Roman Karwacki
Sympozjum efeskie
Studia Theologica Varsaviensia 20/2, 293-295
Studia Theol. Vars. 20 (1982) nr 2
ROMAN KARWACKI
SYMPOZJUM EFESKIE
W dniach 14—16 września 1981 r. w Niepokalanowie odbyło się sympozjum naukowe z okazji 1550 rocznicy Soboru w Efezie. Zorganizowane zostało przez Sekcję Dogmatyczną Wydziału Teo logicznego KUL oraz Sekcje profesorów patrystyki i teologii dog matycznej przy Komisji do Spraw Nauki Episkopatu Polski. W sympozjum wzięli udział nauczyciele akademiccy dogmatyki i pa trologii KUL i ATK, studenci tych uczelni, pracownicy naukowi Międzywydziałowego Zakładu Badań nad Antykiem Chrześcijań skim (KUL), profesorowie teologii dogmatycznej i patrologii z se minariów duchownych a także pracownicy naukowi z Uniwersyte tów: Warszawskiego, Jagiellońskiego, Gdańskiego, Katowickiego, Poznańskiego, Wrocławskiego oraz z Muzeum Narodowego w War szawie.
Słowo wstępne wygłosili przewodniczący Sekcji: Patrystycznej — ks. dr Stanisław L o n g o s z i Dogmatycznej: ks. prof. dr hab. Andrzej Z u b e r b ie r. Następnie o. doc. dr hab. Stani sław Celestyn N a p i ó r k o w s k i OFMConv. w imieniu orga nizatorów powitał uczestników Sympozjum.
Podczas przedpołudniowej sesji wygłoszono dwa referaty oraz jeden komunikat. W pierwszym referacie nt. Sobór E fesko-Alek
sandryjski jako w ydarzenie historyczne ks. prof. dr hab. Czesław
B a r t n i k wyjaśnił na wstępie, dlaczego nazywa ten Sobór Efe sko-Aleksandryjskim. Następnie omówił okoliczności zwołania so boru i warunki w jakich on obradował, podkreślił przy tym rolę cesarza, rywalizację między szkołami: Antiocheńską i Aleksan dryjską oraz polemikę Cyryla z Nestoriuszem na temat „Theoto- kos”. Drugi referat pt. Źródła do poznania Soboru Efeskiego wy głosił ks. dr Marek S t a r o w i e y s k i . Autor skoncentrował się na trzech rodzajach źródeł: 1. dzieła Cyryla i Nestoriusza, 2. akta Soboru i 3. opisy historyków (np. Teodoreta, Sokratesa) omawiając ich stan zachowania. Następnie ks. doc. dr hab. Wac ław E b o r o w i c z w komunikacie Zaproszenie św. Augustyna
na Sobór Efeski wskazał na wagę tego zaproszenia i na pozycję,
2 9 4 ROM AN K A R W A C K I [2]
Po południu uczestni-cy sympozjum pracowali w dwóch grupach. Grupa pierwsza, której przewodniczył dr J a k o b i e l s k i , zaj mowała się zagadnieniami archeologicznymi. Referaty wprowa dzające wygłosili: dr Elżbieta J a s t r z ę b o w s k a Trium falny
luk efeski w Bazylice Santa Maria Maggiore i mgr Tadeusz G ł o
g o w s k i B azylika Soboru w Efezie. Pracom w drugiej grupie przewodniczył ks. prof. dr hab. Andrzej Z u b e r b i e r . Wygło szono trzy referaty wprowadzające. W pierwszym ks. dr Jerzy W o ź n i a k omówił Recepcję »Theotokos« u Ojców Syryjskich.
Drugi referat Recepcja »Theotokos« w protestantyzm ie wygłosił o. doc. dr hab. Stanisław Celestyn N a p i ó r k o w s k i . W trze cim referacie mgr Czesław M a z u r przedstawił polską biblio grafię Soboru Efeskiego. W godzinach wieczornych odbyły się ze brania w sekcjach profesorskich: teologii dogmatycznej i patro logii.
W drugim dniu sympozjum, podczas sesji przedpołudniowej, wy głoszono dwa referaty. K onflikt chrystologii antiocheńskiej i alek
sandryjskiej na Soborze Efeskim, to tytuł pierwszego referatu,
który wygłosił ks. dr Stanisław L o n g o s z . Na początku autor wskazał na dwie szkoły (antiocheńską i aleksandryjską) oraz na trzy teologie (antiocheńską, aleksandryjską i zachodnią). Następ nie omówił spory ariańskie oraz spory chrystologiczne Nesłoriusza z Cyrylem. Ks. dr Marek S t a r o w i e y s k i wygłosił referat
nt. Sobór K onstantynopolski I. Najpierw przedstawił sytuację te
ologiczną w owym czasie, a następnie omówił przebieg i osiągnię cia tego Soboru, podkreślając rangę tego Soboru (zwołanego jako Synod wschodniej części cesarstwa) oraz jego znaczenie.
Po południu obrady rozpoczęły się od wysłuchania referatu ks. prof. dra hab. Wacława S c h e n k a nt. W pływ decyzji efeskich
na liturgię i kult m a ryjn y. Autor zaznaczył, że „Theotokos” naj
pierw pojawiło się w pismach teologicznych, a później w tekstach liturgicznych. Wskazał na powstanie bazylik rzymskich i kościo łów w Galii, a także w Polsce (pierwszy kościół — w Gnieźnie) pod wezwaniem Maryi, Matki Bożej. Następnie omówił sakramen- tarze, formularze świąt i modlitewniki zawierające modlitwy wzy wające pośrednictwa Matki Jezusowej, jako Matki Bożej.
Po wykładzie rozpoczęły się prace w dwóch grupach, jak w dniu poprzednim. Pierwsza grupa, której przewodniczył o. dr Sta nisław G ł o w a TJ, zajęła się zagadnieniami chrystologicznymi. Zaprezentowano dwa referaty i jeden komunikat. Ks. bp doc. dr hab. Alfons N o s s o 1 mówił na temat Chrystologia antiocheń
ska i aleksandryjska dzisiaj, a ks. prof. dr hab. Andrzej Z u b e r
[ 3 ] SY M PO Z IU M E F E S K IE 2 9 5
stologicznymi. W komunikacie Hellenizacja jako problem m eto-
dologiczny ks. dr Franciszek S z u l c przedstawi! historię pro
blematyki, zajął się bliższym określeniem hellenizacji, hellenizacją jako procesem historycznym oraz jako problemem teologiczno- -hermeneutycznym. Grupa druga, której pracom przewodniczył prof. dr hab. Tadeusz D o b r z e n i e c k i , zajęła się problema mi ikonografii maryjnej. W tej grupie został wygłoszony referat ks. prof. dra hab. Władysława S m o l e n i a pt. Idea »Theo-
tokos« w romańskich wizerunkach M atki Boskiej w Polsce, oraz
dw:> komunikaty mgr Bożeny W r o n i k o w s k i e j — N ajstar
sza ikonografia m aryjna i Ewy T a t a r - P r ó c h n i a k — Przed
stawienia m aryjne na sarkofagach starochrześcijańskich.
W godzinach wieczornych, podobnie jak poprzedniego dnia od były się zebrania w sekcjach profesorskich: teologii dogmatycz nej i patrologii.
W trzecim dniu sympozjum prof. dr hab. Tadeusz D o b r z e n i e c k i wygłosił referat nt. Treści teologiczne ikonografii »Theo-
tokos«, ilustrując go przeźroczami i nagraniami śpiewów grego
riańskich.
Sesję popołudniową wypełnił panel nt. M aryja jako M atka Bo
ża w pobożności m aryjn ej w Polsce. O. dr Jerzy D o m a ń s k i
OFMConv. mówił o kulcie Matki Bożej Niepokalanej błogosła wionego Maksymiliana Kolbe, o. mgr Kazimierz S m o 1 e ń CSSR — o kulcie Matki Bożej Nieustającej Pomocy, a o. dr Kazimierz C z u 1 a k SAC — o kulcie Matki Bożej Fatimskiej. Wywiązała się ożywiona dyskusja, podobnie zresztą jak podczas każdej sesji, po wygłoszonych referatach.
Podsumowanie trzydniowych obrad dokonali: ks. prof. dr hab. Andrzej Zuberbier oraz ks. dr Stanisław Longosz. W imieniu or ganizatorów sympozjum przemówił o. doc. dr hab. Stanisław Ce lestyn Napiórkowski. Sympozjum Efeskie zakończono w kościele odczytaniem IV Homilii św. Cyryla A leksandryjskiego w ygłoszo
nej w Efezie ku czci Bogarodzicy oraz odśpiewaniem Credo Ni-
