Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 257 · 2016
Dorota Koptiew
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Instytut Administracyjno-Ekonomiczny
dorotakoptiew@autograf.pl
POLITYKA RYNKU PRACY W POLSCE NA RZECZ GRUP PROBLEMOWYCH W KONTEKŚCIE ZMIAN
W PRZEPISACH PRAWA
Streszczenie: Podstawowym celem opracowania jest przedstawienie najnowszych regulacji rynku pracy wprowadzonych nowelizacją Ustawy o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy (tekst jedn. Dz.U. 2013, poz. 674 z późn. zm.). Analiza kierunków zmian prze- pisów prowadzona jest w kontekście ich potencjalnego wpływu na grupy będące w szcze- gólnie trudnej sytuacji na rynku pracy, tzw. grupy problemowe. W związku z tym scharak- teryzowano tendencje w poziomie i strukturze bezrobocia m.in. wśród osób młodych do 25.
roku życia, starszych (50+) oraz osób długotrwale bezrobotnych. Badaniem objęto dane sta- tystyczne pochodzące z opracowań Departamentu Rynku Pracy Ministerstwa Pracy i Poli- tyki Społecznej, Eurostatu, informacji ze sprawozdawczości urzędów pracy oraz materiałów ośrodków badawczych analizujących rynek pracy z lat 2010-2013.
W świetle zaprezentowanych danych uzasadniona wydaje się przyjęta w artykule teza, że szczególnie trudna sytuacja badanych grup na rynku pracy wymaga licznych, konsekwentnie prowadzonych działań i programów z zakresu aktywnej polityki instytu- cji tego rynku, wspartych odpowiednimi regulacjami prawnymi.
Słowa kluczowe: grupy problemowe na rynku pracy, zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia, aktywna polityka na rynku pracy.
Wprowadzenie
Sytuacja panująca na rynku pracy w Polsce, a także w innych krajach Unii Europejskiej, będąca konsekwencją zachodzących zjawisk o charakterze eko- nomicznym, demograficznym i społecznym, wymaga działań regulacyjnych, poprawiających mechanizm jego funkcjonowania. Polityka rynku pracy w kra- jach UE pozostaje w gestii poszczególnych państw członkowskich, które dobie-
rają i stosują sposoby oraz metody kształtowania polityki zatrudnienia i prze- ciwdziałania bezrobociu. Jednak ponadnarodowy charakter problemów związa- nych z nierównowagą na rynku pracy powoduje, że na szczeblu Unii przyjmo- wane są dokumenty i rozwiązania, które służą koordynacji działań krajowych.
W warunkach globalizacji oraz swobodnego przepływu kapitału ludzkiego nie- skoordynowane i niespójne działania indywidualne nie wpływałyby w sposób wystarczający na tendencje na rynkach pracy.
W związku z tym w sposób systematyczny dokonuje się nowelizacji przepi- sów prawa dotyczących rynku pracy pod kątem aktualnych dyrektyw. Podsta- wowym celem opracowania jest przedstawienie najnowszych regulacji rynku pracy wprowadzonych nowelizacją Ustawy o promocji zatrudnienia i instrumen- tach rynku pracy [Ustawa o promocji…, 2013] (dalej: ustawa). Ustawa ta okre- śla zakres i charakter polityki rynku pracy w Polsce. Analiza kierunków zmian w jej przepisach prowadzona jest w kontekście ich potencjalnego wpływu na trzy główne grupy będące w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, tzw.
grupy problemowe, czyli: bezrobotni do 25. roku życia, osoby 50+ oraz długo- trwale bezrobotni.
W badaniu wykorzystano dane statystyczne pochodzące z opracowań Departamentu Rynku Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Eurostatu, informacje ze sprawozdawczości urzędów pracy oraz materiały ośrodków ba- dawczych analizujących rynek pracy z lat 2010-2013.
Tak nakreślony problem badawczy oraz cel artykułu pozwalają postawić następującą hipotezę badawczą: „Trudna sytuacja badanych grup na rynku pracy wymaga licznych, konsekwentnie prowadzonych działań i programów z zakresu aktywnej polityki instytucji tego rynku, wspartych odpowiednimi regulacjami prawnymi”.
W celu weryfikacji sformułowanej hipotezy badawczej wykorzystano me- todę polegającą na empirycznej analizie danych statystycznych za pomocą badań metodą porównawczą i w odniesieniu do zmian stopy bezrobocia oraz wielkości i struktury bezrobocia wybranych grup problemowych. Ponadto w stosunku do ustawy zastosowano podstawową metodę analizy treści, służącą ustaleniu fak- tów i idei w kontekście rozpatrywanych problemów.
Ze względu na głównie empiryczny charakter artykułu oraz ograniczenia co do jego objętości wprowadzenie teoretyczne zostało ograniczone do minimum.
Polityka rynku pracy w Polsce… 21 1. Sytuacja głównych grup problemowych na rynku pracy w Polsce
w świetle danych statystycznych
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w pierwszej kolejności dzia- łaniami w zakresie wspierania na rynku pracy objęte są osoby znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w aktach prawnych przyjmuje się różne klasyfikacje grup problemowych, ale dla potrzeb niniejszego opracowania badaniem objęte zostaną tylko trzy naj- większe zbiorowości, będące jednocześnie w najtrudniejszym położeniu. Będą to grupy osób: do 25. roku życia, osoby 50+ oraz długotrwale bezrobotni.
Należy nadmienić, iż zmiany demograficzne, ekonomiczne oraz zakres poję- ciowy nadany brzmieniem art. 49 ustawy powodują, iż w rejestrach bezrobotnych znajduje się ok. 90% osób wyczerpujących przesłanki przynajmniej jednej z grup, a ponadto jedna osoba kwalifikować się może do kilku grup jednocześnie.
Wysoki poziom bezrobocia osób młodych w Polsce, jak również w pozosta- łych krajach UE, oraz kwestia ogromnych skutków społecznych i gospodarczych tego zjawiska powoduje, że poddane jest ono szczegółowej analizie. Wyjaśnić należy także zakres podmiotowy grupy „młodych bezrobotnych”. Statystyki urzędów pracy prezentują dane zgodnie z art. 2, pkt 1. ust. 3 ustawy, który zakłada, że osobą bezrobotną do 25. roku życia jest bezrobotny, który do dnia zastosowania wobec niego usług lub instrumentów rynku pracy nie ukończył 25. roku życia. Nie wyklucza to oczywiście założenia, że osobami pozostającymi w szczególnej sytu- acji na rynku pracy, którym przysługuje pierwszeństwo w skierowaniu do udziału w programach specjalnych, są osoby bezrobotne do 30. roku życia.
Jak wynika z danych z IV kwartału 2013 r. z polskiego rynku pracy, stopa bezrobocia wśród osób poniżej 25. roku życia wynosiła 27,3% i przeszło 2,5- -krotnie przewyższała wartość charakteryzującą populację w wieku produkcyj- nym (9,9%).
W perspektywie ostatnich czterech lat liczba zarejestrowanych bezrobot- nych do 25. roku życia nieznacznie się wahała, natomiast spadał ich udział w liczbie bezrobotnych ogółem. Szczegółowe dane prezentuje wykres 1.
Szanse na rynku pracy zależą od poziomu wykształcenia bezrobotnych.
W grupie osób do 25. roku życia, jak przedstawia to wykres 2, konsekwentnie największą grupę stanowią osoby z najniższym poziomem wykształcenia (tzn.
zawodowym i gimnazjalnym).
W Ź
W Ź
d p o m m Wy Źród
Wy Źród
dyc pop osób mie mie
kre dło: [S
kre
dło: [S
K ch n Śr pula b d esią esią
38 39 39 40 40 41 41 42 42 43 43
1 1 2 2 3 3 4 4 5 es 1.
Sytu
es 2.
Sytu
Kolej na ry redn acji do 2 ąca, ąca.
85 00 90 00 95 00 00 00 05 00 10 00 15 00 20 00 25 00 30 00 35 00
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
. Be w o acja
. Str w l acja
ejny ynk ni c bez 25.
a d
00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
8,4 2 ezro
ogó a na r
rukt lata a na r
ym ku p czas zrob
rok dla
4 25,425
,1
2010 obot óle b
rynk
tura ach 2
rynk
czy prac s po bot ku og
2
251
41
0 ni d bezr ku pra
a bez 201 ku pra
ynn cy j ozo tnyc
życ gółu
2010 Be Ud
8, do 2 robo
acy o
zrob 0-2 acy o
nikie est staw ch, cia u be
21
0 ezrob dział
,8 26,1
20 25. r
otny osób
botn 013 osób
em dłu wan
wy wy ezro 1,9%
botn bez
1
23,3
41,
11 roku ych b mło
nych 3 (w b mło
nie ugo
nia ykaz ynos obo
%
i do robo
,8 u ży
w P odych
h do w %) odych
eko ść c bez zuje sił k otny
20 25 r otnyc
8,3 26
2 ycia Pols h…,
o 25 ) h…,
rzy czas z pr e ni kol ych
011 . ż. w ch do
6,2
21,5
2012 w l sce w
201
5. ro
201
ystn su p racy iest
ejn ws 21,0
w licz o 25
44 liczb w la
4].
oku
4].
nie w poz y w tety no w
skaź 0%
zbac r. ż.
8,4 2 bach atac
życ
wpł zost wśró y ten
w la źnik
h be w lic
4 26,5
20,8
201 h be h 20
cia w
ływ taw
d o nde atac k te
201 zwzg czbie
20,8
44,2
13 ezw
010
wed
wają ani osób encj
ch 2 en w
1
2 gl.
e bez
2 wzgl
0-20
dług
ącym a be b m ję w 201 wyn 9,9%
zrob ędn 013
wy
m n ez p młod
wzro 10-2
nos
%
otny
wyż
polic
ogó
zasa gim
nych
yksz
na prac dych osto 201 sił:
2
ych o
sze
cealn
lnok
adnic nazja
h ora
ztałc
sytu cy.
h, ja ową 3:
9,7
013
ogółe
ne i ś
kształ
cze z alne
az i
ceni
uac ak i ą, i
6,5 7; 1 18,
em
śr. za
łcące
awo ch u
ia w
cję i w
tak
; 7 1;
,6%
awod
e
odow udzi
w Po
osó poz k w
,9;
11,
%
16,0 17,0 18,0 19,0 20,0 21,0 22,0 23,0
dow
we i iał
olsce
ób m zos w gr 8 i ,4;
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
e
e
mło stałe rupi
i 8, 12, o-
ej ie 4 2
p t i n
W Ź
r w k w 1 t c d [ i o o w 7 prze twie iż w now
Wy Źród
roku w la kow wyk 12%
to k czeg dów [Syt i za osob osób wsp 73,9
W eszk erdz w la wiły
kre
dło: [S
Za u ż atac wo
kszt
% b kob go w p tuac
Tr aaw by Sk b w półc 9%
W op kod zają atac y os
es 3.
Sytu
arów życi ch 2 nal tałc ezr biety
dow prac
cja rud wans
pow kalę w w
czyn [Sy
0 10 20 30 40 50 60
pini dą w
ą to ch 2 soby
. Str w P acja
wn ia p 201
eży ceni obo y d wod cy p na dną
sow wyż ę pr wiek nni ytua
ii z w z o da 2010
y be
rukt Pols a na r
o w prz 10-2 y za ia n otny do 2 dzą prze ryn sytu wany żej robl ku 5 ku acja
2 54,4
aró znal ane
0-2 ez s
tura sce rynk
wśró zewa 201 auw niż m
ych 25.
ą tak ez nku
uac y. K 50.
lem 50 l
dla a na
010 4
21,9
ówn lezi sta 013 staż
a bez w l ku pra
ód ażaj 3 w waży mło h ko
rok kie
śred u pra cję n Kol rok mu w lat i a os a ry
9 22
no p eniu atys 3 na żu p
zrob atac acy o
bez ają wyn
yć, odz obie ku ż
fak dni acy na r lejn ku ż w te i wi sób ynku
,9 Po
prac u p styc ajw prac
botn ch 2 osób
zrob kob nosi
że i m et i t
życ kty j
o 9 y os
ryn ną z
życ ej g ięce
w u pr
20 53,4
2 olity
coda prac czne więk
cy.
nych 2010 b mło
bot biet ił ko
mł mężc tylk cia
jak 9,3 sób nku zna cia.
grup ej, k
wie racy
011 4
22,8 yka r
awc cy s
e uw kszą
h do 0-20 odych
tnyc ty.
olej łod czyź ko 4 nar k ten
mi mło pra aczą pie
któ eku cy o
2 rynk
ców staje wzg ą gr
o 25 013 h…,
ch Ich jno e k źni 4,6%
rażo n, ż iesi ody acy ącą obr ry w u pr osób
23 ku p
w, ja e si ględ rupę
5. ro
201
ogó h u
: 54 kobi
(w
% b one że w ąca ych…
gen gru razu
w I odu b mł
20 52,6
prac
ak ię b dnio ę be
oku
4, s.
ółem udzi
4,1%
iety w 20 bezr są w 20 a, p
…, 2 neru upę uje IV k ukcy łody
012 6
20,5 cy w
i po brak one ezro
życ
3].
m, j iał
%, y le 013 robo ą ba
013 podc 201 uje ę de wsp kwa yjn dych
5 2 w Po
oten k do e na
obo
cia z
jak w 55, egity
r. w otn ardz 3 r.
cza 14, nie efaw półc arta nym h…,
6 olsc
ncja ośw a wy otny
ze w
k i gru 5%
ymu wyż nych ziej poz s g s. 5 e ty wor czy ale 2 m ks
, 20
20 52,3
ce…
alny wiad
ykr ych
wzgl
wśr upie
%, 5 ują ższe h m
na zos gdy 5].
ylko ryzo ynni
201 szta 014,
013 3
24,1
ych dcze resie wś
lędu
ród e m
2,3 ą się
e w młod a dł staw
mę o zb
owa ik a 13 r ałtuj , s.
1 22
h pr enia e 3 śród
u na
d be młod
% o ę w wyks dych ługo wały ężc byt m
any akty r. w jący 5].
,9
aco a za , z d os
a dłu
ezro dyc ora wyżs
szta h m otrw y w
zyź mło ych
ywn wyn
ym own
awo któ sób
ugoś
obo ch b
z 5 szy ałce mężc wałe w ew źni ody sta nośc
iósł się
nikó odo óryc mł
ść s
tny bez 1,9 ym p
enie czyz
e b wide
7,3 y wi anow
ci z ł 34 ę na
bez do 1 1-5
ów owe ch w łody
stażu
ych zrob
%.
poz e po zn) bezr encj 3 m iek,
wią zaw 4,2%
a po
staż 1 rok lat
głó go.
wyn ych
u pr
do botn
Do ziom osia
. M robo cji u mies , ale ą za wodo
%, p ozio
u ku
2
ówn Po nika h sta
racy
o 25 nyc odat mem adał Mim ocie urzę siąc e te atem owe
prz omi 3
ną o-
a, a-
y
5.
ch t- m ło mo e, ę- ca eż
m ej zy ie
z t -
W Ź
n n S o ż t z ż o p b b r z ro tej -20
Wy Źród
niżs niew Stan ogó żej tej g zost życ od pon bec bez roku
Po oku
sub 13 o
kre
dło: [
Sy Ja szym wie now ółu b W 50.
grup O taw ia d 12 nad 38 rob u ży
1 2 3 4 5 6
odc u na bpop
obr
es 4.
Osob
ytua ak p m w elki wią bez W pr rok py b tru wani dom
do 12 8,3%
botn ycia
100 0 200 0 300 0 400 0 500 0 600 0
czas a ro pul razu
. Be udz by po
ację prze wyk jes on zrob
rzec ku ż bez udn
ia b mino
24 mi
% w nych
a na
0 000 000 000 000 000 000
s an ok li acji uje
ezro ział owyż
ę gr edst kszt st z e za botn
ciw życ zrob ej s bez owa 4 m
iesi wśr h p a ry
nali iczb i w wy
obot ł w o
żej 5
rupy taw tałc ko aled nych wień
cia z botn sytu
pra ały iesi ęcy ród
ow ynku
B U
izy ba b w og
kre
ni p ogó 50. ro
y 5 wion
ceni lei dwi h je ństw zde nyc uacj acy
oso ięcy y st
bez yże u pr
2010 Bezro Udzia
sk bez góln es 4
pow óle b
oku ż
0+
no n iem
udz ie 4 est i wie ecyd ch.
ji n . N oby y (1 ano zro ej 5 racy
2
0 obot ał be
kali zrob nej
.
wyże bezr życia
pog na w m, tj
ział 4,3%
ich do dow a ry a k y po
18,7 owił bot 0. r cy…
1,6%
tni po ezrob
be botn
licz
ej 50 robo a na r
gars wyk . za ł os
% w 12%
bez wan
ynk koni oszu 7%) ły 4 tnyc rok
…, 2
%
owyż botny
ezro nyc zbie
0. ro otny rynk
sza kres asad sób wszy
%.
zrob ie d ku p iec uku ). T 45,5 ch ku ż 2014
20 żej 5 ych p
oboc h p e b
oku ych ku pr
nie sie dnic
leg ystk bot dom prac
201 ując Tak 5%
ogó życi
4, s
011 50 r.
pow
cia pow ezr
życ w P racy…
ekor 5, czy gity kich tnyc mino cy o
13 r ce p k wi be ółem ia w
. 9- 22,
ż. w yżej
rej wyże
robo
cia w Pols
…, 2
rzy naj ym muj h b ch o owa osób r. w prac
ięc ezro m.
wyn -10]
3%
liczb 50 r
jest ej 5 otny
w li sce w 2014]
ystn wię zaw ując
ezr ogó ali m b 50 wśró cy p łąc obot Śre nosi ].
bach r. ż. w
trow 50.
ych
iczb w la ].
a st ększ wod
ych robo ółem męż 0+
ód b pow czni tnyc edni
ił 1
2012 bezw w licz
wan rok h. Z
bach atac
truk zą g dow h si
otny m, w żczy stan bez wyż ie o ch i cz 4 m 22
2 wzgl zbie
nego ku ż Zakr
h bez h 20
ktur gru wym
ę w ych w 2 yźn now zrob
ej 2 osob pow zas mies 2,8%
. bezr
o u życ res
zwz 010
ra w upę m i g
wyż h 50 2013
ni, k wi t botn
24 m by wyż
po sięc
%
robo
uwa ia o zm
zglę 0-20
wyk sta gim szy 0+, 3 r.
któr też w nych
mie poz żej ozos
cy [
20
tnyc
agę oraz mian
ędny 013
kszt anow mnaz ym w
pod wś rzy wsk h p esię zost
50.
staw [Os
013
ch og
zw z ro n w
ych
ałce wią
zjal wyk dcz śród
sta kaź pow ęcy tają . ro wan soby 24,
gółem
wrac osn
lat
ora
enia ą os
lnym ksz zas g
d os anow źnik wyże
(26 ące oku nia
y po 3%
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
m
ca r nący tach
az ic
a.
oby m.
ztałc gdy sób wili k cz
ej 5 6,8%
bez życ bez owy
20,0%
20,5%
21,0%
21,5%
22,0%
22,5%
23,0%
23,5%
24,0%
24,5%
25,0%
rosn y ud h 20
ch
y z Bar cen y w b po
i 60 zasu 50. r
%) z p cia z p yżej
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
nąc dzia 010
naj rdz niem wśró
owy 0,1%
u po rok
ora rac wo prac
j 50 ca
ał 0-
j- zo m.
d y-
% o- ku
az y o- cy
0.
W Ź
r p 1 z w w s R 5 b w n 2 c o a p n 2 u Wy Źród
rynk poz 12 m zost w o wan speł Roś 53,7 bez wyn nyc 20,9 cym odn acji prez na r 201 usta
kre
dło: [
D ku zost mie Zg tają okre nia
W łnia śnie 7%
Po rob niós
Je ch w
9%
m, 5 Pr nosi i na zen rynk
3 r awy
es 5.
Osob
oko pra awa esię
god ąca esie zaw W a
ając e te ws odo botn sł 5 eśli w 20
z p 59,9
rzep ił si a ryn ntuje
ku p ., k y sp
. Str w 2 by po
onu acy, ania ęcy
dnie w e os wod anal cych eż u szys obni nych 54,4
uw 013 poli 9%
prow ię ty
nku e ca pra klasy
prze rukt 201 owyż
ując , dl a b od e z rej statn dow lizo h kr udz stki ie j h p 4%.
wzgl 3 r.
icea z za wad ylk u pr ałoś acy
yfik ed n
7
tura 3 r.
żej 5
c ch la w ez p mo art.
estr nich wego owa
ryte iał ich jak rze lędn
ksz alny asa dzo ko d racy ścio i ic kacj now 70,8
a bez . (w 50. ro
hara wyo pra ome . 2 rach h 2 o do nyc eriu tej bez w waż ni s ztał ym dni ony do n y. D owy ch u ja g weliz
8
zrob w %)
oku ż
akte odrę acy, entu ust h u lat oro ch um k
gr zrob
pop żają się łtow
i ś czy pr najl Dla y ob udzi grup
zacj Po
botn ) życia
erys ębn
na u za t. 1 urzę t, z osły
lata kw rupy botn pul ą ko
poz wała śred ym
zeg iczn
uzu braz iał w p pr cji.
olity
nych
a na r
styk ien ależ areje
pkt ędów
wy ch.
ach alif y w nyc
acji obi ziom a si dnim
zaw gląd
niej upe z lic wśr rob 4,3
yka r
h po
rynk
ki k nia k ży o
estr t 5 w p yłąc h 20 fiku w o ch.
i be ety m w ię n m z wod d da
jszy ełnie czeb ród
lem rynk
owy
ku pr
kole któr odró row ust prac czen 010 ując gól ezro . W wyk nast zaw dow
any ych enia bno bez mow
ku p
yżej
racy…
ejne rej óżn wani taw cy niem 0-20 ce je le b obo W 20
kszt tępu odo wym ych h gru
a ob ości
zrob wyc
20 prac
50.
…, 2
ej g prz ić o ia si wy b łąc m o 013 e do bezr otny 013 tałc ując owy m i g sta up bra i po
bot h o 0
cy w
. rok
2014,
grup zyjm osob ię o bezr zni okre
sy o ka rob ych 3 r.
ceni co:
ym, gim atys zna azu
oszc tnyc opie
4 w Po
ku ż
, s. 9
py muj by od o
robo e p esó yste ateg otn
og od ia, s
9,7 , 9,6 mnaz styc
ajdu gru czeg ch o era s 4,9
olsc
życi
9].
będ je s
poz osób otn prze ów o
ema gori nych gółe dsete
stru 7%
6%
zjal czny
ując up d góln ogó się j
ce…
ia w
dąc się k
zost b dł ą d ez o
odb atyc ii d h. W em,
ek k uktu
z w
% ze lnym ych cych defa
nyc ółem jesz
wy po og
za gim
wg w
cej kry tają ług dług okre byw czni dług W 2
tak kob ura wyk e śre
m.
h do h s awo ch g m. P zcz
yższ olice gólno
sad mna
wyk
w yteri
ące otrw gotrw es p wani
ie r gotr
201 k i biet
dłu kszta
edn otyc ię w oryz grup Pon ze n
e ealne
oksz
nicz azjal
szta
trud ium
bez wal wal pon ia s rośn rwal 13 r wś t w ugot ałce nim cząc w s zow p w iew na p
e i śr ztałc
e za ne
ałcen
dne m dł z pr le b le j nad staż
nie le b r. s śród tej trw enie
og cyc szcz wan w tru waż
rze
r. za cące awod
nia
ej s ług racy bezr
est 12 żu i
lic bezr stan d dł sub wale
em góln ch b zegó ych udn dan epis
awod e
dow
w P
sytu ośc y p robo
oso 2 m
prz czb rob now ług bpo be
wy noks bezr ólne h w nej s
ne d ach
dow
we i
Pols
uacj ci c pow otny oba mies zyg ba o
otn wiła otrw opu ezro yższ szta rob ej s wykr sytu doty h art
we
2
sce
i n zas wyże
ych a po sięc goto
osó nych
on wal ulacj
obot zym ałcą boci sytu res uacj
ycz t. 4 5
na u ej h.
o- cy
o- b h.
na le ji t- m,
ą- ia u-
6 ji zą 49
W Ź
2
s w p n d b 4 c w r ( t w 2 o k Wy Źród
2. A g
stru wys pow nie darc bard 4 m czy wzr ropi (7,5 tyw wpr 27 o zm któr
kre dło: [B
Akt gru Sy uktu
sok wrac
ter cze dzo mln li st rośn ie.
5 m W w i row ma mia rych
20 40 60 80 1 00 1 20 1 40
es 6.
Bezr
tua up p
ytua ural kie b
cają ryto go.
o ni oby tosu nie
Na ln) W ob
dok wadz aja
anie h in
00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00
. Be roboc
alne pro ację nym bez ący oria Po ieko ywa une
do atom
[Tu blic
kum zają
201 e us nny
0 00 00 00 00 00 00 00
liczb ezro
cie r
e zm oble
ę na m, w zrob
ch n alne onad
orzy atel ek l 53%
mia urek czu men ące 14 staw ych
1
ba za obot
rejest
mia em a po wśr boci na r e be dto ystn li, a
iczb
%, ast
k, 2 tyc ntów
sz r.
wy ust
18,6
rejes ni w trow
any mow olsk ród
ie d ryn ezro
na ne a w
by czy zas 201 ch w
w s zero wes
o p taw
%
strow w sy wane
y w wyc kim któ dług nek
obo a wa ten wska osó ynią soby 3, s wyz stra okie szły prom
(D
53,7
wany ytua
w Po
w pr ch n m ryn
óryc gotr pra ocia arun nden
aźni ób w
ąc z y s s. 13 zwa ateg
e zm y w moc Dz.U
7%
11,1 24,
ych b acji
olsce
rze na r
nku ch n rwa acy, a w nki ncje ik o w w z Po siły
3].
ań, a iczn mia w ż
cji U. 2
1%
,3%
bezro szcz e…,
epis ryn u pr najb ałe, , nis wyni
i fu e d obc wiek olsk
ro a ta nyc any życi
zatr 2014
obot zegó
2014
sac nku racy bard
wi ska ikaj unkc dem
iąże ku 6
ki je oboc akże ch U
w ie p
rud 4, p
29,9
tnych ólne 4, s.
h p u pr
y de dzie idoc a mo jące cjon mogr enia 65 l
ede czej e w
Uni w po prze dnie poz
9%
2
h ej n
3].
pra rac eter
ej i czn obil e z now rafic a d lat i en z j z w ce ii E olsk epis enia z. 59
24,4%
na ry
awa cy rmin
stot nie
lno z ni wan czn dem i wi z na mn elu d
Eur kiej sy u a i i
98)
% 55
ods ynku
a i i
nuj tne
gor ść P ieró nia r ne.
mogr ięce ajsta niejs dos rope j po
usta inst . D
5,3%
9
setek u pr
ich
ą li to rsza Pol ówn
rynk Do rafic ej d arsz szą stos ejsk olit awy tytu
rug
%
9,4%
2
k ws racy
wp
czn nisk a sy
akó nom ku o 20
czn do o zych
się sow kiej tyce
y z ucja ga c
% 2,1%
ród o y w
pły
ne p ka ytua ów mier pra 050 nego osób h w ę o wani , pr e ry z dn ach częś
% 5
ogół koń
yw n
prob akt acja
ora rneg acy 0 r.
o o b w wiek
o b ia ro
rzy ynk nia ryn ść p
5,4%0,
łem z ńcu
na
blem yw a ko az d
go wp
w sob w wi kow lisk ozw ygot ku p
14 nku prze
%,2%
zarej 201
syt
my noś obi duże
roz pływ
Po bam ieku wo k ko j wiąz tow pra 4 m u pr epis
0,0 10 20 30 40 50 60
jestr 13 r.
tua
o c ść z et, e zr zwo w b olsc mi st u 15 kraj jed zań wano
acy.
marc racy sów
0%
,0%
,0%
,0%
,0%
,0%
,0%
rowa .
ację
char zaw zw różn oju będą ce u tars 5-6 jów dną
do o p Z ca 2 y or w teg
anych
ę
rakt wodo włas
nico go ą m ubę szym
4 la w w
trz o dy prze dn 201 raz go
h
terz owa
zcz owa spo miał
ędzi mi ata Eu zeci yrek epis niem 14 r
nie akt
ze a, za a- o- ły ie
– – u-
ią k-
y m
r.
e- tu
Polityka rynku pracy w Polsce… 27
weszła w życie 1 lipca 2014 r., ostatnie zaś zapisy obowiązują od 1 stycznia 2015 r. Większość zmian ujętych w nowelizacji odnosi się do ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy [Ustawa o promocji zatrudnienia…, 2013].
Głównym celem wprowadzanych ustawą zmian jest zwiększenie oddziały- wania polityki rynku pracy na wzrost zatrudnienia oraz łagodzenie skutków nie- dopasowania strukturalnego, zwłaszcza pod kątem kwalifikacji i kompetencji osób bezrobotnych [Projekt ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia…, 2013, s. 5].
Podstawowe kierunki zmian dotyczą następujących obszarów:
a) poprawa efektywności funkcjonowania urzędów pracy, b) poprawa jakości usług świadczonych na rzecz bezrobotnych,
c) nowe narzędzia wspierające tworzenie miejsc pracy i powrót do zatrudnienia bezrobotnych,
d) wsparcie dla pracodawców zatrudniających bezrobotnych do 30. roku życia, e) wsparcie poczynań pracodawców zatrudniających bezrobotnych, którzy
ukończyli 50. rok życia,
f) wspieranie pracodawców w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych pracow- ników.
Zgodnie z założeniami przyjętymi dla potrzeb niniejszego opracowania, próba analizy treści przepisów nowelizacji dotyczyć będzie tylko tych z nich, które bezpośrednio będą mogły mieć wpływ na sytuację grup problemowych na rynku pracy.
I tak: istotną zmianą, jaka została wprowadzona i powinna wpłynąć na standard i skuteczność pracy urzędów pracy z bezrobotnymi, jest wprowadzenie profilowania pomocy. Urząd pracy niezwłocznie po rejestracji ustala profil po- mocy na podstawie oceny aktualnej sytuacji bezrobotnego, biorąc pod uwagę kryteria oddalenia od rynku pracy oraz gotowość do powrotu na rynek pracy.
W efekcie osoba bezrobotna zostanie zakwalifikowana do jednego z trzech pro- fili pomocy i otrzyma odpowiedni zakres wsparcia [Ustawa o promocji zatrud- nienia…, art. 33 ust. 2c i 4]:
a) pierwszy profil pomocy – skierowany do aktywnych, którzy potrzebują po- mocy w formie pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego lub wsparcia w podjęciu działalności gospodarczej;
b) drugi profil pomocy – przeznaczony dla wymagających wsparcia, który za- kłada wykorzystanie wszystkich usług i instrumentów, jakie oferują urzędy, np. szkoleń, staży, subsydiowania zatrudnienia;
c) trzeci profil pomocy – dla osób oddalonych od rynku pracy, czyli osób za- grożonych wykluczeniem społecznym i tych, które same nie są zaintereso- wane podjęciem pracy lub legalnym zatrudnieniem. Dla nich przeznaczony jest specjalny Program Integracja i Aktywizacja [Ustawa o promocji zatrud- nienia…, rozdział 12a].
W związku z indywidualizacją działań na rzecz bezrobotnego kolejna zmiana dotyczy wprowadzenia stanowiska doradcy klienta [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 91 ust. 2-5], do zadań którego należeć będzie:
a) stała opieka nad bezrobotnym lub poszukującym pracy, w szczególności ustalanie profilu pomocy, przygotowanie i nadzór nad realizacją indywidual- nego planu działania, świadczenie podstawowych usług rynku pracy w for- mie indywidualnej;
b) stała współpraca z pracodawcą w zakresie pomocy określonej w ustawie.
Kolejny pakiet zmian kierowany jest do grupy będącej w trudnej sytuacji na rynku, którą stanowią osoby do 30. roku życia. Wprowadza on nowe narzędzia aktywizacyjne:
a) bon szkoleniowy [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 66k], stanowiący gwarancję skierowania bezrobotnego na wskazane przez niego szkolenie oraz opłacenia kosztów, które zostaną poniesione w związku z podjęciem szkole- nia. Przyznanie i realizacja bonu szkoleniowego następuje na podstawie in- dywidualnego planu działania oraz uprawdopodobnienia przez bezrobotnego podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej;
b) bon stażowy [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 66l], stanowiący gwa- rancję skierowania do odbycia stażu u pracodawcy wskazanego przez bezro- botnego na okres 6 miesięcy, o ile pracodawca zobowiąże się do zatrudnienia bezrobotnego po zakończeniu stażu przez okres 6 miesięcy;
c) bon zatrudnieniowy [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 66m], stanowią- cy dla pracodawcy gwarancję refundacji części kosztów wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem bezrobotne- go, któremu PUP przyznał taką formę wsparcia. W ramach bonu pracodawca jest obowiązany do zatrudnienia bezrobotnego przez okres 18 miesięcy;
d) bon na zasiedlenie [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 66n] – przyzna- wany w związku z podjęciem przez bezrobotnego poza miejscem dotychcza- sowego zamieszkania zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej, jeżeli spełnione zostaną warunki szczegółowe dotyczące osią- ganego wynagrodzenia, odległości dotychczasowego miejsca zamieszkania i trwałości zatrudnienia;
Polityka rynku pracy w Polsce… 29
e) refundacja pracodawcy kosztów poniesionych na składki na ubezpieczenie społeczne za skierowanych bezrobotnych podejmujących pierwszą pracę [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 66c] – refundacja składek za 12 mie- sięcy, pod warunkiem dalszego zatrudnienia przez minimum 6 miesięcy.
Na rzecz bezrobotnych powyżej 50. roku życia nowelizacja wprowadziła możliwość dofinasowania pracodawcy wynagrodzenia [Ustawa o promocji za- trudnienia…, art. 60d] w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę, za zatrudnienie bezrobotnego w przedziale wiekowym 50-60 lat – przez 12 miesięcy, a za osoby po 60. roku życia – przez 24 miesiące.
W ramach wprowadzonej noweli przewidziano także nowe instrumenty na rzecz bezrobotnych powracających na rynek pracy (wychowujących dzieci, sprawujących opiekę nad osobą zależną). Jednym z nich jest grant na telepracę [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 60a]. Pracodawca albo przedsiębiorca otrzymać może z Funduszu Pracy grant w wysokości do 6-krotności minimalne- go wynagrodzenia za pracę brutto na utworzenie stanowiska pracy. Pracodawca zobowiązuje się do utrzymania zatrudnienia przez 12 miesięcy w pełnym wy- miarze czasu pracy lub przez 18 miesięcy w wymiarze 1/2 etatu.
Kolejnym narzędziem, które wspierać ma tworzenie miejsc pracy dla tej samej grupy, jest świadczenie aktywizacyjne [Ustawa o promocji zatrudnienia…, art. 60b], przyznawane przedsiębiorcy za zatrudnienie bezrobotnego rodzica powracającego na rynek pracy po przerwie na wychowanie dziecka lub na opiekę nad osobą zależ- ną. Świadczenie w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia przez okres 12 miesięcy lub 1/3 przez okres 18 miesięcy w przypadku 1/2 etatu – pod warunkiem dalszego zatrudnienia przez odpowiednio 6 lub 9 miesięcy.
Do zmian, które mogą mieć istotne znaczenie dla funkcjonowania rynku pracy, ale już nie są bezpośrednio przeznaczone dla określonych grupo proble- mowych, należy zaliczyć jeszcze utworzenie Krajowego Funduszu Szkolenio- wego. Jego celem jest zapobieganie utracie zatrudnienia przez osoby pracujące z powodu kompetencji nieadekwatnych do wymagań dynamicznie zmieniającej się gospodarki. Finansowane z niego mają być przede wszystkim działania szko- leniowe na rzecz kształcenia ustawicznego pracowników.
Nowela do ustawy wprowadziła także pożyczki na utworzenie stanowiska pracy lub na podjęcie działalności gospodarczej.
Podsumowanie
Polski rynek pracy charakteryzuje wciąż nierównowaga i liczne problemy o charakterze strukturalnym. Perspektywa niekorzystnych tendencji demogra- ficznych dodatkowo powoduje konieczność podejmowania efektywnych działań
aktywizujących. Ze względu na fakt, iż ogromną część populacji bezrobotnych stanowią osoby defaworyzowane z różnych przyczyn na rynku pracy, polityka zmian zmierzać musi w kierunku właściwego profilowania pomocy, poprawy efektywności wykorzystania różnych narzędzi aktywizacji, opracowania zasad współpracy pomiędzy urzędami pracy, instytucjami pomocy społecznej, praco- dawcami oraz podmiotami niepublicznymi. Dla skuteczności działań niezbędna jest też poprawa organizacji i zarządzania urzędami pracy oraz wypracowanie instrumentów oceny efektywności ich działań.
Podjęta próba analizy wprowadzonych zmian wydaje się wskazywać, że zmie- rzają one we właściwym kierunku. Jednak ich ocena możliwa będzie dopiero po wej- ściu w życie wszystkich przepisów, ewaluacji tych działań oraz ocenie efektów zasto- sowanych nowych instrumentów przynajmniej po roku ich funkcjonowania.
Uzasadnione wątpliwości może budzić kosztochłonność nowych instrumen- tów, ich wysokie zbiurokratyzowanie, uznaniowość przyznawania refundacji i dofinansowań oraz dodatkowe obciążenie urzędników indywidualną pracą z bezrobotnym, co spowodować może wydłużenie procedur, a w konsekwencji spadek, a nie wzrost efektywności działania urzędów pracy.
Przyjęcie przepisów, które wprowadzają instrumenty w dużym stopniu na- kierowane na poprawę sytuacji grup problemowych na rynku pracy, daje jednak szanse, że rozwiązania te wpłyną pozytywnie na zmniejszenie bezrobocia, za- chęcą pracodawców do zwiększenia zatrudnienia, a publiczne służby zatrudnie- nia skłonią do większej elastyczności i dostosowania działań do realiów współ- czesnego rynku pracy.
Literatura
Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwartał 2013 (2014), GUS, Warszawa.
Bezrobocie rejestrowane w Polsce. Raport miesięczny – grudzień 2013 (2014), MPiPS, Warszawa.
Osoby powyżej 50. roku życia na rynku pracy w latach 2010-2013 (2014), MPiPS, Warszawa.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz nie- których innych ustaw wraz z uzasadnieniem (2013), druk sejmowy nr 1949, Warszawa.
Sytuacja na rynku pracy osób młodych w latach 2010-2013 (2014), MPiPS, Warszawa.
Turek K. (2013), Starzenie się ludności jako wyzwanie dla gospodarki, rynku pracy, po- lityki i obywateli [w:] J. Górniak (red.), Młodość czy doświadczenie. Kapitał ludzki w Polsce, PARP, Warszawa.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy.
Dz.U. 2013, poz. 674 z późn. zm.
Polityka rynku pracy w Polsce… 31 POLICY OF LABOUR MARKET IN POLAND FOR PROBLEM GROUPS
IN THE CONTEXT OF CHANGES IN PROVISIONS OF THE LAW Summary: The primary objective of this paper is to present the latest labour market regulations introduced by way of an amendment to the act on promotion of employment and labour market instruments (consolidated text, Journal of Laws of 2013, item 674, as amended). The analysis of the directions and trends in changes in the regulations is car- ried out in the context of their potential impact on the so-called problem groups, being in a particularly difficult situation in the labour market. Therefore, the tendencies in the level and structure of unemployment among , inter alia, the young people under 25 years of age, the elderly (50+) and unemployed for a long time were characterized. The study includes statistical data derived from the studies by Labour Market Department of the Ministry of Labour and Social Policy, Eurostat, as well as the information from the La- bour Offices reports and the data collected by the research centers analyzing labour mar- ket in the years 2010-2013.
Considering the presented data, the thesis developed in the article, stating that par- ticularly difficult labour market situation of the examined groups requires numerous and consequent activities and programs under active policy of the market institutions, sup- ported by appropriate regulations, seems justified.
Keywords: problem groups on the labour market, changes in the act on promotion of employment and labour market instruments, active policy on the labour market.
