Zależność płodności przywr od objętości macicy i budowy jaj

(1)

P. G. OSZMARIN

ZALEŻNOSC PŁODNOSCI

PRZYWR OD

OBJĘTOSCI

MACICY I BUDOWY JAJ

Macka

doj,rzałych

przywr,

znaj,dujących się

w strunie

aktywności płcio

wej,

wypełn.ioina

jest zwykle jajami.

Ilości

spotykanych

jwno,cześnie

w ma- cicy jaj

są różne

dla poszczególnych gatunków. U jednych stwierdza

się

bardzo liczine jaja (rodziny Dicrocoeliidae, Fasciolidae, Cyclocoeliidae, Opi- storchidae, Brachylaemidae itd.), u innych - niewielkie

ilości,

czasem po kilka sztuk (pewne gatunki rodzajów Echinochasmus, Petasiger itd.) lub nawet

występuje

tylko pojedyncze jajo ,(lkZ111e przywry z

jpodrzędu

Schistosomatata,

pasożytują,ce

we krwi).

Na

ogół sądzi si,ę, że

silnie

rozwinięta

mad, ca z

dużą ilością

zawartych w. n:iej jaj

świadczy

o wysl()ki1 ej

płodności

roiba1ka. My natomiast staramy

się

nieco inacz,ej

tłumaczyć różny st~ień

rozwoju maci.cy u przywr i je- go stosunek do

płodności.

Porównajmy

budowę

jaj ,przywr o simie

rozwilniętej

macicy i o ma- eicy

małej

zawieraj~cej nieliczne jaja._

U przywr z rodziny Dicrocoeliidae S!pOtyka:

się

w macicy lbarozo liczne jaja. U_ Dicrocoelium lanceatum stwierdzaliśmy 9 700 jaj. Są one stosun- kowo

małe

(0,044-0,050 X 0,028-0,032 mm) i

cechują się grubą o-toczką,

<:iemnym zaibarwieniem,

niesymetxyczną ·budową,

do,brze

roz,winiętym

wieczkiem, którego brzegi ~a

kształt wałeczka zazna,czają się

na po- wierzchni otoczki.

Wewnątrz

jaja, w momencie 01puszczania

żywidela,

znajduje

się

w

pełni rozwinięte

mb:

¹

acydium. W macicy przywry Opistor- chis gemissus (rodzina Opistorc, hidae)

naliczyliśmy

8 900 jaj o wymiarach 0,024-0,027X0,0ll-0,013mm.

Dooć

gruba; otodka po,si, ada na jednym biegunie wieczko, a na drugim

mały

przyssawkowaty wyrostek. Jaja znaj-

dujące się-

w

końcowym

odcinku macicy

zawierają również rozwinięte

miracydia. W macicy gatunku , Postharmostomum gallinum (rodz. Brachy- laemidae)

stwierdzaliśmy

64 OOO jaj o wymiarach 0,029-0,032X0,017- 0,019 mm. Podo:bniie i tu

dojrzałe

jaja z

grubą

ci€tmno

zabarwioną

otocz-

ką

z wieczkiem i przyssawkowatym wyrostkiem

zawierają wewnątrz

roz-

„WJ.adomośc1 Paraeyto1og1czne", t. ^{V, nr}1. ¹⁹⁵⁹

(2)

12 ^P^.^O.^OSZMARIN

winięte

miracydia. W jednym egzemplarzu Prochyptiasmus robustus (rodz. Cyclocoellidae)

naliczyliśmy

18 OOO jaj, o stosunkowo

większych

wymiarach (0,112 X 0,059 mm), z

rozwiniętymi

miracydiami w dystalnym odcilnku macicy.

Z drugiej strony macica przywr Echinoparyphium sinorchis zawiera tylko 9-16 jaj o wymia,ra,ch 0,092-0,095X0,048-0,051 mm. Jaja te, z bar- dzo

ci€1Ilką otoie:zką,

wypelni• o:ne

są niezróżnicowaną treścią. Są

one

słabo

zabarwione, koloru

bladożółtawego.

Macica Echinochasmus beleocephalus, przywry

należącej

podobnie jaik porprz.ednie do rodziny Echinostomatidae, zawiera tylko 1-4 jaj, które

posiadają również cienlką, jasno.żółto

za-bar-

wioną otoczkę

i

wewnątrz homogenną przezroczystą treść.

Widzimy

więc, że

u przywr

,posiadających dłuższą

i si-lni,ej ro7Jbudo-

waną macicę,

z bardzo liczm.ymi nieraz jajami, te osta• tnie

opuszczają

orga- nizm paisożyta w stanie pełnego rozwoju i zarodek gotów jest wydostać

się

z otoczki, gdy tylko znajdzie

się

w odpowiednich warunkach (dla jed- nych

środowieko

wodne, dla inych

żywiciel pośredni).

Jaja 'tych przywr

pooiaidają

na

ogół grubą,

ciemno

zabarwioną otoczkę

o

złożonej

, budowie.

Natomiiast nieliczne jaja przywr z

krótką macicą qpuszczają ,pasożyta

w stanie

nierozwiniętym

i dalszy ich rozwój odbywa

się

w

środo•wisku z·ewnętrznym.

Otoczka ich jest zwykle bardzo cienka, a zairodek znajduje

się

co

najwyżej

w

początkowej

fazie rozwoju.

Nasuwa

się

wni,osek,

że dłuższa

macica

występuje

u ty,ch , gatunków p, rzyWT, których jaja powinny dla swego rozwoju

prze'bywać

w organiz- mie

pasiOżyta

przez stosunkowo

długi

okres.

Prz,esuwając się

od ootypu do otiwo, ru

płciowego potrafią rozwinąć si•ę

do stadium miiracydium, które zdolne jest do opuszczenia jaja. Podczas takiej

wędrówki

powstaje otocz- ka o budowie i

g,rubości, jaką

s;potykamy DIP. u Dicrocoe!iidae. Natomiast mniejsza macka

występuje

u tych przywr, których jaja przez krótszy okres

przebywają

w ciele robaka,

^ai

ich

długi

rozwój przeibiega do1Piero w

środowisku z€'Wnętrznym.

Widać stąd, 'Że długość

macicy i liczba stwierdzonych jednorazowo jaj nie

świadczą

jesz-cze o

płodnośd

robaka, lecz tylko o charakterze roz- woju jaj.

Płodność określa się ilością

jaj wydzielanych p.rzez robaka w j,ednoisfoe czasu.

Ilości

te

mogą być

jednaikowe zarówno przy

długiej

macky, jaik i krótkiej, a tylko w pierwszym przypadku jaja

^{muszą dłu}

żej p.rzebywać

w macicy, podczas gdy w drugim

opuszczają ją

szybko.

Jeżeili

jaja

posiadają złożoną budowę

i

O!PUSzczają

rnr,ganizm robaika w stani,e

pełnego

lub prawie

pełnego

rozwoju, a stwierdza

się

przy tym

krótką macicę

z

małą ilością

jaj,

możemy mówić

o niskiej

płodności

ro- baka. Gdy j,aja

przebywają

w macicy

długo,

a pomimo to gromadzi

się jcl}

niewiele,

świadczy

to,

że

jajnik :produkuje niewiele komórek jajo-

\

(3)

OCENA PŁODNOŚCI PRZYWR 13

wych . Wydaje się, że zjawisko to występuje w silnym stopniu u Schisto- somotidae, u których w macicy znajduje się czasem nie więcej niż jedno jajo. Otoczka ich posiada

złożoną budowę,

a zarodek

odlbył już część

roz- woju, tak że w środowisku zewnętrznym miracydium qpuszcza jajo szyb- ciej

aniżeli

w przypadku innych przywr.

Pogląd

ten

potwierdzają

bezpo-

średnie

obserwacje nad

płodnością

Schistosomatidae. Br u mp t (1930)

IPOdkreślał, że samica Schistosoma bovi.<; wydziela w ciągu doby tylko 25-111 jaj.

Jeżeli

natomiast stwi,erdza

się

w macicy

większą liczbę

jaj z

cienką otoczką

i zarodkiem w

początkowej

fazie rozwoju,

można wnioskować

o wysokiej

płodności

roba:ka. Jajnik tych przywr produkuje

większą

licz-

bę

komórek jajowych, które mimo szyibkiego przesuwania

się

w ma-cicy

gromadzą się

w

większej ilości. Przykładem mogą

tu

służyć

przedstawi- ci E>le rodzin Plagiorchidae, Lecithodendriidae,

częściowo

Opistorchidac i .inne.

Otrzymano 6.VIII. 1958

LITERATURA

Z

Dalekowschodniego Oddzictlu Akademii Nauk ZSRR

w Władywostoku

I. Br u mp t

^E.,

Cy,cle evolutif COl!llll)let de

Schistosoma bovis.

I,nfec,1:ron naturelle en Corse et infection experimentale de

Bullinus contortus, Ann. Parasit. Hum. et Camp.,

66, 1: 47-50, 1930,

DEPENDENCE OF THE FERTILITY OF FLUKES ON THE EXTENT OF THE UTERUS AND THE OV A STRUCTURE

The length of the uterus and the numbe:· of eggs stated in one ovulation do not ev;dence of the fertility of the helminth but of the development type of the eggs, rather. The fertility

is

def:ned by numbers of eggs secreted in a t ime unit. The structure and development state of the eg~~s is important. When eggs of compli- cattd structure, in a state of almost full development (miracidium) leave the

· hdminth,

am,d

their number i,s smaJl, OtI1e can speaik of low feriti'li,ty (e. g_

Schisto- somat'dae).