1
I. Materiały dokumentacyjne 1/1 - relacja właściwa t /
\I2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora ~ I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora —
II. Materiały uzupełniające relację y/ J<(. /(. 9 .
V. Wypisy ze źródeł [tzw.:
VI. Fotografie \y
„nazwiskowe karty infonnacyjne”]
, ■ . ' ■ - i-
III. Inne materiały (zebrane przez „relatora”): -—
111/1— dot. rodziny r e la t o r a __
III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r. • lll/ 3 - d o t . ogólnie okresu okupacji (19 3 9 -1 9 4 5 ) llł/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r. —
III/5 - inne...
IV. Korespondencja Ja \! J
2
3
/f-Yfl/l
WALENTYNA STEMPKOWSKA „PLATERÓWNA” - „ŻABKA”
Urodzona 1 listopada 1924 r. w Brześciu Litewskim, w rodzinie kolejarza Konstantego Stempkowskiego, żołnierza wojny sowiecko-polskiej 1920 r. W 1937 r. wraz z rodziną przeniosła się do Białegostoku.
Do konspiracji wciągnął ją starszy brat Eugeniusz, który pod pseudonimem „Beniowski”
działał w Narodowej Organizacji Wojskowej w Białymstoku, a po powstaniu Narodowych Sił Zbrojnych przeszedł do nich wraz z kolegami z konspiracji. Jesienią 1942 r. złożyła formalną przysięgę i pod pseudonimami „Platerówna”- „Żabka” stała się pełnoprawnym członkiem NSZ. Była kurierką Komendy Okręgu XIII NSZ (Białystok), obsługując początkowo teren miasta, z czasem zaś także najbardziej odległe punkty Okręgu, najczęściej jednak teren Powiatu Bielsk Podlaski. Tam spotykała na inspekcjach Komendanta okręgu,
ppłk. Stanisława Nakoniecznikowa „Kilińskiego”.
30 grudnia 1943 r. podjęła się przetransportować zalegającą na punkcie kontaktowym w Twarogach Lackich prasę organizacyjną z Warszawy. Zebrało się tego 78 kilogramów...
Załadowaną na wóz prasę transportowała razem z furmanem. Przypadkowo zatrzymani przez żandarmerię niemiecką, me mieli szans ratunku. Dowody obciążające były na miejscu.
Trafiła do więzienia w Bielsku Podlaskim, a następnie do siedziby Gestapo w Białymstoku.
Została poddana niezwykle okrutnemu śledztwu, ale nie złożyła żadnych zeznań, przez jakiś czas udawała nawet niemowę, głodowała.
Zachował się niezwykły list, napisany przez Komendanta Okręgu, ppłk. „Kilińskiego” do Jej rodziców z 12 stycznia 1944 r.:
Córka Państwa, znana u nas pod pseudonimem Platerówna vel Żabka była kurierką Okręgu NSZ i na stanowisku swoim wywiązywała się nie tylko bez zarzutu, ale pracowała z całkowitym oddaniem się sprawie Wolności i prawdziwym poświęceniem się, zasługując sobie na uznanie przełożonych i osób z którymi kontaktowała się.
Znalazłszy się w rękach katów okupanckich nie załamuje się ani na chwilę, po bohatersku znosząc swój los.
Dlatego też obok wyrazów współczucia chcę Państwu złożyć również wyrazy podziękowania i hołdu w imieniu Narodowych Sił Zbrojnych jako tym Rodzicom, którzy wychowali prawdziwą Polkę, zdolną poświęcić wszystko dla dobra Ojczyzny i Narodu Polskiego.
Tym większa zasługa Państwa, że i drugie Ich dziecko - syn - pracuje dla dobra Polski, nie załamując się ani na chwalę, choć wiem, że aresztowanie siostry głęboko Go dotknęło.
Ojczyzna i naród Polski nigdy tego Państwu nie zapomną!
Jednym z ostatnich transportów z tego terenu została przewieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbriick, gdzie otrzymała numer obozowy 43726. Wyzwolenie zastało ją 8 maja 1945 roku w Buchenwaldzie. Po powrocie w czerwcu 1945 r. do rodzinnego Białegostoku zastała swych przełożonych i kolegów, a także Brata Eugeniusza, w nowej konspiracji, tym razem skierowanej przeciw NKWD i UB. Bez wahania stanęła w szeregach Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, pełniąc funkcję kurierki między Okręgiem a Komendą Główną. Podobnie jak w NSZ, dalej sumiennie i cicho pełniła swą służbę dla Polski. Aresztowana została przez UB 9 kwietnia 1946 r. w Białymstoku, na ul.
Wiatrakowej. Śledztwo, prowadzone przez NKWD i UB było nie mniej okrutne niż poprzednie w białostockim Gestapo. Dwa tygodnie po niej wpadł również jej brat. On został skazany na karę śmierci i wyrok wykonano. Pełnił funkcję Komendanta Powiatu Białystok.
4
„Platerówna” we wrześniu 1946 r. otrzymała wyrok 6 lat więzienia. Odbywała karę w Fordonie. Na skutek amnestii wyszła stamtąd 9 kwietnia 1949 roku. Ale nie była to wolność.
Nie mogła otrzymać stałej pracy (podobnie jak jej rodzice), nie przyjęła bowiem propozycji współpracy z UB i sowitego opłacania.
W 1975 roku wystąpiła do ZBoWiD o dodatek kombatancki z tytułu pobytu w obozach koncentracyjnych. Mimo zatarcia kary, otrzymała odmowę z uzasadnieniem, że jej się to nie należy, albowiem należy do osób pałających nienawiścią do Polski Ludowej.
Dopiero po 1989 roku stała się pełnoprawnym obywatelem, już w III RP. Otoczona jest powszechnym szacunkiem i podziwem przez byłych kolegów i koleżanki z konspiracji.
Mieszka w Białymstoku.
Leszek Żebrowski
5
6
Z W I Ą Z E K Z O Ł N I E R Z Y NARODOWYCH SIL ZBROJNYCH Zarząd O kręgu w Białymstoku
Ul. Al. J. Piłsudskiego 7 m 21, tęl. 521-896 B i a ł y s t o k , d n i a 1 7 . 0 3 . 2 0 0 1 r
Wpłynęło' dni« lir LJz. ^ 'G o H & ć 2 jo o f\
Archiwum WSK p r z y F u n d a c j i
Archiwum P o m o r s k i e A r m i i K r a j o w e j 8 7 - 1 0 0 T o r u ń , u l . W i e l k i e G a r b a r y L. d z . 0 9 / 0 1
Dane osobowe o s ł u ż b i e w o j e n n e j k o b i e t , o d b y t e j w L a t a c h 1 9 3 9 - 1 9 4 7 , zarówno w k r a j u j a k i w w o j s k u p o l s k i m za g r a n i c ą .
O * .. * O
Doty c z y osoby n i e ż y j ą c e j .
j Stempkowska W a l e n t y n a z domu Wo°łosewicz, p s e u d o n i m ,, P l a - t e r o . n a ” v e l „ Ż a b k a ” . 'Urodzona 0 1 l i s t o p a d a 1924 r . w B r z e -
■ > ś c i u n . B u g i e m , c ó r k a K o s t a n t e g o i K s i e h i * N a z w i s k o rodowe m a t k i n i e z n a n e . P o c h o d z i z r o d z i n y r o b o t n i c z e j . Do d n i a 11 l i s t o p a d a m i e s z k a ł a w B i a ł y m s t o k u , u l „ Tuwima 3 m. 42.
P r z e b i e g k o n s p i r a c y j n y s ł u ż b y ż o ł n i e r s k i e j w L a t a c h 1 9 3 9 - Do Narodowych S i ł Z b r o j n y c h w s t ą p i ł a w l i s t o p a d z i e 1942 r „ B y ł a k u r i e r k ą n a powiaty.': B i e l s k P o d l a s k i , Wysokie M a z o w i e c k i e , i S o k u l s k i S . z e f e m k u r i e r e k 1 b y ł k p r . P c h o r . Edward A n d r u s z k i e w i c z p s e u d o n i m „ K r o p k ą ’’ B a ł a t a k ż e ł ą c z n i c z k ą Ko.mendy O k r ę g u X I I I NSZ B i a ł y s t o k .
Rozkazem n o m i n a c y jn y m N r 2 0 / 4 3 z d n ie m 8 maja 1943 r .
mianowana k u r i e r k ą p r z e z Komendanta O k r ę g u X I I I „ K j - l i ń s k i e g o ” . 11 w r z e ś n i a 1943 r . u k o ń c z y ł a k u r s p o d c h o r ę ż y c h . O s t a t n i s t o p i e ń w k o n s p i r a c j i p . p o r .
.r e s z t o w a n a 30 g r u d n i a 1943 r . p r z e z G e s t a p o , w i ę z i o n a w B i e l s k u P o d l a s k i m i B i a ł y m s t o k u . P o b a r d z o c i ę ż k i m ś l e d z t w i e w c z e r w c u 1944 r . w y w i e z i o n a do ob oz u k o n c e n t r a c y j n e g o w R a - Y e n s b r iik . Numer w i ę ź n i a 4 37 26 .
Po p o w r o c i e z o b o z u w l i s t o p a d z i e 1945 r . z o s t a ł a ł ą c z n i c z k ą Komendy O k r ę g u do Komendy G łó w n e j NZW.
1945*.
Y e r t e
7
A r e s z t o w a n a p r z e z UB w B i a ł y m s t o k u 9 k w i e t n i a 1946 r .
o • • %
S k a z a n a na s z e ś ć l a t w i ę z i e n i a . K ar ę od by w ała w F o r d o n i e . B r a t e m rodzonym b y ł j e j b r a t p . p o r . E u g e n i u s z S te m p k o w s k i p s e u d o n i m „ B e n i o w s k i ”. W 1941 r . n a l e ż a ł do Z wi ąz ku J a s z c z u r c z e g o . Od 1942 r . w NSZ s z e f ł ą c z n o ś c i Komendy O k r ę g u . B r a ł u d z i a ł w P o w s t a n i u W a r s z a w s k im . 16 w r z e ś n i a 1945 r mianowany komendantem Pow i a t u NZW „ B a ł t y k ” pow. B i a ł y s t o k . A r e ° s z t o - wany p r z e z UB k o ł o D o b r z y n i e w a 2 8 . 0 4 . 1 9 4 6 r . S ąd Okręgowy w B i a ł y m s t o k u s k a z a ł go w t r y b i e d o ra źn y m na k a r ę ś m i e r c i . Za
mordowany 2 6 ś o 6 . 1 9 4 6 r „ w w i ę z i e n i u w B i a ł y m s t o k u .
Wo Stempkowska by'łsE czynnym c z ł o n k i e m S t o w a r z y s z e n i a P o l - s k i c h Kombatantó w w K r a j u od 1991 r . Od 1 5 * 0 1 o1944 r . p r z e s z ł a do Związku Ż o ł n i e r z y NSZ w B i a ł y m s t o k u ,,
Z m a r ł a 1 1 . 0 3*1999 r . P o g r z e b o d b y ł s i ę w a s y ś c i e k s . k a p e l a n a Z w ią z k u Ż o ł n i e r z y NSZ w B i a ł y m s t o k u K a z i m i e r z a L i t w i e j k i i p o -
o • H
c z t ó w s z t a n d a r o w y c h . Pochowany n a C m e n t a r z u P a r a f i a l n y m św»
Rocha w B i a ł y m s t o k u *
o # °
Dane z e b r a ł i o p r a c o w a ł A n t o n i M i c h a l c z u k z n a s t ę p u j ą c y c h
O O * C - ę
ź r ó d e ł .
1 . A n k i e t a p e r s o n a l n a W. S t e m p k o w s k i e j w a k t a c h ZoŻ.NSZ O k r ę g B i a ł y s t o k .
2 . P r a c a m a g i s t e r s k a Anny D a n i ł a z - r B i e l s k a P o d l a s k i e g o , 3. K s i ą ż k a * Ż o ł n i e r z e » W y k l ę c i ” O f i c y n a Wydawnicza Volumen
L i g a R e p u b l i k a ń s k a Warszawa 1999 r . Do w i a d o m o ś c i :
O '
Z wiąze k Ż o ł n i e r z y NSZ Z a r z ą d Główny w W a r s z a w ie u l . C h ło d n a 9*
P R E Z E S
Zw iązku Żo łn ie rzy N SZ O K R Ę " ...
Anto
8
9
dc !v//,
. . . . . , Pan
P jl Ą Leszek Żebrowski
L.dz, 252/TSK/99
A-
