Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Gmina Gniewino

(1)

Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy

Załącznik do Uchwały Nr IX/63/2015

z dnia 21 maja 2015r.

Gminny Program

Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie

Gmina Gniewino

(2)

WSTĘP

W celu efektywnego i zintegrowanego działania przeciw przemocy w rodzinie oraz zmniejszenia jej negatywnych następstw w życiu społecznym i rodzinnym opracowano Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla gminy Gniewino na lata 2015-2020, zwany dalej Programem.

Działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie są podejmowane w szczególności w ramach pracy Zespołu Interdyscyplinarnego. W Programie zostały zawarte podstawowe informacje dotyczące zjawiska przemocy w rodzinie, regulacji prawnych, realizatorów, adresatów programu, zakładanych efektów.

Cele i zadania Programu, a także źródła jego finansowania zostały sformułowane na poziomie ogólnym, umożliwiającym ich rozwinięcie i uszczegółowienie, adekwatnie do aktualnych potrzeb lokalnych. Niniejszy Program stanowi plan działań instytucji i organizacji zobowiązanych do podejmowania działań na rzecz zapobiegania i zwalczania przemocy w rodzinie, a tym samym przyczyni się do usprawnienia lokalnego systemu przeciwdziałania i ograniczenia ww. zjawiska.

Aktem prawnym regulującym działania wszystkich podmiotów wobec przemocy w rodzinie jest rozporządzenie w sprawie procedury „Niebieskiej Karty”, które obowiązuje od dnia 18 października 2011 r. Procedura NK została opracowana w ten sposób, aby połączyć kompetencje wszystkich instytucji odpowiedzialnych za przeciwdziałanie przemocy w rodzinie i tworzyć warunki do podejmowania współpracy już od momentu interwencji. W rozporządzeniu określono krąg podmiotów uprawnionych do wszczęcia procedury NK, obowiązki w tym zakresie przewodniczącego Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego, zadania pracowników socjalnych, działanie przedstawicieli: Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, ochrony zdrowia oraz oświaty a także funkcjonariuszy Policji.

(3)

Skuteczność programu zależy od wielu czynników, w tym m.in. dobrego rozeznania środowiska przez służby odpowiednio przygotowane, zajmujące się profilaktyką i wsparciem rodzin zagrożonych patologiami, kompleksowej współpracy lokalnych służb i instytucji w ramach pracy w Gminnym Zespole Interdyscyplinarnym, a przede wszystkim motywacji dokonania zmian i wyjścia z kryzysu przez rodziny dotknięte problemem przemocy.

I.

Podstawa prawna:

1.ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.),

2. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. -Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88 poz. 553z późn. zm.),

3. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. -Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.),

4. ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2013 r. Nr 182 z późn. zm.),

5. ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ( Dz. U. z 2013 Nr 135 z późn. zm.),

6. ustawa z dnia 26 października 2013 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. z 2012 r. Nr 1356 z późn.

zm.),

7. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. -Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., Nr 788 z późn. zm.),

8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskiej Karty” oraz wzorów formularzy

„Niebieska Karta” (Dz.U. z 2011r. Nr 209, poz. 1245).

(4)

II.

Informacje ogólne:

W celu zwiększenia skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz inicjowania i wywierania działań polegających na podnoszeniu świadomości społecznej w zakresie przyczyn i skutków przemocy w rodzinie ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie określa:

1) Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

2) Zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie, 3) Zasady postępowania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie,

Przemoc domowa może być zarówno skutkiem jak i przyczyną dysfunkcji w rodzinie, bez wątpienia należy zaklasyfikować ją do kategorii zachowań negatywnych o dużej Szkodliwości Społecznej.

Uznanie przemocy w rodzinie za przestępstwo daje możliwość instytucjonalnej pomocy jej ofiarom.

III.

PROBLEM PRZEMOCY W RODZINIE

Jeszcze do niedawna uważano, że przemoc domowa występuje rzadko i wyłącznie w rodzinach patologicznych, a agresję między członkami rodziny traktowano jako jedną z wielu normalnych form zachowania w codziennym życiu. Przemoc stosowana przez osobę dorosłą wobec bliskich (w tym dzieci), postrzegana była jako akceptowany sposób sprawowania nad nimi władzy i kontroli. Na gruncie prawa i polityki społecznej podejmowano próby wyróżnienia przemocy społecznie akceptowanej (dopuszczalnej) i nadużywania przemocy, czy "niewłaściwej" przemocy w rodzinie, co znacznie utrudniało wszelkie próby zajęcia się tym problemem.

W Polsce dostrzeżono zjawisko przemocy w rodzinie i zaczęto traktować je jako problem społeczny w latach 90-tych.

(5)

Przemoc według ustawowej definicji zawartej w art. 2 pkt. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie to „jednorazowe albo powtarzające

się, umyślnie działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich

zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.

Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że:

 jest intencjonalna –zamierzone działanie człowieka mające na celu kontrolowanie i podporządkowanie osoby dotkniętej przemocą;

 siły są nierównomierne -jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Osoba doznająca przemocy jest słabsza a osoba stosująca przemoc silniejsza;

 narusza prawa i dobra osobiste –osoba stosująca przemoc wykorzystuje przewagę siły, narusza podstawowe prawa osoby doznającej przemocy (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.);

 powoduje cierpienie i ból –osoba stosująca przemoc naraża zdrowie i życie osoby doznającej przemocy na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że osoba poszkodowana ma mniejszą zdolność do samoobrony.

Przemoc w rodzinie przybiera następujące formy:

 przemoc fizyczna,

 przemoc psychiczna,

 przemoc seksualna,

 zaniedbanie,

(6)

 przemoc materialna/ekonomiczna.

Bardzo rzadko sprawca stosuje wobec swojej ofiary jedną formę przemocy.

Zwykle wykorzystuje różne jej postacie, na przemian łącząc je tak, aby uzyskać pełną kontrolę nad osobą doznającą przemocy. Zachowanie osoby stosującej przemoc może wywołać u osoby poszkodowanej trwałe negatywne skutki i w efekcie doprowadzić do zniszczenia u niej pozytywnego obrazu samej siebie.

Z powodu wielu następstw takich doświadczeń, cierpią nie tylko osoby doznające przemocy, ale również bezsilni świadkowie obserwujący akty przemocy tj. najczęściej dzieci.

Tego typu doświadczenia uczą agresywnego stylu zachowania, zwiększają pobudzenie w sytuacjach z elementami agresji, zaburzają poglądy na rozwiązywanie konfliktów i zmniejszają wrażliwość na agresywne zachowania.

Przemoc domowa jest zjawiskiem złożonym, wieloaspektowym, rozpatrywanym w czterech perspektywach: prawnej, psychologicznej, moralnej i społecznej:

1. Z punktu widzenia prawa -przemoc uważana jest za przestępstwo, co zobowiązuje służby policyjne i wymiar sprawiedliwości do interweniowania i podejmowania działań na rzecz ochrony osób doznających przemocy, ścigania i karania sprawców,

2. Aspekt psychologiczny zwraca uwagę ma mechanizmy przemocy w rodzinie, na relacje między osobą doznającą przemocy a sprawcą, na

odczuwanie przez osoby doznające przemocy skutków przemocy, a także na możliwości wyjścia z przemocy,

3. Spojrzenie od strony moralnej odwołuje się do wartości, takich jak:

poszanowanie życia ludzkiego, zdrowia i godności osobistej,

4. Z punktu widzenia społecznego, zwracana jest uwaga na funkcjonujące mity i stereotypy usprawiedliwiające zachowania sprawy przemocy.

W bezpośrednim kontakcie z osobami doznającymi przemocy, jak i stosującymi przemoc w rodzinie ważne jest rozumienie przemocy na każdej płaszczyźnie.

(7)

Dlatego też osoby podejmujące pracę z ww. osobami powinni robić to zgodnie ze swoim przygotowaniem zawodowym i możliwościami instytucji, jaką reprezentują oraz mieć świadomość swoich kompetencji.

Najczęściej podejmowane oddziaływania zewnętrzne to:

 interwencja,

 schronienie,

 informacja,

 edukacja,

 poradnictwo specjalistyczne,

 wsparcie emocjonalne,

 psychoterapia,



pomoc socjalna dająca sytuacyjne oparcie dla dalszych działań.

IV. Zadania służb powołanych do niesienia pomocy ofiarom przemocy w rodzinie.

1. Pomoc w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie mają obowiązek świadczyć gmina: policja, pomoc społeczna, służba zdrowia, oraz organizacje pozarządowe.

Gmina

Zadania związane z udzieleniem rodzinom, w których występuje problem alkoholowy, pomocy psychologicznej, prawnej, a w szczególności ochrona przed przemocą w rodzinie są zadaniami własnymi gminy.

(8)

Policja

Policja jest zobowiązana do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. To właśnie policjanci najczęściej interweniują bezpośrednio w sytuacji przemocy. Do podstawowych zadań policji zawartych w art. 1 ust. 2 pkt. 1,2,3 Ustawy o policji, należą m.in.:

- ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,

- inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnieniu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami pozarządowymi,

- wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.

Policja jest jedyną instytucją, która może interweniować przez całą dobę, dlatego też interwencja taka powinna wprowadzić w rodzinie istotne zmiany, przede wszystkim ujawnienie przemocy, przerwanie izolacji rodziny, wyrównanie dysproporcji sił po między sprawcą, a ofiarą ora umożliwienie ofiarom uzyskania ciągłego wsparcia przedstawicieli różnych służb. Ogromną rolę w walce z przemocą odgrywają dzielnicowi, którzy jako pierwsi mają kontakt z pokrzywdzonymi, przyjmują zawiadomienia o przestępstwie, pouczają o przysługujących ofierze prawach, informują o placówkach niosących pomoc pokrzywdzonym, tj. schroniskach, placówkach psychologiczno-pedagogicznych.

Pomoc społeczna

Celem działania pomocy społecznej jest umożliwienie osobom rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których same nie są w stanie pokonać, a także zapobieganie powstawaniu tych sytuacji. Pomocy społecznej udziela się w przypadku: ubóstwa, bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych. Każda z tych sytuacji może sprzyjać występowaniu przemocy

(9)

lub z niej wynikać. Pracownik socjalny w ramach swoich obowiązków powinien:

- przeprowadzić wywiad środowiskowy, umożliwiający diagnozę sytuacji, - przygotować plan pomocy,

- udzielić pomocy finansowej, prawnej, psychologicznej,

- w przypadku stwierdzenia przemocy, skierować do odpowiednich instytucji zajmujących się przemocą, umieścić w schronisku oraz za zgodą osoby poszkodowanej zwrócić się do policji o pomoc.

- towarzyszyć w sądach, instytucjach publicznych klientowi, jeśli taka jest jego wola,

- prowadzić „Niebieską Kartę”

Służba zdrowia

Zadaniem służby zdrowia jest ochrona zdrowia pacjenta, a ponieważ przemocy często towarzyszą wyraźne uszkodzenia zdrowia somatycznego i zawsze występują uszkodzenia zdrowia psychicznego, dlatego też zjawisko przemocy w rodzinie kwalifikuje się do zakresu objętego świadczeniami zdrowotnymi.

Zgodnie z ustawa o zawodzie lekarza ma on obowiązek poinformowania władz o określonych okolicznościach, czyli o podejrzeniu wystąpienia przestępstwa.

Może również wydać zaświadczenie o odniesionych obrażeniach (obdukcja), podać informacje o możliwościach szukania pomocy.

Organizacje pozarządowe Organizacje te często prowadzą:

- telefon zaufania dla ofiar przemocy, - punkty informacyjno-konsultacyjne, - ośrodki pomocy,

- świetlice dla dzieci z rodzin patologicznych, W ramach swojej działalności oferują m. in.:

(10)

- pomoc psychologiczną - pomoc prawną

- pomoc socjalną - grupy wsparcia

- pomoc w załatwianiu spraw urzędowych i innych

V. Strategia i metody działania:

Przygotowanie diagnozy w gminie Gniewino

1. Należy zebrać wszelkie dostępne dane, które pozwolą dokonać pomiaru zjawiska. Źródłem informacji będą statystyki policji, sądu, , szkół, przychodni zdrowia, pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych oraz badania ankietowe przeprowadzane wśród mieszkańców gminy.

2. Przeprowadzenie diagnozy i ustalenie zasobów środowiska lokalnego, a więc działalności instytucji, placówek, organizacji pozarządowych, świetlic, osób zajmujących się pomaganiem i na tej podstawie opracowanie mapy zasobów środowiska lokalnego.

3. Przeprowadzenie badań pozwalających określić postawy mieszkańców wobec przemocy w rodzinie, a także opinie na temat sposobu pomagania rodzinom, gdzie stosowana jest przemoc. Postawa sąsiadów – świadków przemocy często określa szybkość reagowania i ewentualnej interwencji umożliwiającej zatrzymanie pomocy. Badania można przeprowadzić za pomocą ankiet i/ lub wywiadów.

4. Przeprowadzenie badań pozwalających określić postawy pracowników służb i placówek stykających się z problemem przemocy na danym terenie, a także poziom ich kwalifikacji potrzebnych do skutecznego pomagania.

5. Przygotowanie raportu o przemocy w rodzinie i zasobach środowiska lokalnego. Będzie on podstawą do tworzenia systemu pomocy w gminie.

(11)

A.

Szczegółowe działanie w gminie

1. Przeprowadzenie specjalistycznych szkoleń dla:

pracowników socjalnych, pracowników służby zdrowia, członków gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, dzielnicowych w zakresie świadczenia pomocy ofiarom przemocy domowej, (jak udzielić wsparcia, w jaki sposób kierować ofiary przemocy do różnych instytucji, wzmacnianie konsekwentnych zachowań i postaw).

2. Zadania Przewodniczącego zespołu ds

Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie :

 Analiza wniosków składanych do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o leczenie odwykowe i wywiadów środowiskowych pod kątem informacji o przemocy domowej,

 Przyjmowanie wszystkich wniosków dotyczących przemocy domowej i uruchomienie procedur mających na celu powstrzymanie przemocy,

 Tworzenie własnych dokumentów potwierdzających występowanie przemocy domowej, takich jak: notatki służbowe wynikające z obserwacji, rozmów z różnymi osobami, protokołów z rozmów z ofiarami przemocy domowej i członkami ich rodzin,

 Prowadzenie rozmów z ofiarami i sprawcami przemocy w rodzinie – zgodnie z zapisami Niebieskiej Karty dotyczącej Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,

 Występowanie z wnioskami do Prokuratury o wszczęcie postępowania przygotowawczego w sprawie o znęcanie się nad rodziną,

 Występowanie do Komisariatu Policji z wnioskiem o podjęcie działań interwencyjnych przez dzielnicowego lub o podjęcie innych działań

(12)

prewencyjnych, w sprawach, gdzie ujawniono zagrożenie przemocą w rodzinie,

 Motywowanie i kierowanie sprawców przemocy do wzięcia udziału w kompleksowym programie korekcyjnym dla sprawców przemocy domowej,

 Inicjowanie podejmowania natychmiastowych interwencji powstrzymujących przemoc,

 Monitorowanie prowadzonych działań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

 Prowadzenie całości dokumentacji w sprawach przemocy domowej,

 Występowanie w charakterze świadka w sprawach o przestępstwo z art. 207 kk. tj. o znęcanie się nad rodziną, w postępowaniu przygotowawczym i postępowaniu karnym przed sądem.

4. Nawiązanie ścisłej współpracy z dzielnicowymi, pracownikami socjalnymi i członkami Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

5. Zadaniem Zespołu byłoby stworzenie stale aktualizowanej bazy danych oraz monitorowanie ich funkcjonowania.

6. Zaplanowanie strategii postępowania w konkretnych przypadkach przemocy udziału potrzebnych instytucji, metod i sposobu przekazywanych informacji o prowadzonych działaniach.

7. Nawiązanie współpracy z przedstawicielami poszczególnych służb i instytucji w celu ułatwienia przepływu informacji.

(13)

U Z A S A D N I E N I E

Uzasadnienie do Uchwały Nr ... Rady Gminy Gniewino z dnia ... w sprawie przyjęcia Gminnego Programu

Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2011-2014 Art. 6 ust. 1 i 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie stanowi, że zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie realizowane są przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego.

W myśl zapisów w/w ustawy do zadań własnych Gminy należy:

• tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

• prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

• opracowywanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie,

• prowadzenie gminnych ośrodków wsparcia.

Realizacja powyższych zadań w gminie Gniewino prowadzona będzie w oparciu o Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, którego głównym celem będzie zmniejszenie skali zjawiska przemocy oraz stworzenie jednolitego, profesjonalnego systemu pomocy dla osób zagrożonych bądź

uwikłanych w zjawisko przemocy.

W związku z powyższym podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2015-2020 jest w pełni uzasadnione.