ro c e s ó w ż y c io w y c h sięg a się do p o zio m u s u b m o le k u la rn e g o , k w a n to w o -fa lo w e g o . F u n k c jo n o w a n ie b io sy stem ó w tłu m a c z y się p ro c e s a m i o d d z ia ły w a n ia , p rz e n o s z e n ia , w y m iany e le k tro n ó w , jo n ó w , pól e le k tro m a g n e ty c z n y c h .
N ow a i n t e r p r e t a c j a a b io g e n e z y , b ę d ą c a p r o s tą k o n s e k w e n c ją b io e le - k tro n ik i, z a k ła d a , że tw o rz e n ie się i ro z w ó j p ro to s y s te m ó w ż y w y c h wraz z s z e re g ie m w ła śc iw o ś c i u w id a c z n ia ją c y c h się w s ta n ie r e l ik t o wym z a ró w n o w m e c h a n iz m a c h o b e c n y c h o rg a n iz m ó w , j a k i w m a teriale k o p a ln y m (p ó łp rz e w o d n ic tw o , cz y n n o ść o p ty c z n a , s t r u k t u r y ś r u bowe, e le k tr o s ta z a , u k ła d y p o rfiiry n o w e itp ), d o k o n y w a ło się p o p rz e z p o d trz y m y w a n ie i w z m a c n ia n ie p ro c e s ó w k w a n to w y c h i e le k tr o m a
g n e ty c z n y c h w u k ła d z ie m o le k u la r n y m p o d w p ły w e m z ja w is k e le k tr y c z n y c h z e s tr o n y ś ro d o w is k a . W o k re s ie p re h io ty c z n y m w ś r o d o w is k u ty m is tn ia ły ró ż n e s u b s ta n c je p ó łp rz e w o d z ą c e , o w ła s n o ś c ia c h e le k tr y c z n y c h i o n e to w ra z z ró ż n y m i ź ró d ła m i w o ln e j w p ły w a ły n a tw o r z e n ie się u k ła d ó w o c e c h a c h s a m o re g u la c ji. I c h ro z w ó j p o le g a ł n a w zm ściie te m p a z m ia n i s p ra w n o ś c i u r u c h a m ia n ia e le k tro n ó w (ew o lu c j a p o zio m a) o ra z n a u s p r a w n ie n iu i p o s z e rz e n iu z a k re s ó w c z ę sto tliw o ś c i o d b io ru in f o r m a c ji (e w o lu c ja p io n o w a).
W cz ę śc i k o ń c o w e j w y k ła d u s tw ie rd z a n o , że o m a w ia n y m o d e l, m i m o a k tu a l n ie n ie z a d o w a la ją c e g o s to p n ia k o n firm a c ji, w y k a z u je w a r to ś ć h e u r y s ty c z n ą d z ię k i u k a z a n iu n o w eg o k ie r u n k u b a d a ń i n o w y c h m o ż liw o śc i in t e r p r e t a c j i g e n e z y ży cia . P o d k r e ś la się w re sz c ie , że w z e s ta w ie n iu z o b e c n ie ro z w ija n y m i h ip o te z a m i a b io g e n e z y (O p a rin a , C a l v in a , F o x a , R u d e n k i, Q u a s tle ra , E ig e n a , K u b n a ) m o d e l b io e le k tr o n ic z - n y u jm u je p ro c e s tw o rz e n ia się ż y c ia w a s p e k c ie c a łk o w ic ie p o m ija n y m , od s tr o n y s u b m o le k u la r n e j z ja w is k k w a n to w o -e le k tro n ic z n y c h i d la te g o m o że s ta n o w ić is to tn e u z u p e łn ie n ie in n y c h te o rii.
H e n r y k N o w i k : T o m a s z o w a a r g u m e n ta c ja n a is tn ie n ie B oga z p r z y c z y n o w o ś c i s p r a w c z e j w o b e c o b s e r w a c y jn y c h z d a ń p r z y c z y n o w y c h (8.12.1980). P r e le g e n t z a p r e z e n to w a ł p ro c e d u r ę u z a s a d n ia n ia o b s e r w a c y jn y c h z d a ń p rz y c z y n o w y c h w ś w ie tle z a s a d y p rz y c z y n o w o śc i o ra z k o m p le m e n ta r n ą w ięź to m a s z o w e j a r g u m e n ta c ji z p rz y c z y n o w o ś c i s p r a w c z e j za is tn ie n ie m B oga z o b s e r w a c y jn y m i z d a n ia m i p rz y c z y n o w y m i. T a d e u s z R u t o w s к i: U ję c ie r u c h u w filo z o fii p r z y r o d y (19.01. 1981). P r e l e g e n t d o k o n a ł a n a liz y s t r u k t u r y b y tu z m ie n n e g o , w ś k a z a ł n a k o n ie c z n o ść r o z p a tr y w a n ia p r z e s tr z e n i i czasu łą c z n ie — w z w ią z k u z te o r ią w z g lę d n o ś c i A. E in s te in a ; z z a k re s u z a g a d n ie ń m e to d o lo g ic z n y c h p o ru s z y ł p ro b le m p rz e jś c ia od ję z y k a fiz y k i d o ję z y k a filo zo fii. W d y s k u s ji o m ó w io n o m .in. z a g a d n ie n ie s t r u k tu r y rz e c z y w is to ś c i oiraz in f o rm a c ji.
J a n N o w a c z y k : U w a r u n k o w a n ia e w o lu c ji p o g lą d ó w te o d y c e a l-
n y c h M i M e r le a u - P o n ty ’ego (2.03.1981). J . N o w a c z y k p r z e d s ta w ił u w a
r u n k o w a n ia e w o lu c ji p o g lą d ó w te o d y c e a ln y c h od fe n o m e n o lo g ii i egzy- s te n c ja liz m u do u z n a n ia is tn ie n ia B oga w k o ń c o w y m e ta p ie życia. Ze szc z e g ó ło w y c h z a g a d n ie ń p o ru s z y ł p r e le g e n t p ro b le m s t r u k t u r y czło w ie k a , jeg o św ia d o m o śc i r e f le k s y jn e j z w ią z a n e j z n a d a w a n ie m z n a c z e n ia te r m in o m , sy m b o lo m , z n a k o m ; p ro b le m im m a n e n c ji i t r a n s c e n d e n c ji B oga w o b e c ś w ia ta ; z a g a d n ie n ia d e if ik a c ji c z ło w ie k a ; z a g a d n ie n ie r e l a c j i filo z o fii do re lig ii o ra z s e n s u w ia r y w ży ciu .
O rg a n iz a c y jn e s p o tk a n ie p ra c o w n ik ó w K a te d r y F ilo z o fii P r z y r o d y (19.03.1981). W s p o tk a n iu ty m w z ię li u d z ia ł ta k ż e p ra c o w n ic y K a te d r y L o g ik i, o g ó ln e j M e to d o lo g ii N a u k i T e o rii P o z n a n ia . T e m a te m d y s k u s ji b y ł p rz e d e w s z y s tk im p r o g r a m z a ję ć s tu d e n tó w . W sk a z a n o n a p o tr z e b ę w p ro w a d z e n ia do to k u s tu d ió w p r o s e m in a r iu m p o św ię c o n e g o m e to d y c e p r a c y n a u k o w e j i m e to d o lo g ii filo z o fii p rz y ro d y . D y s k u to w a n o ta k ż e n a d n a jle p s z ą fo r m ą p ro w a d z e n ia ta k ie g o p ro s e m in a r iu m . J e d n o c z e śn ie z a p ro p o n o w a n o u d z ia ł s tu d e n tó w filo z o fii p rz y ro d y w p r o s e m in a r iu m p ro w a d z o n y m p rz e z doc. d r h a b . E. N ie z n a ń sk ie g o d la I I I ro k u lo g ik i. W w y n ik u d a ls z e j d y s k u s ji z a p ro p o n o w a n o : 1 — z r e d u k o w a n ie w y k ła d ó w z b io lo g ii o ra z a n a to m ii i fiz jo lo g ii czło w ie k a n a rz e c z w sp ó ln e g o w y k ła d u p t. b io lo g ia o g ó ln a z e le m e n ta m i a n a to m ii c z ło w ie k a , 2 — w p ro w a d z e n ie fa k u lta ty w n e g o w y k ła d u z n e u ro
-fizjologii c z ło w ie k a , 3 — w p ro w a d z e n ie k u rs o ry c z n e g o w y k ła d u z e le m entów a s tr o n o m ii p rz y r o d n ic z e j, 4 — w p ro w a d z e n ie p o d z ia łu n a s p e cja liz a c je : filo z o fii p rz y r o d y n ie o ż y w io n e j i o ż y w io n e j.
F r a n c i s z e k R o s i ń s k i : S y m b o lic z n e i n ie s y m b o lic z n e z n a c z e n ie
liczb (13.04.1981). R e f e r e n t a n a liz o w a ł to z a g a d n ie n ie w a s p e k c ie zo-
ap sy ch o lo g iezn y m , p r z y ta c z a ją c s z e re g d o ś w ia d c z e ń i e k s p e r y m e n tó w , a n a s tę p n ie o m ó w ił ro z w ó j lic z e n ia w filo g e n e z ie c z ło w ie k a o ra z w s k a zał n a s y s te m lic z b f u n k c jo n u ją c y c h w k u lt u r z e e u r o p e js k ie j, z w ła s z cza w k r ę g u k u l t u r y śró d z ie m n o m o rs k ie j.
2. R O K A K A D . 1981/82
Na p o c z ą tk u r o k u a k a d . 1981/82, po p rz e jś c iu n a e m e r y tu r ę ks. p ro f. K azim ierza K łó s a k a , k ie r o w n ik ie m K a te d r y F ilo z o fii P r z y r o d y z o sta ł ks. doc. d r h a b . S z c z e p a n W. S la g a . P o d o b n ie j a k w la t a c h u b ie g ły c h z organizow ano p ię ć p o sie d z e ń . P ie r w s z e z n ic h w p a ź d z ie rn ik u p o ś w ię cone b y ło o m ó w ie n iu s p r a w o rg a n iz a c y jn o - d y d a k ty c z n y c h n a k ie r u n k u filozofii p rz y r o d y . N a s tę p n e c z te ry p o s ie d z e n ia p o św ię c o n e z a s ta ły p r e zentow aniu w y b r a n y c h z a g a d n ie ń p rz e z p ra c o w n ik ó w K a te d ry . O d czy ty w y g ło sili: doc. d r h a b . S z c z e p a n W. S la g a , doc. d r h ab . F r a n c i szek R o siń s k i, d r A n n a L a ta w ie c i doc. B e r n a r d H a ła c z e k . P o d a je m y krótkie a u to r e f e r a t y w y s tą p ie ń p re le g e n tó w .
S z c z e p a n W. S l a g a : O n to lo g ia s y s te m o w a a filo z o fia p r z y r o d y (18.02.1982). R e f e r e n t p o d ją ł w s tę p n ą p ró b ę a n a liz y p o ró w n a w c z e j tzw . onłologii s y s te m o w e j i filo z o fii p rz y r o d y . W ty m c e lu s c h a r a k te r y z o wał k r ó t k o z a w a rto ś ć tr e ś c io w ą a s p e k tó w filo z o fic z n y c h o g ó ln e j te o r ii system ów p o d k r e ś la ją c w y s tę p u ją c e w n ie j e le m e n ty o n to lo g ic z n e . T y tułem p rz y k ła d u p rz y to c z y ł k il k a o p in ii k o n tr o w e r s y jn y c h n a te m a t ontologicznego c h a r a k t e r u n u r t u sy ste m o w e g o .
Po p r z e d s ta w ie n iu o b ie g o w y c h a k tu a ln ie ró ż n y c h k o n c e p c ji filo z o fii przyrody P r e le g e n t s tw ie rd z ił, iż w s k a z a n a o n to lo g ia w o b e c n e j sw e j form ie n ie m o że b y ć u z n a n a z a filo z o fię p rz y r o d y w ż a d n e j ze z n a nych dziś w e r s ji. M o g ła b y s ta n o w ić e w e n tu a ln ie sw o is tą filo z o fię p r z y rody lu b p r z y n a jm n ie j w s tę p do ta k o w e j, a le w ty m c e lu n a le ż a ło b y d o k ład n iej i b a r d z ie j p r e c y z y jn ie o p ra c o w a ć m e to d y a n a liz y filo z o fic z nej o raz w s k a z a ć szczeg ó ło w o p rz e d m io t i z a d a n ia p o z n a w c z e ta k i c h badań, a b y n ie b y ły je d y n ie p e w n y m u o g ó ln ie n ie m e m p iry c z n o - o p e ra - cyjnych szczeg ó ło w y ch b a d a ń sy s te m o w y c h . P r o b le m p o z o s ta je n a d a l otw arty.
F r a n c i s z e k M. R o s i ń s k i : B a d a n ia n a d p o r o z u m ie w a n ie m się
człow ieka ze z w ie r z ę ta m i (1.04.1982). U z w ie rz ą t s p o ty k a s ię ró ż n e f o r
my p rz e k a z u in fo rm a c ji. S z c z e g ó ln ą ro lę o d g ry w a p o ro z u m ie w a n ie się ak u sty czn e, w iz u a ln e , ch e m ic z n e , d o ty k o w e , e le k try c z n e . W y d a jn o ś ć i zasięg p o sz c z e g ó ln y c h s y s te m ó w je s t b a rd z o z ró ż n ic o w a n a , n a ogół jednak w z r a s ta r o la p o ro z u m ie w a n ia się a k u s ty c z n e g o i w iz u a ln e g o wraz z w y ż sz y m s to p n ie m o rg a n iz a c ji p s y c h ic z n e j z w ie rz ą t. N o rm a ln ie in fo rm acja je s t a d r e s o w a n a do o s o b n ik ó w te g o sa m e g o g a tu n k u ; n ie kiedy s tw ie r d z a się w o b rę b ie te g o sam eg o g a tu n k u „ d ia le k ty ” n ie zrozum iałe d la o s o b n ik ó w in n e j p o p u la c ji, zw ła sz c z a je ś li d a n y g a tu nek z a jm u je d u ż e o b sz a ry g e o g ra fic z n e . N ie k tó r e s y g n a ły , sz c z e g ó l nie w ażn e p o d w z g lę d e m b io lo g ic z n y m , zw ła sz c z a a la r m u ją c e , b y w a ją niekiedy „ ro z u m ia n e ” ró w n ie ż p rz e z o so b n ik ó w in n e g o g a tu n k u . S p o sób p rz e k a z u in f o r m a c ji i je g o in te r p r e t a c ja m o g ą b y ć śc iśle u w a r u n
k o w a n e g e n e ty c z n ie , c z a se m z p e w n y m i m o ż liw o śc ia m i m o d y f ik a c ji a lb o te ż w y u c z o n e , choć o p a r te n a b io lo g ic z n e j p re d y s p o z y c ji a n a to - m ic z n o -f u n k c jo n a ln e j.
S z c z e g ó ln e z a in te re s o w a n ie w y w o łu ją w o s ta tn im c zasie p ró b y n a w ią z a n ia k o n ta k tu d w u s tr o n n e g o p rz e z c z ło w ie k a z in n y m i n a c z e l n y m i. N ie p o w io d ły się je d n a k w y s iłk i ró ż n y c h a u to r ó w n a u c z a n ia s z y m p a n s ó w c h o c ia ż b y ja k ie g o ś s k ro m n e g o r e p e r t u a r u sło w n eg o , c h o ciaż p o p ra w n ie z w ie rz ę ta t e r e a g o w a ły n a w ie le słó w lu d z k ic h .
J u ż J a n D e m b o w s k i w s k a z a ł, że le p s z e r e z u l ta t y d a ło b y się m oże o sią g n ą ć , je ś lib y p ró b o w a n o u c z y ć sz y m p a n s ó w ję z y k a m ig ó w osób g łu c h o n ie m y c h . Id e ę tę z r e a liz o w a li z p o z y ty w n y m r e z u l ta t e m G a rd n e - ro w ie . U d a ło im się n a u c z y ć te z w ie rz ę ta b a rd z o w ie lu z n a k ó w u p ro s z c zonego ję z y k a g łu c h o n ie m y c h A S L (A m e ric a n S ig n L a n g g u a g e ). P o d ję to ta k ż e p r ó b y u c z e n ia s z y m p a n só w p o ro z u m ie w a n ia się m ię d z y so b ą za p o m o c ą te g o ję z y k a . P o d o b n e d o ś w ia d c z e n ia p rz e p ro w a d z o n o z g o ry la m i.
I n n ą m e to d ę k o n ta k to w a n ia się o b ra li P re m a k o w ie , m ia n o w ic ie za p o m o c ą k o lo ro w y c h k s z ta łte k o o k re ś lo n y m z n a c z e n iu , k tó r e b a d a n e z w ie rz e u k ła d a ło w o k re ś lo n y m p o rz ą d k u n a ta b lic y a ta k ż e u m ia ło je s e n s o w n ie „ o d c z y ta ć ” . C zęścio w o p o d o b n y sp o só b p o ro z u m ie w a n ia się — za p o m o c ą k la w is z ó w o d p o w ie d n io o z n a k o w a n y c h — o p ra c o w a li R u m b a n g h i G la s e r s fie ld . A p a r a tu r ę tę s k o n p iu te ry z o w a n o , co p o z w a la ło re je s tr o w a ć często tliw o ść; i ja k o ś ć p r z e p r o w a d z a n y c h „ d ia lo g ó w ” .
D o św ia d c z e n ia t e p o z w o liły n ie w ą tp liw ie d o k ła d n ie j p o z n a ć m o ż liw o ś ci p o ro z u m ie w a w c z e n a c z e ln y c h a ta k ż e b liż e j o k re ś lić g ra n ic e ich z d o ln o ś c i p s y c h ic z n e j. W y d a je się je d n a k , że n ie k tó r e o sią g n ię c ia ta c h n a c z e ln y c h n ie p o trz e b n ie ą n tr o p o m o rf iz o w a n o ; m o ż n a je b o w ie m w y s ta r c z a ją c o z in te r p r e to w a ć za p o m o c ą b a r d z ie j e le m e n ta r n y c h r e a k c j i p s y c h ic z n y c h , co p o k a z a n o n a k ilk u p r z y k ła d a c h . P r e l e k c j i u z u p e łn io n o w y ś w ie tle n ie m s e r ii p rz e ź ro c z y z z a k re s u o m a w ia n e j p ro b le m a ty k i. D y s k u s ja n a d w y g ło sz o n ą p r e le k c ją b y ła b a rd z o o ż y w io n a i rz e c z o w a. S ta w ia n o w ie le p y ta ń , d o s trz e g a n o n o w e p ro b le m y , co p o zw o liło le p ie j u ś w ia d o m ić so b ie złożoność te g o z a g a d n ie n ia . A n n a L a t a w i e c : P o ję c ie fu n k c jo n o w a n ia w ś w ie tle in fo r m a c ji b io lo g ic z n e j (29.04.1982). P o d s ta w ą p o d ję ty c h ro z w a ż a ń je s t o k re ś le n ie in f o r m a c ji b io lo g ic z n e j r o z u m ia n e j ja k o „ k a ż d y ro d z a j o d d z ia ły w a n ia (z a ró w n o w e w n ę tr z n y ja k i z e w n ę trz n y ) n a o rg a n iz m (i w e w n ą trz o rg a n iz m u ), p rz e b ie g a ją c y n a d o w o ln y m p o zio m ie o rg a n iz a c y jn y m , s łu ż ą c y o rg a n iz m o w i do ż y c ia i p rz e ż y c ia w w a r u n k a c h a k tu a ln y c h i p rz y s z ły c h ” . T a k ie d y n a m ic z n e ro z u m ie n ie p o ję c ia in f o r m a c ji sp o ty k a się z z a r z u te m u to ż s a m ie n ia go z p o ję c ie m f u n k c jo n o w a n ia b io lo g iczn eg o . W y ja ś n ie n ie ró ż n ic w p o jm o w a n iu o bu p o ję ć d o k o n a n o n a d ro d z e re la ty w iz a c ji ic h do p o ję c ia s t r u k tu r y . W s z y s tk ie ż y w e o rg a n iz m y z b u d o w a n e są z sz e re g u w y s p e c ja liz o w a n y c h k o m ó re k i tk a n e k , p rz y s to s o w a n y c h sw ą s t r u k t u r ą do p e łn ie n ia k o n k r e tn y c h f u n k c ji. Ic h b u d o w a , w ie lk o ś ć i k s z ta łt im p lik u ją p e ł n io n e fu n k c je . F u n k c jo n o w a n ie n a le ż y w ię c ro z u m ie ć ja k o „ św ia d o m e lu b n ie u ś w ia d o m io n e d z ia ła n ie p r z e b ie g a ją c e d z ię k i u z y s k a n e j in f o r m a c ji b io lo g icz n e j, o d b y w a ją c e się p o p rz e z k o n k r e tn ą s t r u k t u r ę ” . O b a p o ję c ia n a le ż y w ią z a ć z p o ję c ie m s tr u k tu r y . I n f o r m a c ję w ią ż e m y ze s t r u k t u r ą
s ta n o w ią c ą je j n o ś n ik i, n a to m ia s t fu n k c jo n o w a n ie w ią ż e m y ze s t r u k tu r ą d y n a m ic z n ie . O z n a c z a to , iż s t r u k t u r a f u n k c jo n u je d z ię k i in f o r m a c ji w n ie j z a w a r te j. F u n k c jo n o w a n ie o rg a n iz m u m o ż liw e je s t d z ię ki u z y s k a n e j p rz e z n ieg o in f o r m a c ji b io lo g ic z n e j, n a to m ia s t in f o r m a cja b io lo g ic z n a d o c ie ra do o rg a n iz m u z z e w n ą tr z i z jeg o w n ę tr z a n ie z a le ż n ie od f u n k c jo n o w a n ia . I n f o r m a c ja d o c ie r a d z ię k i p e w n y m s tr u k tu r o m (n o śn ik o m ). J e d n y m z p rz e ja w ó w fu n k c jo n o w a n ia o r g a n iz mu ży w eg o je s t o d b ió r i p rz e k a z in f o r m a c ji b io lo g ic z n e j. N a le ż y z a te m p r z y ją ć o d rę b n o ś ć p o ję ć in f o r m a c ji i fu n k c jo n o w a n ia , choć s tw ie rd z ić m o ż n a p o ja w ia n ie się p ro c e s ó w in f o r m o w a n ia i f u n k c jo n o w a n ia w o b rę b ie t e j sa m e j s t r u k t u r y b io lo g ic z n e j, o rg a n iz m u ż y wego lu b jeg o f r a g m e n tu .
B e r n a r d H a ł a c z e k : M e c h a n iz m r o z w o ju p a le o a n tro p o lo g ii w
św ie tle h is to r ii C z ło w ie k a z P iltd o w n (27.05.1982). F a k t, że E o a n th ro p u s
jako f a ls y f i k a t p rz e z 40 l a t fig u ro w a ć m ó g ł n a liśc ie p rz o d k ó w w s p ó ł czesnego c z ło w ie k a n ie ty lk o u p o k a rz a , le c z z a ra z e m p o u c z a n a u k ę . Poucza d la te g o , g d y ż u k a z u je w s p ó łz a le ż n o śc i z a c h o d z ą c e m ię d z y in te r p r e ta c ją k o n k r e tn e g o m a te r i a łu k o p a ln e g o a o k re ś lo n ą k o n c e p c ją an tro p o g e n e z y .
Dziś w ia d o m o , że „ o d k ry c ie ” z P iltd o w n z a a k c e p to w a n o z b y t p o c h o p nie. D z iw n y m je s t p rz e c ie ż c h o ć b y to, że D o w so n d o p ie ro w 1912 r. p rz e d k ła d a ł W o o d w a rd o w i c e n n e f r a g m e n ty k o p a ln e , s k o ro ju ż od k i l ku l a t b y ł w ic h p o s ia d a n iu . D z iw n ie js z e , że z W o o d w a rd e m z n a jd u je n a ty c h m ia s t d a lsz e , d la e o a n tr o p a is to tn e f r a g m e n ty . A k ie ł e o a n tr o p a został o d k r y ty tu ż po u b o le w a n ia c h K e ith a z p o w o d u jeg o b r a k u . P o dobnie b y ło , g d y po z a s trz e ż e n ia c h o d n o śn ie P iltd o w n I d o k o n a n o d r u giego o d k ry c ia w P iltd o w n II. Z a s ta n a w ia ją c e p rz y ty m , że n a w e t W oodw ard n ie p o tr a f ił d o k ła d n ie z lo k a liz o w a ć P iltd o w n II. P y ta ć w reszcie w o ln o , czy n a p o d s ta w ie k r y te r ió w m o rfo lo g ic z n y c h z u p e łn ie n ie ro z p o z n a w a ln y m b y ło , że o d n o śn e s z c z ą tk i z P iltd o w n I I są f r a g m en tam i o d k r y te j w P iltd o w n I ż u c h w y i m ó z g o cz aszk i?
D o strz e g a n y d ziś b r a k k r y ty c y z m u w o d n ie s ie n iu do o d k ry c ia z P il tdow n s t a je się z ro z u m ia ły , g d y z w aży ć, że o d k r y c ie to b y ło ty lk o p o tw ie rd z e n ie m ro z p o w sz e c h n io n e g o p r z e k o n a n ia o is tn ie n iu c z ło w ie k a już w o k re s ie d o ln o -ś ro d k o w e g o tr z e c io r z ę d u . P r z e k o n a n ie to p o tw ie r dzali w sz y sc y ci (K la a ts c h , W o o d -J o n e s, O sb o rn ), k tó r z y z r a c j i b io logicznego n ie w y s p e c ja liz o w a n ia w y p ro w a d z a li c z ło w ie k a z p r y m it y w nych n a c z e ln y c h . P o d z ie la li je p o n a d to b io lo d z y (S c h w a lb e , B o u le, K eith), k tó r z y p rz y ó w c z e sn y m — z b y t k r ó tk im — sz a c o w a n iu w ie k u cz w a rto rz ę d u s łu sz n ie d o s trz e g a li, że e w o lu c ja c z ło w ie k a m u s ia ła tr w a ć dłużej.
N iezb y t k r y ty c z n ie o c e n ia li e o a n tr o p a ró w n ie ż w sz y sc y ci, k tó r z y — bazując n a p r a w ie b io g e n e ty c z n y m H a e c k la — ro z w ó j w ie lk ie g o m ó z gu lo k o w a li w z a c z ą tk a c h lip ii e w o lu c y jn e j c z ło w ie k a . D la te g o te ż wszyscy z w o le n n ic y te g o p o g lą d u (W o o d w a rd , S m ith , K e ith ) b y li z a razem z d e c y d o w a n y m i o b ro ń c a m i a u te n ty c z n o ś c i o d k ry c ia z P iltd o w n . O dkrycie to d o w o d ziło p rz e c ie ż is tn ie n ia w d o ln y m p le js to c e n ie is to ty o ty p o w o ju ż lu d z k ie j m ózgoczaszce, a jesz c z e m a łp ie j ż u c h w ie , p o tw ierd zało z a te m słu sz n o ść k r a n i a ln e j k o n c e p c ji a n tro p o g e n e z y . O je j p o p u larn o ści św ia d c z y ć m oże o g ło szo n a w 1926 r. h ip o te z a f e ta liz a c ji i re ta rd a c ji L. B o lk a .
T rz e c io rz ę d o w o - k ra n ia ln a k o n c e p c ja a n tr o p o g e n e z y z a d e c y d o w a ła w dużej m ie rz e o ty m , że a u s t r a lo p ite k a ln a k o n c e p c ja R. D a r ta , w k tó rej n ie m ie ś c iła się m o ż liw o ść is tn ie n ia w d elk o g ło w eg o c z ło w ie k a ju ż
w d o ln y m lu b śro d k o w y m trz e c io rz ę d z ie , s p o tk a ła się z p o w s z e c h n ą n ie m a l d e z a p ro b a tą . P ó ź n ie js z a je j a f ir m a e ja szła z a te m w p a r z e z u - t r a t ą d o m in a c ji k o n c e p c ji p ie r w s z e j. T ę o s ta tn ią s p o w o d o w a ł w d u ż e j m ie rz e w z ro s t d a n y c h w y k o p a lis k o w y c h n a te m a t a u s tr a lo p ite k a . T rz e b a b y ło w s z a k ż e ró w n ie ż w ie lu in n y c h d a n y c h , c h o ć b y z z a k re s u p ry m a to lo g ii czy g eo lo g ii, b y o c z y w isty m się sta ło , że d o ln o trz e c io rz ę - d o w a i k r a n i a l n a k o n c e p c ja a n tr o p o g e n e z y je s t k o n c e p c ją b łę d n ą , i że E o a n th r o p u s je s t a n o m a lią . D o p ie ro o czy w isto ść te g o z e z w o liła z d e m a s k o w a ć e o a n tr o p a ja k o f a ls y fik a t.
H is to r ia p a le o a n tro p o lo g ii p o tw ie r d z a , co T. K u h n d-ostrzegł w ro z w o ju te o r ii f iz y k a ln y c h : z a c z ą te k w s z y s tk ic h n a u k c e c h u je k o n k u r e n c ja k ilk u ró ż n y c h , p o d o b n ie w ie lk im b a g a ż e m h ip o te ty c z n o ś c i o b a r c z o n y c h k o n c e p c ji w y ja ś n ia ją c y c h . J e ś li je d n a z n ic h z d o b y w a d o m i n a c ję , lic z y ć m o że n a u p o rc z y w ą o b ro n ę . I w ła ś n ie t e j u p o rc z y w o śc i z a w d z ię c z a k a ż d a n a u k a sw ó j p o s tę p d la te g o , że to o n a z m u s z a do z a k w a lif ik o w a n ia u z n a n y c h d o tą d f a k tó w w p o c z e t a n o m a lió w .
Z a c z ą te k p a le o a n tro p o lo g ii c e c h o w a ła k o n k u r e n c ja d w ó c h t e o r ii — p r z e d p o n g id a ln e j i p o n g id a ln e j. N a p o c z ą tk u s tu le c ia d o m in a c ję z d o b y ła p ie rw s z a , g d y ż ty l k o w je j r a m a c h m ie śc iło się p rz e k o n a n ie o is t n ie n iu d o ln o -, w z g lę d n ie śro d k o w o trz e c io rz ę d o w e g o c z ło w ie k a . D o o d k r y c ia z P iltd o w n n ie d o sz ły je d n a k z cza se m ż a d n e n o w e f a k t y p o tw ie r d z a ją c e is tn ie n ie w ie lk o g ło w e g o c z ło w ie k a trz e c io rz ę d o w e g o , m n o ż y ły się n a to m ia s t ta k ie , k tó r e z a d a w a la ją c o tłu m a c z y ła te o r ia p o n - g id a ln a . J e j z w y c ię s tw o n a d te o r ią p rz e d p o n g id a ln ą w o ln o p rz e to t r a k to w a ć z a ró w n o ja k o p rz y c z y n ę ja k i s k u te k p rz e z w y c ię ż e n ia tr z e c io - r z ę d o w o - k r a n ia ln e j k o n c e p c ji a n tr o p o g e n e z y o ra z z n im z w ią z a n y m z d e m a s k o w a n ie m e o a n tr o p a .
K A Z IM IE R Z K L O S K O W S K I
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOŁA NAUKOWEGO STUDENTÓW FILOZOFII PRZYRODY ATK W ROKU AKAD.
1981/82
S p o tk a n ia K o ła N a u k o w e g o S tu d e n tó w F ilo z o fii P r z y r o d y w ro k u a k a d . 1981/82 s ta n o w iły k o n ty n u a c j ę p r o b le m a ty k i p o d ję te j w p o p rz e d n ic h la ta c h . P o ru s z a n o sz c zeg ó ln ie z a g a d n ie n ia z z a k r e s u filo zo fii p rz y r o d y , filo z o fii p rz y r o d o z n a w s tw a , a ta k ż e z p o g ra n ic z a n a u k szcze g ó ło w y c h i filo zo fii.
W d n iu 18 lis to p a d a 1981 r. o d b y ło się z e b r a n ie in a u g u r a c y jn e K o ła. W c zasie te g o s p o tk a n ia w o b e c n o śc i o p ie k u n a ks. doc. d r h a b . Sz. W . S la g i i s tu d e n tó w k ie r u n k u filo z o fii p rz y r o d y d o k o n a n o w y b o ru n o w e g o z a rz ą d u . F u n k c ję p r e z e s a p o w ie rz o n o A n d rz e jo w i G w iaźd zie. N a s tę p n ie u s ta lo n o h a rm o n o g ra m z a ję ć K o ła.
1. S y m b o lic z n y c h a r a k te r p o zn a n ia lu d z k ie g o , n a t u r a s y m b o lu i k w e
s tia ro z u m ie n ia s y m b o lic z n y c h k a te g o r ii p o z n a w c z y c h n a p rz y k ła d z ie p o ję c ia p rz y c z y n o w o śc i b y ły g łó w n y m i z a g a d n ie n ia m i p o ru s z o n y m i w r e f e r a c ie R o b e r t a P i ł a t a w d n iu 10 lu te g o 1982 r. Z a a k c e n to w a n e z o s ta ły tr z y g ru p y r e f le k s ji. P o p ie r w s z e — p o z n a n ie lu d z k ie z k o n ie c z n o śc i m a c h a r a k t e r sy m b o lic z n y . T w o rz o n e sp o n ta n ic z n ie z n a k i
