Index Lectionum in Lyceo Regio Hosiano Brunsbergensi per hiemem anni MDCCLII-III a die XV Octobris

INDEX LECTIONUM

IN

laissa® зіФѳадн® ¡вів^иеівіиізФЗінза

PER HI E M E M

A

MDCCCL1I — III

XV O

L ТЭ51ЯОЯ<1 ЫАІ^.ОН ПО lÄ LI Г

INSTITUENDARUM.

.?X1№ .ii J/J .Mil

P

D

. F

B

P

COMMENTAT!«.

Brunsbergae, impress!! С. A. Heyne.

/í ՀՀ

LY CEI REGII HOSIANI PRORECTOR

DR. LAUR. FELDT,

PROFESSOU PERL. ORDIN. ET NONNULLARUM SOCIETATUM LITTERARIARUM SODALIS.

o շ w

LYCEI REGII HOSIANI BRUNSBERGENSIS

PRORECTOR et SENATES

ClVIBUS SUIS

s.

41ч on ignoratis, Commilitones humanissimi, quo studio et ardore post F. A. Wolfium, Prolcgomenorum Homericorum illustrem scriptorem, a viris doctis artis criticae historicum quod vocatur genus exercita- tum sit. Etenim tanquam certamen quoddam inter eos ortum est periclitând!, quis plurimos a Platone diálogos, orationes a Cicerone, ab aliis alia vetustatis monumenta abiudicare posset; ncc theologi de- fuerunt, qui magna cum confidentia sacrorum adeo librorum lidem et auctoritatem impugnare ас sub ­ vertem auderent. Scilicet spreta plerumque testimoniorum auctoritate libros praeoccupata opinione sibi suspectes ex sententiis et sermonis colore sive ex intends quas vocant rationibus e genuinorum numero esse removendos demonstrare conabantur. Verum etiam in hoc studiorum genere plums reperiuntur lliyrsigeri, quam veri vates ; nee pauca operum in discrimen adductorum aut aliorum industria iam restituía in pristinam suam auctoritatem aut certe digna sunt et idónea, quae ab accusatorum crimina- tionibus vindicentur. Exempla ipse Wolfius suppeditat; nam orationis Marcellianae et aliarum, quas Ule repudiavit, atque adeo carminum Homericorum satis multi patrocinium susceperunt. Sed ad intelligen- dum, quam facile qui de librorum fide ex sentcntiarum potissimum et sermonis colore indicare studet, in errorem induci possit, vix ullum opus criticum accommodatius videtur, quam Gruppii Prof. Berol. de Pythagoreorum fragmentis commentatio, ante aliquot anuos Academiae Borussicae dcsideriis evocata *), qua vir doctus, exceptis Philolaicis, quibus Boeckhius v. ill. patrocinatus est * 2), omnia fere Pythago­

reorum quae feruntur ex quadraginta et pluribus etiam Archytae, Cliniae, Euryphami, aliorum, partim, ut videtur, satis antiquis 3 ) commentationibtis de rebus diversissimis fragmenta4 ) non solum supposita, sed etiam ab uno eodemquc scriptore et qui dem ab hornine Judaeo, Philonis Judaei discípulo, pando

*) Inscripta est commentatio: „lieber die Fragmente des Archy la s und der älteren Pythagoreer. Eine Preisschrift von Dr. O. F. Gruppe. Berlin 1840.“ Nuper idem de cosmologicis Graecorum syste- matis commentationem scripsit (Die kosmologischen Systeme der Griechen. Berlin 1850), p aulló post (1852) a Boeckhio refutatam, qua in sua de Pythagoreorum fragmentis sententia etiam nunc so perstare fatetur p. 129.

2) Boeckh, Philolaos des Pythagoreers Lehren. Berlin 1819.

3 ) D

A

. A

.

’ A

TO

A

'

T

’Адуѵтеі'шѵ á) apud Diog. Laert. V. 25. coll, comment, not. 5. cit. p. 5. et p. 26. Aristot. Probi.

16, 9. Metaph. VIII. 2. Rh et. III. 11. Theophr. Met. 3. Eudcm. ap. Simpl, in Aristot. Phys. f. 98.

B. 108. A., Chamad, ap. Athen. MIL p. 600. F. Varr, de R. R. I. 1. Vitruv, de Archit. VIL p.

155.; de reliquis Epigen. ap. dem. Al. Strom. I. p. 397., Juba Maurus, ap. David, in Aristot.

Categ. p. 28 (Plagge de Juba II. Monas!. 1849. p. 13. 77.), Philo Jud. de Aetern. Mundi p. 489.

ł ) Cf. Comment, not. sq. cit. p. 30. sqq.

1*

4

post Christum naluin Supposita esse contendit. Nam omnium plurimis argumentis ille ¡ quidem sententiam suam comprobavit, nec tarnen ullum protulit, quin aut ex manifestis erroribus pro- fecluin aut certe speciosum magis quam verum sit, adeo ut, si non ab omnibus, at certe a Gruppii criminationibus Pythagoreoruin fragmenta plane vindicar! possint. Demonstrare id iam ante aliquod tern- pus peculiar! libelle instituimus * 6 ), sed quaestionem nondum ad finem perduximus. Quare nunc quidem h. 1. cam persequemur.

s ) Commentatione Bcrolini edita: „Dc Pythagoreorum Reliquiis (1844) 1850Л

6) Plutarch. Cat. mai. 2. NeÚQ/ы dé tivi tcõv Піі&ауодіхыѵ íjów (sc. о Ксітыѵ) éoTtovôaoe tiõv Xóywv /.lera/Mßsiv. cf. Cic. de Sen. 12. Verum eliam post Nearchum Tarentinum fuerunt, qui Pythagoricac doctrinae studium profiterentur, donee Nco-Pythagorei qui vocantur to­

tem disciplinam ct ipsam vitám Pythagoricam revocarunt. Cf. Hertz, De P. Nigidii Figuli studiis atque opp. Berol. 1845. p. 23. sqq.

Confirmat igitur Gruppius suam de Pythagoreoruin fragments sententiam potissimuin co, quod a vera Pythagoreoruin ante Platonem doctrina ex Philolai fragmentis et Aristotelis sententiis Pythagoricis cognoscenda recedant et plurima cum Platonicae ct Aristotelicae, turn Judaicac cl imprimis quidem Phi- lonis Judaei et Veteris Testament! doctrinan ас dictionis vestigia suppeditent.

Verum ad argumenta eins a Philolao et Platene et Ansíetele petita quod attinct, 1. c. iam lucu- lentissimis veterum scriptorum testimoniis demonstravimus, eliam post Platonem et Aristotelem, ab Echo ­ crate quidem Phliasio et Xenophilo Chalcidico, Platonis fere aequalibus, qui vulgo ultimi veterum Pytha- goreorum haberentur, certe usque ad Nearchum Pythagoreum Tarentinum, Catonis maioris familiä ­ rem 6), in Graecia ct Italia satis multos vixisse viros, qui, quamquam eliam Platonis ct Aristotelis et aliorum philosophorum doctrinan! quodammodo cognitam haberent, tarnen Pythagoreoruin nomen sibi vindicasscnt aut certe ah aliis Pythagorei nominal! essent (De Pythag. Rcliq. p. 7 — 11). Ex teto vero Pythagoreorum Hierum numero, sub quorum nominibus aliquid servatum esset, praeter Philolaum cl Timacuin Locrum et Ocellum Lucanum, porro demonstravimus, nullum reperiri, quem constarei ante Platonis aetatem floruissc; de plurimorum enim aetatc nihil prorsus memoriae esse proditum; ex iis vero, quorum actas quodammodo definiri posset, omnium antiquíssimos Platonis aetatc vixisse, et longe praestantissimum, Archytam Tarentinum, Platone, familiari suo, non maiorem aetatc, ut multi opinaren- tur, sed minorem fuisse (p. 12 — 15). Mature autem Pythagoricam doctrinan! coeptam esse cum Plato ­ nica confundi, et ipsum Archytam non solum Platonis inlimum familiärem, sed eliam talem fuisse philo- sophum, ut dubitari posset, an Platonicae doctrinae magis, quam Pythagoricac addiclus fuisset (p. 16—

24). Praeterea eliam aliis Pythagoreis cum Platone familiaritatem aliquam intercessisse (p. 24), ct non- nullos a veteribus scriptoribus modo Pythagoreis, modo Platonicis annumerari (p. 10. 17). Quodsi Archytae ac reliquorum, qui aetatc non possent Platone superiores poní, Pythagoreorum fragmenta a Philolai placitis recéderont et Platonicam doctrinan! redolerent, inde non sequi, ut pro suppositiciis ha- benda essent (p. 25). Item ne Aristotelicae quidem aut Stoicae doctrinae vestigia, quae in nonnullis reperirentur aut reperiri dicerenlur, ad omnium fragmentoruni fidem examinandam idónea esse, quam ­ quam dubitari non posset, quin Archytae Praedicamenta nsQi navroc. inscripta, sed ab alio Archytae 7ts(>Ł navròç opúsculo, ferlasse Ari stoicii iam cogiiito, diversa (p. 26. noi. 149), ac nonnulla alia, iam dudum de fide suspecta, sane sive fraude sive per errorem librariorum supposita essent (p. 28).

Hacc fere de Gruppii argumentis, addita fragmentorum enumerationc (p. 30. sqq.), in conimen- tatione iam edita disputavimus.

Restât, ut Judaicac ac Philonianae doctrinan ac dictionis vestigia, quae in Pythagoreorum frag ­

ments inesse Gruppio visa sunt, percenscamus.

Jam vero sane negări non potest, revera in nonnullis fragmentis passim sententias et dictiones repcriri, quae ad Judaicae doctrinae ac loquendi modi similitudinem accédant 7 * ). Sed ob eiusmodi si- militudines ipsa fragmenta nondum statim ab Judaeo hornine repetenda sunt. Nam, ut Judaei, quanquam sacris et institutis et moribus longe a Graecis veteribus discrepant, tarnen a communi Graecorum omniumque hominum sensu et intelligentia non abhorruerunt, ita sententiae ac dictiones cum Judaeorum doctrina et loquendi modo congruentes non raro etiam apud Homerum, Herodotum, Platonem, alios Graecorum veterum scriptures reperiunturs ), qui Judaeos vix nomine noverunt et saepius docent, quae Judaicae doctrinae plane répugnent; Philo autem, qui passim mire cum Pythagoreorum fragmentis con- gruit, in Graecorum veterum scriptis non minus, quam Judaeorum libris volutatus fuit et Platonem imitando ita effinxit atque expressif, ut ab ipsis Graecis alter Plato nuncuparetur 9 ). Quare in quaestione a Gruppio instituía non solum similitudinum, sed etiam discrepantiarum, quae inter fragmentorum Py- thagoricorum et Judaeorum doctrinan! intercedan!, ratio habenda, in singulisque fragmentorum sententiis ac dictionibus, quae Judaicae aut Philonianae doctrinae et orationis speciem habere videntur, accuratis- sime inquirendum est, num a Graecorum ingenio et indole ac philosophorum veterum placitis revera alienac et solis Judaeis propriae sini, necne; et hoc quidem quaeratur co magis necesse videtur, quod de omnibus rebus, ad quas sententiae a Gruppio in suspicionem vocatae spectant, de deo, de homi ­ nis natura, de lege, de regia dignitate, de parentibus rite colendis non solum Judaei, sed etiam Graeci vetores satis copioso exposuerunt.

7) Quarc ante Gruppium iam plurcs fucrunt, qui Pythagorcos et Judaeos doctrinae quadam coininu- nionc sociales aut ipsum Pythagoram a Judaeis lege Mosaica institutum esse putarent. Cf. Hermipp.

ap. Joseph, c. Apion. I. p. 1345. ed. Oxon., Ciem. AI. Strom. V. p. 662. Anton. Diogen. ap.

Porphyr. Vit. Pytli. 11., Euseb. Praep. Ev. VIII. 6. Cf. Tiedemann, Griechenlands erste Philos, p.

237. Hug. Grot, de Verit. Rel. christ, p. 98.

») Cf. Ackermann, das Christliche im Plato 1835. Bogan, Horneras eßoai'Ccov sive comparație Homcri cum scriptoribus sacris. Oxon. 1658., Hug. Grofii Annot. in Vet. Testament, cd. Vogel. 1775. Id.

de Verit. Rel. christ. L 7. 39. Wetstein Nov. Test. c. Annot. al.

9 ) Euseb. Hist. Eccl. II. 4. Said. v. Фікыѵ. Cf. Vett. Testimon. de Philone Judaeo in Philonis Opp.

cd. Mangey. T. I. p. XXI. sqq. Fabricios de Platonismo Philonis Judaei in Opuse. Historico-cri- tico-litterar. Hamb. 1738. p. 149. sqq. Grossmann Quaestiones Philon. I. Lips. 1829. p. 5.

*°) Grupp. 1. c. p. 20. 72. 135. 138. 139. Alcmaeo Pythagoreus dubius est. Brandis Gesch. d. Phi ­ los. I. p. 507.

“ ) Archyt. ap. Stob. Flor. 43, 129; 3, 76; 43, 134.

“ ) Thcages ap. Stob. Flor. 1, 67. Phintys ibid. 74, 61.

“ ) Onatas ap. Stob. Eccl. I. p. 92. Clinias ap. Stob. Flor. 1, 66. Euryphamus ibid. 103, 27. Pólus ibid.

9, 54. Diotogcnes ib. 48, 64. Sthenidas ib. 48, 63. Perictione ibid. 79, 50. Dius ibid. 65, 16.

1. Jam vero fragmentorum de deo sententias Gruppius minime qua par est rationc illustravit.

Nam quod saepius affirmât, Judaicam de deo uno in iis reperiri doctrinara et hoc maxime difierre suppositas reliquias a genuinis Philolai et Alcmaeonis 10 ), id mullís fragmentorum locis, quibus de plu­

ribus diis serme est, aperte repugnat. Archytas enira apud Stob. Flor. 43, 134: dsï tòv vó^iov та ոտշւ -9eovç v.cù Saífiovaç x«« yovsccç v.ai oàwç tà v.akà xcà ті'ціа зтрига tlüsoftai, et alibi idem de legibus deorum, de studio doos cognoscendi, de Jove loquitur “); Theages item de diis su ­ peris et inferis, Phintys de diis nataliciis “ ); et praeterea etiam Ouatas, Clinias, Euryphamus, Pólus Lucanus, Diotogcnes, Sthenidas, Perictione, Dius Pythagorci de pluribus diis mentionéin faciunt *3 ).

Ñeque ullo fragmentorum loco negatur piure s esse does aut aperte affirmatur unum esse, sed cadera

prorsus fragmentorum ratio est atque plurimorum librorum Graecorum, in quibus modo de diis, modo

simpliciter de deo senno est. Nam omnes fere Graecorum scriptures inde ab antiquissimis teniporibus

6

non solum dc diis, sed, ncscio an vim divinám sentientes singulis diis superiorem, etiam de deo loqui solili sunt. Res tam nota est, ut vix commemoratione egeat; sed non raro, ubi de deo loquuntur, re- periuntur sententiae non indignae, quae vel nunc ediscantur et memoria teneantur. Sic Romeras Od.

14, 443: ¿atiis, inquit,

satiis

,

,

Ö

, ota nà^edTi՝ tisòç di то / itv ötoOEi, то ò ’ sadei, Otti zet (լ> tivfifõ stisX^e övvavai у сер атіаѵта, Pindarus Ol. I. 64:

si. ös tisòv avîjQ Tiç sXnsTul ті Xatiéfisv sqötov, щіадтаѵеі.

Aeschylus Sept. adv. Tlieb. 621:

■ttsOV ÖS ÖWQÓV EdTlV SVTV/EÎV ßQOTOVQ.

Sophocles Aj. 383:

'țvv т oi &տ(լ) nãç xal yeXtý xioôrçerat.

Menander ap. Stob. Eel. I. p. 28:

атсаѵта аіуйѵ о ■Э'ео ç е^еууа^етаі.

Horatius Carm. I. 34, 13: — Valet ima summis Mutare et insigncm atténuai deus Obscura promens. lł)

Item inter prosaicos scriptures cum alii 1S ), turn philosophi, ut Xenophon, quern Cicero iam rc-

prehcndit

,

S

,

1S ), M

. I. 4,13:

тоТ тоС ambaro; ояер fi/у,Օրօ՛րքս x«2 тт}, "С«-

т/отгу rtő Plato deRep. H. p. 381. В. (Ш<і ¿ той

¿o сата 6y.su Aristoteles de Coelo II. 3: &sov Ыру«« «Ց -avaata, reliqui, et ipse Cicero, non magis, quam Xenophon, cuius de deo et diis loquendi consucludinem reprehendit, sibi constans, cf.

Tuse. 1.27: „Nec vero deus ipse, qui intelligitur a nobis, alio modo intelligi potest, nisi mens soluta.

Jam vero sic sane etiara Pythagorci noștri non raro simpliciter de deo disputant, ut Archytas ap. Stob. Ecl. L p. 710. Flor. I. 73. 76. 77., ap. Jambl. Protr. p. 46. sqq., ap. Joann. Damasccn. p. 46, cd Gaisf., Hippodamus ap. Stob. Flor. 103, 26., Euryphamus ibid. 103, 27., Pempclus ib. 79, 52., Pcrictione ib. 1,63., Ecphantus ib. 48, 64 — 66., Sthenidas ibid. 48, 63., Diotogenes ib. 43,130. 48,61., Ouatas ap. Slob. Ecl. I. p. 92., Aristaco ib. II. p. 350., Lysis et Archippus ap. Athenag. Leg-at. p.

Christ. 6. p. 25. ed. Oxon. Nec paucas quoque de deo sententias proferunt memorabiles et partira л ix Judaeo hornine indignas. Nam deum, deòv, docent, numerum esse inefľabilem, uyyiytov ” ) ; omnium iniiium, medium, finem 1S ) ; movendi principium, mente melius, ad formandam substantiam necessa- rium 19 J ; ducem, ауецоѵеѵоѵта, omnium optimum, хуатіатоѵ, qui, ut imperator cxercitum, gubernator

«y Cf. Winiewsky in Museo Rhen.-Guestfal. I. 1. p. 36. Peters Thcolog. Soph. Monaster. 1845. p. 7.

iS) Cf. Herodot. I. 31. 34. IV. 79. VIL 10. 46. VIII. 111. al. Xenoph. de Rep. Lac. lo, 2. Demo- sthen. Philipp. I. p. 42. al.

ny Lysis ap. Athenag. l.c. viva tę ős .. . ауі&цоѵ ауу^тоѵ оуі'Сетаі tòv ubi V alckenaerius de Aristobulo Judaeo p. 78. not. 16. ed. Luzac. sine ratione (cf. not. 26) yr^ov legendum putat.

is) Archytas apud Jambl. Protr. IV. p. 60: o Aeòç àyyá те xal т Aoçxaifteow evrt паѵтыѵ тыѵ хата òtxav те xal tòv òy&òv Xóyov леуаіѵо(.иѵа>ѵ. Conf. Not. 27. De oy-Jov Xo y ov locutione ante Stoicos iam usitata cf. Plat, de Legg. II. p. 659. d. . . . my Archytas in egregio dc tribus rerum principiis, substantia et forma et deo, movendi P™cipio,

ceteris superiore, fragmento ap. Stob. Ecl. I. p. 710., quocum praeter Theophrast. Metaph. 9. p. 322.14.

7

nautas, mens animuni, ita mundum ducat, ауеітаі՝°); a sensibus quidem liumanis remotum, sed mente percipiendum * 21 ); praestantem homini bono virtute ac felicitate22), et iis succensentem, qui cor­

poris voluptatem pluris faciant, quam animi 23 * ); hominem vero deo esse cognatum et similem 2։ ), ad rerumque naturam et ipsum deum contemplandum et imitandum in hune mundum constitutum 2S ). Sed similia aut cadem prorsus ctiam salis multi alii veterum philosophorum docuerunt, quorum libri num forte ab Judaeo hornine suppositi sint, nulla suspicio est. Nam ctiam Empedocles et alii deum ineffabi- lem, d&tfftparov, ахатоѵоріаатоѵ dixerunt 26), Plato item ex Orphico carmine omnium initium, medium,

et Syrian, in Aristól. Metaph. p. 365. ed. Brandis, et Boeckh. Philol. p. 45. sqq. conferatur Plat.

Tim. p. 48. E. Pliileb. p. 23. C. sqq. (Diog. Laert. III. 69. Plut. Plac. phil. I. 3. Brandis Gestii, d. Philos. II. p. 297.) et Aristól. Phys. VIII. 1. Metaph. XII. 8. Hartensten. de Archyt. fragm. p. 14.

Quod ad vocabula attinet, quae aliis in hoc fragmento suspecta fuerunt, de ыаі'а, Іоты, vkr¡

vocibus cf. Plat. Cratyl. p. 401. C., Philol. ap. Boeckh. p. 62. 139. 141. Plat. Tim. p. 69. A Pliileb. p. 54., de sldoç et і.іоуіры vocabuüs Philol. ap. Boeckh. p. 58. 168., de го { ir¡ ôv locu- tione praeter Philolai antiyov (Boeckh. p. 47. sqq.) cf. Karsten. Xenophan. Beliq. p. 109. Par- menid. Beliq. p. 152. Plat. Soph. p. 258. E. Quod in fine disputationis Archytas deum mente meliorem dicit (го dé тоюѵтоѵ — se. то s'é, аѵты хіѵатіхоѵ ■— о v vóov {lóvov fyuv deľ, akka xat ѵоы ti xo sffffov՛ v o oj dé xytooov tvri, oneç òvo{id'Ço{isv 9eòv, іраѵеуыд), id nescio an ad Anaxagorae doctrinara spéciét (Brandis 1. c. I. p. 246 sqq.). Ceterum cf. eliam Arcliyt. ap. Stob.

Flor. 1. 76: doyvipoyenai та {iijova тыѵ ауаЗыѵ та {lé'Qova ... о dé vóoç тоѵ 9tóv.

Speusipp. ap. Stob. Ecl. I. p. 58: тоѵ vovv оѵге гу ¿vi оѵте гу ауа9і!> тоѵ av тоѵ, tdioipvŕj dé.

2Ü ) Archytas ap. Stob. Flor. I. 76: ovroç ydy —- se. o 9sòç — o хуатюто'д ьѵті xai ô áyefio- vedwv xai тоѵты tv exa v. ai та а), к а тыѵ ауаЗыѵ dsi Ttaçfjfiev' arçarstiptavoç {.uv yàç ày tirai отоагауод, пкытауыѵ dé о хіріеоѵатад, ты dé хооііы 9tóç, rãç ipv/ã ç dé vóoç.

Praeter Philolaum (not. 29) cf. Aristól, de Mundo 11.

21 ) Onatas ap. Stob. Ecl. I. p. 92. ó iiév ыѵ 9tòç avròç oí:te òçatòç oins atofhjro'ç, dXXd Хоуы {lóvov xai vő о) Зеыуатод" та ď é'py а аѵты (cf. Xenoph. Meiner. IV. 3, 13) xai nodgitç ѵ.тХ.

Grito item ap. Stob. Ecl. II. p. 350., Archytas ap. Jambl. Protr. p. 58. De similibus aliorum phi­

losophorum sententiis cf. not. 30.

22 ) Archyt. ap. Stob. Flor. 1, 73. diarpéysi dé 3 t òç аѵЗрыпы ауаЗы , оті ■Deòç {it ѵ оѵ uóvov siXiXQtvíj xai divXio/u'vav s/ei tùv dytrdv dnò паѵтод ты -Зѵаты 7cd9eoç, (cf. Philol. ap.

B

.

. 167),

XX

-

<3

% аіыѵіыѵ і'ууыѵ (cf. not. 21.) aspivórará те xai {uyaXonçénsiav. Id. ib. I. 77. Hippodamus Thurius ib. 103, 26. Similes sententiae reperiuntur apud Xenophont. Mem. I, 6. 10., Diog. Laert.

VI. 105., Aristól. Elb. ad Ludem. VII. 12. Magu. Mor. 11. 15. Polit. VII. 1., Stob. Ecl. II.

p. 198. 282.

23 ) Archyt. ap. Joan. Damasc, p. 46. v s {i tojj dé xai à ipvijig xai то -Ot iov (cf. Plat. Min. p. 319. а.

v s lito ép y d y o iïtôi) Tip тоі'тыѵ diazo lot t xiX. Haec Archytae sententia, Aristippi ap. Diog.

Laert. 11. 90. et Eudoxi ap. Aristól. Etli. Nie. X. 2. Diog. Laert. VIII. 38. Slob. Ecl. II. p. 75.

doctrinae contraria, vix differt ab ea, quam Nearchus Tarentinus, Catonis maioris familiáris, Ar­

chy lac iam tribuit ap. Cic. de Sen. 12.

î4 ) Diotogenes ap. Stob. Ecl. 43, 130: ал.’ аѵты — sc. 9t ы — to{uv xai v.exoiv ыѵгрх.аиtv ты 9еіы. Item Eurysus ap. Clem. Al. Strom. V. p. 662. Idem docuerunt Plato Gorg. p. 507. E. Tim.

90. A. al., Aratus Phaen. 5. тоѵ уау xai y ¿vos eapuv, se. Jió g, Cleanth. hymn, in Jov. 4., alii.

2S ) Eurypham. ap. Stob. Flor. 103, 27. го 9t¡՝¿ov аѵЭуыпоѵ поХѵтеХеататоѵ Сыоѵ tg тоѵ x ó о/ io v tgqixiotv, dni iu {iov fiév гад id i ад ipvoiog zz л. Item Archyt. ap. Jambl. Protr. IV. p. 46. sqq.

(Hartensten. de Archyt. fragment, p. 31. sqq.) — Sed cf. Plat. Theaet. p. 176. A. Tim.

p. 47. B. al.

2S) Empedocl. ap. Ammon, in Aristól. 1. de Interpret, f. 199. b. ed. Ven. 1545. Brandis I. p. 224.

De I ’ latone cf. Brandis II. p. 343. Cf. not. 17.

finem ”), Aristoteles movendi principium2S), Philolaus ducem, àyeptóva, optimum, zçútkjtov 27 * 29), Plato boni ideám vix mente percipiendam 30 ) ; пес propios cetera Pythagoreorum de deo placita a reliquorum veterum philosophorum sententiis ad Judaicam de deo doctrinam accedunt 31 ).

27 ) Plat, de Legg. IV. p. 715. E. о ¡ièv dr¡ &eôs, iootceq 6 naXaiòs Xóyos, UQ՝/r¡v те y.al теХеѵттрѵ умі piéaa тыѵ паѵтыѵ еуыѵ у.тХ. cf. Lobeck. Agiaoph. p. 529. sqq. cf. not. 18.

2S) Aristól. Phys. VIII. 1. Metaph. XII. 8. Cf. not. 19.

28) Philol. ap. Boeckh. p. 151. еѵті yàç о ауеріыѵ y.al аоуыѵ Ф-eós у.тХ. Id. ib. p. 165: о <51 y.óa¡tos — ino evos — z q ат t ат to y.al иѵѵл egöárco zvßeyvaipievos. cf. not. 20.

30 ) Plat. Rep. VII. p. 517. B. cf. not. 21.

31 ) Cf. not. 22— 25.

32) Diog. Laert. II. 106. оѵто$ —■ sc. o Evz.Xeldr¡s — '¿v то dya&òv сслесраіѵето tcoXXoî 's òvó-

¡iaoi zaXovpievov' ore ¡.tiv yàç <pç óvr¡aiv, от e ô ž -ÍXeov y.al аХХоте vovv у.тХ. De Stoicorum doctrina idem VIL 135. êv те eivai Oi d v y.al vovv zal eipiaçpiévvjv z ai dia, n o XX a î՝s ¿Teçais ovofiafflais nçoaovofiâ'Çeailai. Cf. Deicks de Megar. doctr. p. 26. Item scriptor libri de Mundo, qui Aristoteli tribuitur, cap. 12: eh 5e tov noXvoóvviiós lari, zaTovo¡ia'Cófievos toïs nàOeai nãoiv, aneç avzòs veoyptoi.

33 ) Cie. de nat. deor. I. 13.

31 ) Aristot. Phys. VIII. 1. Metaph. XIV. 7. Speusipp. ap. Cic. N. D. I. 13. Lobeck Aglaoph. p. 959.

De Anaxagora et Platone cf. Brandis 1. с. I. p. 251. II. p. 348.

35 ) Soph. ap. Ciem. Al. Protr. p. 63. cf. Lessing. Leben d. Soph. Opp. T. VI. p. 355. ed. Lachm.

De Iocutione та č; âXrj&eiaiai cf. Meineke Menand. et Philem. Rcliq. p. 32. 410.

36 ) Bent!, opuse, p. 462. Boeckh. Grace. Trag, princip, c. 12. p. 148.

37 ) Pythagoreus anonymus (Neo-Pythagorcus?) ap. Justin. Cohort, ad gent. p. 20: о pièv ճ -eòs eh, avTÒs dé ovy, ws vives vnovoovaiv Iztos lãs ôiazocpjOios, ãXX’ ev eavTcíi oXos ev oXq> то>

zvzXo), eniozoniõv ndaas tàs yeviaiàs effri, y.çãais еыѵ тыѵ оХыѵ aicdvcov zai eq՞/ ат as тыѵ аѵтоѵ dvvaiilcov zal e ç у tov (cf. not. 21), алаѵтыѵ, év, ev ovçavtîj срыатт^ zai ne 'tvTtov narr¡Q, vovs y.al ірѵуыаід тыѵ оХыѵ, у.ѵу.Хыѵ атссіѵтыѵ zlvuais. Cf. Cyrill, c. Julian.

I. p. 30. Lobeck. Aglaoph. p. 920. c.

3S ) Stob. Ecl. I. p. 488: ФіХоХаод nvç ev ¡tiesto neçl то zÍvtçov otceq сЕатіаѵ тоѵ тсаѵтіч za- Xeï zal Мцтіца Феыѵ у.тХ. Proci, in Euclid, p. 46. sqq. о ФіХоХао s tt¡v tov туіуыѵоѵ уыѵі'аѵ

Verum ex philosophie, de quorum scriptis nulla suspicio est, non panel iam eandem prorsus atque Judaei de deo uno doctrinam profess! sunt. Nam Euclides Megaricus et Stoici unom esse dcuin docuerunt pluribus nominibus ornatum32 ); Antisthenes populares déos multos, naturalem un um esse dixit33 * ); et Xenophanes unom esse dcum iam via et ratione demonstrare ausus est teste scripture libri qui Aristoteli tribuitur de Melisso, Xenophane, Gorgia c. 3. p. 41. ed. Moliach, el Ժ ’ Іатіѵ o ֊t)eos апаѵтыѵ у.оатіатоѵ , éva rp^cslv аѵтоѵ nçoarjzetv elvat' ei yeco ővo г] еті nXelovs elev, ova av еті у.датіатоѵ zal [ііХтівтоѵ аѵтоѵ eivai тсаѵтыѵ (cf. Brandis 1. c. I. p. 360. sq.). Atque eadem baud dobie plurium etiam aliorum veterum Graecorum sententia fuit ֊■'*), quamquam non pauca fragmentorum, in quibus de uno deo sermo est, ut no turn illud Sophoclis: th г at; uXr^elaiaiv, есз іатіѵ -foos v-тХ. 3S 36 ), de fide in suspicionem vocata sunt 3S).

Ex Pythagoreis autem, quos novimus, praeter anonymum quendam a Gruppio neglectum 37), nemo haue vere Judaicam de deo uno doctrinam diserte proposait, nisi qui, quod nonnullis locis popularium aliquot deorum mentionéin fecit, solus omnium Gruppii criminationes effugit, Philolaus. Mirom hoc sane videtur, sed verum est. Nam popularium deorum nominibus, ut Parmenides, Empedocles, alii, non utitur nisi ad ideas suas philosophions sive ad ingenii sui commenta signifîcanda, siquidem ignem mundi cen ­ tralem Vestám et Matrem deorum, humiditatem frigidem Kçóvov, calidam dióvvaov, náturám igneam

՜ “_А^ф> et terrenae vitae principium " Aid r¡v nuncupavit3S ), adeoque hand dubie non plus auctoritatis iis

9

tribuil, quam astronomi recenliorcs, qui sidera deorum nominibus dislinguunt. De deo autem non solum qt ceteri Pythagorei loquitur, simpliciter ■â-eov vocábulo utcns, ut apud Stob. Ecl. I. p. 422: ubi xó ծ ¡.iov ait eîj.iEV Ivsgysiav aiôiov ■9-տա te y.al jsveoioç, хата avvay.okov&iav râç, ¡lETaßkaöTixâ^ ipvatoc, 39), sed etiam, ut Euclides Megaricus et Antisthenes et Xenophanes, unum esse deum, addito numero, af ­ firmai. Nam, ut Jamblicho teste docuit, unum esse rerum principium 40), quod placitum ab Aristolele iam Pythagoreis tribuitur 41), ita apud Stob. Ecl. I. p. 420: ¿՛ժտ o xóa/.ioç, inquit, s'ś аіыѵод y.al sç аіыѵа öia/.isvsi sTç vnà ¿vàç ты ‘ ¿.ѵуувѵЕЫ хдатіаты xal амтсвд&аты xrpEQvtoțiEvoq42 ), et apud Philonem, qui, si non verba, at certe sententiam Philolaicam referre Boeckhio visas est, de Opif. M. p.

24: evtI yàg, inquit, о аувцыу xal алаѵтыѵ ¿¿sòç eiç àsl еыѵ, [ióvąioę, axivaTOÇ, avròç аѵт( !>

o/íoZoç, ¿¿teqoç тыѵ аккыѵ43 * ). Quibuscum consentions Athenagoras Legat, p. Christ. 6. p. 25. de Philolai doctrina: xal (Dtkókaoç ժտ, inquit, ыолЕд ev cpçovçqi паѵта vnò ¿¿sov nsgisikijtp^ai ké- уыѵ 41 ) xal то Sva sivai y.al то аѵытіды tt¡q vkr¡g ôeix.vvei, et Syrianus in Aristól. Metaph. p.

365. ed Brandis.: "Okcoç ös ovôs ало тыѵ ыааѵЕІ аѵтіУ.Еі^Еѵыѵ fiösoav, i5ç /ладтѵдві (Dikókaoç tÒv Ճ-eòv XÉycov TtÉçaç xal алвідіаѵ vTtoOTÿoai, ôià ¡.ièv тоѵ л ¿дат օգ tt¡v t(>7 ¿vi ovyysvsOTÉgav EVÔEIXVV/.IEVOQ nãoav аѵатоіуіаѵ, öia ös րրէ գ ànsigiaç rr¡v таѵтт]$ v<fsi(.iévT¡v , y.al ¿ti ngo тыѵ ôvo ад/ыѵ tt¡v ¿vía iav a it i av xal лаѵтыѵ ¿ir¡gr¡u¿vr¡v п доЕтаттоѵ, i¡v У Agyaivszoç 4S ) țiiv

аітіаѵ лдо airiaç

46)

, (D

/

E

^

T

, B

ôs մգ vov TtavTÒç xal ovolaç övvá^isi xal nQsoßsiq- vnsgsysi ”). Tam prope prefecto nemo Py- thagoreorum, quorum fragmenta Grappins in suspicionem vocavit, ad Judaicam de deo uno doctrinam accessit; sed e contrario Onatas ap. Stob. Ecl. I. p. 92., etsi, ut reliqui, modo de diis, modo de deo loquitur, tarnen aperte negat, non esse nisi unum deum, et praeter summum rerum moderatorem plures esse alios et potestate diversos déos affirmât: 0oxeÍt¡ Ժտ ¡toi xal f.i¿¡ sTç sifisv o ¿>sóç, dkk’ eiç țziv ò pÉyiiJTOç y.al xa&vnsg&sgoç y.al о хдатвыѵ ты паѵтод, oí ö' akkoi локкоі óia<fśgovTsę хата

тЁттадасѵ àvs&ipts &sotç, Ko dvoj xai''Aiöj] zai ’ 'Aqec zac J iovi՛ ff q) . . .о ілс-ѵ у <1 о Koóvoç Ttãaav vcpiffTrjffi tv¡v vyçàv zac ipvyçàv ovffiav, ò ôs ՝' Aqtjç лйоаѵ tt¡v ezhvqov срѵотѵ,. zai

/.

” A

TT,

&

Х

È

E

Ç

,

A

У-Е

- тдолеѵЕі у Éve ff tv Հ; zai o olvoc, ffv/.ißoXos vyyò s w v zał ■O ’Eÿf.iôç, хтХ. Boeckh. p. 94. 153. sqq.

за) Boeckh. p. 168. Hue nescio an etiam fragmentum quod exstat ap. Slob. Eel. I. p. 452. referen­

dum sit

,

B

. 96. -ÍX

,

,

,

:

r^Ețiovizov Q(DiXóXao¡¡ sif^OEV՝) Év ту (іЕааігато) nvQi, оле(з tçottíwç ôízrpi nQoißâXXsTO тус, тov лаѵтоі ffcpaiçaç, о d^tíoiyyo's, ^eo' s.

*°) Jambl. in Ničom. Arithm. p. 109. ev àyyà лаѵтсоѵ. Boeckh. p. 150.

41 ) Aristól. Metaph. XIII. 6. цоѵаёсхоѵ s ô é toi՝ s apiö/iov; ліхѵтес, sÉvai Ti&Éafft, лХтр> ти>ѵ Пѵ-

■Hayofísiiov offoi то Év ffToiysčov zai àçy.^v 4>aatv ^tvac то՜v оѵтсоѵ. Cf. Endor, ap. Simpl, in Aristól, phys. f. 39. a.

«) Boeckh. p. 165. Item Anaxagoras unum esse mundum (та ev ту svi zdfffiy) et unam mentem, vovv хоо[лолоіоѵѵта, posait. Brandis 1. c. I. p. 251. sq. f. 244. о. ; nam alii infinitos mundos posuerunt. Stob." Ecl. I. p. 496.

Boeckh. p. 151.

41 ) Cf. Platon. Phaedon. p. 62. B. Boeckh. 1. c.

45 ) Hartenstenius 3 Ацуѵт «s pro 3 Адуаіѵетос, legendom patat (De Archytae fragm. p. 13), qaam- qaam Stobaeas praeter Archytam in perditis sais excerptis etiam Archaeneti philosopha mentionom fecisse traditur a Photio Bibi. 167.

4 6) De hac locatione Grappio p. 116. saspecta cf. Aristól. Metaph. XII. 10. ôovXoc, луо ôovXov, 0еОлот7]s лдо ôeouótov, de part. an. IV. 8: оууаѵоѵ луо òçyávov. Plut. Plac. phil. I. 13.

GTOiysïa лçiv (leg. луо) атоіуЕІыѵ.

*’) Cf. Boeckh. 1. c. p. 54. 151. 158. Harlensten. 1. c. p. 12.

10

діѵаціѵ. Mirum igitur, quod Gruppius, Judaeorum literas aucturus, non Philolai potius, quam rc- liquorum Py th agoré orum fragmenta Judaeo suo Alexandrino vindicare studuit. Certe quamdiu ipsi non contigerit, ut Platonis el Aristotclis opera una cum Homeri, Pindari, Aeschyli, Sophoclis carminibus Judaeorum genți vindicet, tamdiu profecto non érit, quod Pythagoreorum illorum, quae feruntur, frag ­ menta ob suam de deo doctrinam ab aliis, quam a Graecis scriptoribus profecía statuamus.

2. At nova difficultés inde oritur, quod „fragmentorum auctor“ Gruppio non modo unu m deum coluisse, sed in duobus fragmentis ex praccepto Mosaico etiam simulacra deorum et imagines repu ­ diasse et aversatus esse videtur. Dc Dii enim Pythagorei fragmento, quod exstat ap. Stob. Flor. 65, 17., liaec disputai Gruppius p. 135: „In den Worten, welche dem z/zòs beigclegt sind, sehen wil ­ den Abscheu vor Götzenbildern hindurchblicken, wenn es heisst: a öé sv(cogcpia rozs пот опт ik- kovoiv ¿ó оѵ à g naot/si no&eçnvÇoioa, za&áneg äyaktia yçatpà r¡ är. so ov /еідохііутоѵ Ini- теѵу(ю. Schon dass Bilder an sich verführerisch sein sollen und verführerischer, als die lebendige Natur, ist wenig griechisch gedacht; allein der Jude scheint sich ganz zu verrathen in dem Worte /fzpo'zfizyror, das, so gelegentlich und unschuldig cs auch hier zu stehen scheint, doch nimmermehr einem Griechen in den Mund kommen konnte. Alles wird uns klar, wie wir die Septuaginta zur Hand nehmen; denn hier ist /gzpo^oz^ros von Götzenbildern das Gebräuchliche, z. B. statt aller anderen

Stellen Lovit. 26, 1 : ov посуоете v¡ ulv «¿rozs /есдопоі^та. Dass nun in unserem Fragment nicht dasselbe Wort, aber doch ein ganz analog gebildetes steht, thut nichts zur Sache; vielleicht würde sich in dieser Abweichung sogar ein Bewusstsein von der Kenntlichkeit jenes anderen abspiegelen. Auch könnte der Verfasser sich gewählter im Griechischen ausdrücken wollen.“ Item de Pempeli Pythagorei fragmento, quod exstat ap. Stob. Flor. 79, 52: ov&iv av ■S-sm ts ) . . . 'Çóavov iegov e'/oi(iev ev W>](i<jітотѵ ztt¡osc narsgos r¡ zac пдопйтодо^ /т/ріу nagst(i¿va>v r¡ -/.ai. (іатедыѵ таѵ Ідіаѵ ôvvaiicv lyovowv' охот ’ et v yàg ayákkft rżę у ¿даос zac zz/<az֊s tov s уеѵетода s, âya&à tí&t¡tc -Ձ-eóg' z ас yàg ovó’ äv enázooç, enekev аѵтыѵ' oe(.ivòv у ág тс хае -&eias cpvocoç, nena(iévov а/.иѵ то тыѵ срстѵоаѵтыѵ z dp v (.lá еотс нас им ó vrtov noki) (iákkor:, o ov 4'Հ) Հ՝ tcSv ávsiiibv/tov iógvuáriov՜ dc hoc igitur fragmento Gruppius p. 139: „In den Worten i-óavov und lôgiuia scheint sich wieder der­

selbe Bilderhass auszusprechen, den wir schon vorhin kennen lernten. “

Sed caveamus, ne nodos in scirpo quaeramus. Nam postremum hoc Pempeli fragmentum una cum ïôgv(ca voce, quae Gruppio in suspicionem venit, totum transscriptum est ex Platonis Legibus, ut, si quid babérét, quod ad Judaicae doctrinae similitudincm accedcrcl, id non a Judaeo,

sed a

I’

. P

L

. XL

. 931. D. :

,

,

- (

(

’

7.TT¡

(

)

¿

4 * * * * 50 * )

,

(

(

¡

avTVjV ôvvauiv l/ovaoív, ovg отаѵ áydkkrj tic, t cuati, yä/rj&ev o Հ)տօտ' ov у à o äv inrzooî ¿¡v avTtöv' i)-av(iaoTÒv y a g öcgnov то пдоуоѵыѵ 'iôgv(ia f¡(uv еотс, ôcacpegóvTcog тыѵ à xpv/.wv.

Itemque etiam in reliquis sententiis Pempeli disputalio e Platonis Legibus destunta, пес quidquam fere mutatum est, nisi ăyakiia in 'ióavov et рапса quae dam alia, quae Judaica manu non indigebant. Nam

4S ) Excidisse aliquid apparet, et Gesnero auctorc baud scio an ex Platonis verbis de Legg. XI. p.

931. D. Trpo's тыѵ •Уесйѵ иіишгціоѵ restituendum sit, quamquam etiani ösiÓtsqov èóavov vel

■Зет lóavov /zííZZoľ z sp or aut simile aliquid restitui potest.

49 ) Similes comparativorum formae sunt Icorreçoç Hom. Od. I. 376. II. 141., úusivótsqoç, Minin., P

. E

.

. 54.,

J

A

. P

. III.

. 733., /

,

V

, ^

Ą

- qoç, abac. Cf. Lobeck. Phryn. p. 136.

50 ) CE S

. A

. 680. B

, :

X

/.X

X

É

Ն Л*/«Х

¡

'Q

-r¡ Tt' íioòi, 7 laidwv лито!՝,

11

Հօ ava, quae Gruppio non minus, quam ւօ/ոդարօ, , scriptoris in simulacra odium exprimere videntur, antiquitus a Graecis non minus religiose culta sunt, quam сіусхкцата 51 ), et quamquam Plato Athenien- sis, qui Phidiae statuts hand dubie magis, quam liguéis simularais delectatus est, Հ осхѵыѵ nusquam mentionéra fecit, tarnen Sophocles non dubitavit drama 'Çoavycpóçovs inscriptum Atheniensibus in scena dare spectandum ”). Ceterum Pempelus 1. c. nihil aliud do cet, quam Plato, ab omni imaginum odio alienas: nullum nobis pretiosius esse simulacrum, quam patres aut avos senectute confeclos, quos si quis honoribus decorct, dcum gaudere sive boni facere, preces eorum audientem ; et viventium quidcm, qui dona nobis precari possint, parentum vel maiorum imagines pluris etiam faciendas esse, quam ina ­ nimates, quae non possint.

st ) Pausan. IL 19. 3. C. 0. Müller Arch aeoh der Kunst. §. 68.

” ) Schol, ad Aeschyl. Sept. adv. Th eb. 197.

53) ÿ-tlsiv h. L, nisi quid e.xcidit, malle verbi potestatem obtinct, qua ßovlsobai non raro usurpa- tur. Cf. Bos. Ellips. Gr. p. 769. ed. Schach, Hermann ad Viger, p. 884.

54 ) De ßovvoz voce, quam Gruppius p. 134. barbaricam esse, et Dio, Pylhagorco persónate, ex Alexandrina V. T. versioné innotuisse putat, alio loco dispulandum erit. Verum non solum apud Aeschylum Suppl. 117. 128. et Polybium 111. 83. et Strabonem VI. p. 274. iam reperitur; sed etiam ab Herodoto IV. 192. disertis verbis iam Graccorum linguae vindicatur, et accuratius etiam a Phrynicho Ecl. p. 355. Doriensium dialecto, qua Pythagorei usi sunt. Praeterea cf. Herodot. IV.

199. Pausan. IL 4, 7.

ss) oxãvoç sive axijvoç vox, quae Gruppio non minus, quam ßovvoz (v. not. 54), suspecta videtur, de corpore humano, umbráculo animi (cf. Schol, in Theocr. Jd. 15, 16), ut alios mittamus, iam a Democrito ap. Stob. Flor. 1, 39. 10, 66. 62, 65. (Mullach. Democr. Ab der. Opp. p. 185. 292) et a Nicandro Coloph. Theriac. 742. Alexiph. 447. Usurpator, oxtjvovv vero verbum, inde for­

mátum, a Platone Rep. X. p. 610. E. al. Sunt, qui etiam apud SophocL Antig. 782. a^vioi pro Aliam Dius 1. c. sententiam protulit, sed deorum imagines non magis detestatul-, quam Pempelus.

Nam verbis a Gruppio allatis et sqq. : a ժտ ya ev/ioycpia tocz потоптіХХоѵасѵ adovàç napèysc ոօ- ÿeçnii'Çfiioa zadanej ãya^a tj yçacpà areçov yec()óz]ir¡Tov In ітеѵу/ха’ ժւօ zäv Иекоцсс * 53 ) syrays útekov s'yev аѵтo's f]pcev ev/roQcpos, ыапеу xa¿ oivov ncečv txdvv zac покѵыдоѵ f¡ avroz тцхеѵ ßovvös S4 ), his igitur verbis e disputatione de formositate dcsumtis non significa!, imagines esse detestandas et illecebris rcpletiores, quam rerum náturám, quae Gruppii 1. c. fuit sententia, sed luce clarius formositatem dicit in animos irrepcntem spectatoribus aequo voluptariam esse atque simulacrum vel picturam vel aliud opus manu elaboratum, idcoque sc malle formositate, quam alius liabeat, delectări, quam ipsum esse formosura, et vinum suave ас vetustum malle se bibére, quara ipsum esse vineám!

Quae sententia in simulacra non plus odii spirat, quam Platonis sententia Hipp. mai. p. 298. A. : ос те ye nov zakoc dvdçconoc , ы cInnia, гас та поегікуата navra гас тех Çcoyçacpi] fiara гас та пХаауата réçnec тщйs oQiõvras, ä av zaXd րլ. Imo Dius aeque ас Plato — ex omnium Graecorum sensu, quem optime ipsum dyaXfia vocabulum exprimit (nam originem ducit ab dyáXkecv idcoque recte iam ab anliquis grammaticis exponitur: zaXkœncofia nãv, sep’ cľ> res ауаккетас гас yaiosi, Ruhnk.

ad. Tim. Sopli, p. 3.), — ex commun! igitur Graecorum sensu Dius aequo ac Plato simularais se de ­ lectări faldur. Tota autem Dii disputado non aliorsum special, nisi ut ostendatur, de formositate cor­

poris neminem esse beatuni praedicandum. Pergit enim paullo post: dkX’ vnoö^afioiv та ayiöov ćpa­

ne c' aXX’ syra ya io со ene ту е ¡.iáin сП evfioqcpiy., ты гас ¿régeos ăyâXksadac' noi)’ ov vnoßXrjßav

уаті'Ссо nàkiv’ dycxXXsv, fisigázcov, svöaifiova fiiv yàg o v z s/га onios as сраті'Сы. Et alibi apud

Stob. Flor. 65, 16, disputationem suam, ut videtur, exordiens : г ¿vag, nori, inquit, ygi] z.givev svöai-

fiovas; 7¡ vi] dia ты֊, azáreos ss ) zakkoráv еуоѵта ç, дыдаиа cpvaios; tovtcos ydо cos Uve

fta

O

ÓT

6 )

-»

; ■

T

T

, S-^

Í

ov zaXàv ■S-QTjazEtav ”)" %«í õvzws sjiolys ѵ.атоптіКІБтаі s'ysv тс (Щіѵоѵ zai Яаѵрсааты ățcov' րմտ fíív ycè? «rf'ptos í-wf ¿vS-ptoíTcov /á(>íľ апаітеѵѵтс oi sv sfêavTss, točs ô’ sv բօ q ср o i s тоѵѵаѵ- тіоѵ oí svs^ysTijaavTsg, отс zai v7is[.isivav sv na&sčv viť avTtõv" tovtcos tecos cľ>v svôaipovas oída, ?ws spipisv ôozovvti roís таѵ coçav аѵтыѵ ßo ’ kof.iévois ônco^ľ^aa^ai. Ubi iam obtestandi vr¡

dia formula satis indicat loquentem non esse Judaeum.

Quod vero ad ysiQÓz^Tov voccm attinet, quae Gruppio 1. c., quoniam in Alexandrina Y. T.

versioné de imaginibus ysiQonoirjTois sermo sit, perquam suspecta vjdetur, cquidem nec video, qua- propter vetere scriptore Graeco indigna sit, nec sentio, quid imaginum odii exprimât. Nam vere si­

mulacra sunt opera ysiQÓzpcr¡Ta, et res artificiosas sive manu elabóralas non solum Septuaginta V. T.

interpretes, sed etiam Herodotus, Plato, Aristoteles, Demosthenes, alii ysiQonoÎTȚia vel ystgózpyra nominarunt. Herodotus enim L 195: aip^yčôa ô’ szaatoç sys c zac ozfjnTçov ysiçonoiiycov. Plato Critia p. 118. С.: аліатоѵ ¿ isv то ksy&sv, մտ ysiçonoiTjTov sçyov, ttqoc, točs «àâoís 0іалоѵгц.іаас товоѵтоѵ s iva i. Aristól. Meteor. II. 1. та ôs mjyača {¡дата паѵта yscęózurjTa. Demosthen. 71, 22: zai таѵта (se. yaęazcó^iara, Tsiyr¡ ) цеѵ sotiv апаѵта ye i^ono ітута zac ôanávqs nokkijz nQoaôsčTai, ubi та уецопоіт]та opponuntur iis, quae ipsa natura suppeditat. Ac tálium locorum pha ­ res etiam alii apud veleros scriptores reperiuntur 5S * * * ). Quo accedit, quod ysiQozțTiȚtov vocabulum apud Diurn non otiosum est, sed ad artificiosa opera significanda requiritur, siquidem non quovis opere delectamur.

zTmiaai substituant; sed cum Ferdin. Schultzio, amico meo, Gymnasii noștri Directore, h. 1.

zkVjpiaai legendum existimo: „"Epws, os sv zkr¡piaoc п ’ штесъ h. e. qui adolescentes invadis. “ Cf. Aeschin. p. 77, 6: zX^iaia та тоѵ ôijpcov.

‘6) Cf. Not. 49. et Omit. Opuse. Gr. sent, et mor. T. II. p. 707.

я) Indigne fért h. 1. Dius, formosos homines a plerisque tanquam deos aut deorum statuas coli ; idque obse- quium baud sane laudandum, ov zakàv Ó-^azsiav, nominal. Cf. Zeno Stoic, ap. Diog. Laert. VII. 21.

։s) Cf. Herodot. II. 149. Thucyd. II. 77. Xcnoph. Cyr. Exp. IV. 3, 4. Aristot. Meteor. IV. 3.

Polyb. IV. 64. Arrian. Exp. Al. IV. 28, 3.

sa) Cf. Plutarch. Vit. Num. 8. (v. not. 67). Tertull. de Idol. 3. Pellegrino, Ueber den Religionsuntcr- schied d. röm. Patrie, und Plebej. p. 8. sqq.

«°) Diog. Laert. VII. 147.: &sòv ôs — pir¡ eivai âv&gcoTcâțiOQipov. Item reliqui pleriquc veterum philosophorum deum àaúfiaTov esse docuerunt. Cf. Diog. Laert. HL 77. V. 32. Cic. de nat.

deor. I. 12. Xcnoph. Mem. IV. 3, 13.

Sed ut revera Pempeli ac Dii verba minus longe ab imaginum odio et detestatione aliena sint, Gruppii tarnen sententiam de Judaeo fragmentorum auctore millo modo sustentant. Nam praeter Judaeos etiam Xenophanes Eleates, Heraclitus Ephesius, Anlisthenes Cynicus, Zeno Stoicus, Varro, Cicero, alii, quorum opera nemo Judaeis vindicabit, deorum simulacra repudiarunt. Cicero enim De nat. deor. I, 27: „Quis tarn coecus, inquit, in contemplandis rebus unquam fuit, ut non videat, species islas homi- num collatas in deos aut consilio quodam sapientum, quo facilius animos imperitorum a vitae pravitate convertcrent, aut superstitionc, ut cssent simulacra, quae venerantes deos ipsos se adiré crederent.“

De Varrone Augustinus Civ. Dci IV. 31: „Dielt etiam, antiquos Romanos plus, quam annos centum et Septuaginta deos sine simulacro coluisse. Quod si adhuc, inquit, mansisset, castius dii observarentur.

Cuius sententiae suae testem adhibet inter cetera etiam gentem Judaeam, nec dubitat ilium locum sic concludem, ut dicat: qui prima simulacra deorum populis posuerunt, eos civitatibus suis et metum dem- sisse et errorcm addidisse 59 ).“ De Zen one S to ico, qui teste Diogene Laertio deum humana specie

carem dixit

60 ), C

A

. S

. V.

. 691.:

Ž

,

13

a’iQÈdEtoç,, tv то") 7z"ç nokrrslaț, ßtßkloi, iir'.tt vaov s ôsïv notsîv (.lýre ауакцата՝ ¡ipólv y«o ti v a t тйѵ ■Sew v ațiov хатаохЕѵаоца. Dc Antisthene Cynico idem 1. c. V. p. 714: ’ ЛѵтіоУеѵц; . . . ovóevI soixt'vac typai (sc. ■9-tóv) ’ őtónsy аѵтоѵ ovósls sx¡.iaDstv s$ eizóvos ôvvazai. De Hera ­ clite Ephesio item Protr. p. 44. Ov őt àkk ’ ei ¡ip пуоурт10о$ Inaxovsts , rov ys aov äxovaov tpikoaócpov rov ’ Ecpsalov ’ Ноах/пітоѵ, тг,ѵ ¿vato&palav óvstóľQovTOs той, àyiíkiiaoi" ..zal áyák- paffi tovteokji еѵ/оѵтаі, oxoïov si tiç ôôyoi; ksttypvsvoiTo61 ).“ Ac Xenophanes denique El cat es ap. Clem. Al. Strom. V. p. 714:

61 ) Item Heraclitus ap. Orig. c. Cels. VII. p. 373 : xal той, ayák/iaGi tovtsokji Еѵ/оѵтаі őxotov si tiç той őóuotai ksaՀր/v sv о it o, olí ti уіуѵсоохшѵ Jíeov? ovó’ Հ y coas oÏtivés sioiv. cf. Bran ­ dis 1. c. I. p. 183.

62 ) Karsten. Xenophan. Reliq. p. 39. sqq. Brandis. 1. c. I. p. 362. Cf. Clem. Al. Strom. VII. p. 841.

6$ ) Cf. Not. 60.

M ) Plato de Legg. X. extr.

65 ) X

. M

. I. 1, 14:

¡

¡

—

'

, ¡

&’

ß

akko Tüv Utiiov ovôsv Tifiar, vous őt xal к liions xal 'ívka та тѵуоѵта xal ■Opyla asßsa-Oar.

66) Cf. Empedocl. ap. Ammon, in Aristot. I. de Interpr. f. 199. b. ed. Venct. 1545. (Brandis 1. с. I.

p. 224), Clem. Al. Coh. 15, 42.

67 ) Plutarch. Vit. Num. 8. І'оті ôt xal та ns ol tőív difiőovuctTOiv ѵоио-Оетр ’ ііата (sc. тоѵ Novuă) паѵтапааіѵ àôsktfà тйѵ Лѵікауоуоѵ ó оу цат iov ' ovts pay sxstvoç аіо&ртоѵ р паЭртоѵ, аоуатоѵ ôs xal ахру ат ov xal voltov intkdiißavsv strat то пуйтоѵ' оѵго; te őtsxtókvosv

dv

O

6 ¡

(

՚

E

-O

'Р

,

".

’ Հ

’

;

ууаптоѵ ovte пкаатоѵ előo; ■lisov nyÒTsyov" ãkk' sr Іх.атоѵ sßöoftpxovTa rotę пуштоід ETEO t vaov; lit v otzoóo¡iov¡iEVOi xal xaktáóa; ísyà; igtüvts;, äyakua ô ’ ov ó Ir s¡i¡toy<fov noiov ¡isv o t öisTskovv" tSç ovte Óoiov (хіроцоюѵѵ та ßEkTtova той; pslyoaiv, оѵт ’ stpánTS- адаі lisov övvutov akku; p ropott. Cf. not. 59.

6S ) Boeckh. Philol. p. 151.

”) Vid. pag. 8. not. 38.

stç ■íksòç i'v te ásókat xal dv&ywnotai ¡isytffToç, ovTE ótica; Dvr¡T0toiv ¿¡toltoç ovós vóp¡ta.

àkkà ßyoTol őoxéovai ¿ksovç ysvvãoD-ai ... [¿¡tolovç?],

трѵ

G

T

&T

TÚ

’

Հ

Ó

¡

;

’ dkk ’ si'toi /tío á q у’ еі Հօր ßosg Հ1 ktovTí-ç,

7j 7 y álp at Հւ1օ;,6օւ xal to 7 a rskskv, ansy arôosç, 1ՈՈ01 ¡ IEV -ÍF ïnnolffl, ßoEC, ôe te ßovalv OUOtOl, xal xs Ueiõv lôsaç ľyyatfov xal oióiiut ’ snolovv TOtavlF, oíóv nlo x’ аѵтоі öl ¡caz, t iՀօր ouoiov. 62).

Itemque, si non omnes, qui deum аОсоцатоѵ esse consacrant63), — nam Plato publice quidem permisit dits simulacra poní 6 'Q, et Socrates tam eos vituperat, qui nullum colant monumentum sacrum, quam qui lapidem quemvis sibi obviam venerentur6S ), — at certe piares etiani alii veterum Graecorum imagines et simulacra deorum repudiarunt 66 ), quamquam Pythagorei veteres quid de simulacris sen- serint, dubi uni est. Plutarchus quidem tradit, Pythagoreorum de simulacris eandem fuisse atque Numae sententiam, ct Numam addit Romanis interdixisse, ne simulacra di is ponerent humana specie carenti-

67 * ),

P

P

,

,

Е

аккыѵ, dixit6S ) et deorum popularium nominibus nihil nisi ideas suas philosophions significavit69 ), ima ­ gines deorum baud dubie non pluris fecit, quam Antisthenes, qui deum censuit nernini esse similem

3

ideoquc ncgavit ex imagine posse cognosci 70 ) ; sed Seneca Pytha goram censuisse dicit, alium animum h. e. meliorem 7l ), fieri intrantibus templum deorumque simulacra ex vicino cernentibus et alicuius ora- culi opperientibus vocem 72) ; itemque nolum illud praeceptum Pythagoricum : Jhov тѵпоѵ цг) Іліукѵуе ёахтѵУ. /у Jamblicho quidem de diis humana specie carentibus interpretandum71 * ), sed Porphyrin,

70 ) 1. с. ap. Clem. AI. Strom. V. p. 714.

71 ) C

. C

.

L

-. I. 11. P

.

. P

,

.

. 102: ß

X

&

&sovç ßaâi'Qorrts- Orell. Opuse. Gr. sent. I. p. 44. 468.

72 ) Senec. Epist. 94.

73 ) Jambl. Protr. c. 21. Diog. Laert. VIII. 17. Porphyr. V. P. 43.

7ł) Jambl. I. c. (pikoaórpsc zal dacopiárovs tiqo narros r¡yov Osoi's vnágysiv . . . [1Հ vòpÇs dr (co(>rpaîs avrovs zsygipOai oaai sial awțiarizai* /.պօտ nçoaôéysaOai vnoaráasi vkizij zal oiov ôtaittõ vkizat atoii.ar t, vi anto rà diña Ctia,

75 ) Cf. Valckenaer. de Aristob. Jud. p. 83.

76 ) Porphyr. 1. C. Ottõv re slzóvas sv ôazrvXíots (poçsïv, то vr tari r/¡v n tol Ottót SóXav zal Xó-yov ¡.írj n^óyeiQOv p¡ó¿ tpavsQÒv sysiv ¡.írjS 1 sis tcoXXovs qnçsiv.

quem Eusebius pro simulacris apológiám scripsissc tradit 75 ), non aliorsum spectare videtur, nisi ad ve- tandum, ne secreta Pythagoreorum de deo doctrina profanetur 76). Sed quidquid Pythagorei vetustissimi de simulacris statuerunt, Diurn certe ас Pempelum, Platonis compilatorem, praeter quos inter dubios Pythagoreos nemo simulacrorum mentionéin fecit, vidimus simulacra non modo non odisse, sed multo pluris aestimasse, quam Xenophanem, Heraclitum, Antisthenem, Zenonem Stoicum, alios, quorum scripta ad hunc diem nemo Judaeis vindicavit, et a Gruppio utrumque nulla alia ratione in iconomachorum nu­

mero rep oni, nisi quod fragmenta eorum perperam interpretabas est et loci Platonici, quem Pempelus Dorice vertit, ignaras fuit. Quare de simulacris non magis, quam de deo, Judaica est fragmentorum doctrina existimanda.

Sed hace hactenus. Rcliqua Judaicae doctrinae vestigia, quae Grappins in Pythagoreorum frag­

ments reperisse sibi visas est, data occasione alio tempore perlustraturi sumus. Sed videtis jam nunc,

Commilitones humanissimi, quam longe vir ceteroquin doctos et ingeniosos in examinanda fragmentorum

Pythagoricorum fide a vero aberraverit: quo uno exemplo Vos monitos velim, ut quum in ceterorum,

turn in sacrorum librorum critica ab omni temeritate caveats. Valete et favete!

15

LECTIONES.

A. ORDINIS THEOLOGICI.

MICH. JOS. KRUEGER, Dr. P. P. O. H. t. DECANUS.

I. Ezechielem prophetam interpretabitiir diebus Martis, Jovis et Saturni h. IX —X.

II. Epistolas catholicas explicabil diebus Mercurii et Veneris hora III — IV.

III. Post introductionem generalem in biblia sacra artis criticae et hermeneuticae biblicae principia docebit diebus Lunae, Mercurii et Veneris hora IX — X.

ANDR. MENZEL, Lie. P. P. E.

I. Doctrinara christianam de Deo tractabit diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jo ­ vis hora X — XL

► II. Introductionem in studium universae theologiae tradet diebus Lunae et Jovis hora II— III, et die Veneris h. X— XL

III. Repetítiones dogmáticas moderabitur die Saturni hora X — XI.

ANT. PASCHKE, Lic.

I. Historiam ecclesiae christianae aevi primi exponet diebus Lunae, Martis, Mer ­ curii et Jovis hora VIII— IX.

II. Jus canonicum tradet diebus Veneris et Saturni hora VIII — IX, Mercurii et Jovis hora II — III.

III. Ethicam christianam docere perget diebus Lunae et Martis hora III — IV.

I

В. ORDJNIS PHILOSOPHIC։.

LAUR. FELDT, Db. P. P. О. и. т. DECANUS.

1. Historiam et náturám Disciplinaram mathematicarum inde ab antiquo aevo us ­ que ad nostra tempóra adumbrabit dd. Lunae et Jovis hora XI — XII.

II. Theoriam generalem linearum et superficieruin curvaram docebit dd. Lunae et Jovis hora II — III.

f

16

III. Physicen experimentalem docebit, et conversatorium de rebus physicis instituer dd. Martis et Veneris hora XI — XII.

IV. Astronoiniae elementa ita explicabit, ut ab iis etiam, qui mathesi sublimiori discendae non dederunt operam, intelligi possint, diebus Mercurii et Veneris hora II — IIL

CAROL. BIESTER, D

. P. P. O. D

.

I. Taciti vel Historias vel Germániám interpretabitur diebus Lunae, Martis et Jo­

vis hora X — XI.

II. Minutii Felicis Octavium explicabit diebus Mercurii et Veneris hora X — XI.

III. Euripidis Phoenissas tractabit diebus Lunae, Martis et Jovis hora II— III.

IV. Thucydidis librum II diebus Mercurii et Saturni hora II — III.

MAX. TRUETSCHEL, D

. P. P. O. D

.

I. Logicam docebit quater per hebdomadem diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis hora VIII — IX.

II. Metaphysicam docebit diebus Lunae, Martis, Mercurii et Veneris hora vesper ­ tina V — VI.

III. Metaphysicae Aristoteleae summa capita offert interpretanda bis ber hebdoma­

dem boris definiendis.

IV. Exercitationes examinatorias et repetitorias institue! semel per hebdomadem hora definiendo.

. FRANC. BECKMANN, D

.

I. Antiquitatis historiam exponat quater per hebdomadem hora VI —VII.

II. Praecipua Schiller! dramata interpretabitur ter per hebdomad, horis definiendis.

III. Historiam Varmiae enarrabit bis per hebdomadem hora VI —VII.

IV. De praecipuis historieis tam veteribus quam recentioribus disseret bis per heb­

domadem horis definiendis.

Lwem

STIPENDIUM SCHEILLIO - BUSSIANUM.

Çuaestio a Lycco Regio Hosiano ad certamen literariuin annîMDCCCLII — III proposita:

„De Celso philosopho veritatem christianain impugnante — sermone latino.“

Praemiiim constitutum est XXI Imperialium. Tempus exhibendarum scriptionum ter- rninatum est d. 1. Jul. MDCCCLIII.

I