1
S P I S Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I —
^ l ^ X & . j l i k h . 3 .o a iA ...
..., ? Ą . M
I. Materiały dokum entacyjna
l/l - rnlacja właściwa I f j 5 . / ] - i V2 - dokumenty (sensu slricto) dot. osoby relatora L—~
1/3 - Inne mtelęrlaly dokumentacyjne doi. osoby relalora —
t
II. Materiały uzupelnlenlające relację Jj/^ '
Ul, Inne materiały (zebrane przez „relatora”): — - 1/1/1- dot. rodziny relalora «**■“
IW. - doł. ogólnie okresu sprzed 1939 r. — - III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) _ III/4 - dot. ogólnie okresu po 1045 r. — ✓
ill/5-lnne... n-**"
IV. Korespondencja ■—
V , W ypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne"] [ / j % V i , K h j h o q p \\Ą y ( L >
2
3
+■ A
* p .
P o r z e z i ń s k a M a r i a , D a n u ta , K r y s t y n a . P se u d o n im " M a r i a " . U r . 24 p a ź d z i e r n i k a 1921 r w K o l e .
B o d z ic e - A l e k s a n d e r i A n t o n i n a z K lim k o w s k ic h .
P o c h . s o c j . - i n t e i i g . p r a c . O j c i e c p r z e d w o jn ą 1939 r . - n a c z e l n i k Wydz. F in a n s o w e g o w G d y n i. Po w o jn ie - d y r e k t o r KKO w G d y n i.
W y k sz t. M a tu r a Gimnazjum SS U r s z u l a n e k w G d y n i, Wyda. A r c h i t e k t u r y t a j n e j P o l i t e c h n i k i W a r s z a w s k i e j .
H a le żal* a do ZHP. W h u f c u s z k . PWK - k u r s o g . w o j s k .
'"''“"'•w'*"'-, _ - , —
■
Dane o k o n s p i r a c y j n e j s ł u ż b i e w AK a o ż e p o d a # p o r . W i t o l d S t r a c h o l - s k i , za® , w Yj»wie, o l . B a r t o s z e w i c z a 1 - 2 . i ł ą c z n i c z k a AK - M is z y ń s k a J a d w i g a .
L e g i t y u & c j a AK O k r .W a r s a . U r . 7 6 , f u n k c j a : ł ą c z n i c z k a - t e l e f o n i s t k a . P r z y d z i a ł s łu ż b o w y : k o n p a n i a ł ą c z n o ś c i KOWersz.
P o d p is * S z e f ł ą c z n o ś c i fi.O .W a rs z a w a . ( - ^ A d w o k a t " .
O d zn aczo n a: r o z k a z e a d - c y ic o r a p .ł ą c z n o ś c i K .O .W arszaw a 23r 33 z d n i a
2 3 * 9 .1 9 4 4 K rzyżem W a le c z n y c h . ~---
Z g i n ę ł a ś m i e r c i ą ż o ł n i e r z a n a ż o ł n i e r s k i m p o s t e r u n k u w d n i u 5 w r z e ś n i a 1944 r . w P o w s t a n i u W arszaw skim , r ó g u l . B oduena i J a s n e j .
O b e cn i p r z y ś m i e r c i : p o r . W i t o l d S t r a c h a l s k i i ł ą c z n i c z k a AK - M is z y ń s k a Jaćlw iga.
M a r ia D a n u ta P o r z e z i ń s k a z o s t a ł a t r a f i o n a k u l ą du-i-dam w b r z u c h p r z e z n i e m i e c k i e g o " s n a j p e r a " .
W c z a s i e o b ro n y Warszawy we w r z e ś n i u 1939 r . b y ł a w W arszaw ie ł ą c z n i c z k ą P r e z y d e n t a S t a r z y ń s k i e g o .
P o d c z a s o k u p a c j i s t u d i o w a ł a n a t a j n e j P o l i t e c h n i c e W a r s z a w s k i e j , p r a c u j ą c j e d n o c z e ś n i e w k o n s p i r a c y j n e j o r g a n i z a c j i SS.Z - AK.
W p r a c y k o n s p i r a c y j n e j z a a n g a ż o w a n a b y ł a c a ł a j e j r o d z i n a t j . o j c i e c , b r a t ( z g i n ą ł n a o b o z i e k o n o e n t r a c y j n y a ) i s i o s t r a I r e n a .
: 4 p t i ¥
( t ^ t f j f P m . l i k u
ft M M u ł k i ' ł Ą Ą . / w t i t '
* * •
4
O d p is z o d p i s u . S f a i e r ś M a r i i . . . X>
S ta r ó w k a p a d ł * . P a k t ten od ozuło Ś ró d m ie ś c ie n i e t y lk o j a k o je d e n
j e s z c z e a k t t r a g e d i i w a lc z ą c e g o Ejiasta. O d c z u ło ono w s p o s ó b b e z p o ś r e d
n i , f i z y c z n y , ja k o sp o tę g o w a n e u d e r z e n ie s i ł w r o g a , z w o ln io n y c h j u ż od od krwawego w y s i ł k u n a S ta ry m M i e ś c i e .
A w ię c wzmogły s i ę p r z e d e w s z y s t k i e n n a l o t y i t o n a t ę c z ę ś e S r ó d a i e ś c i a , g d z i e k o n c e n t r a c j a w o jsk p o w s t a ń c z y c h b y ł a n a j w i ę k s z a , a k t ó r e j o ś r o d k ie w n a p ó ł n o c od A l e i J e r o z o l i m s k i c h s t a ł a s i ę u l i c a J a s n a , P l a c N a p o le o n a , ( W a r e c k i , a o b e c n i e P o w stań có w ) i u l . k o n i u s z k i
W prawdzie j u ż od p i e r w s z y c h c h t o i l P o w s t a n i a p o z n a ł a u l . J a s n a z a p a c h p r o c h u - t u p r z e c i e ż - n a p l a c u N a p o le o n a - w s z y s t k o s i ę z a c z ę ł o . P o z n a ł a t e ż n i e c o p ó ź n i e j smak n a l o t ó w i p o c is k ó w z a p a l a j ą c y c h , k t ó r e l u d z i z a m i e n i a ł y w żywe p o c h o d n i e , w s t r a s z l i w y c h r a ę c z a r - n i s c h b e z r a t u n k u g i n ą c y c h , j a k t o $ i a ł o m i e j s c e n a p l a c y k u , p r z e d domea "Pod O r ł a m i " , p r z y z b i e g u u l i c J a s n e j i Z g o d a.
Z n a ł a t e ż l o t y k o s z ą c e i p o c i s k i z d z i a ł a k o l e j o w e g o , w ażące po 800 k g . A le t e r a z d o p i e r o r o z p o c z ę ł o s i ę s y s t e m a t y c z n e n i s z c z e n i e budynku z a b u d y n k ie m , p r z e z u s t a w i c z n i e p o w t a r z a j ą c e s i ę n a l o t y .
H i s z c z e n i e d z i c l n i c y r o z p o c z ę ł o s i c od j e j s t r o n y p ó ł n o c n e j i p o s u w a ło s i ę k u p o ł u d n i o w i . K ażda t e ż g o d z i n a z b l i ż a ł a O ś r o d e k "Łączności Z I k u z a g ł a d z i e .
Cóż KI n o g ło c z y n i ć w t a k i e j s y t u a c j i 0 p r z e h i e s i a n i u p l a c ó w k i nfe a o g ło b y ć mowy, p o n ie w a ż s i u s i a ł o by t o p o c i ą g n ą ć z a s o b ą k o n i e c z n o ś ć p r z e r z u c a n i a l i n i i l e l e f o n i c z n y c h . W t y c h w a ru n k a c h można b y ł o j e d y n i e 1 m y ś lę ó o z a p e w n i e n i u c i ą g ł o ś c i p r a c y i z a b e z p i e c z e n i u ż y c i a l u d z i
p o z o s t a j ą c y c h n a p l a c ó w c e .
Wydawało s i ę , że w s z y s t k o c o s o ż l i w e z o s t a ł o j u ż w y k o n an e. Z a r z ą dzono s c h o d z e n i e n a d ó ł w r a z i e n a l o t u ( o p r ó c z o c z y w i ś c i e d y ż u rn e g o t e l e f o n i s t y ) i p r z e b i t o w m urze p r z e j ś c i e do d r u g i e j k l a t k i s c h o d o w e j . W ypadało j e d y n i e z a c h o w a ć c z u j n o ś ś i c z e k a ® .
C z e k a ć n i e t r z e b a b y ł o d ł u g o . . .
P r z y jednym z n a lo t ó w r u n ę ł a n a c a ł e j w y s o k o ś c i s z e ś c i o p i ę t r o w a ś c i a n a d o u u od u l . B ^ d u e n a . W d n i u 4 w r z e ś n i a u l i c a J a s n a p r z e ż y ł a k i l k a n a l o t ó w , z a ś n a s t ę p n e g o d n i a p o c i s k a r t y l e r y j s k i z e r w a ł s p o r ą p ł a c h t ę d a c h u z n a r o ż n i k a doetu i n a p o d d a s z u w y w o łał p o ż a r . Wraz z g r u p ą ł ą c z n i c z e k p o b i e g ł e m n a g ó r ę .
Ha d o le z o s t a ł k p t "Pon" wraz ze swyasi l u d ź s i , k t ó r z y w y d o s t a l i s i ę z e S t a r ó w k i o r a z d y ż u r p r z y c e n t r a l i .
O gień o b e jrio w a ł d r e w n ia n e w iąz a r y , p a l i ł y s i ę j a k i e ś k o ł d r y i p i e r z y n y n a s t r y c h u .
5
- 2 -
Żar p a l i ł s k ó r ą , a g r y z ą c y dym d u s i ł i wywoływał w yfeioty. D zie w c z ę t a t ł u m i ł y o g i e ń , j a k m o g ły . ł a s i ł y p i a s e k , d ź w ig a ły wodę z z ap asó w z e b r a i iy c h na n i ż s z y c h p i ę t r a c h i g a s i ł y ż a g w i e . Do t y c h o s t a t n i c h n a l e ż a ł a " M a r ia " .
P r z e z o b s z e r n y , wyrwany p o c i s k i e a w y ło ś w a u r z e , r o z t a c z a ł s i ę ^ i d o k n a p o ł u d n i o w o - z a c h o d n i ą c zęś4 S r ó d a i e ś c i a .
Z w y so k o śc i s i e d i a i o p i ę t r o ^ e g o b u d y n k u w a d a ! b y ło w y r a ź n i e szczyp t y domów p r z y A l e j a c h J e r o z o l i i a s k i o h , w r e j o n i e h o t e l u P o l o n i a ,
g d z i e z n a j d o w a l i s i ę ITierscy.
I s t a m t ą d o h y b a p a d ł t e n s t r z a ł . . .
W e r i fi b ez
3łow a o s u n ę ł a s i ę na s i e m i ę . . . R s u c i ł e m s i ę do n i e j s ą d z ą c , że t o o m d l e n ie . 3>y3lc k u l i u d e r z a j ą c e j w s t a l o w p d ź w ig a r i g w izd r y k o s z e t u u p r z y t o m n i ł y a i je d n a k n a t y c h m i a s t s y t u a c j ę . 3?o s t r z e l a ł " s n a j p e r ” - s t r z e l e c wyborowy, zwany w p o w s t a n i u
" g o ł ę b i a r z e s " , p o n ie w a ż s t r z e l c y w yb o ro w i, w y p o s a t e n i w s z t u c e r y a l u n e t a n i , o s t r z e l i w a l i p ow stańców i l u d n o d ó c y w i l n ą z p o d d a s z y domów.
S t r z a ł b y ł ś m i e r t e l n y . W k i l k a g o d z i n p ó ź n i e j n a s t ą p i ł a f e l e r ś.
l a k z g i n ę ł a " i a r i a D a n u ta K r y s t y n a P o r z e z i ń s k a , w ie r n y i odwa
żny t o w a r z y s z k o n s p i r a c j i i P o w s t a n i a , d u s z a c z y s t a i s z l a c h e t n a , r o z k a z e m lir 23 , z d n i a 23 w r z e ś n i a 1944 r . o d z n a c z o n a K r z y ż e a W ale c z n y c h .
( - ) W it o ld J S t r a c h e l e k i p o r .
6
7
328 POPOFF IR ENA HELENA
I. Popoff M. Porzezińska
nia Św. M ichała w K rakowie, następnie do więzienia w T arnow ie, gdzie na podw órzu więziennym została
rozstrzelana. , /
298, s. 406; 1299,». 103; 1300. t. 118.
POPOFF IR EN A H ELEN A , z d. Świętochow ska, 1“ voto H ołubiczko (19 IV 1 9 0 0 -2 0 /2 1 X I 1942), ur. w W arszawie, c. Jan a i Jadwigi z Pawłowskich, wykształcenie średnie, zam . w W arszaw ie; w konsp.
w spółorganizatorka i kolporterka „B iuletynu A g en cji R adiow ej" (Sm olna 14), w je j m ieszkaniu z n aj
dow ał się p unkt kontaktow y i rozdzielczy, w spółpra
cowała ze Związkiem Syndykalistów Polskich; a re
sztow ana 3 lub 4 IX 1942 w trakcie rozprow adzania
„B iuletynu” , osadzona na Pawiaku, w nocy 12/
13 X 1942 wywieziona z grupą 5 0 k obiet do O św ię
cimia, nr oboz. 22542, tam zm arła na tyfus.
7 1 .s. 155, poz. 386; 131; 2 3 5 ,s . 200; 278.». 261; 542,». 122; 552, Ł 285; rei.: Stefana Popoffa (syna), Stefanii Ludwiki Świętochowskiej i Adolfiny Płomieńskiej.
POPSOW SKA H ELENA ( 2 II 1926-21 V I 1942), ur. w Rym antowiczach; junaczka PSK w PSZ w Z SR R , zm arła w G uzarze; tam pochow ana na cm entarzu wojennym.
782, s. 8 i, lista B; int. Marii Trojanowskiej.
PO R ADO W SK A JULIA ( 4 IV 1924-15 X 1942), ur. we wsi Żurawiczki w pow. przew orskim ; żołnierz ochotniczka PSK w Armii Polskiej n a Środkowym W schodzie, zm arła w T eheranie; tam pochow ana na cywilnym cm entarzu p to lic k im .
782, s. 81. lista B.
PORZEZIŃSK A M ARIA D A N U T A , „M aria"
(24 X 1 9 2 1 - 5 IX 1944), ur. w K ole, c. A leksandra, w czasie okupacji żołnierza A K , i A ntoniny z Klim
kowskich; harcerka z zastępu żeglarskiego 4 drużyny gdyńskiej Chor. Pom orskiej OH, następnie pewiacz- ka z hufca szkolnego PW K w gimn. ss. urszulanek w Gdyni, tam uzyskała m aturę, następnie studentka Wydz. A rchitektury Politechniki W . M. G dańska, 24 II 1939 wraz z innymi studentkam i pobita przez H itlerjugend, wyrzucona za bram ę uczelni i areszto
w ana, po 3 dniach wypuszczona, przygotowywała się do egzaminu na Politechnice W arszaw skiej; w ojna zastała ją w W arszawie, we wrześniu 1939 w służbie pom ocniczej na R atuszu, łącznik prezydenta m. st.
W arszawy S. Starzyńskiego, po kapitulacji wróciła do G dyni, skąd natychm iast w ysiedlona razem z ro dziną zam ieszkała w W arszawie; stu d en tk a Wydz.
A rchitektury tajn e j Politechniki W arszawskiej, w konsp. żołnierz Z W Z -A K , uczestniczka' podcho
rążówki A K ; w Pow staniu W arszawskim łączniczka- telefonistka 1 kom panii łączności K om endy Okręgu W arszaw skiego A K pod d-tw em por. W. Strachol- skiego, pracow ała w powst. centrali telefonicznej przy ul. Jasnej 6 (róg B oduena). zginęła w czasie akcji gaszenia pożaru tego dom u; pochow ana na C m entarzu W ojskowym Pow ązki; pośm. odzn.
Krzyżem W alecznych; je j siostra Irena, sanitariusz
ka A K , została ciężko ranna w Pow staniu W arszaw
skim, b rat Jerzy, żołnierz A K , zginął w obozie kon
centracyjnym .
67; 108; 123, CU W, 1973, Bibliografia, s. 95; 253, s. 99; 318. s. 428;
1081; 1124, s. 37; 1174; rei.: G A. Doroty. W Strachalskiego: inf.;
Marii Bańkowskiej, Jerzego Nowaka.
PORZYCKA K A ZIM IER A? „K azia” , n o Kazi
m iera Szymańska (9 1 X 1917 -1 1 1X 1943), ur.
w K rakow ie, c. W ojciecha i (Marii z Kowalskich;
absolw entka sem inarium nauczycielskiego im. J. Jo teyko w K rakow ie, podin stru k to rk a PW K , d o wrześ
nia 1939 była kom endantką hufca pozaszkolnego PW K w K rakow ie; o d stycznia 1940 w Z W Z , za
przysiężona przez ppłk. Franciszka Faixa ps. „Bys- trzański” , kom endanta Insp. R ej. Z W Z w Krako
wie, pracow ała w kom órce „K ro k o d y l" przy ul.
Prażm ow skiego 15, przydzielona do Zw iązku O d
w etu, O dcinek 2, d-ca „ K o rd ian ” , po „w padce”
kom órki wiosną 1941 i masowych aresztow aniach ukrywała się w M akow ie Podhalańskim , potem wy
jechała do Warszawy, zm ieniając nazwisko na Szy
m ańska; skierow ana przez KG Z W Z -A K do pra
cy w Sztabie O bszaru A K Białystok, od grudnia 1942 pełniła funkcję szefa łączności i kurierki tego o bszaru do KG Z W4-A K ; zatrzym ana przez żan
darm erię niem iecką w drodze pow rotnej z odprawy KG w W arszawie do B iałegostoku, przy przechodze
niu granicy G en. G uberni razem z m jr. Aleksandrem K rajnikiem „K azim ierzem ", szefem sztabu Kom en
dy O kręgu A K Białystok, zam ordow ana w raz z nim w miejscowości K rajew o B orow e; odzn. Krzyżem W alecznych w m aju 1943 i pośm . Złotym Krzyżem Zasługi z M ieczami, aw ansow ana d o stopnia ppor.
318, s. 428; 617, i. 1; rei.; Janiny Bredel, Stanisławy Karnasiewicz, Zofii Kowalskiej, Ireny Porzyckiej (siostry); inf.; Władysława Liniar- skiego, ps. „Mścisław” (komendant Okręgu AK Białystok). Jadwigi Nowickiej.
POSNER E R N A ( 7 - 2 8 X 1942), pielęgniarka w Żydowskim Szpitalu Z akaźnym w getcie krakow skim ; chorą na d u r brzuszny zastrzelono w szpitalu.
41 2 ,s. 61; 665, s. 1J6-162.
PO SZEPC ZYŃSK A JO LA N TA , „M arysia (29 V I 1 9 1 4 - 1 9 V 1944), ur. w Łodzi (lub Pabianicach);
o d sierpnia 1943 łączniczka szefa kontrwywiadu w K om endzie O kręgu A K W arszawa („P racow nia” ) por. Bolesława K ozubowskiego ps. „M o carz"; wy
dan a przez agenta gestapo Jerzego Nakoniecznikoff-
CGJYa.Io AM^
aA ^ oXk/\Aj ® M/V (yQs 12 ^ ^
L r M // A3M 5 . 9 IW, M-ua,
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Ł . Łączność wojskowa x)V(hfi<^ <So/VMa£ ^
" M ar ia ” ..PORZEZlŃSKA (Halina\ tj
Kompania Łączności OEręgu W-wa, z g in ę ła w Pow
s t a n iu .
Żr. Mat. do S ł o w n .B io g r a f. , "H a r c e r k i"
19
20
21
Porzeziiiska Maria, ps. " M a r i a ” G d y n i a / H Warszawa AK
Harcerki 1939 - 45. s t r . 43C 5*2 K . W o j t . , 95.
r
