Wykład 2 - model produkcji input-output (Model 1)
1 Wprowadzenie
Celem wykładu jest omówienie (znanego z wcześniejszych zajęć) modelu produkcji typu input-output w postaci pozwalającej na zaprogramowanie w pakiecie GEMPACK. Dla uproszczenia model 1 jest modelem gospodarki zamknietej, tj. nie obejmuje importu i eksportu.
2 Oznaczenia
Przyjęte oznaczenia odpowiadają oznaczeniom stosowanym w modelu MINIMAL (tj.
modelu, na podstawie którego wykonywane będą projekty). Zgodnie z przyjętą kon- wencją, WIELKIMI LITERAMI oznaczane są poziomy zmiennych, natomiast małe litery symbolizują procentowe przyrosty.
W modelu występują dwa zbiory - gałęzi (IN D) oraz nabywców (U SER):
• IN D = {P rodukty, U slugi}
• U SER = {P rodukty, U slugi, F inalny}
W modelu występują następujące :
• ∀i∈IN DX1T OTi - produkcja globalna w gałęzi i (w ujęciu ilościowym),
• ∀i∈IN DV 1T OTi - produkcja globalna w gałęzi i (w ujęciu wartościowym),
• ∀i∈IN D∀j∈U SERXij - popyt nabywcy j na produkty gałęzi i (w ujęciu ilościowym),
• ∀i∈IN D∀j∈U SERU SEij - popyt nabywcy j na produkty gałęzi i (w ujęciu wartoś- ciowym).
Powyżej zapisano zmienne „na poziomach”; te same symbole zapisywane małymi literami wyrażają procentowe przyrosty poszczególnych zmiennych.
3 Model
3.1 Postać z poziomami zmiennych
Model składa się z dwóch grup równań. Pierwsza z nich to tzw. równania bilansowe produkcji, mówiące, że produkcja danej gałęzi jest równa sumie popytu na jej wyroby:
∀i∈IN D X1T OTi = X
j∈U SER
Xij (1)
Druga grupa równań opisuję technologię produkcji. W modelu input-output wyrażają one założenie, że nakłady materiałowe (zużycie pośrednie) na jednostkę pro- dukcji danej gałęzi są stałe (in. nakłady materiałowe są proporcjonalne do produkcji gałęzi). Nakłady materiałowe na jednostkę produkcji wyrażane są przez współczynniki bezpośrednich nakładów, oznaczane w analizie input output symbolem aij (uwaga - dla podkreślenia, że współczynniki bezpośrednich nakładów są stałymi, a nie zmiennymi, zapisujemy je jako ¯aij). Równania nakładów materiałowych mają postać:
∀i∈IN D∀j∈IN D Xi,j= ¯aijX1T OTj (2)
3.2 Przekształcenie do postaci z procentowymi przyrostami zmiennych W przekształceniu korzystamy z dwóch elementarnych reguł linearyzacji:
Równanie ”na poziomach” Równanie ”na procentowych przyrostach”
Y = X + Z Y y = Xx + Zz
Y = αX y = x
Na podstawie powyższych reguł możemy przekształcić równania 1-2 do postaci:
∀i∈IN D X1T OTi· x1toti = X
j∈U SER
Xij · xij (3)
∀i∈IN D∀j∈IN D xi,j = x1totj (4)
Warto zauważyć, że w równaniu 4 po linearyzacji znika stała ¯aij, co oznacza, że do rozwiązania modelu produkcji input-output w postaci z procentowymi przyrostami zmiennych nie trzeba obliczać współczynników bezpośrednich nakładów materiałowych.
4 Dane
Przykładowe dane do modelu, zapisane w formie I i II„ćwiartki” tablicy input-output, są następujące:
P rodukty U slugi F inalny
P rodukty 1 6 3
U slugi 4 2 8
Powyższa macierz to jednocześnie macierz [U SEij]. Warto też zauważyć, że wartość
produkcji globalnej można obliczyć sumując wiersze tej macierzy, tj. V 1T OTi=Pj∈U SERU SEij.
5 Normalizacja cen i ostateczna postać modelu
W modelu w postaci zlinearyzowanej wielkości zapisywane wielkimi literami należy trak- tować jako stałe (reprezentujące tzw. rozwiązanie początkowe), wyznaczane na pod- stawie danych. Dla podkreślenia tego faktu będziemy dalej zapisywać Jednak dane za- warte w tablicy input-output wyrażone są w ujęciu wartościowym (pieniężnym), podczas gdy X1T OTi i Xij, występujące we wzorach 3-4, wyrażają ilości.
Dane w ujęciu ilościowym nie są zwykle dostępne. W takiej sytuacji rozwiązanie polega na zastosowaniu tzw. normalizacji cen. Przyjmując umownie, że wyjściowe ceny produktów i usług są równe 1 w rozwiązaniu początkowym, mamyX1T OTi= V 1T OTi orazXij = U SEij, gdzie kreska nad symbolem zmiennej oznacza jej poziom początkowy, tj. wielkość pochodzącą z danych. Wówczas nieobserwowane ilości można w równaniach 3-4 można zastąpić obserwowanymi wartościami pieniężnymi, uzyskując w ten sposób finalną postać modelu:
∀i∈IN D V 1T OTi· x1toti= X
j∈U SER
U SEij · xij (5)
∀i∈IN D∀j∈IN D xi,j = xij (6)
Zauważmy, że normalizacja cen jest założeniem, które nie wnosi dodatkowej informa- cji, tj. nie pozwala z danych pieniężnych uzyskać ilości produktów i usług w konkretnych jednostkach fizycznych, takich jak np. sztuki, tony, godziny itp. Ponieważ jednak w rozwiązaniu modelu interesują nas tylko procentowe zmiany (produkcji i popytu), jed- nostki fizyczne nie mają znaczenia. Np. gdy mówimy o wzroście produkcji o 10%, nie jest ważne, czy mierzymy tę produkcję w kilogramach czy w tonach - istotne jest natomiast, że mamy na myśli ilość, nie zaś np. wartość.
Równania 5-6 zapisane w kodzie TABLO wyglądają następująco:
Equation E_x1tot # Rownanie bilansowe produkcji #
(all,i,IND) V1TOT(i)*x1tot(i) = sum{j, USER, USE(i,j)*x(i,j)};
Equation E_x # Zuzycie posrednie proporcjonalne do produkcji # (all,i,IND)(all,j,IND) x(i,j) = x1tot(j);
Pliki z pełnym kodem modelu i założeniami symulacji można znaleźć na stronie www.inforum.uni.lodz.pl w materiałach ćwiczeniowych.
6 Przykładowa symulacja
W przykładowej symulacji zakładamy wzrost popytu na Produkty o 20% (w ujęciu iloś- ciowym). Zakładamy, że popyt finalny na Usługi nie zmienia się. Po rozwiązaniu w pakiecie GEMPACK1 otrzymujemy następujące zmiany procentowe popytu, wyrażone
1Ten niewielki model łatwo rozwiązać także na kartce.
w postaci zmiennej xij:
P rodukty U slugi F inalny
P rodukty 8.57 2.86 20
U slugi 8.57 2.86 0
oraz procentowe zmiany produkcji, wyrażone w postaci zmiennej x1toti: P rodukty 8.57
U slugi 2.86
Powyższe liczby stanowią komplet wyników symulacji, wyznaczonych poprzez rozwiązanie układu równań 5-6. Mimo to można pogłębić interpretację wyników i rozumienie modelu dzięki podstawieniu uzyskanych liczb do wybranych równań. Podstawmy np. wyniki do równania bilansowego produkcji (5) dla pierwszej gałęzi (Produkty):
V 1T OT”P rodukty”· x1totP rodukty = U SE”P rodukty”,”P rodukty”· x”P rodukty”,”P rodukty”
+U SE”P rodukty”,”U slugi”· x”P rodukty”,”U slugi”
+U SE”P rodukty”,”F inalny”· x”P rodukty”,”F inalny”
Pod wartości współczynników podstawiamy liczby z bazy danych:
10 · x1tot”P rodukty”= 1 · x”P rodukty”,”P rodukty”
+6 · x”P rodukty”,”U slugi”
+3 · x”P rodukty”,”F inalny”
Dzieląc obustronnie przez 10 otrzymujemy:
x1tot”P rodukty” = 0.1 · x”P rodukty”,”P rodukty”
+0.6 · x”P rodukty”,”U slugi”
+0.3 · x”P rodukty”,”F inalny”
Z powyższego widać, że procentową zmianę produkcji w gałęzi Produkty można wyz- naczyć jako ważoną sumę procentowych zmian popytu na Produkty ze strony poszczegól- nych nabywców. Podstawiają do powyższego równania wyniki symulacji otrzymujemy:
x1tot”P rodukty”= 0.1 · 8.57 + 0.6 · 2.86 + 0.3 · 20 0.857 + 1.716 + 6 = 8.57
Wynik 8.57 był już oczywiście znany, ale dzięki podstawieniu do równania uzysku- jemy dekompozycję tego wyniku. Interpretacja jest następująca: produkcja gałęzi Pro- dukty wzrasta o 8.57%, przy czym wzrost popytu finalnego na Produkty bezpośrednio przyczynia się do wzrostu produkcji o 6%, wzrost popytu na Produkty ze strony sektora
Usług przyczynia się do wzrostu produkcji o 1.716%, a wzrost zużycia wewnętrznego w sektorze Produkty - do zwiększenia produkcji o 0.857%.
Podobną dekompozycję można przeprowadzić dla zmian produkcji gałęzi Usługi.
Z kolei równania 6 można zinterpretować następująco: procentowy przyrost zużycia
”materiałów” pochodzących z gałęzi i w produkcji gałęzi j jest równy procentowemu przyrostowi produkcji w gałęzi j. Na przykład:
x”P rodukty”,”U slugi”= x1tot”U slugi”= 2.86
tj. popyt gałęzi Uslugi na Produkty wzrasta o 2.86% - dokładnie o tyle, o ile wzrasta produkcja gałęzi Uslugi.