1. STAROŻYTNE REGUŁY ZAKONNE
S ta r o ż y tn e r e g u ły zak on n e, p r z e k ła d z b io r o w y . Wybór, w stę p y , opracow anie k s . M .S ta r o w ie y s k i, Warszawa 1980 /PSP 2 6 /
W s e r i i "Pisma s t a r o c h r z e ś c ij a ń s k ic h p is a r z y " otrzym aliśm y ja k o 26s j e j tom " S ta r o ż y tn e r e g u ły zakonne" . Od razu powiem, że zarówno co do j e j w a r t o ś c i, ja k i opracow ania r e d a k c y jn e g o j e s t t o tom zn ak om ity, s t o j ą c y na wysokim p o zio m ie naukowym. D latego może s łu ż y ć ja k o punkt w y j ś c ia do d a ls z y c h badań i rów nie dobrze do c eló w p ra k ty czn y ch ja k o le k t u r a dokumentów, k tó r e p r z e z długie w ie k i k s z t a łt o w a ły n ie t y lk o o b l i c z e duchowe o k r e ślo n y c h zakonów, a l e wywarły d o n io s ły wpływ na ż y c ie K o ś c io ła p o w szech n ego. Drob ne uw agi, j a k ie n iż e j podam, mają z n a c z e n ie c a łk o w ic ie drugorzęd ne i o g ó ln e g o sądu m ojego n ie z m ie n ia ją . W artość t e j p o z y c ji n a le ż y o c e n ia ć n ie t y lk o w k a te g o r ia c h c z y s t o naukowych a lb o p r a k ty czn y ch i u t y l i t a r n y c h , l e c z ta k ż e o g ó ln o - k o ś c ie ln y c h i - co s z c z e g ó ln ie ch cę p o d k r e ś lić - ekum enicznych.
Żeby t o n a o c z n ie p o k a z a ć , muszę zacy to w a ć c z t e r y zd a n ia z "Dekretu o ekumenizmie" /n r 1 5 /: "Na W schodzie z n a jd u ją s i ę tak że b o g a te tr a d y c j e ż y c ia w ew n ętrzn ego, k tó r e w s z c z e g ó ln y sposób w yraża z ja w isk o ż y c ia m n isz e g o . Tam p r z e c ie ż ju ż od chlubnych czasów Ojców ś w ię ty c h k w it ła duchowość m onastyczna / s p i r i t u a l i - t a s m o n a s t ic a /, k tó r a p r z e n ik n ę ła potem na te r e n y z a c h o d n ie ; z n i e j to ja k o ze swego ź r ó d ła w z ię ła p o c z ą te k ła c iń s k a koncep c j a ż y c ia zak on n ego, w n ie j n ie je d n o k r o tn ie p ó ź n ie j znajdow ała
nowe s i ł y . T o te ż j e s t bardzo w sk azan e, by k a t o l i c y dużo c z ę ś c i e j s i ę g a l i po t e duchowe bogactw a Ojców w sch o d n ich , k tó r e w zn oszą c z ło w ie k a c a łk o w ic ie ku k o n te m p la c ji r z e c z y B ożych.
N iech s o b ie w sz y sc y u św iadom ią, że d la w iern eg o s p o s t r z e ż e n ia p e ł n i t r a d y c j i c h r z e ś c i j a ń s k i e j i d la p o je d n a n ia c h r z e ś c i j a n w sch o d n ich z zachodnim i n ie s ły c h a n e j w agi j e s t za p o zn a n ie s i ę , u sz a n o w a n ie , p o p a r c ie i podtrzym anie p r z e b o g a te j sp u ś c iz n y
l i t u r g i c z n e j i a s c e t y c z n e j Wschodu"
N ie waham s i ę p o w ie d z ie ć , że omawiany tom j e s t doskonałym w y p e łn ie n ie m z a le c e ń soborowych na jednym określonym o d cin k u . Co on c z y t e ln ik o w i p r z y n o s i? N ajpierw usystem atyzow any c h r o n o lo g i c z n i e i g e o g r a f ic z n ie p r z e g lą d w s z y s tk ic h r e g u ł s ta r o ż y tn y c h z n ie z b ę d n ą b i b l i o g r a f i ą , k tó r a p i e c z o ło w ic ie i su m ien n ie z e s t a w ion a b ę d z ie d la w ie lu n ie o c e n io n ą pomocą. Z k o l e i n a s tę p u je
i s t o t n y tr z o n k s i ą ż k i , t j . wprowadzenie i p r z e k ła d r e g u ł . Podam t e r a z na u ż y te k t y c h , co t e j k s ią ż k i n ie m ają, wykaz autorów , ja c y z o s t a l i z a p r ezen to w a n i c z y t e ln ik o w i: 1. Pachom iusz /tłu m . A .B o b e r /, 2 . A ugustyn /t łu m . !.!.S t a r o w ie y s k i/, 3 . P o rk a r iu sz
/t łu m . A .B o b e r /, 4 . C ezary z A r le s /t łu m . M .Borkowska/, 5 . Pa w eł i S t e f a n /t łu m . M .S ta r o w ie y s k i/, 6. Iłegu ła M istr z a /t łu m . K .O b r y c k i/, 7 . Benedykt /t łu m . A .św id e r k ó w n a /, 8 . Kolumban /tłu m S .K a lin k o w s k i/, 9 . Leander /t łu m . I .G a n o /, 10. Iz y d o r /t łu m . I .G a n o /.
Od razu u d erza t u t a j brak pomnikowej r e g u ły św. B a z y le g o , jed n a k ż e sło w o "Od R ed ak cji" stw a r z a n a d z ie j ę na osobny tom p o św ięco n y regułom o r ie n ta ln y m . Reguł za ch o d n ic h j e s t w i e l e . W y lic z a j e C la v is PP Latinorum 1 8 3 8 -1 8 7 6 . K tóre w ię c wybrać? Zasady i k r y t e r i a doboru w y łu s z c z y ł sz c z e g ó ło w o a u to r tomu, k s . M .S ta r o w ie y sk i na s . 16-17 i bez tr u d n o ś c i można j e p r z y j ą ć , z tym je d n a k ż e , że upomniałbym s i ę p rzyn ajm n iej o w y ją tk i z F ru k tu o z a , sk o ro zdecydowano s i ę ró w n ież t y lk o na wybór z
"Reguły M istr z a " . A le n ie bądźmy z b y t wym agający, bo i ta k d o s ta liś m y po r a z p ie r w sz y w ję z y k u p o lsk im ta k w s p a n ia łą wiązankę n a j s t a r s z y c h r e g u ł c h r z e ś c ij a ń s k ic h . D la p o l s k i e j p a t r o l o g i i j e s t t o nabytek s z c z e g ó ln ie c e n n y . Z w yjątk iem św. B enedykta , w szy scy in n i zakonodawcy i a u to r z y r e g u ł przem aw iają do p o l s k i e go c z y t e ln ik a po r a z p ie r w s z y . N a r e s z c ie o d e z w a li s i ę po polsku zapom niani u nas z u p e łn ie Ojcowie h is z p a ń s c y . R eguły Leandra i Iz y d o r a są pierw szym i ja s k ó łk a m i. Oby n ie jed y n y m i. S z c z e g ó l n ie c i e s z y , że p o s z c z e g ó ln e r e g u ły d o s t a ły znakom itą oprawę na ukową w k o n t e k ś c ie o s ią g n ię ć św ia to w ej p a t r y s t y k i . Pod tym wzglę dem na s p e c j a ln e w y s z c z e g ó ln ie n ie z a s łu g u je w stęp do św. Augus ty n a wprowadzający ła d w bardzo skom plikowaną t r a d y c j ę . I j e s z c z e słow o o b i b l i o g r a f i i . Fachowcom w ia d o m o ,ja k ie lu k i mają na s z e , nawet n a jw ię k s z e , b i b l i o t e k i w z a k r e s ie p a t r y s t y k i . Tym w ię k s z a n a sz a w d z ię c z n o ś ć d la k s . Marka S ta r o w ie y s k ie g o za tr u
dy i m o z o ły , i co tu ukryw ać, n ie b a g a te ln e k o s z ty na tym polu p o n ie s io n e .
A t e r a z k i l k a d e z y d e r a tó w , k tó r e - r a z j e s z c z e powtarzam - w niczym n ie u m n ie js z a ją w a r to ś c i t e j z n a k o m itej k s i ą ż k i .
Szk od a, że przy Kolumbanie n ie podano in fo r m a c ji na temat j e g o / c z y na prawdę j e g o ? / "Reguła m onialium " . Tenor j e j , duch i n a s tr ó j d o sk o n a le p r z y le g a do te g o surow ego I r o s z k o t a . Okazu j e s i ę , że n ie m ia ł on a n i za g r o s z l i t o ś c i nad p ł c i ą s ła b ą , bo z a r a z na w s tę p ie zachowanego u szk od zon ego urywka czytam y: "Za jednym razem n ie n a le ż y w ym ierzać w ię c e j n i ż 25 uderzeń" /PLS 4 ,1 6 0 3 / . C h a r a k te r y sty c z n y j e s t p r z e p i s , że "od początk u d n ia aż do nocy n ie n a le ż y z m ie n ia ć s z a t" /ta m ż e 1 6 0 4 /.
Odczuwa s i ę t e ż brak kom entarza p rzy t e k ś c i e r e g u ł . Wpraw d z ie w stęp y dużo tu w y j a ś n ia j ą , a l e czasam i w ą tp liw o ś c i jednak
p o z o s t a j ą . J este śm y p r z e c i e ż w in n e j e p o c e , w in n ych str u k - tu r a c h s p o łe c z n y c h , w z u p e łn ie innym o b r a z ie c y w i l i z a c j i
m a t e r i a l n e j . Z jaw isk a pewne d z i ś ju ż n ie i s t n i e j ą i w samej r z e c z y w i s t o ś c i i w ję z y k u . W wypadkach w ą tp liw y c h tłu m acz s t a j e na r o z d r o ż u i każdy j e g o p r z e k ła d s t a j e s i ę p oniekąd i n t e r p r e t a c j ą . A le c z y zaw sze s łu s z n ą ?
Osobne z a g a d n ie n ie t o zakony a h ie r a r c h ia k o ś c i e l n a . Wza jemne r e l a c j e b y ły w ie lo s tr o n n e i w ie lo k ie r u n k o w e i zn ajd ow ało t o wyraz w d e c y z ja c h soborów i synodów. P r z e j r z e n ie indeksów w w ydaniach te k stó w sy n o d a ln y cn d a je w tym w z g lę d z ie o b f i t y ma
t e r i a ł . Są in te r w e n c je synodów p r z e c iw n iep ra w id ło w o ścio m w ż y c i u zakonnym, są j e s z c z e su row sze d e k r e ty na biskupów , k tó r z y o g r a b i a l i k la s z t o r y i c h c i e l i p o d s tę p n ie j e lik w id ow ać /n p . II synod w S e w i l l i z a Iz y d o r a w 619 r . , K an.10; V iv e s 1 6 9 - 1 7 0 /, j e s z c z e in n e uchwały sy n o d a ln e p o le c a j ą biskupom tr o s k ę o k la s z to r y ż e ń s k ie i t p . N iem al z r e g u ły o p a c i są o b e c n i na synodach i p o d p is u ją a k ta . Czy t o w sz y stk o o d b ij a ło s i ę w j a k i ś sposób na k o le jn y c h r e g u ła c h ; j e ż e l i t a k , to jak ?
I na k o n ie c sprawa w ynaturzeń w pojmowaniu ż y c ia zakonnego i d ą ż e n ia do d o s k o n a ło ś c i. W ystarczy tu p rzy w o ła ć E u s ta c ju s z a , p ó ź n ie j s z e g o bpa S e b a sty /+ po 3 7 7 /, k tó r e g o b łę d y o d b iły s i ę /p e r o p p o s itio n e m / na kieru n k u a s c e z y B a z y le g o . N otoryczn e n i e r o b y , ja k im i b y l i m e s s a lia n ie c z y l i e u c h i c i , z n a l e ź l i o s tr y c h krytyków w a u to r a c h r e g u ł . A ugustyn p i s a ł ok. 400 r . "De opere monachorum" mając na oku k on k retn e z ja w is k a . Również p r z e s t r o ga św. B enedykta: O t i o s i t a s in im ic a e s t animae" / r e g . 4 8 / ma t e ż swój h is t o r y c z n y k o n t e k s t . P rzyk ład y n ie p r a w id ło w o śc i i wy n a tu r z e ń można by o c z y w iś c ie m nożyć, a le n ie o to tu c h o d z i. Z a in te r e so w a n ie b u d z i, czy i ja k t a k i e a n ty e w a n g e lic z n e i wręcz a n ty h u m a n isty czn e postaw y o d b ij a ły s i ę w ustaw ach i r e g u ła c h zakonnych.
Na tym k oń czę uwagi o g ó ln e . P rzech od zę do sz c z e g ó ło w y c h w edług k o l e j n o ś c i s t r o n .
s , 2 2 . K rą g s y r y j s k i r e g u ł z o s t a ł p o tr a k t o w a n y po m aco szem u . N ie w sp o m n ia n o t u p o l s k i e j tr z y to m o w e j m o n o g r a f i i : S t e f a n S i w ie c / S c h i w i e t z / , Das m o r g e n l a n d i s c h e H o n ch tu m , k t ó r e j tom I I I /M H d lin g 1 9 3 8 / z a jm u j e s i ę s p e c j a l n i e S y r y j c z y k a m i . O p ró cz w spo m n ia n e g o l . c . K a b b u li / + 1 3 5 / n i c w y m ie n io n o ż a d n e g o in n e g o n a z w i s k a , a w a r t o b y ł o p r z y w o ła ć p r z y n a j m n i e j dwóch n e s t o r i a n . I t a k A braham z K a s z k a r / + 5 8 8 /, z a ł o ż y c i e l s ły n n e g o k l a s z t o r u n a G ó rz e I z l a , n a p i s a ł r e g u ł ę / z a c h o w a n y / i d z i ę k i te m u s t a ł s i ę " o jc e m ż y c i a m o n a s ty c z n e g o u n e s t o r i a n " / O r t i z de U r b i n a , P a t r . S y r . 1 3 3 / . J e g o n a s t ę p c y b y ł D a d is z o /+ 6 0 -1 /, o p a t n a w sp o m n ia n ej g ó r z e , a u t o r now ej r e g u ł y z a k o n n e j n e s t o r i a ń s k l c j . t s t n . e j c p r z e k ł a d n i e m i e c k i t y c h r e g u ł / o czym z a p o m n ia ł n a w e t O r t i z / w BKV^ tom 2 2 : A u sg e w K h lte A k tc n P e r s i c h e r M a r t y r e r m i t ein em A n h an g : O s t s y r i s c h c s M S n s c h łc b e n . Aus dem s y r i s c h c n l l b c r s e t z von Or O sk a r d r a u n , K em pten 1 9 1 3 , s . 3 1 8 - 3 3 1 . s . 2 4 . 0 ś w ie ż o o d n a l e z i o n e j i w y d a n e j r e g u l e E u g i p i u s z a p is z ę s z e r z e j w itTK 2 8 / 1 9 ś l / z . 4 , 1 3 1 - 1 3 6 . S ą k ł o p o t y z a u t o r s t w e m tz w . " R e g u ła O r i e n t a l i s " , k t ó r a bywa p r z y p is y w a n a d ia k o n o w i '. T i g i l i u s z o w i . P o s t a ć t o b l i ż e j n i e z n a n a . P o m ija j ą c a ł k o w i c i e S c h a n z , B a rd e n h e w e r, LThK, P a t r o l o g i a /T u r y n 1 9 7 8 /. J e d n a k ż e G e n n a d iu s z , De v i r . i l l . 5 1 , p i s z e w y r a ź n i e , że " u ł o ż y ł n a p o d s t a w i e t r a d y c j i Ojców " R e g u łę m nichów " , k t ó r a c z y t a n a j e s t w k l a s z t o r z e d l a p o s t ę p u d u ch o w n e g o b r a c i p o d c z a s z e b r a n i a " /S ł o w n i k 3 9 1 / . W ynika z t e g o , że W i g i l i u s z ż y ł w V w ., ż e n a p i s a ł r e g u ł ę , ż e b y ł p ra w d o p o d o b n ie G ale m . P o z o s t a j e d a l e j p y t a n i e , c z y " R e g u ła O r i e n t a l i s " t o t a , w zm ian k o w an a t u r e g u ł a ? s . 2 5 . 0 L e o d e g a r z e i j e g o " k a n o n a c h m o n a s ty c z n y c h " p i s z ę w z a ł ą c z n i k u do n i n i e j s z e j r e c e n z j i d a j ą c p e ł n y i c h p r z e k ł a d wed ł u g CC 148 A ,3 1 9 - 3 2 0 . s . 1 0 9 . J e s t t u mowa o dw óch l i s t a c h C e z a r e g o d o s w e j s i o s t r y C e z a r e i , k s i e n i k l a s z t o r u . D o ty c z ą one ż y c i a z a k o n n i c . J e d e n
z n ic h p rzetłu m a c z y łem w " A n to lo g ii l i s t u s t a r o c h r z e ś c i j a ń s k i e go I . L is t y z d z ie d z in y k ie r o w n ic tw a duchowego", pod r e d . Leo k a d ii Małunowiczówny /L u b lin 1 9 7 8 ,s . 3 3 7 - 3 4 4 /.
s . 114. P r z e r a ż a ją c y j e s t w sw ej t r e ś c i p r z y p is na t e j s t r o n i e . J e s t t o signum te m p o r is , a je d n o c z e ś n ie dowód, w j a k ic h warun kach pracujem y, sk o r o danego t e k s t u n ie można z n a le ź ć w c a ł e j P o l s c e . W tym konkretnym wypadku tr z e b a b y ło sp r a w d z ić , czy n ig d z ie n ie ma 34 z e s z y t u s e r i i " F lo r ile g iu m P a tr is tic u m " , g d z ie Morin w ydał " S .C a e s a r ii R eguła S.V irginum " /Bonn 1 9 3 3 /, j e s z c z e p rzed o g ło s z e n ie m swych "Opera omnia". Jako o s t a t e c z n o ś ć tr z e b a b y ło u w z g lę d n ić wybór z obydwu r e g u ł , j a k i d a ł Morin u Kocha: Q u e lle n zur G e sc h ic h te der A skese und d es MSnchtums in d er a l t e n K irch e /T tłb in gen 1933, nr 1 0 9 /.
s .1 1 6 . "N iech s p o r z ą d z i ak t darow izny / . . . / , dopóki j e s t j e s z c z e w oln y" . O r y g in a ł: " D o n a tio n is c h a r ta s / . . . / f a c i a t , dummodo l i b e r s i t " . S ą d z ę , że t o "dummodo" tr z e b a tłu m a c z y ć : b y le b y ł w o ln y , a lb o : j e ż e l i j e s t wolnym, a n ie n ie w o ln ik ie m .
s . 118. "N iech c z y t a j ą aż do g o d z in y t r z e c i e j " - d la zw ykłego ś m ie r t e ln ik a w y r a ż e n ie t o j e s t n i e j a s n e . A lbo tr z e b a dać o b j a ś n i e n i e , że j e s t t o n a sz a d z ie w ią t a przed p ołu d n iem , a lb o j e s z c z e l e p i e j , we w s t ę p ie ogólnym dać o p is c a ło ś c io w y l i c z e n i a c z a su u s t a r o ż y t n y c h .
s . 1 2 5 . "Te k tó r e g o tu ją p o s i ł e k , n ie c h za p ra cę otrzym ają do datkowy kubek napoju" / r e g . 2 2 / . Merum to n ie t y lk o zw ykły n a p ó j, ja k ch ce p r z e k ła d , a l e c o ś w i ę c e j . P or. " F itq u e s a n g u is C h r is t ! merum" /P ange l i n g u a / .
s . 1 3 9 . C h o c h lik w t y t u l e : REGUTY za m ia st REGUŁY.
J e s t tu mowa o t a k i e j s y t u a c j i , że w k la s z t o r z e j e s t dwóch Opa tów , a t a k ie wypadki znamy z V-VI w iek u . Tę in fo r m a c ję tr z e b a u z u p e łn ić uwagą, że j e s z c z e w VII w. spotykamy s i ę z ta k ą n ie p r a w id ło w o ś c ią , bo kanon 12 synodu w C h a lo n -su r-S a o n e / c o n c . C a b
i-l o n e n s e / z r . 6 4 7 /6 5 3 s t a n o w i: "W jednym k i-l a s z t o r z e n ie p o w in no b y ć dwóch o p a tó w , że b y s k u tk ie m sp orów k o m p e te n c y jn y c h o w ła d z ę / s u b o b t e n t u p o t e s t a t i s / n ie p o w sta w a ły n i e s n a s k i i z g o r s z e n i a w śród m nichów . J ed n a k ż e gdyby j a k i ś o p a t w y b r a ł s o b i e n a s t ę p c ę , t e n , k t ó r e g o w y b r a n o , n ie b ę d z ie m ia ł ż a d n e j w ła d z y r o z p o r z ą d z a n ia dobram i sam ego k l a s z t o r u " /CC 148 A ,3 0 5 / .
s . 1 4 5 n n. C y tu j e s i ę tu "De p s a lm o d ia e bono s i v e de u t i l i t a - t e hymnorum" N i c e t a s a z R em esjan y w sta r y m w yd an iu PL 6 8 , a n ie w jedynym k ry ty c z n y m C .T u r n e r a w J o u r n a l o f T h e o l . S t u d i e s 24 / 1 9 2 3 / 2 2 5 - 5 2 , d ostęp n ym o b e c n ie w PLS 3 , 1 9 0 - 9 8 .
s . 2 3 6 . P rzy w y k a z ie d z i e ł K olum bana w y p a d ły u tw ory p o e t y c k ie /C a rm in a i C e le u m a /.
s . 2 3 7 . Mówi s i ę t u o z w y c ię s k im p o c h o d z ie r e g u ł y B e n e d y k ta p o łą cz o n y m z w y p ie r a n ie m r e g u ł y Kolum bana o r a z o sy n o d a c h naka z u j ą c y c h w p row ad zan ie i s t o s o w a n ie r e g u ł y b e n e d y k t y ń s k i e j . Na dowód t e g o p r z y t a c z a s i ę sy n o d w A k w iz g r a n ie z 81 7 r o k u . Otóż można t u p o d a ć s p o r o a n a lo g ic z n y c h w c z e ś n i e j s z y c h dokum entów .
I ta k z a ł o ż y c i e l m a łeg o k l a s z t o r u w A l t a r i p a , bp W enerandus p r z e s y ł a w l a t a c h 6 2 0 /6 3 0 bpowi K o n s t a n c ju s z o w i w A lb i R eg u łę św . B e n e d y k ta i n a k a z u je su row o j e j z a c h o w a n ie . T e k s t w PLS 5 , 1 6 5 5 - 5 6 . K a p it u la r z K arlm anna z 21 IV 742 s t a n o w i: "M n isi i zak on n e s ł u ż e b n i c e Boże n ie c h s i ę s t a r a j ą sw o je ż y c i e u r z ą d z ić , z o r g a n iz o w a ć i p r o w a d z ić z g o d n ie z r e g u ł ą św . B e n e d y k ta " /n r 7; S i l v a 2 0 9 / . K o le j n y k a p i t u l a r z t e g o ż K arlm anna z L e s t i n e s z 743 r . s t w ie r d z a : " O p a c i i m n is i p r z y j ę l i r e g u ł ę św . O jca Bene d y k t a , aby o d n o w ić p od staw y ż y c i a za k o n n eg o " / S i l v a 2 1 0 / . Tak b y ło w G a l i i . Do G erm an ii z a ś o d n o s z ą s i ę s ło w a św . B o n ifa c e g o / + 7 5 4 / w l i ś c i e do p a p . Z a c h a r ia s z a : "Z budow aliśm y tam /w w F u l- d z i e / k l a s z t o r , o s a d z i l i ś m y ż y j ą c y c h pod r e g u ł ą św . O jca Bene d y k t a m nichów , mężów ś c i s ł e j a b s t y n e n c j i , b ez m ię s a , w in a i s y - c e r y , b e z n ie w o ln ik ó w , a l e z a d o w o lo n y c h z p r a c y w ła sn y m i rękami"
/E p .8 6 ; T angl / 1 9 1 2 / 1 9 3 / . św ia d ectw o bpa Leodegarda z l a t 6 6 3 - 680 przed staw iam w z a łą c z n ik u do n i n i e j s z e j r e c e n z j i .
s . 2 4 5 . K a l.N o v . t o n ie 1 p a ź d z ie r n ik a , l e c z 1 l i s t o p a d a . s . 2 6 5 . Dwa r a z y na t e j s t r o n i e p rz e k r ę c o n o nazw isko o s t a t n i e go wydawcy r e g u ły Leandra i Iz y d o r a . Ma być: Campos R u iz , n ie R iu s .
s .2 6 T . " O sta tn i wydawca r e g u ły Iz y d o r a uważa, że Izy d o r mni chem n ie b y ł" . A le t e ż wydawca, c z y l i J u liu s z Campos R u iz , p i j a r , n ic z e g o in n e g o n ie z r o b i ł , je n o s t r e ś c i ł a r ty k u ł: J .P e r e z L la m a z a r e s, ? , San I s id o r o de S e v i l l a , m onje?, M is c e lla n e a I s i d o r i a n a , Rzym 1936, s . 3 9 -5 5 . Sam z r e s z t ą te n a r ty k u ł c y tu je na s .8 3 /SPE I I / .
s . 2 7 0 . Do b i b l i o g r a f i i Iz y d o r a dodałbym:
F r a n k K .S ., I s id o r von S e v i l l a , R eguła Mon^horum und ih r e Q u e lle n , S tu d ia P a t r i s t i c a 1 3 /1 9 7 5 /4 6 1 -7 0 ;
L i n a g e C o n d e A ., I s id o r o de S e v i l l a , De m onachis /B tym ologiaru m VII 1 3 / . Tamże 4 7 9 -8 6 .
s . 2 8 9 . N ie d o k ła d n ie p r z e ło ż o n o t y t u ł i p ie r w sz e z d a n ie 17 r e g u ły Leandra: " D ziew ica n ie powinna sama rozm awiać z je d n ą o s o b ą . N ie c h a j n ik t z to b ą n ie rozmawia sam na sam, a n i ty z nikim n ie w sz c z y n a j rozmowy . . . " W o r y g in a le czytam y: u t v ir g o s in g u - l a non lo ą u a tu r cum s i n g u l o . N u llu s t e sin g u la r e m c o llo ą u a t u r , nec tu / . . . / a d lo ą u a r is a lig u em sin g u la r e m . A w ię c c h o d z i tu w y r a ź n ie o m ężczy zn ę, o rozmowę z jednym m ężczyzn ą. Odpowiedni kiem te g o r o z d z ia łu j e s t r o z d z ia ł 30 / s o l a cum s o l o / .
s . 2 9 4 . W r e g u le Leandra w y stę p u je św. J ó z e f ja k o wzór ż y c ia zakonnego / r e g . 2 3 / : "Także J ó z e f , któremu b y ła z a ś lu b io n a , b ył u b o g i, p o n i e w a ż b y ł s p r a w ie d liw y " . O r y g in a ł: "Sed e t Jo sep h c u i e r a t d e s p o n s a ta , cum e s s e t i u s t u s e r a t tamen e t pau per" /w yd . Campos R u iz , s . 3 0 / . To "cum" można r o z m a ic ie tłum a c z y ć . Wydaje mi s i ę , że l e p i e j b ę d z ie oddać j e p rzez " c h o c ia ż " .
Tak t e ż to z d a n ie p rzetłu m aczyłem w sw o je j "Małej a n t o l o g i i p a t r y s t y c z n e j o św iętym J ó z e f ie " / F . F i l a s , Ś w ię ty J ó z e f c z ł o w iek Jezu sow i n a j b l i ż s z y . Wyd. A p o st. M odlitw y, Kraków 1981, s . 4 1 8 / .
s .2 9 9 . "P ielgrzym ow anie s p r a w iło , że znam Boga. Umrę p i e l grzym ując i tam będę pochowana, g d z ie te g o p o zn a n ia d o stą p iła m " - mówi matka do syn a Leandra / r e g . 3 i / . Czy zważywszy na k o n te k st h is t o r y c z n y można " p e r e g r in a tio " oddać p r z e z " pielgrzym ow an ie" . Chodzi tu o u c ie c z k ę p rzed in w a z ją b iz a n t y j s k ą na H is z p a n ię . R od zice Leandra, Iz y d o r a i F lo r e n ty n y c z u ją c z a g r o ż e n ie u c l e k l i z o g ó ln ą f a l ą . Na wygnaniu n a s t ą p i ł o naw rócenie m a tk i. P r z e k ła dam w ię c ta k : "Wygnanie d a ło mi poznać B oga. Umrę ja k o wygna n ie c i tam będę m ieć swój g r ó b , g d z ie Boga poznałam ".
s .3 0 0 . "Uważaj s y n o g a r lic ę za matkę" - czytam w tym samym r o z d z ia le r e g u ły Leandra. Z achodzi tu g r a s łó w . Poniew aż wyżej z a c y to w a ł Leander sło w a Psalmu: " Z n a la z ła s y n o g a r lic a / = t u r t u r / g n ia z d o d la s i e b i e " /P s 8 , 3 - 4 / , a p r z e ło ż o n a k la s z t o r u nazywa ł a s i ę T u rtu r, w ię c tr z e b a by tłu m a c z y ć : Uważaj S y n o g a r lic ę /p r z e z w i e l k i e " S " / za m atkę, a lb o : Uważaj T u rtu rę z a m atkę. s . 3 0 1 . "Znamy w ie le starodaw nych p r z e p isó w i pouczeń tu i ów dzie dawanych św iętym Ojcom" /W stęp do r e g u ły I z y d o r a /. Ro zum ieć to tr z e b a chyba p r z e c iw n ie : dawanych p r z e z św ię ty c h Ojców, na co w skazuje d a ls z y t e k s t .
s . 3 2 5 . Przy nazw isku Bober A. dodać s tr o n y 180 i 187.
s , 3 2 9 . Przy W ig iliu s z u d ia k o n ie f ig u r u j ą s t r o n i c e : 24 i 151. Na t e j o s t a t n i e j im ię t o n ie w y s tę p u je .
s . 1 -3 4 3 . S t r a s z n ie u c ią ż liw e s ą w c z y ta n iu t e s k r ó ty r e g u ł w r o d z a ju : RCezDz, RPawSt czy PorzK l i in n e . N ik t n ie b ę d z ie p r o te s to w a ł p r z e c iw ic h sto so w a n iu w b i b l i o g r a f i i i p r z y p is a c h . N ic w id zę jednak r a c j i s to s o w a n ia ic h w samym t e k ś c i e k s i ą ż k i . Trudna do z n i e s i e n i a mordęga przy c z y t a n iu . I l e w końcu z a o s z
-c z ę d z i s i ę tym m i e js -c a ? Chyba n ie w ię -c e j n i ż j e d n ą , a n a jw y ż e j dw ie s t r o n i c e . C z y li n ie o p ł a c i s i ę s k ó r k a z a wyprawę!
Omówione w y żej d z i e ł o j e s t p ierw szy m tomem s e r i i "P ism a S t a r o c h r z e ś c i j a ń s k i c h p i s a r z y " o t r e ś c i s k ł a d a n e j . S t a r t j e s t w ie lc e udany i z a c h ę c a j ą c y . Z a k ł a d a j ą c , że n i n i e j s z y tom b ę d z ie m ia ł k o n ty n u a c ję w p o s t a c i r e g u ł z k rę g u g r e c k ie g o i s y r y j s k i e g o , można w y r a z ić n a d z i e j ę , że w ś l a d z a nim p ó jd ą k o l e j n e o s k ł a d a n e j , a l e je d n o r o d n e j t r e ś c i . P A X w ydaje h is to ry k ó w k o ś c i e l n y c h . S o k r a t e s a i Sozom ena j u ż mamy. W n a jb liż s z y m c z a s i e ma s i ę u k a z a ć nowy E u z e b iu s z i po r a z p ie rw s z y E w a g riu s z , b ę d ący k o n ty n u a c ją S o k r a t e s a , Sozomena i T c o d o r e ta z C yru i s i ę g a m n ie j w ię c e j do 600 r o k u . P rz e w id z ia n y j e s t t e ż G rz e g o rz z T o u r s : H i s t o r i a F ran co ru m i na d a lsz y m p l a n i e B eda: H i s t o r i a e c c l e s i a s t i c a g e n t i s A nglorum . Czemużby zatem s e r i a "P ism a S t a r o c h r z e ś c i j a ń s k i c h P i s a r z y " n ie m ogła wydać s t a r o c h r z e ś c i j a ń s k i c h k r o n i k a r z y od E u z e b iu s z a - H ie ro n im a p o c z ą w sz y . O czy w iście z k o m en tarzem ! In n y s k ła d a n y tom mógłby z a p re z e n to w a ć " I t i n e - r a r i a " i " P e r e g r i n a t i o n e s ad l o c a s a n c t a " . J a k d o tą d mamy z t e j d z i e d z i n y t y l k o dw ie p o z y c je : P e r e g r y n a c ję E g e r i i / t ł u m . Wł. S z o ł d r s k i / i B r e v i a r i u s de H ie ro s o ly m a / t ł u m . A .B o b e r /. Z t e k s ta m i n ie pow inno być k ł o p o t u , bo k r o n ik a r z y w ydał Mommsen /d o n i e k t ó r y c h s ą now sze w y d a n ia /, a w s z y s tk ie I t i n e r a r i a s ą z e b r a ne w C o rp u s C h r i s t i a n o r u m , tom 175. Omawiam j e w a r t y k u l e " P i e l g rz y m k i" w "S ło w n ik u * /P o z n a ń 1 9 7 1 /, s . 5 8 5 -9 2 .
K s. Marek S ta r o w ie y s k i w y d a ją c "E w an g elie a p o k r y f ic z n e " a o b e c n ie " S t a r o ż y t n e r e g u ły z a k o n n e " d a ł dowód n i e p o s p o l i t y c h ta l e n t ó w w o rg a n iz o w a n iu te g o r o d z a j u z e s p o ło w e j p r a c y . Sam j e d en s t a ł s i ę n ie m a l i n s t y t u c j ą . Z a d z iw ia rozmachem i ogromem p r a c y . P o z o s t a j e nam t y l k o p o le c a ć go o p ie c e B ożej i ż y c z y ć ,
aby sp o d j e g o r ę k i i p i ó r a w y c h o d z iły d a l s z e t a k p i ę k n e i u d a ne to m y .
A n d r z e j D o b er S J
ZAŁĄCZNIK DO RECENZJI
LEODEGAR / + 6 7 9 - 8 0 / I JEGO "CANONES MONASTICI"
L e o d e g a r / L e u d e g a r , L u i t g a r , f r . L e g e r / , św . / 2 X - Com. M a rt.R o m . 4 3 1 / , b p . A u tu n /A u g u s to d u n u m /, u r o d z i ł s i ę o k . 616 r . w r o d z i n i e s z l a c h e c k i e j , w ychow any i s t a r a n n i e w y k s z t a ł c o n y , z o s t a ł n a j p i e r w d ia k o n e m u s w o je g o w u ja D id o n a w P o i t i e r s , w w r . 6 5 3 o p a te m k l a s z t o r u św. M a k s e n c ju s z a ^ , a w l a t a c h 6 5 9 /6 6 0 2 z o s t a ł p o w o ła n y p r z e z B a t y l d ę do r a d y r e g e n c y j n e j . Od 663 r .
1 W spom ina o tym ś w ię ty m / 2 6 . V I - C o m .M a rt.R o m . 2 5 7 / G rz e g o r z z T o u r s , H i s t o r i a r u m I I 3 7 : " Ż y ł w tym c z a s i e mąż c h w a le b ny o p a t M a k s e n c ju s z , r e k l u z z b o j a ź n i B o ż e j w k l a s z t o r z e w o k o l i c a c h P o i t i e r s . Nazwy t e g o k l a s z t o r u n i e p o d a l i ś m y , bo do d z i ś m ie js c o w o ś ć t a n o s i nazw ę " C e l i św . M a k s e n c ju s z a " t S a i n t - M a i x - e n t , d e p . D eux S e v r e ś ] / . . . / . D o k o n a ł on w i e l u cudów i k t o c h c ia łb y j e p o z n a ć , n i e c h p r z e c z y t a j e g o ż y c i o r y s i w s z y s t k i e g o s i ę tam d o w ie . D z i a ł o s i ę t o w 25 r o k u p a n o w a n ia K lo d w ik a " / = 5 0 7 / . W spom niany ż y c i o r y s " V i t a S .M a x e n t i i a b b a t i s P i c t a v i e n s i s " wy d a ł J . M a b i l l o n , P a r y ż 1 6 6 8 , w y d .3 , M acon 1935 / C l a v i s PP L a t i - norum 2 1 2 4 / . 2 B a t y l d a , p o c h o d z e n i a a n g l o s a s k i e g o , s p r z e d a n a z a n i s k ą c e n ę F ra n k o m , z n a l a z ł a s i ę u b o k u m a jo rd o m a E r c h i n o a l d a . Z b i e g ie m c z a s u s t a ł a s i ę ż o n ą K lo d w ik a I I i z r o d z i ł a k r ó l ó w : C h lo - t a r a I I I , C h i tie r y k a I I i T e u d e r y k a I I I . J e j ż y c i o r y s / C l a v i s 2 0 9 0 / o p o w ia d a m . i n . o z a ł o ż e n i u p r z e z n i ą s ł y n n y c h k l a s z t o r ó w w K a la / C h e l l e s / i K o r b e i / C o r b i e / . Od r . 6 6 7 ż y ł a w k l a s z t o r z e w C h e l l e s i tam z m a r ł a o k . 680 r . - J . M a r i l i e r , B i b l . SS 2 / 1 9 6 2 / 9 7 1 - 7 2 .
b y ł biskupem Autun dokąd ok. 670 r . zw ołał synod d la zaprowa d z e n ia w ię k sze j d y s c y p lin y wśród k le r u i zakonników, na którym m .in . p r z e p is a ł k la szto ro m re g u łę św. B enedykta, usuw ając tym samym w c ie ń re g u łę Kolumbana. Uwikłany w b u rzliw e ówczesne wy padki p o lity c z n e i krwawe in t r y g i dworskie z o s t a ł w 675 r . z e s ła n y p rze z k r ó la C h ild e r y k a I I do L u x e u il. Po zamordowaniu k ró l a Leodegar w r ó c ił do swej s t o l i c y , a le na k ró tk o , bo n ien a w is tn y maj ordom E b ro in w wyniku o b lę ż e n ia zdobył A utu n , pojmał b isk u p a , w y łu p ił mu oczy i sk a za ł na wygnanie /676/. Wkrótce je d
nak E b ro in ,p o d e jrz e w a ją c go o u d z ia ł w sp isk u na ż y c ie C h ild e ry k a , porwał go z k la s z t o r u , w y c ią ł mu ję z y k i k a za ł go ś c ią ć w S a r c in g 3 X 679 lub 680. B ra ta zaś je g o G uarina / G a ire n a / u - kamienowano.
T ra g ic zn e d z ie je te g o biskupa o p is a ło tr z e c h autorów / C l a - v i s 1079-1079b/. N ajw ażn iejszym j e s t U rsy n , benedyktyn z L ig u - ge / p o c z . V I I I w ./ , au to r " P a s s io S .L e o d e g a r ii" /PL 9 6,3 3 5 -4 6 ; MGH s e r .m e r . V 323-56; CC 1 17,587-634. Przekład p o ls k i : Żywot św. L e o d e g a r iu s z a , biskupa au gu sto d u ń sk iego , n apisany od U rsyna, położony u S u r iu s z a . Żył około R .P .6 8 0 , w: S t e fa n W ielew ieysk i S J , Nowe żywoty św ię ty ch / . . . / C z ę ść I I I , K a li s z 1 739,s . 227-29/.
Na Leodegarze kończy C l a v i s PP Latinorum /1077/ swój po c z e t g a l i j s k i c h Ojców K o ś c io ła . Wkład je g o do p a t r y s ty k i j e s t n ie w ie lk i,b o l i c z y ty lk o dwie drobne p o z y c je :
1. Canones m o n a sticl c o n c i l i i A u g u s tin e n s is , PL 9 6 ,3 7 7 -8 0 ; MGH l e g . s e c t . I I I , c o n c i l i a I s . 220-21; CC 148 A , 319-20. Pełny p o ls k i p rze k ła d wg CC n i ż e j ;
2 . E p is t o ł a ad Sigrad am , PL 9 6 ,3 7 3 -7 6 ; MGH e p i s t . I I I s . 464-67; CC 1 17 ,503-508. - J e s t to l i s t p o c ie s z a ją c y do matki po s t r a c i e /ukamienowaniu/ syna G u a rin a . Obszerny fragm ent w p rz e k ła d z ie n i ż e j .
K anony k l a s z t o r n e s y n o d u w A u tu n / o k . 670 r . / S ynod w A u tu n /S y n o d u s A u g u s t i n e n s i s / o d b y ł s i ę pod p r z e w o d n ictw e m m ie js c o w e g o b i s k u p a L e o d e g a r a . D o k ła d n a d a t a sy n o d u n i e j e s t z n a n a , a l e t r z e b a j ą u m i e ś c i ć m ię d z y r o k ie m 6 6 3 , k ie d y L e o d e g a r z o s t a ł b is k u p e m , a r o k ie m 6 7 5 , k i e d y z o s t a ł a r e s z t o w a n y . A k ta z a c h o w a ły s i ę w s t a n i e p o s t r z ę p i o n y m i n ie p e łn y m /w s z y s t k i c h kanonów b y ł o 1 5 / . P o d p isó w b r a k . P r ó c z p i e r w s z e g o / w s t ę p n e g o / w s z y s t k i e in n e k a n o n y d o t y c z ą ż y c i a z a k o n n e g o . ' / . " J e ż e l i j a k i ś k a p ł a n , d i a k o n lu b k l e r y k n i e z n a b e z b ł ę d n i e sy m b o lu p r z e k a z a n e g o pod n a t c h n i e n i e m D ucha Ś w i ę te g o p r z e z a p o s to łó w i n i e z n a s k ł a d u w i a r y św . A ta n a z e g o b i s k u p a , ma być p o t ę p i o n y / c o n d e m n e t u r / p r z e z b i s k u p a . 1 . P ie r w s z y p u n k t n i n i e j s z y c h u s ta w d o t y c z y d y s c y p l i n y z a k o n n e j . O p a c i i m n i s i n i e mogą m ie ć n i c w ł a s n e g o . M n is i m a ją o t r z y mywać z w y k łe p o ż y w ie n ie i o d z i e ż od o p a t a . 5 . Aby ż a d e n z n i c h n i e p e ł n i ł f u n k c j i o j c a c h r z e s t n e g o . 6 , Aby n i e w a ł ę s a l i s i ę po m i a s t a c h . Gdyby j e d n a k d y k to w a ł t o p o ż y t e k k l a s z t o r u , n a l e ż y i c h p o s ł a ć z l i s t e m s w o je g o o p a t a do a r c h i d i a k o n a m i e j s k i e g o . 8 . N ie c h b ę d ą p o s ł u s z n i swemu o p a to w i lu b p r z e ło ż o n e m u . 1 0 . N ie c h n i k t s i ę n i e w aży w c h o d z ić w z a ż y ł o ś ć z o b c y m i^ k o b i e t a m i . K to by s i ę t e g o d o p u ś c i ł , ma b y ć su ro w o u k a r a n y . Aby po d żadnym w a ru n k ie m k o b i e t y n i e w c h o d z iły do k l a s z t o r ó w m ęsk ich
1 M u li e r e x t r a n e a , g r . s y n e i s a k t o s , ł a c . z a z w y c z a j s u b i n - t r o d u c t a , c z y l i " w p ro w a d z o n a " , o b c a , t j . n i e b ę d ą c a n a j b l i ż s z ą k r e w n ą .
Postanawiam y i decydujem y, aby n ik t n ie w ażył s i ę p r z e trzym ywać mnicha in n e g o k la s z t o r u bez z e z w o le n ia sw ojego o p a - t a , l e c z sk o ro s i ę s t w i e r d z i , że to w łó c z ę g a , n a le ż y go o d e s ła ć do sw o jeg o k l a s z t o r u . Tam ma być ukarany sto so w n ie do w in y.
15. W sp ra w ie opatów i mnichów n a le ż y z a j ą ć t a k ie s ta n o w is k o , że we w sz y stk im mają zachować i p r z e s t r z e g a ć t e g o , c z e g o naucza j ą normy k a n o n ic z n e i r e g u ła św. B en ed yk ta. J e ż e l i o p a c i i k l a s z t o r y będą te g o w s z y s tk ie g o n a le ż y c ie p r z e s t r z e g a ć , za ła s k ą Bożą r o sn ą ć b ę d z ie l i c z b a mnichów, a c a ły św ia t u ch ro n i s i ę d z i ę k i ic h n ieu stan n ym modlitwom od w s z e lk ie j z a r a z y z ł a . N iech w sz y sc y m n isi będą b e z w z g lę d n ie p o s ł u s z n i , n ie c h j a ś n i e j ą b l a s kiem sk r o m n o śc i, n ie c h będą g o r liw i w Bożym o fic ju m , oddani w m o d lit w ie , w m i ł o ś c i w y tr w a li, żeby z powodu n ie d b a ls tw a i n i e p o s łu s z e ń s tw a n ie s t a w a li s i ę łupem d la w roga, k tó r y wokół k r ą ż y , r y c z y i sz u k a , kogo by p o ż a r ł /p o r . 1 P 5 , 8 / . N iech ic h o - żyw ia je d e n duch i jed n o s e r c e / p o r . Dz 4 , 3 2 / . N iech n ik t n ie nazywa c z e g o k o lw ie k swoim; n ie c h w sz y stk o mają w sp ó ln e , n ie c h p r a c u ją w s p ó ln ie , a nade w sz y stk o n ie c h będą g o ś c i n n i . Kto by z a ś u s iło w a ł p r z e z j a k i e ś w y k r o c z e n ie w niw ecz o b racać t o , c o ś - my z ro zk a zu Bożego p o d a li na u m ocnienie r e g u ły z a k o n n ej: j e ż e
l i b ę d z ie t o opat - b ę d z ie na rok zasuspendowany od kom unii; j e ż e l i p r z e ło ż o n y - na dwa la t a ; j e ś l i mnich - b ę d z ie a lb o w y- c h ło s t a n y b ic z a m i, a lb o zasuspendowany od k om u n ii, s t o ł u i mi ł o ś c i p r z e z t r z y l a t a . J e s t s ł u s z n e , aby k ie łk u j ą c e n a sio n a wy k r o c z e ń w y c in a ć sie r p e m , bo gdyby w z r a s ta ją c p rzy symulowanej p o w ś c ią g liw o ś c i u r o s ły w l a s , nawet s i e k i e r ą trudno by j e wy rą b a ć" .
Słow a p o c ie c h y do m atki po s t r a c i e syna E p is t o ła c o n s o l a t o r i a , nr 5 - 7 . PL 9 6 ,3 7 5 -7 6
Zemsta dworu d o s i ę g ł a ró w n ież matkę b isk u p a . Wzmianka o " a m issio rerum "/nr 3 / o zn acza zapewne k o n f is k a t ę m ajątk u . Wy z u ta ze w s z y s t k ie g o , pogrążona w smutku, w s t ą p iła do k la s z t o r u . Syn b isk u p p r z e s t r z e g a j ą , żeby n ie ż y w iła a n i c i e n i a n ie n a w iś c i do swych wrogów, s t a w ia j ą c j e j p rzy k ła d C h ry stu sa m odlącego s i ę za n i e p r z y j a c i ó ł /Łk 2 3 , 3 4 / . Zachęca j ą do z a t o p ie n ia s i ę w P iśm ie św. i w k o n te m p la c ji.
5 . / . . . / Choć s ą t a c y , k tó r y c h nik czem n ość ż y c ia o d d z ie la od nas we w s p ó ln o c ie , t o jednak z te g o t y t u ł u , że są s t w o r z e n i, n ie wolno ic h n ie n a w id z ić , l e c z p r z e c iw n ie - z g o d n ie z przyka zaniem Boga - m iłow ać.
6 . S t r z e c s i ę tr z e b a p rzed e w szy stk im t e g o , aby a n i c ia łe m , a n i d u szą n ie w racać do ty c h r z e c z y d o c z e sn y c h , z k tó r y c h wyz w o l i ł a nas dobroć B oża. Nawet gdyby j e s z c z e c o ś p o z o s t a ło z praw nie p o sia d a n y c h r z e c z y , tr z e b a by t o z w ie lk im pośpiechem sp r z e d a ć , a lb o r o zd a ć i o fia r o w a ć ubogim , aby s e r c e m ogło z a p a l i ć s i ę do skarbów k r ó le s tw a n i e b ie s k ie g o i w ie k u is t e g o s z c z ę ś c i a . M aria, id ą c za takim p r z y k ła d e m ," s ia d ła u nóg Pana i przy s łu c h iw a ła s i ę j e g o mowie. N a to m ia st Marta u w ij a ła s i ę k o ło ro zm a ity ch p o s łu g . P r z y s t ą p iła w ię c do n ie g o i r z e k ła : P a n ie , c zy c i to o b o ję tn e , że moja s i o s t r a z o s t a w iła mnie samą przy u słu g iw a n iu ? Powiedz j e j , żeby mi pom ogła. A Pan j e j odpow ie d z i a ł : M arto, M arto, t r o s z c z y s z s i ę i n ie p o k o is z o w i e l e , a po tr z e b a t y lk o je d n e g o . Maria o b r a ła n a j le p s z ą c z ą s t k ę , k t ó r e j n ie b ę d z ie pozbawiona" /Łk 1 0 ,3 9 - 4 2 / . M aria g o r z a ła tak w ielk im
żarem miłości, że nawet wycofała się z fizycznego usługiwania Panu i w miarę, jak Pan jej użyczył, zatopiła się wyłącznie w kontemplacji jego potęgi. Trzeba więc, aby każdy kto stał się godny oddać się takiej kontemplacji, a stoją mu na przeszkodzie złe przeciwności, aby dniem i nocą poświęcał się psalmom, hym nom i pieśniom duchowym i z zapaloną lampą wyczekiwał nadejścia Pana, przestrzegał posłuszeństwa świętej regule, aby, kiedy na dejdzie, można mu było natychmiast otworzyć. Nie ma nic lepsze go nad bojaźń Bożą, nic słodszego nad przejęcie się przykazania mi Bożymi.
7^ 0 dobra Pani! Co dobry Bóg ma przygotowane dla ciebie, te go ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało, ani serce czło wieka nie zdoła pojąć /por. 1 Kor 2,9/. A jak już w tym życiu Bóg ci wynagrodził, posłuchaj uważnie. Zamiast posługi służeb nic dał ci wszystkich świętych braci, którzy codziennie modlą się za ciebie. Zamiast usług służących dał ci święte siostry, z którymi dzielisz wspólne życie. Zamiast trudów życia dał ci spokój w zgromadzeniu klasztornym, Zamiast straconego majątku dał ci Pismo Boże, święte rozmyślania i nieustanną modlitwę. Po stracie rodziców masz czcigodną i świętą panią Iterię opat- kę; jest ona dla ciebie matką, siostrą i córką. Odpłacaj się jej wzajemnością, bo jestem pewien w Chrystusie, iż jesteście jednym sercem i jedną duszą. Dlatego ufam, że tak właśnie przy jęłaś wszystko /.../.
Przełożył i opracował Andrzej Bober SJ
