Dobrowolska Joanna

1

I. M ateriały d o ku m e n ta cyjn e

1/1 - relacja właściwa \J jk . &

I/2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora

I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora —

li. M ateriały u zupełn ieniające relację \J

III. Inne m ateriały (zebrane przez „relato ra” ):

111/1 — dot. rodziny relatora

III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -19 45 ) III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r.

III/5 - inne...

IV. K o re sp o n d e n cja J

V. W yp isy ze ź ró d e ł [tzw : ..nazw iskow e karty inform acyjne"] v

Vi. F o to g r a fie ^ ^

2

3

-A

Dotyczy pisma Zarządu Koła Warszawa,dnia 1.X.1975 r . Środowiskowego Kombatantek

I i I I Armii W.P. przy Zarządzie W-wskim L.K.

z dnia 21.08.1975 r .

1. Joanna Hubicz / w czasie służby wojskowej Dobrowolska /

2. ur. 29 listopada 1924 r . w Kranczlesie pow. Sokółka woj.białostockie 3. zamieszkała w Warszawie ul.Rakowiecka 33 » . 27 /kod pocztowy 02-519/

4. Do Ludowego Wojska Polskiego w ©bozie Bieleckim przybyłam z Irkuckiej o b ła sti,g d zie przebywałam z rodziną od 1940 r . / do ehwili m obilizacji pracowałam w charakterze pracownika fizycznego /.

5. W e wrześniu 1943 r . przydzielona zostałam do służby wojskowej w 2 Pułku A r t y le rii Lekkiej 2 Dywizji Piechoty im.H.Dąbrowskiego. Od stycznia 1945 r .

pełniłam dalej służbę w Wydziale Personalnym Zarządu Polityczno - Wychowawczego 1 Armii WP. > b i ! » g £ K r a * x . Pod koniec maja 1945 r . zostałam oddelegowana do Oddziału Personalnego Głównego Zarządu Polityezno-Wychow.

Wojska Polskiego.Stamtąd zostałam zdemobilizowana na własną prośbę w lutym 1946 r .

6. Największym przeżyciem dla mnie,jako młodej dziewczyny - żpłmierza było p ło « mienne przemówienie Wandy Wasilewskiej w czasie w izytacji naszego pułku

w obozie sieleckim.Z drobnej i skromnej postaciw berecie i pelerynie b i ł a potęga ducha,wiara w słuszność podjętego celu,w izja lepszego i sprawiedli­

wego jutra.Później na szlaku bejowymfgdy niejednokrotnie trudy żołnierza frontowego dawały się we znaki i wydawało mi się,że to wszystko przerasta moje s iły - obraz i echo Jej przemówienia /odezwy/ podnosiło mnie na ciele i duchu.

Obecnie,gdy mam już - niestety — przeszło 50 lat,echo tamtego przeżycia także wraca do mnie i nakazuje być jeszcze użyteczną społecznie dopóki starcza sił.Może to wydać się śmieszne ale nieraz marzę o chw ili,kiedy będę miała okazję złożyć wiązankę kwiatów na Jej grobie.

7. Mam stopień porucznika rezerwy W.P.

8. Po demobilizacji z wojska rozpoczęłam służbę w resoreie bezpieczeństwa publicznego,gdzie pracowałam od sierpnia 1946 r . do 1957 r . na odcinku kadrowym.Od 1958 r . do 1973 r . pracowałam w resorcie sprawiedliwości również na odcinku kadrowym.W sierpniu 19 7 3 r » odeszłam na emeryturę.

9. Aktualnie zajmuję się prowadzeniem godpodarstwa domowego /mam męża i 2-ch dorosłych synów/ oraz pracujęę społecznies jestem sekretarzem Komitetu Osiedlowego Nr I I Samorządu Mieszkańców w dzielnicy Mokotów,członkiem Ochotniczej Rezerwy M.O. /współpracuję z dzielnicowym inspektoratem d/s nieletnich Komendy Dzielnicowej MO na Mokotowie,jestem ponadto członkiem komisji socjalnej terenowej OOP PZPR /w miejscu zamieszkania/.Należę do

./ .

4

Hoła ZBoWil) Nr 15,gdzie zaangażowana jestem de współpracy z sekcją

socjalno-bytową /ze względu na nxim*±xx nadmiar obowiązków w samorządzie mieszkańców w kole ZBoWiD wykonuję doraźne zadania/. To samo dotyczy Koła Kombatantek.oraz Towarzystwa P rzyjació ł Warszawy,któryeh jes?emBkie, 10. Posiadane odznaczenia: srebrny medal „Zasłużonym na Polu Chwały” ,

pamiątkowe medale:„Za Warszawę”, „Za Odrę,Nysę i Bałtyk/, „Za udział w walkach o B e rlin ", „Za zwycięstwo", 2 medale pamiątkowe radzieckie:

„Za Warszawę" i „Za Zwysięstwe", srebrny i złoty „Krzyg Z asłu gi", Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,Medal brązowy „Za zasługi

dla Obronności K raju", medale: X i XXX-leeia PRL,2

Odznaki: 2 resortowe,grunwaldzką i złotą odznakę honorową „Za zasługi dla Warszawy".

11. Większość fo t o g r a fji z okresu służby wojskowej doręczyłam fią w 1974 r . Głównemu Zarządowi L ig i Kobiet skąd miałam otrzymać reprodukcje,jednak do dnia dzisiejszego nie otrzymałam.

Załączniki:

5

Schemat relacji o wojennej służbie kobiet-żołnierzy W I i II Armii W ojska Polskiego

w latach 1939-1945

Relację można sporządzić również w sposób opisowy uwzględniając punkty schematu ale nie rozdzielając opisu na poszczególne punkty.

I. D A N E O S O B O W E

1. Nazwisko (także panieńskie z datą zmiany), imiona T

H ulucs ^ a n w c u % d .tyob+wtfdfikcu • m ą ż

1*O ^l . 'Ź& ttCL %llblCfró' i dot&d M sOS& g

2. Data i miejsce urodzenia (w przypadku wsi podać powiat) „ n Q ,-r. ' f ' T

2.9 Usłof>Ool (bovco LryćŁ w ^ m & lo -

s t ^ c la e (o^ec/^e, *t/w. Os^wU u Pus%ett^ AztwuKf^)- 3. Imiona rodziców, nazwisko panieńskie matki, dane o ich pracy zawodowej i ...

społecznej O ici^ ic JMieAicd ^ o fb -m ro ts ^ t; Ma^lcct, Hulano. # d . $ la n jy * is to a ..

Gid w

jioJrIcOl j^wo/tfaTfc-Si£ o o ^ f o d a r s U r o n * cUcecua' m &

ĄU^eloto)'

/

4. Obecny adres składającej relację, nr telefonu 6 4 9 - 3 ¥ - 22.

mL. Ś i a ^ i i s W a o # w. /ł 0 i~ W 2 > Wo/t&Kct/wct

II. D A N E Ś R O D O W IS K O W E

1. Wykształcenie (nazwy szkół i lata ich ukończenia)

<&ceiovt 0<xo£^<p&$%Ic4,c£

Ala Pra&ującutA/ ffźU&ez.

9 s T ^ t e . w l £ t i ' y 6 0 r . K a r s ^ s t e r M s t ^ i k / y ^ ^ t i o ^ n e ^ o P e n r

2. Miejsce zamieszkania przed 1939 rokiem 5 ° ^ r<ł^ve &d30.yui.W6bv. do XI. M ó j - a 0 $ , ( ^ Y O i Y i t s & t j W - O f ^ X i j p-ow. Sck/o l*k<i.! ruo-^ /fytóJbałoeic^ e.,

3.Czym zajmowała się przed 1939 rokiem ( nauka , praca-jaka?)

iV3xSc*J-u* <ko Szkoły i^ccis^ct^ .foOYV>OLCtot\ olu^, SAo^Cc.^

<y< ^)‘TCcc^ C*OvuO/vrta ■ ^

4. Przynależność do ZHP, PCK, PWK, ZMW, Sodalicja Mariańska

$ Z , \

tfCK,'

III. U D Z IA Ł W K AM PANII W R ZE Ś N IO W E J 1939 R O K U

Przydział, funkcja, służba wojskowa lub udział w obronie cywilnej, służba sanitarna ^weoi&cneęsoiae ^5-tat. c*Moitfo<& &^k, 'w-staWe. a<^oW

2 Jao^ocLc v\cwoilAnot-a.- Źoląojlcą, nH^G ^ąityn ze słcrrSKtę $ io$ b ra bfalenłyru*

f <Llv*lu$M£ pnty Plotce dziury. it~^dSnCoc M39k Siatką awar-Tź

ot' W-umm 4 9 /Icct, U {unj GZaSie h fo iz c n+rdctl z eura,k\A.<icjt' frctiKąclzpneS

./Jot&eK, J Y ć i d i e Ś n i q j j , ofaytfwy e y / t n ( n e j , J t & m y / b ł ą t fjo-u -eT M iy <p/o $lu%fvij,

6

(/l - l ( IV. D A N E Z O K R E SU Ł A T 1939-1945

Nauka, praca, udział w konspiracji (jakiej l ) $ o J n ,U rG[ JfatdtC O fc^

tlużboKc Jco lesm c^oy-U-c onr cJoniL tfutorC*t r$o

Ib^ol

1. Kiedy i w jakich okolicznościach znalazła się w ZS R R ? (wywiezienie, ^ aresztowanie, ewakuacja, miejsce pobytu - charakter pracy)

lutza# rarvUiw<- sdz^o+to^rcei-zo /v^u-s net 'S^^ertę do

M - O S ^ o Z k ą K ’^ n i ' 0 ^ ' t j a j s i & i s f c c I c l. 'e j,' v & / c t 5 f i ' . T T

/CcfQŻ&& W WiotTtćtl&i-) tiUlciJań^oc /)f sęat, aJeseJtkloceW~ ną$

laclcTf&ctć&s / ^{h o} I ^zl ^Z , < £ /eiąsh>^

M s ~ ^ ™ i Z(j#SK/Ony^ '&a/rrJć4,efi

(iyc^Uh^^ % \ J^ntA tyu, roftaetutut yfthi* o m c ,

‘ ** * ' ^" “1/ł _A«i/,u.

n

LU..

i w <id u { z ^ T ^ J 0 ° T l

i5tńłki otliTeiin^' w_VWn CR CM,

'H ttSfa.y& iM acow iJicM -O i/ W.^ wfaf. oyYcuAy i & o

glćTty-^ofadaUś^ ^Ipresfe,.

^ietu*

v *> C pU e> M ti

v

2. Moja droga do wojska polskiego (mobilizacja- podać przez kogo zmobilizowana i kiedy, zaciąg ochotniczy)

_ O - ^

3. Data rozpoczęcia służby w wojsku i data zdemobilizqw<mia .Ł’ ' (/

I$*i3 o*, -ć&ur&.&Mit^o J^łfb r.

4. Nazwy kolejnych jednostek, w których odbywała służbę wojskową

łtaę+c&crfnjf

Ofu^trCt

tpy fyre/lLLCruw

&łore, daje ici^^doź ™/Jr ^/te^ae

5. Jakie wykonywała zadania i jakie zajmowała stanowiska lub funkcje w Wojsku

CZ.C^< fyrii-Cc V\0\^^^o^YoXy\ti^o

/UO ł^O-^CU-W W l J fcWr<l<ZU e <s-d

^ y c^{eu^u)v} • •••- ^

6. Jakie przeszła przeszkolenie w wojsku (szkoły, kursy, itp.) ^ - .Uu.vVi ec A u fS - . ^ d o ^ u ^ ^ C ^ m ^ L'ti 2 ^ - • f ^ A . /

<vv^ 4*o cCc ^UAv»e^jfc-c C',v?vjfV; Ore^tu^TLULi.

^aTi>^5 '

7. W jakich bitwach brała udział ( miejscowość, data, odniesione rany i

kontuzje, gdzie i kiedy ?) 3 v u £ * , U c jfc W % ^ ’wfeut a ThA^uOo^ / _ ^ _ v nfl - 1 ^{_ V.} Jr* i -vTł

< ^J n

/)tdilz^£h Łl^Scyi ⁷

i - .

ipra > l A

fkóttf£>'

9. Odznaczenia bojowe, państwowe i społeczne •

zjcim bićn ty c/ettjCZJfyCC (9iJ^onacZ(^t H

V. Ż Y C IO R Y S P O W O J E N N Y

1. Dalsze kształcenie się. Warunki rodzinne. Praca zawodowa i działalność społeczna. W pływ służby wojskowej na życie po wojenne. (Jest bardzo pożądane nadsyłanie oddzielnych wspomnień przedstawiających losy wojenne i powojenne) ~ , r -t r '

, u . y . T „ - /i - /l/j i) I/j/t mAS c -v / ii / /. CO t" ^/_? NUst ety QjU, ^{C ^} ij

dśjr%<k~u<>s t i

'- U c ii c d c u loteoctn /ki S ie f A . 4 r -

y )w łw t

' M l K - w y u . f n v y/*" « v w j y , r/y /* ■ )$ £ •& t \ o l< ? j £ , A /* ^

a

wnikńzm łrtr&Co

& i f $ x L a » l ‘%4s V n6v£. £ i C $ ‘ 4 M 6 r> U r </<£%&&*■*. I - t $ w » t o w - j ł f 9 Ą ' f r ; 1, 1 9 5 0 ^

t r i : ' M C i e n * # b w U M 4 r ? Z t * H 2 4 v t e r n / H t , , J ^ Ć U i . T a * * d c m u ~ u t Ą r t ' i , u < _

JlX X c t , i V “ % - «

rej^M fc. unspw-i

1 ^ ctei* * Z . 'T * * ' i 1 ■

& / i ( H e u i U U Ą p K t z K c J t + * * C i p ^ c r r s jl h g *

----

. T .... Uy-betL. y. to*.

roJJa. ^xv T ^lu « Arr&W &poTe£%>1«łZr fo#,

^^pcęrtAkT *> M t

YfC^tfĄ. bcprh*. ty

u T ^ « iW ,

«M*c?Tfiyjaei<!>l ifórS7iGvy,

UR/gftolJtfr' Srzt‘^cji'syut e'&L?yiicCeux Łffir

(

2

^ a wojska , czy korzystała z pomocy władz państwowych czy społecznych ? / ^ -

Ń ^ia AM ^uć W' 'WuSlbiutJ^ Kh<«Zi.*Źc ftrdCf. C&je- * ^mąncfe-

t r - p

■;c | § V | 1 y

mtiwc. i &'0$ jMocłw Z -*4> t M~ u

h'1?,c9^C'*t'

*1f I ‘ x

hf-UlZ *J0^ti(oKC cmjWyiiA* Xa&4STpensji ( ^m **- fate* twwg

^ g v <'

ctefi,iąf buMjncśtocHy or t*0$b<te; tyou&ewrymętiu ,

Acf-Cutj* i

.

S "5? £

jookv?r~ rocf&nfe *■ **, Źyfeeru ijfotocie i^.uhe^Ty mt*te "Kocu#.

3. (5&ecrfe złociło utrzymań i a (^emerytura, renta z ogólnego stanu zdrowia, renta inwalidy wojennego, renta rolna, renta wdowia, proszę uwzględnić grupy

inwalidztwa) • , .

-t Wwf<t iviu'^U'<i%\va' . (^l^j^il irvaro^- 4«^ir X $]twvvi

^ T O c d ^. JNeua T o r n u e i ii ^ H u p a ; ■ ^j J

4. Obecny stan zdrowia okw-tS*? WLiHCcytt,i ĄąrtK/jity ( i z < p v 2-r*i cjf c ^ CUkY%y CU, J lłił< l cjrutęu^O, zin^pr/ą f £$tee b c - r c z ą

-chinin nMVuń 'ArusiemUnĄ, A t auUe-m .*»n£u ‘%t, *T ;

8

5. Z jakiego rodzaju pomocy, służby zdrowia korzystała ? jty ¹5 . tJ ,

6.Czy była represjonowana po wojnie ( sama autorka łub jej rodzina, aresztowania, śledztwo, okoliczności, data i miejsce) JY ^az, .

7. Krótka charakterystyka najbliższej rodziny, jej losy wojenne, a także szczególniejsze sytuacje życiowe rodziców, rodzeństwa, męża, dzieci - ich wykształcenie, zawody, zajmowane stanowiska. „ , „ - ' 1

f * s - r j ^,

* * * * * *

rZAĄyw& y

K * * * ? 0 * * 2 Ui’U e l ^ 1 f rtóHA,It 4“ **

ftY-u/t .m^co-wtw 'yf.bpPWw1*

ą ?

cu?, oC^ip/fT ^ ^tS ^t'.

im it JEj^^w^SS? ,po

iitoMęfawto&Cf*- * j»05a<xAT r*

Ob^U. {i*1 SC-y*, ódsysizd i& l l < Jcis&2

>lc -jA*> /A'V'-*i ‘^(^0 Q-i C ■ Sjiu-lVt ^

JlOA-M $/-cA 5^-HeW';: 3&cf&{3& -lof

5Z^k<>Cu:iqL ęUcfoU zfckircmbi

'htyrtfttltófajiZ i

J& ł&urL x^C ?& ( 2 e-y * t

ccyk* Pę Łf { sw**.

T ' .

o

olatć&irLi r* ią i if9t jYtz ^ U ^ ta T c c ^ śmU*v łecktneZna Irutu/e -w

Pożądane załączenie: d 4 ?4*tó?jC <hfokl4*

- dokumentów, wspomnień i fotografii dotyczących okresów przedwojennego, ^ kampanii wrześniowej oraz okresu wojennego

- wykazu książek i artykułów, w których wzmiankuje się o służbie wojskowej autorki relacji i ojej formacji w,, fauefe P&hti+tbficHikj ' i ■&&. r&suw - bardzo prosimy o podawanie , na nadsyłanych fotografiach, daty, nazwy

jednostki, miejsca oraz w miarę możliwości imion i nazwisk osób tam uwiecznionych.

Czytelny podpis

. V $ $ k . (& & & .

9

10

i

11

12

W O J S K O POLSKIE

Tymczasowe zaświadczenie i.«> 6

Q'-

Okaziciel niniejszego ... ’ ...-... -.... , , U-

( S t o p i e ń , n a z w i s k o , imi ę, i m i ę o j c a )

odznaczony .... ...QxiO:.r... JDLC^.0JiW-Mfel...

d e k r e l e m lub r o z k a z e m /

... Nr... z „ ... " ... 194„Ł^l. r.

Z A B O H A T E R S K IE C Z Y N Y i D Z IE L N E Z A C H O W A N I E S IĘ W W A L C E Z N I E M I E C K I M N A J E Ź D Ź C Ą

..bLou...D .do:.^... i ...9 io S 3 Ą ą k ...

Orderem, m edalem ...

.

W

"i. P o d p is i w W c z a jq c ;e c jo : n a ln o-

I > 7 ; i 1 * ' \ f f - v u p

Z a i m o w a n e 7S ta n b w is k O i s t o p ie ń

/■■■

f

M. p. ... 194..L.T. ( - ^ ) n T c

W OJ S KO POLSKIE

Tymczasowe zaświadczenie Nr ^ ^

Okaziciel niniejszego ...,VjJ;Q b .! im ^ m b k .ję h ... ;...

... ... ...

( b l o p f c i y n a z w i s k o , imi ę, i m i e o j c a )

odznaczony ... M 2 ... lLu.vAifo.tu,... . .V,..-...

d e k i e l e m l u b r o z k a z e m

Nr.l|jtó|.ji).... z ... ... bły^rjLc,/... 194..L. r.

Z A B O H A T E R S K IE C Z Y N Y i D Z IE L N E Z A C H O W A N I E S IĘ W W A L C E Z N I E M I E C K I M N A J E Ź D Ź C Ą

Orderem, m ed alem ... ... Jx?u... V ' 1 ... 1 9 'j & , ' *L ' /.fOdĆ!"!' *j Poi7 - - oTn"'9"'

/ '. i.; ir. p i;:, " / y :'i. Wi P.

Podpis wreczajqcego:

* Zajmowane stanow/ś^p/i stopie'

h

13

R Z E C Z P O S P O L I T A P O L S K A M I N I S T E R O B R O N Y N A R O D O W E J

DYPLOM

N A P O D S T A W I E DEKRETU

P RE Z YD IU M KRAJOWEJ R A DY N A R O D O W E J

W U Z N A N IU ZASŁUG P O Ł O Ż O N Y C H W W O J N I E Z NIEMCAMI D L A S P R A W Y

Z W Y C I Ę S T W A N A R O D U P O L S K f E G O NAD BARBARZYŃSTWEM FASZYSTOWSKIM

I T R I U M F U

I D E I W O L N O Ś C I D E M O K R A T Y C Z N E J N A D A J Ę

Z D N I A 26. X . 1945 B.

O U S T A N O W I E N I U

M E D A L U Z W Y C I Ę S T W A I W O L N O Ś C I 1 9 4 5 R.

MEDAL Z W Y C I Ę S T W A I W O L N O Ś C I

W A R S Z A W A , D N IA 9 M A JA 1946 R. M IN IS T E R O B R O N Y N A R O D O W E J

M ICH AŁ ŻYM IE RSK I

M A R S Z A Ł E K P O L S K I

1946 r.

S2ef O d d z ia łu P e rs o n a ln e g o

N? 659S4

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

S I Ł Y Z B R O J N E

P O L S K I E J R Z E C Z Y P O S P O L I T E J L U D O W E J

Na pod slaw ie arl. 65 ust. 5 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r.

o powszechnym obow iązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, póz. 220)

M I N I S T E R O B R O N Y N A R O D O W E J

Rozkazem Personalnym Nr r c * 1 ’ z dnia ° ^ a " - ZierRxI:r' 19 r.

m i a n o w a ł

O byw atela r’o r* HUBICZ c . M i c h a ł a

(s to p ie ń , im ię , n a z w is k o i im ię o jc a )

na s i o p i e ń

Ka p i t a n a

Z d n i e m 8 p a ź d z i e r n i k a 19 81

S Z£E^£^jEPA5LTAMSNTU ^kadr - / z * 7 ^

g e r l.d y w .d r Zygmunt ZIE LIŃSK I

Warszawa dnia 29 p a ź d z i e r n i k a 19 .. 8 .1. r.

m*

I I I . za ł. 105. W .Z .G r a f. Z a m . 9569 z d n . 29.4.71 r. CW-84332/III/105

24

25

ZW IĄZEK B O J O W N IK Ó W O W O L N O Ś Ć I DEMOKRACJĘ STOWARZYSZENIE WYŻSZEJ U ŻYTECZNOŚCI ZARZĄD DZIELNICO W Y WARSZAW A-ŚRÓDMIEŚCIE

wyraża serdeczne podziękowanie

Koleżance kpt Joannie HUBICZ

za wzięcie czynnego udziału w obchodach pod hasłem

WIĘŹ POKOLEŃ - SZTAFETĄ POKOJU zorganizowanych dla uczczenia CZTERDZIESTEJ R O C ZN IC Y ZW YCIĘ STW A

nad faszyzmem i

CZTERDZIESTOLECIA

p o k o j o w e g o Ży c i a n a s z e j o j c z y z n y

Warszawa 1985 rok

26

W CZTERDZIESTA R O C Z N IC E Z W Y C IĘ S T W A

„W IĘ Ź P O K O L E Ń - SZTAFETA P O K O J U ”

Raport

Z arzq d D zielnicow y Związku Bojowników o W olność i D em okrację W a rsza ­ wa-Śródm ieście w porozum ieniu z W ydziałem O św iaty i W ychow ania Urzędu Dzielnicow ego, Dzielnicow ym O byw atelskim Kom itetem O ch ro n y M iejsc W a lki i Straceń, orzy w spółudziale W arszaw skiego O d d zia łu Przewodników Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i Stołecznego Klubu G arnizonow ego Domu W ojska Polskiego N r 2, przy m oralnym wsparciu Kom itetu D zielnicow ego Polskiej Z jednoczonej Partii Robotniczej, Rady Dzielnicow ej Patriotycznego Ruchu O d ro d ze n ia N a rod o w e g o , Dzielnicow ej Rady N a rod o w e j, N a czelnika Dzielnicy, Z arządu D zielnicow ego L ig i Kobiet, z pom ocą W ydziału Kultury i Sztuki Urzędu D zielnicow ego i Kom itetów O siedlow ych zorganizow ał pod hasłem „W IĘ Ź P O K O ­ LEŃ — SZTAFETĄ PO K O JU ” obchody dla uczczenia CZTERDZIESTEJ R O C Z N IC Y ZW YCIĘSTW A nad faszyzmem i CZTERDZIESTO LECIA POKO JU W N AS ZY M KRAJU.

W ram ach tych obchodów w dniach 1 0 , 1 1 , 1 2 , 1 5 , 1 6, 1 7 . 18, 19 kwietnia oraz 1 3, 1 4 maja m łodziez 21 śródm iejskich szkół podstawowych i X V Liceum O gólnokształcącego w g rupach około 30-o so b o w ych pod opieką nauczycieli, zbowidow ców i członków Klubu O fice ró w Rezerwy L O K „P ow iśle"

oprow adzana przez przewodników PTTK odbyła 8 4 przem arsze do 1 0 6 miejsc p o m ię ci norcdow ej. O d d a ła hołd poległym i pom ordow anym poprzez zaciągnięcie wart honorowych, złożenie kwiatów, zapalenie zniczy. W Stołecznym Klubie G a r­

nizonowym na pl. Żelaznej Bramy m łodzież spotkała się z żołnierzam i: W ojny O b ro n n e j 1 9 3 9 r.. Ruchu O p o ru . I i II A rm ii W ojska Polskiego. Samodzielnego Batalionu Kobiecego, I D ywizji Piechoty im. T. Kościuszki, Polskich Sił Z broinych na Zachodzie. Powstania W arszaw skiego, więźniam i obozów koncentracyjnych i m łodym i działaczam i O g ó lno p o lskie g o Kom itetu Pokoju. W ysłuchała wspomnień 0 udziale w zwycięstwie i o radości z zakończenia wojny oraz o polskich in ic ja ­ tywach i dziołaniach na rzecz pokoju.

W 2 0 spotkaniach wzięło udział ponad 2 7 0 0 uczniów w g rupach po około 1 3 5 uczestników. Dla każdej grupy wyświetlono zestawy film ów: O d W esterplatte do Berlina i Finale lub Pokojowe misje i A larm dla Pokoju. N a zakończenie m ło­

dzież dokonała wpisów i złożyła swoje podpisy w Z łotej Księdze Pokoju.

Trud organizacyjny przedsięwzięć pokonała Kom isja Ideowo-W ychowawcza Z arzą d u D zielnicow ego Z B o W iD z pom ocą d ziałaczy ideowo-wychowawczycn kół.

Kom isji U pam iętniania M iejsc W a lki i Straceń Z D i wyżej wym ienionych instytucji i o rg a n iza cji. Instytucje, o rg a n iza cje i indyw idualne osoby wykonały wszystkie czynności społecznie.

W iceprezes Z arządu D zielnicow ego

Eulalia Rudak

27

CENTRALNE ARCHIWUM WOJSKOWE

Nr ^{Jl &. L. ..} I V / E B

Data.... t-a-Mfrt-ws?...

00-910 Warszawa

Z A Ś W I A D C Z E N I E

Na podstaw ie art. 217 § 1 Kodeksu postępow ania adm in istracyjnego oraz dokum entów ew iden cyjn ych stw ierdza się, że Pan (i)

J o a n n a H U B J C Z c ..M i c h a ł a .u r . 2.9.. 11... 1.924 r •--- — — - - - - - - - - - - ...

(im ię, n a zw is k o i im ię o jc a ) (d a ta u ro d zen ia )

p e ł n i ł a ...służbę ...w...Wojsku.P o l s k i m .od. 2 5 . 0 8 . 1 9 4 3 .r..».do..7.01... 1.9.4.6.r,... J e d n o s t k a , w k t ó r e j w y m i e n i o n a p e ł n i ł a s ł u ż b ę b r a ł a u d z i a ł w w o j n i e od 1 9 . 0 8 . 1 9 4 3 r.

'do.8 . 0 5 . 1 9 4 5 r .— --- Podstawa: CAW TAP 1641/79/262

^ c f a r s / ł l h e m m m w o j s k o w e

n r

1 p Mi ! -"7

0 Ó - 9 io"~ W ar sza w a"

28

CENTRALNE ARCHIWUM WOJSKOWE

Nr ..5.&0Q.lk, IV/MBa 2 9 GRU. 1998 Data ...

00-910 W arszaw a

Z A Ś W I A D C Z E N I E

N a podstaw ie art. 217 § 1 K odeksu postępow ania adm in istracyjnego oraz dokum entów ew id en cy jn y ch stw ierdza się, że P a n (i)

Joanna HUBICZ c. Michała --- ur. 29.11.1924 r. ---

(imię, nazwisko i imię ojca) (data urodzenia)

pełniła służbę w Wojsku Polskim od 25.08.1943 r. do 7.01.1946 r. Jednostka w której wymieniona pełniła służbę brała udział w wojnie od 19.08.1943 r. do 8.05.1945 r. --

Podstawa: CAW - TAP 1641/79/262

29

30

31

13.

P o u o ła n ia d o c z y n n e j s łu ż b y u jo jsk o iu e j uj S iła c h Z b r o jn y c h

a ) . ...

o

(ajjćemjL...

/ r j-S a j& o * * ’ ...

/ d r o g ą p o b o r u , o c h o t n i c z o ł t p .

O d J M J s ,...

d a t a p o w o ł a n i a

^ e / , jĄfi*:/. . ?...

s t o p i e ń u j o j i\)r w c h w i l i p o w o ł a n i a

b)

p r z e z J a k ą W . K . R

<X>

d a t a p o w o ł a n i a s t o p i e ń w o j s k , ui c h w i l i p o w o ł a n i a

14.

S z k o ła p o d o f ic e r s k a

N azw a szkoły (kursu)

!_

Kiedy (o d — do)

o; BI o ;

CO

O3

Vfi O

sw

SD

£

S z k o ła o f ic e r s k a

W y ż s z e s z k o ły i k u r sy d o s k o n a le n ia

A k a d e m ie

K a t e g o r i a

W o j s k o w e ty tu ły n a u k o u e

Jeda. wojsk, (n azw a oddz.) Stanowisko G dzie Kiedy

..

Ć r f-J / f-S ć y / s S ? f . — ■

/ 3 <?/•//># '<?. j/ f/ S S i'ć '/ ' £ f f r d / **■

---

-

. . . ... ... ...

15.

U d z ia ł u; b o ja c h u; la ta c h 19 4 1 — 45 u; S iła c h Z b r o jn y c h

G. L.. A L„

A rm ii R a d z ie c k ie j, p a r ty z a n tc e r a d z ie c k ie j o r a z m u ja lk a ch

z b a n d a m i

G d z ie

K ie d y 16.

- j M ie j s c e r a n ie n ia

R odzaj r a n ie n ia

32

33

34

35

36

37

Nowych;

ewicza 1 arszawa

Pani

Joanna Hubicz ul. Żabińskiego 8 m 1 02-793 Warszawa

awk: wuwaufc;

IV 842-3144/98

mmm

Z a ś w i a d c z e n i e

Archiwum Akt Nowych zaświadcza na podstawie zachowanych akt Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej Rządu R P (emigracyjnego) w Londynie (sygn.29), Ze w spisie sporządzonym na 1 stycznia 1943 r. rodzin wojskowych wywiezionych do Z S R R znajduje się pod pozycją 2206 następujący zapis:

, Dobrowolski Michał s. Michała 1887 Irkutska obł., Taj-

-szetski rej., pos.

Kwitek.

dzieci: Anatoliusz

Joanna

Melania

1928

1924

1926

Walentyna

syn Eugeniusz, kapral A .P.W .’

Innych danych w A A N brak.

- "'trs -ic cp ia :e skarbowa w wysoKośct zt ' 3 ’3ia:.v e .ie p o d an ia zg o d nie z Usrawą o opłacie

s'L 'o a .3’ z 31 styczn ia 1988 ’ ( D z ie n n ik U sta w n j ocz 23 ) i Rozporządzenia Ministra Finansów z v q c z e iw c a i 9 9 2 r w s p ra w ie o p ła ty s k a rp o w e j

D z ’e n n ik Usts

K! fi RC >W N! ) D liZ1A L U ! V iDOSTĘPNIANi/AP.CHJJłrM AKT NOWYCH

mg r JiiTTbn a li o ro ivska

c 8212-52-45, 823r:0&-42 (sekretariat (fyraktor). 63*-2fc4.1 (zastępca dyrektora). 823-15-73 (udostępnianie zascfou.

informacja dla uittrts»u6w ). 823-60-80 (ujfwtnaęja naukowa). 82Ż-9M 4 CoMtóSr «rcJuw«toy). 823-34-84 (opm ewim ie sasobo). 82V 22-4 «(sn o inM ktoi« zasobu). 823-10-30 (reproffafia i konserwacja), 822-50-00 (księgowość). 823-42-70 (kadry), 822-50-44

, , , , , , ... , • . • ... ...

823-10-S2 (ttdmimfltracia) - Z L

za V o o rz a 'd z e n ie z a ś w ia d c z e n ia , o d p is u w y p is u kserokopii dokum entu. zgodnie z U staw ą o opłacie skarbowej i 31 stycznia 19E8 r ( D ziennik U staw ni 4 poz zo )

■ R o z p o r z ą d z e n i a M in is tr a r n id n s u w ^ ^ n w sorawie opłaty skarbow ej (D ziennik U staw nr o., doz 2j~,i jjt

d i ; OZ. ' l i d 1 l n n o

oorzadzem a M inistra Finansów z 26 czerw ca 1992 r

v i \ ł ri r n n ?

38

39

KOKO K O M B A T A N T E K I i II ARMII U P przy Z a r zą d z ie Warszawskim L i g i Kobiet

K W E S T I O N A R I U S Z

In .ię i n a z w is k o J o a n n a H U B I C Z ewenc. pseudonim

Imiona rodziców M i c h a ł » H e l e n a

D o b r o w o l s k a

n a z w isk o panieńskie

Dsada L e ś n a K r a n c z l a s ,p o w . S o k ó ł k a woj.Białe

Miejsce urodzenia (miejscowosc, w o j e w . ) ~ s t O C k i e

^ ^ ^ T ^ ^ aa^vtvrtta-kqwie-ckar'> J ju 27 ~

* dre:s;

, « m e r v

cel. Nr M iejsce pracy (ewen t. rodzaj renty, (emerytury)

M i n .S p r a w .C .Z .Z a k ł .Karny eh ins p e k t o r

(m ie js c o w o ś ć ) jL¥ js p f (nazwa zakładu pracy) 6& TI■ ^ f f j ^ s t a n o w i s k o )

2 8 - 4 4 - 3 1 w e w . 4 4 5

teł. słu żb.

P Z P H

P r zy n a leż n o ś ć partyjna:

ś r e d n i e o g ó l n o k s z t a ł c .i 2 letni E k s t e r n a t P e n i t e n c i o n a r n y

W ykształcenie (o g ó ln e , s p e c j a ln e )

P rzy n a leż n oś ć do orga n izac ji sp o łeczn ych:

ZBOWiD . . . ... ...

Inne organ iz acje . Llg&. j£q k}i.et. . . . T P P R

To wi.Pfzy'jac£ó'ł Warszawy.’

P e łn io n a funkcją

c z ł . S e k c j i iiist.^oła J^r.5 Mo’k o t ó w •-Północ- •■••••

Cł .. . , , 2 5 . 8 . 1 9 4 3 . 4 . i i . 1946

Muzba wojskowa o d ... ... . d o ... Obecny stopień w ojs k ow y

p i s a r z

Nazwa jednostki wojskowej:

, 2 P u ł k A r t . L e k , 2 LP, 25.8.43 , 1.1.45 , . .

l ...od . . . . . . . do . . . . f u n k c j a ...

2. / W y d z . P ę r s . Z . P . W . , ^ . A . . 5 . 1 . 4 . V I I . 4 5 , { u n k c j a ...

3. . Q ą , p ę r s . . G . Z . P , W . . od ¥1.45 . . do .\ funkcja . r e f e r e n t

od f o r s o w a n i a B u g u do B e r l i n a

U d zia ł w walkach: ( wymienić m ie jsco w o ści lub o p e ra c je w oje n n e)

n i e

C z y była ranna łub kontuzjowana (g d z ie i kied y):

Dokumenty potwie rdzają ce

przebieg służby wojskowej: , L e g i t y m a c j a o f i c e r a r e z e r w y W K R - W a r saawa-Mias$

z a ś w i a d c z e n i e C e n t r . A r e n . w .oraz „^ i D z i e l n i c o w e g o S z t a b u W o j s k o

(rodzaj dokumentu) (p r ze z kogo wyJaJiy)1' tów .

to we go

40

P o s i a d a n e o d z n a c z e n i a w o j s k o w e i c y w i l n e :

1. Rodzaj odznaczenia 2. Data nadania 3. Za jakie zasługi

S r e b r n y m e d a l " Z a s ł u ż o n y m n a P o l u C h w a ł y 6.V I . 1945 S r e b r n y " Krzyż Z a s ł u g i " 19.K I I . 1945

Z ł o t y ł,K r z y ż Zasługi " 2 2 . VII. 1964

Krzyż K a w a l e r s k i O r d e r u O d r o d z e n i a P o l s k i - 3 1 . V . 1969

..„ecial A - c i a r : : i .— k-2 . rrr.195'4--- Złota O dz.Hon . Z a s ł u żony dla m . W a r s z a w y 1972______________________

B r ą z o w y M e d a l Za Z a s ługi dla O b r o n n o ś c i Kraju. 1 2 . K .1973 M e d a l e pamiąt k o w e w o j e n n e / w s i y s t k i e / 1 9 45/46 i 1968.

Dodatkowe dane o udziale w walkach, pracy s p o łe c zn e j i inne:

P o r u c z n i k rezerwy . J o a n n a H u b i c z - ochotn i c z o w s t ą p i ł a do w o j s k a w r o k u 1945 w s i e r p n i u - P r z y d z i a ł o t r z y m a ł a do 2-go P u ł k u A r t . L e k . 2 DP i wraz z n i m p r z e s z ł a s z l a k bojowy I D y y i z j i

brała b e z p o ś r e d n i u dział w f o r s o w a n i u B u g u p r z e s z ł a z jednostką aż do Berlina. Jej p ó ź n i e j s z y p r z y d z i a ł w o j s k o w y - to Wydział Pe r s o n a l n y Z.P.W. L-szej A r m i i i G-.Z.P.W. W c y w i l u p r a c u j e w.

resorcie sprawi e d l i w o ś c i , udzie l a j ą c się s p o ł e c z n i e na rzecz mi a s t a Y»arszawy / za co o t r z y m a ł a z łotą odznakę / w ZBOWiD, w

T P P R i Lidze K o b i e t - Kole K o m b a t a n t e k I i II A r m i i WP.

Adn otacje Zarządu Koła:

d u M A c l e e S * M M * '

Data wypełnienia kwestionariusza: Warszawa, dnia .^ ."^ y C Z © \ . 19. . . . . roku.

KI.KKTRIM zam. 21/79 n. 200 egz.

41

42

K l a r a R o g a l s k a

PROCHY SYBIRAKA W OJCZYŹNIE

N ie w iem kim byłeś, ja k się na­

zywałeś, kto cię pochow ał w lesie koło Kwitka. Czy ktoś od m ów ił nad tobą „wieczny od poczyn ek”? Jaka była przyczyna tw ego zgonu? Czy umarłeś z głodu, czy z ciężkiej cho­

roby, wycieńczenia czy chłodu? Kto był przy tobie w ostatniej chwili życia? K to ci zam knął oczy? Kim byłeś niezn any Sybiraku? T e pyta­

nia pozostaną b ez o d p ow ied zi.

D la nas, osiem dziesięciotysięczn ej rzeszy Sybiraków będziesz symbo­

lem wszystkich zesłańców Sybiru, którzy pozostali na zawsze w je g o zm arzlinach. T o c ie b ie wybrał los, żebyś spoczął w ojczystej ziem i.

W pom n ik u „G r o b ie N ie z n a n e g o Sybiraka” w Białymstoku. M n ie, je d n e j z tysięcy Sybiraków m iesz­

kających w Polsce oraz d ok to ro w i K.witok okazuje się niedużym miasteczkiem... Z b ign iew o w i K um osiow i, dyrekto­

rowi Fundacji Sybiraków pow ierzono misję przywiezienia d o Polski szczątków nieznanego Sybira­

ka z dalekiej Syberii.

Jesteśm y na p o lsk im cm entarzu.

43

Inicjatywa wzniesienia pomnika

„Grobu Nieznanego Sybiraka" zrodziła się w 1993 r. w Częstochowie, w trakcie IV Ogólnoświatowej Pielgrzymki Sybira­

ków na Jasną Górę. Po pewnym czasie władze Związku zaakceptowały nazwę pomnika i zdecydowały, że zostanie on wzniesiony w Białymstoku, zaś za je g o wzniesienie będzie odpowiedzialny Oddział W ojewódzki Związku Sybiraków.

Po przygotowaniach poczynionych przez Zarząd Główny ZS d o wyjazdu delegacji, takich jak powiadomienie Polskiej Ambasady w Moskwie o zamia­

rach Związku, jak pisma do władz Irkuc­

ka i Urzędu Celnego w Irkucku w spra­

wie ekshumacji nieznanego Sybiraka i przywiezienia je g o szczątków d o Polski, delegacja wyruszyła z Polski 31 maja.

Delegacja zaopatrzona była w urnę, którą wykonał Sybirak, artysta plastyk z powołania— Tadeusz Bieńdzio. D o um y tej miały zostać złożone szczątki naszego rodaka. Samolot Rosyjskich Linii Lotni­

czych wystartował o godz. U i szczęśliwie wylądował na moskiewskim lotnisku Szeremietiewo I. W Moskwie na delega­

cję oczekiwał Polski Konsul Generalny Jerzy Rychlik. Pan konsul przewiózł delegację na lotnisko Szeremietiewo II, skąd miała się udać w dalszą podróż d o Irkucka. Pan konsul nie towarzyszył delegacji w je j dalszej podróży, m imo Mogiła ukryta wlesie <=*3 a p a t i i i aprobaty d la 'c e lu je j

podroży, gdyz 31 maja odbywał się w Moskwie Zjazd Prezesów Związku i Stowarzyszenia Polaków z całej Rosji, na którym pan konsul był obecny. Obiecaljednak, że spotka się z członkami d elegagi w Irkucku 3 czerwca.

Konsul d o Irkucka przybył zgodnie z zapowiedzią gdzie powitaliśmy g o na lotnisku. Po raz wtóry delegacja spotkała się z p. konsulem w gabinecie przewodniczącego Rady Miejskiej Irkucka, Włady- mira Jorscha. Rozmawiano m.in. o otwarciu polskiego konsulatu w Irkucku, co zaplanowano na 1998 r. Następnie poinformowałam o misji, którą ma d o spełnienia nasza delegacja. Pan przewod­

niczący potraktował j ą z wielkim zrozumieniem, bardzo przychylnie. Zostaliśmy zapewnieni, że ze strony władz Irkucka i Tajszetu nie będzie żadnych utrudnień, a wręcz odwrotnie, spotkamy się z życzliwością i wszelką możliwą pom ocą i rzeczywiście tak było. Poinform ował on nas, że m ożemy dokonać ekshumacji w miejscowości Kwitok, w rejonie tajszeckim. Kwitok oddalony jest od Irkucka o 630 km. D o Kwitka przybywali deportowani w latach 1940-41 Polacy przeważnie z dawnego woje­

wództwa białostockiego. W ielu z nich zostało na zawsze i spoczęło na tutejszym cmentarzu. Konsul powiadomił Urząd Celny w Irkucku i władze w Tajszecie o przybyciu 5 czerwca delegacji polskiej, której zadaniem jest dokonanie ekshumacji nieznanego Polaka. O d władz z Irkucka do władz Taj­

szetu wysłano pismo, w którym polecano otoczenie delegacji polskiej opieką i udzielenie je j człon­

kom wszelkiej możliwej pomocy. W czasie rozmowy w Urzędzie Miejskim Irkucka poruszano też sprawę mszy św. i poświęcenia um y z prochami Nieznanego Sybiraka.

I oto delegacja dysponuje ju ż wszystkimi papieram i, które są niezb ędn e d o dokon an ia ekshumacji. Pozostaje ju ż tylko przystąpienie d o wykonania naszego zadania. W yjazd d o T aj­

szetu, o d le g łe g o o d Irkucka o 630 km to etap wstępny naszego zadania. 5 czerwca rano przy­

bywamy, d o Tajszetu gdzie na stacji czeka na nas przewodniczący Rady Miejskiej Kwitka, pan Witali Kiryczenko, który zawozi nas d o hotelu na śniadanie i krótki odpoczynek. N astępnie udajem y się wszyscy d o U rzędu C eln ego w Tajszecie gdzie p ow ia dom ion o nas, że krem acja szczątków nie musi być dokonana. Chcieliśm y właśnie pom inąć tę czynność. Wsiadamy d o sam ochodu teren ow ego i udajem y się d o Kwitka, o d d a lo n ego o d Tajszetu o 40 km.

6

44

P o u su n ię c iu resztek tru m n y ukazały się lud zkie kości i w yłonił się cały lu d zk i szkielet

Kostka p o kostce w ydobyw ano z g r o b u szczotki, oczyszczano z ziem i i um iejscow iano w u rn ie

45

Kwitok okazuje się niedużym miasteczkiem czystym i zadbanym. Mijamy j e i wjeżdżamy w polną drogę, która prowadzi d o cmentarza. Jednak w trakcie jazdy naszą uwagę przykuwa duża polana, na której znajdują się pozostałości jakichś budowli. Pan Kiryczenko wyjaśnia, że tu właśnie było miejsce osiedlenia Polaków, którzy przybywali tu w latach 1940-41. Początkowo budowali sobie szałasy, a następnie domy, które ju ż obecnie nie istnieją.

Jedziemy jeszcze około kilometra w las i zatrzymujemy się obok gazika, przy którym stoi czte­

rech mężczyzn z łopatami. W chodzim y d o lasu i znajdujemy się na wzgórku, na polance. D o­

strzegam dwa krzyże i kilka kopczyków przypominających kretowiska. Pan Kiryczenko inform uje nas, że jesteśmy właśnie na polskim cmentarzu. Dostrzegam gró b ogrodzon y żelaznym, połama­

nym płotem. N a krzyżu jest napis wykonany alfabetem rosyjskim: „Tu spoczywa Płoszanski Grze­

gorz ur. 26.VI.1860 r. zmarł 28.IV.1954 r.” Dalszych słów nie da się odczytać.

D opiero teraz spostrzegam, że na kopczykach przypominających kretowiska leżą połamane, spróchniałe krzyże, jakby przygniatając tych, którzy spoczęli w tej ziemi. T ru d n o opisać to, co odczuwałam p o wejściu na polanę — serce początkowo zamarło, a potem zaczęło walić tak m oc­

no, że zdawało mi się, że wszyscy słyszą je g o bicie. Coś ścisnęło za gardło, zamarłam i nie m ogłam wymówić słowa. Zamarli wszyscy, nawet robotnicy, którzy m ieli dokonywać ekshumacji.

Gdy doszłam d o siebie uświadomiłam sobie, ja k i ogrom n y ciężar spoczywa na naszych bar­

kach. Przeszłam się p o polan ie i naliczyłam osiem naście grobów . Pozostało rozstrzygnąć kogo zabrać d o Polski, nie m ogliśm y zabrać ich wszystkich. Los padł na pierwszy g ró b z brzegu, na którym pozostała tylko część krzyża. R obotn icy przystąpili d o rozkopywania mogiły.

K w ito k — po zo sta ło śc i o sa d y polskiej

R ob otn icy byli coraz g łęb ie j i ju ż tylko p o jed yn czo w ch o d zili d o dołu. D o p ie r o na g łę ­ bokości 2 m d o k o p a n o się d o trumny. Jak się okazało — tak nam oświadczył p. K iryczenk o

— ówczesne przepisy postanawiały, żeby grzebać zm arłych właśnie na takiej głębokości. O d m om en tu osiągnięcia trumny, czy raczej j e j szczątków, usuwano ziem ię b ardzo ostrożnie, z pietyzm em aby nie uszkodzić n ic ze g o c o zn a lezion o w gro bie.

P o usunięciu resztek trum ny ukazały się ludzkie kości i w yłonił się cały ludzki szkielet.

Zamarliśmy z wrażenia. N astąpiła zn ów cisza, nawet zdawało się ja k b y ptaki umilkły. Wszyscy na pew no odczuw ali to samo — naruszyliśmy w ieczny pok ój zesłańca. W końcu ktoś coś pow iedział. Ktoś przyniósł urnę. Pow oli, kostka p o kostce wydobyw ano z gro b u szczątki,

46

oczyszczano j e z ziem i i u m iejscow iano w urnie. R ob otn icy czynili to z w ielką ostrożnością i czcią. Sprawdziliśm y d o k ła d n ie czy w g ro b ie nie pozostała najm niejsza kosteczka. Wszystko zostało zabrane. Z a m k n ięto w ieko urny. Z e spróch niałej trum ny zabrałam kawałek drzewa z gw oździam i, w zięłam też zie m ię z m ogiły — pam iątki te przywiozłam d o Polski.

K iedy wszyscy z urną udali się d o sam ochodu i zostałam sama ze spoczywającymi na tym m iejscu zm arłym i rodak am i wydawało mi się, że o n i w ołają d o m n ie — d la czeg o nas zosta­

wiasz? M y teżje steśm y Polakam i, zesłańcam i, d zieć m i Polski...Boże, ta chwila pozostanie mi w pam ięci d o koń ca m e g o życia. C ó ż m ogła m zrobić? Pozostała tylko m odlitwa. O deszłam .

P o ekshumacji udaliśmy się d o Rady Miejskiej w Kwitku, gdzie sporządziliśmy protokół.

Stamtąd zaś d o U rzęd u C eln ego , gdzie naczelnik U rzędu zaplom bow ał urnę bez sprawdzania je j i bez konieczności krem acji je j zawartości. N astępnie ju ż z hotelu udaliśmy się na dworzec.

Po d rodze wskazano nam dom , który był siedzibą N K W D — w nim decydowały się losy tasz-

Tajszet — dom NKWD, w którym decydowały się losy zesłańców

kendzkich łagiem ik ów . N a dom u tym jest nawet tablica upam iętniająca tamte czasy. W id zieli­

śmy też m iejsce g d zie były łagry, ale d o dzisiejszych czasów nie pozostało p o nich nawet śladu.

Po d rodze wym ieniam y uwagi o naszej misji z d r Kum osiem . O b o je zg od n ie stwierdzamy, że wszyscy, których spotkaliśmy na naszej d ro d ze odn osili się z wielkim zrozu m ieniem i sympatią do naszej misji. Wszystkim im za okazane serce, serdecznie podziękowaliśmy.

Po przyjeźd zie d o Irkucka została od p raw ion a msza św. w tamtejszym kościele w inten cji zesłańca, k tó re g o p ro ch y wieźliśm y d o Polski. P o odpraw ien iu nabożeństwa ksiądz poświę­

cił urnę. H om ilia , ja k i cała msza odpraw ian a była w języku rosyjskim. Dziękując przybyłym na mszę pow iedziałam , że n a jpra w d o po d ob n iej msza, w której uczestniczyły szczątki Sybira­

ka była j e g o pierwszą i ostatnią na syberyjskiej ziem i.

Kościół w Irkucku w stylu negotyckim, wybudowany ze składek zesłańców w roku 1825, speł­

nia rolę kościoła i filharm onii. Po zakończeniu mszy wnosimy urnę z procham i na I piętro, gdzie znajduje się mała kapliczka. W niej odbywają się msze święte i dzieci polskie uczęszczają na kate­

chezę. Gdy urna ju ż znajdowała się w kaplicy nastąpiło wzruszające i podniosłe zdarzenie —

47