Hieronim Eug. Wyczawski
"Wykaz czasopism teologicznych i
filozoficznych w bibliotekach
polskich", Warszawa 1968 :
[recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 7/1, 337-339
1 4 1 ] R E C E N Z J E 3 3 7
rozdz. 4-ty , d ok on yw anym profanacjom, rozdz. 5-ty restrykcjom ję z y
kow ym -w k u lcie religijnym , rozdz. 6-ty rozdziałoiwi narodow ościow em u
w tym że kulcie. W rozdz. 7-mym przedstaw ił autor ograniczenia w za k resie odpraw iania nabożeństw i u d zielan ia sakram entów. Do pracy d o łączono w yk az źródeł i opracow ań .oraz streszczen ie w język u n iem ie ckim.
Jak w idać, w sz y stk ie przed-stawione rozpraw y d otyczą zagadnień c ie kaw ych i jak dotąd nieopracowanycih, stąd ich w kład do oauki h istory cznej je s t n iew ątpliw y. Szkoda, że żaden ;z obu tom ów n ie został zaopa trzony w indeksy. N a leży zaznaczyć, że ' n iejed n olicie potraktow ano .po szczególne prace pod w zględem w ydaw niczym . Jedne posiadają poza przypisam i bibliografię załącznikow ą, dokum entacja innych została ogra niczona w y łą czn ie do przypisów . Jed y n ie dzielą się na rozdziały, podział
drugich został zasygn ow an y tylko k olejn ym i cyfram i. Są to o czy w iście
drobiazgi i n ie pom niejszają bynajm niej w artości naukow ej sam ych
rozpraw.
Ks. Hieronim Eug. W y c z a w s k i
W y k a z c z a s o p i s m teo lo g iczn y ch i filozoficzn ych w bibliotekach polskich. W yd. 2 popr. i uzupełń. W arszaw a 1968. In stytu t T om istyczny, s. VI + 433 (pow iel.).
Instytut T om istyczn y w W arszaw ie o g ło sił w 1958 r. w yk az czasopism teologiczn ych , m ieszcących się w polskich bibliotekach. O becnie pre zentuje p olsk iej nauce teologiczn ej drugie w yd an ie tej publikacji, popra w ione i rozszerzone.
N ie trzeba podkreślać, że w yd aw n ictw o to jest ogrom nie pożyteczn e ze w zględu na sw ój inform acyjny i u słu g o w y charakter. W ystarczy p o w ie dzieć, że pr,zed publikacją „W ykazu" badacz b y ł skazany na uciążliw ą kw erendę po bibliotekach za interesującym i go czasopism am i, szczególn ie zagranicznym i W praw dzie nie objęto „W ykazem " w szystk ich polskch bi bliotek, lecz tylk o 65 w ażn iejszych , ale już i w tym zasięgu oddaje om a w ian y informator duże usługi. Istn ieje bow iem m ałe praw dopodobieństw o,
aby p o zo sta łe b iblioteki w zb o g a ciły w yd atn ie sporządzony ,,W y k a z " .
Przebadano b iblioteki Sem inariów D uchow nych: C zęstoch ow sk iego
w Krakowie, w Gdańsku, Gnieźnie, K ielcach, K rakowie, Lublinie, Łodzi, N ysie, O lsztynie, P elplinie,. Przem yślu, Sandomierzu, Tarnowie, W arsza wie, W łocław ku. N ie uw zględniono b ib lio tek Sem inariów: w B iałym stoku, D rohiczynie, G orzowie, k atow ick iego w Krakowie, w Łomży, P łoc ku, Poznaniu, Siedlcach, W rocław iu. Poza tym przeglądnięto bib liotek ę kapitulną w e W rocław iu, bib liotek ę A rchiw um A rch id iecezjaln ego w Po znaniu oraz bib liotek ę Instytutu T om istycznego. Z bibliotek klasztornych zestaw ino czasopism a z następujących: b en ed yk tyn ów w Tyńcu, braci m niejszych z 4 klasztorów , a m ian ow icie bernardynów w K alwarii Ze brzydow skiej, franciszkanów w Kłodzku, Opolu i Panew nikach, dalej chrystusow ców w Poznaniu, cy stersó w w M ogile, dom inikanów w Kra kow ie, dominifcanek .m isjonarek w Zielonkach, franciszkanów k on w en tu alnych w K rakow ie, jezu itów w K rakow ie i w W arszaw ie (Pisarzy i Bo- bolanum), kapucynów w Łomży, k arm elitów b osych w Krakowie, m i
sjonarzy w Krakowie, oblatów w Obrze, palotynów w O łtarzew ie,
paulinów w C zęstoch ow ie i w K rakowie, redem ptorystów w Tuchowie, salezjanów w Kraikowie, salw atorian ów w Bagnie, sercanów w Stadni kach, w erb istó w w Pieniężnie. N ie zam knięto w sza k że k w erendy na
3 3 8 R E C E N Z J E
[421
bibliotekach k ościeln ych , a ie uw zględniono rów nież szereg innych k się gozbiorów . Z b ib liotek .szkół w yższych przebadano B ibliotekę A kadem ii T eologii K atolickiej w W arszaw ie, głów ną i zakładow e, Jagielloń sk ą w K rakowie, inne b ib liotek i un iw ersyteck ie: w Lublinie U niw ersytetu Mari C urie S kłodow skiej, głów ną i zak ład u filozofii, tam że U niw ersty- tetu K atolickiego, głów ną i zakładu filozofii, następnie U niw ersytetu W Łoidzi, w Poznaniu, w Toruniu, w W arszaw ie, g łó w n ą i zakładu filozofii, w e W rocław iu. Przejrzanio w reszcie zbiór czasop ism B iblioteki N arodow ej w W arszaw ie, tam że B iblioteki Publicznej przy ul. K oszy k ow ej, B iblioteki P olsk iego T ow arzystw a Filozoficznego' i w Lublinie B iblioteki M iejskiej.
W sporządzonym sp isie czasopism za sto so w a n o p ew n ą selek cję. „W y kaz” bow iem nie u siłu je słu żyć w szystk im .dyscyplinom teologicznym , w ykładanym w polsk ich zakładach teologiczn ych , le c z ma na uw adze ty lk o teo lo g ię w ścisłym znaczeniu 'oraz filozofię chrześcijańską. Stąd pom inięto w zasadzie czasopism a biblijne, kościeln o-h istoryczn e, kano- n is tyczne, czy % zakresu a s ce ty k i i socjologii. Jeżeli i z tych dziedzin uw zględniono niektóre periodyki, to ty lk o takie, k tóre w przekonaniu autorów „W ykazu” moigą b y ć przydatne teo lo g o w i. O kreślono je we· w stęp ie m ianem „w ażniejsze". Trudno jednakże d ostrzec zasadę, w edług której k w alifik ow an o tę w ażność. Zanotowano np. p o lsk i K warta lnik Hi
s t o r y c z n y , pom ijając tej samej rangi Przegląd H i s t o r y c z n y i Roczniki Historyczne.
N a leży żałow ać, że kw erendą n ie ob jęto czasopism z w szy stk ich d y s cyplin teo lo g iczn y ch . W ów czas wydamy informator byliby naprawdę- ogrom nie cenną p om ocą dla sz e r o k ie g o kręgu teo lo g ó w . Jeżeli się zważy, że om aw iany „W ykaz" objął już — poza o czy w iście zam ierzoną specjal n ością — w sz y stk ie czasopism a o góln o-teologiczn e i szereg periodyków sp ecjalistyczn ych (w ażniejszych) z b ib listyk i, .historii K ościoła, kano- n isty k i etc., to p ow ięk szen ie go o resztę czasop ism sp ecjaln ych z w y
m ienionych dziedzin, nie w ym agałoiby już w ie le trudu. O statecznie
jednak nie m ożna się dziw ić Instytutow i Tom istycznem u, że tego nie zrobił, m iał p rzecież na uw adze ty lk o te g a łęzie w ied zy teologicznej, k tóre sam uprawia. W szela k o gd y b y w p rzyszłości Instytut zam ierzał p rzystąpić do trzeciego w yd an ia sw e g o „W ykazu", czy nie w artoby go rozszerzyć i na d y scy p lin y teo lo g iczn e w szerszym znaczeniu.
W racając d o uwaig o sam ym „W ykazie", n a le ż y z uznaniem podkreślić, że kw erenda po bibliotekach przyniosła znaczny plon, zestaw ion o mia
n ow icie 1854 tytu łów czasopism , przy czym nie rejestrow ano polskich p eriod yk ów p ow ojen n ych , łatwo, w szęd zie dostępnych. O czyw iście nie znaczy to, aby is tn ia ły w polskich bibliotekach kom pletne zesta w y w y m ienionych 1854 czasopism . Bardzo w ie le z nich je s t .reprezentowanych zaled w ie (przez kilka, n iek ied y tylko przerz jed en rocznik. N ajw ięcej cza sopism teologiczn ych posiad a Biblioteka K atolickiego U niw ersytetu w Lu blinie i A kadem ii T eologii K atolickiej w W arszaw ie. B iblioteki sem i nariów duchow nych i klasztornych poiza m ałym i w yjątkam i przedstaw iają się p od tym w zględ em dość ulbogo. W w ie lu bibliotekach nie w idać kon sekw entnej p o lity k i o d n ośn ie czasoipism. N ie dba się m ianow icie o cią g łość w prenum eracie n ie tylk o czasop ism oibcych, a le naw et krajow ych. Bez zasobów B iblioteki KUL, B iblioteki ATK oraz zbiorów szeregu in nych bibliotek .państwow ych „W ykaz” nie osiągn ąłb y c y fry 1854 tytułów , ale znacznie m niejszą. Brak troski o czasopism a w niektórych biblio tekach k o ścieln y ch przejaw ia się rów nież i w tym, że pozostają w nich p eriodyki n ie zinw entaryzow ane i n ie skatalogow ane, a je ś li są sp isa n e
R E C E N Z J E 3 3 9
naw et, to w sposób d ow oln y, daleko nieraz odbiegający od o g ó ln ie przy jętych w P o lsce zasad katalogow ania bibliotecznego-. Stąd autorow ie nin iejszego „W ykazu", sp otyk ając się z różnym i katalogam i lub z kom pletnym ich brakiem , 'zastosow ali w nim skrócony zapis bibliograficzny poszczególnych czasopism , u w zględ n iający tylko niezbędne elem en ty do ich rozpoznania. N a leży .dodać, że n iek tóre biblioteki k o ścieln e po prostu zignorow ały pracę Instytutu i n a je g o an k ietę naw et nie od p ow ied ziały.
Tak w ię c op u b lik ow an y przez Instytut T om istyczny „W ykaz cza so pism ”, g d y z jednej strony oddaje nauce w ielk ą u słu gę, to z drugiej komprom ituje, o c z y w iśc ie w sposób niezam ierzony, p ew n e in stytu cje. Lecz i w tym ostatnim wyipadfcu m ógłb y przynieść znaczny p o ży tek , gdyby k ierow n ictw a zaniedbanych bibliotek zech cia ły w yciągn ąć zeń odpow iednie w nioski.
Ks. Hieronim Eug. W y c z a w s k i
Ks. Jan W y s o c k i , Józef Ign acy R ybiński biskup w ło cła w sk i i p o morski 1777— 1806. Zarys biograficzny na tle rządów d iecezją. Instytut Studiów K ościeln ych , Rzym 1967, ss. XX-418, w tym od s. 375 stresz czenie po francusku i skorow idz.
Jest to rozprawa doktorska z zakresu historii K ościoła w P olsce przy jęta na W yd ziale T eologicznym U niw ersytetu W arszaw sk iego w 1955
roku i, ch oć w ydrukow ana po 12 latach od sw ej pierw otnej redakcji,
to jednak z o sta ły w n iej u w zględ n ion e n arosłe w m ięd zyczasie odno szące s ię do tem atu p o zy cje bibliograficzne. Z ew nętrznie dzieło przed staw ia się w spoisób im ponujący, jako druk w dużej ósem ce pod w z g lę dem typograficznym w zorow o w yk on an y, p rzyozdobiony 13-ma repro dukcjam i fotograficznym i. Główną kartę tytułow ą poprzedza reprodukcja portretu b ohatera rozprawy, a p o sp isie rzeczy n astęp u je zw ięzła p rzed m owa prom otora rozpraw y, w ispoisób d y sk retn y aprobująca w y n ik i b a dań autora; dalej idzie na ss. IX—X VI bibliografia z podziałem na ręk o p isy archiw alne i bibliotczne, druki za w ierające źródła, opracow ania, pa m iętniki, herbarze; resztę rzym skim i cyfram i oznaczonych stron od XVI do XX zajm uje w y k a z w yd aw n ictw periodycznych i seryjnych c y to wanych w skócie, spis ilustracji, w yk az używ anych strótów. Od nowej arabskiej paginacji rozpoczyna się sam a rozprawa poprzedzona bardzo zw ięźle na n iesp ełn a 4-ch stronach napisanym w stępem . Cała rozprawa została podzielona na jed en a ście o różnej O bjętości (od 9 do 55 stron) rozdziałów, z k tórych trzy, p ierw szy i diwa ostatn ie, ściśle w iążą się z isamą bibliografią biskupa R ybińskiego, a rozdziały od II do IX zam y kają szereg k w e stii składających się na zagadnienia charakterystyczne dla schem atycznego ujęcia działalności kościelno-adm inistracyjnej ord y nariusza d iecezji, w zg lęd n ie historii samej diecezji. P oszczególn e roz działy prócz tytu łów ogóln ych p osiad ają m niejszą lub w ięk szą ilość pod tytułów , (bliżej określających ich treść.
Tak zew nętrznie prezentująca się k siążk a zaw iera pow ażną p o zy cję naukow ą z zakresu historii K ościoła w P o lsce w ograniczeniu do jednej d iecezji w tragicznym dla kraju okresie, w dobie rozbiorów i pierw szym d ziesięcio leciu po nich. A utor podjął s ię szczególn ie trudnego za d a nia, ob ierając za tem at sw ej rozpraw y m onografię o biskupie R ybiń skim, p o sta ci k ontrow ersyjnej z e w zględ u na niepochlebne o niej są d y części dotych czasow ej historiografii.
