Z A P I S K I
633
(p o r . m . in. L. H e i l m e y e r , „ L e b e n serin n eru n g en ” , hrsg. I. H e i l m e y e r , S tu ttg a rt— N e w Y o rk 1971; H . G r a f v o n L e h n d o r f f , O stp reu ssisch es T ag e b u ch . A u fz e ic h n u n g e n ein e s A rztes a u s den Jahren 1945— 1947, M ü n ch en 1961; H . V o s s , „ Z p a m ię tn ik a p r o fe so r a R eich su n iv er sitä t P o s e n ” , o p ra c. K . M . P o s p i e s z a l s k i , „P rzeg lą d Z a c h o d n i” 1955, nr 12, s. 2 7 5 — 2 9 8 ). W sp o m n ie n ia Jo se fa S t r ö d e r a (o b e c n ie e m e r y to w a n e g o p r o fe so r a p ediatrii U n iw e r sy te tu w W ü rzb u rg u ) ob ejm u ją z a s a d n ic z o o k res o d m arca 1942 d o późn ej je sie n i 1944 ro k u , c h o ć w ie le m iejsca p o św ię c o n o także w cze śn iejszy m la to m n au k i i stu d ió w lek a rsk ich a u to r a w e F ryb u rgu i D ü ss e ld o r fie o ra z słu żb ie w o jsk o w ej w L u ftw a ffe. Z w o jsk a m ło d y , 3 0 -letn i p ed ia tr a sk ier o w a n y z o s ta ł p rzez M in isterstw o L o tn ic tw a d o K r a k o w a w celu z o r g a n iz o w a n ia tam n iem ieck iej k lin ik i dziecięcej. S to lic a G e n e r a l n e g o G u b e r n a to r stw a , jej z a b y tk i, h isto ria i m ie sz k a ń c y w yraźn ie z a fa sc y n o w a ły S tröd era, i to w s p o s ó b trw ały. Sw ój o b ra z K r a k o w a a u to r b a rd zo trafn ie ujął w sło w a c h „ to m ia sto b ęd zie przez c a łe ży cie sz ło za m n ą ” . S to su n k i n ie m ie c k ie g o lek arza z p o lsk im i w sp ó łp r a c o w n ik a m i sz y b k o u ło ż y ły się d o b r z e , a n a w et przyjaźn ie, n ie w ą tp liw ie d zięk i j e g o p rz e k o n a n io m p o lity cz n y m i religijnym . Z d e c y d o w a n ie p rzeciw n y n a r o d o w e m u so c ja liz m o w i, k a to lik , n ie u zn a ją cy p o d z ia łó w r a so w y c h , zy sk a ł so b ie d o b rą o p in ię i z a u fa n ie p o lsk ie g o śr o d o w isk a , nie ty lk o lek a rsk ieg o . T a k a p o sta w a N ie m c a , b a czn ie o b se r w o w a n e g o p rzez m ie jsc o w e w ła d ze, s p o w o d o w a ła w k o ń c u fo rm a ln e o sk a r ż e n ie o P o le n freu n d sch a ft — stąd ty tu ł p a m ię tn ik a . S tröder z d u żą sy m p a tią p isze o w ielu lek a r z a c h -P o la k a c h , w sp o m in a m .in . p r o fe so r a K sa w e r e g o L e w k o w ic z a o ra z d o k to r ó w T a d eu sza N o w a k a , J u lian a A le k sa n d r o w ic z a (p ó ź n ie jsz e g o p r o fe so r a ) i S ta n isła w a M u ch ę. O s o b n e ro zd zia ły p a m ię tn ik a d o ty c z ą p r o fe so r a J ó zefa K o str z e w sk ie g o , sp ecja listy c h o r ó b z a k a źn y ch o r a z F ra n ciszk a G rö era , p r o fe so r a ped iatrii U n iw e r sy te tu L w o w sk ie g o . S p o r o m iejsca zajm uje o p is „ S o n d e r a k tio n K r a k a u ” ; w p ra w d zie a u to r nie b yl jej n a o c z y n y m św ia d k iem lecz p rzed sta w ił to w y d a rzen ie z d u żą d o k ła d n o ś c ią i n ie b ez w yraźnej d e z p a r o b a ty d la p o c z y n a ń w ła d z h itler o w sk ich w o b e c n au k i p o lsk iej. In teresu jące są też u w a g i S trö d era o gen era ln y m g u b ern a to r ze H a n sie F ra n k u o ra z o a n ty p o ls k ic h za rzą d ze n ia ch o k u p a c y jn y c h d o ty c z ą c y c h leczn ictw a . N a jisto tn ie jsz e w k siążce są jed n a k w sp o m n ie n ia o cod zien n ej p racy p ed ia tr y w k lin ic e, o b ezp o śr ed n ic h z w ią z k a c h z p o lsk ą m e d y c y n ą i m ieszk a ń ca m i K r a k o w a . O sta tn ie m iesią ce w o jn y sp ęd ził a u to r w J en ie, a n a stęp n ie n a d z o r o w a ł o p iek ę lek a rsk ą n ad d ziećm i z w ie lu krajów E u ro p y w b y ły m o b o z ie k on cen tr a cy jn y m w B u ch en w a ld zie. W p ó źn iejszy ch la ta ch o d n o w io n e z o sta ły k o n ta k ty p a m ię tn ik a rza z k ra k o w sk im śr o d o w isk ie m lek arskim . M . in. w ro k u 1977 był h o n o r o w y m g o śc ie m S zp ita la D z ie c ię c e g o w K r a k o w ie z o k a zji setnej r o czn icy p o w sta n ia tej in stytu cji. 18 p a źd ziern ik a 1978 ro k u za sw o ją p o sta w ę i z a słu g i p r o fe so r J o se f S trö d er w y r ó ż n io n y z o sta ł, ja k o p ierw szy N ie m ie c , ty tu łe m d o k to r a
h on oris cau sa k rak ow sk iej A k a d e m ii M ed y czn ej. „ P r z e sz ło ść ta — ja k za u w a ż y ł p a m ię tn ik a rz — nie
m o ż e b o w ie m z o s ta ć p rzek reślo n a d la te g o ty lk o , że ju ż się sk o ń c z y ła ” .
W . W.
S ta n isła w K o w a l c z y k , L u b e ls k ie T o w a r z y stw o L e k a rs k ie 1874— 1 9 5 1 , L u b els k ie T o w a r z y stw o N a u k o w e , P race W y d zia łu B io lo g ii, M o n o g r a fie t. X I , P a ń stw o w e W y d a w n ic tw o N a u k o w e , W a rsza w a — Ł ó d ź 1987, s. 133, ilustr.
Jest to zarys d ziejó w L u b elsk ie g o T o w a r z y stw a L e k a r sk ieg o . Z a ło ż o n e w 1874 r., p o k ilk u letn ich sta ra n ia ch m iejsco w y ch lek a rzy , p o w sta ło o n o ja k o d ru gie p r o w in cjo n a ln e to w a r z y stw o lek arskie w K r ó le stw ie P o lsk im (p o T o w a r z y stw ie L ekarsk im w P ło c k u , u tw o r z o n y m w 1872 r.). P o m im o re g io n a ln e g o za sięg u p r o w a d z iło r ó ż n o r o d n ą i zn a czą cą d zia ła ln o ść: regu larn e p o sie d z e n ia z w y g ła sz a n iem refera tó w i d e m o n str o w a n ie m p r z y p a d k ó w c h o r o b o w y c h , u tr zy m y w a n ie k o n ta k tó w z lek arzam i i o rg a n iza cja m i lek arskim i w kraju i za gran icą, u d zia ł w w ielu p rzed sięw zięcia ch sp o łe c z n y c h , e k o n o m ic z n y c h i k u ltu ra ln y ch . J e g o c z ło n k o w ie p u b lik o w a li liczn e p ra ce n a u k o w e w e
634
ZA PISK Iw ła sn y ch w y d a w n ictw a ch T o w a r zy stw a i in n y ch c z a so p ism a c h fa ch o w y ch . W a żn ą fo rm ą a k ty w n o ści z rze szo n y ch w nim c z ło n k ó w b y ło u c z e stn ic tw o w k ra jo w y ch i m ię d z y n a r o d o w y c h zjazd ach i k o n g resa c h lek arskich . W d z ia ła ln o śc i n a u k o w ej T o w a r zy stw a isto tn ą rolę p ełn iła g r o m a d z o n a n iem al o d ch w ili je g o p o w sta n ia b ib lio te k a fa c h o w a (d o 1939 r. liczy ła o n a o k o ło 14 ty sięcy to m ó w ). Z n a cz n a c z ęść o w y c h z b io r ó w u leg ła r o zp ro szen iu w la ta ch ok upacji; p o z o s ta łe k sią żk i przyjęła w 1950 r. n o w o p o w sta ła b ib lio te k a A k a d e m ii M ed y czn ej w L u b lin ie. P o k ilk uletn iej w ojennej p rzerw ie T o w a r z y stw o w z n o w iło d z ia ła ln o ść 17 g ru d n ia 1944 r., lecz s to p n io w o o g r a n ic z o n o ją d o za g a d n ie ń ściśle n a u k o w y c h . Z d a n iem a u to r a n a ty m o g ra n iczen iu z a w a ż y ło u tw o rzen ie w L u b lin ie W y d zia łu L e k a r sk ieg o U M C S . W ielu p r a c o w n ik ó w n a u k o w y c h W y d zia łu z o s ta ło czło n k a m i T o w a r z y stw a . M . in. n a zeb ran iu rea k ty w u ją cy m p rzyjęto prof. F elik sa S k u b isz e w sk ie g o , chirurga, p ó ź n ie jsz e g o p rezesa T o w a r z y stw a w la ta ch 1947— 1948 o ra z p ierw szeg o rek to ra A k a d em ii M ed y czn ej w L u b lin ie w latach 1950— 1959.
W a żn ą d zied zin ą p rac T o w a r zy stw a , z w ła sz c z a w ok resie za b o ru , b y ło z w a lc z a n ie ch o r ó b za k a ź n y c h — u d zia ł w szczep ien ia ch p r z e c iw o sp o w y c h , w a lk a z ep id em ia m i c h o le r y w latach 1892— 1915, o g ra n icza n ie ep id em ic zn y ch sk u tk ó w d zia ła lń w o jen n y ch lat 1914— 1920. Z n a cz n e były zasługi T o w a r z y stw a d la p o d n ie sien ia sta n u sa n ita m o -h ig ie n ic z n e g o m ia sta L u b lin a , sz c z e g ó ln ie dla z a ło ż e n ia sieci w o d o c ią g o w e j w k o ń c u X I X w ., a ta k ż e w sp ó ło rg a n iza c ja i u c z e stn ic tw o w w y sta w ie r o ln iczo -p rzem y sło w ej w 1901 r. i w y sta w ie h igien iczn ej w 1908 r. P o n a d to ju ż w 1876 r. staran iem T o w a r z y stw a o tw a r to p ierw sze a m b u la to riu m , u d zielające b ezp łatnej p o m o c y lekarskiej n ie z a m o ż n ym c h o r y m . W la ta ch p ó źn iejszy ch p o w sta ły trzy d a lsze a m b u la to ria p rzy szp ita ln e, a liczb a u d ziela n y ch w n ich p o ra d sięgała 10 ty sięcy ro czn ie. T o w a r z y stw o o p r a c o w a ło k ilk a p ro jek tó w o rgan izacji słu żb y zd ro w ia w g m in a c h (ża d en n ie z o s ta ł z r ea lizo w a n y ), p r o w a d z iło też d z ia ła ln o ść sp o łe c z n o -o ś w ia to w ą , o r g a n iz o w a ło p o p u la r n o n a u k o w e o d c z y ty , p o m o c d la sz k o ln ic tw a , w sp ier a ło p o lsk i p rzem y sł m ed y czn y i ud ział lek arzy w ż y c iu p o lity cz n y m kraju. Z n a m ien n e je st, iż p ierw szym m inistrem p o w o ła n e g o d ek retem R a d y R egen cyjn ej K r ó le stw a P o lsk ie g o M in isterstw a Z d ro w ia P u b lic z n e g o , O p iek i S p ołeczn ej i O ch ro n y P racy z o s ta ł dr W ito ld C h o d ź k o , n e u r o lo g i p sych iatra, c z y n n y w L u b lin ie w latach 1901— 1907 (p e łn ił funkcję b ib lio tek a rza T o w a r z y stw a ). In n ą zn a n ą p o sta c ią w ży ciu p o lity cz n y m L u b lin a b y ł dr M ieczy sła w B iernacki, d zia ła cz n ie p o d le g ło śc io w y i p u b lic y sta , w la ta ch 1935— 36 p rezes T o w a r zy stw a .
W p ra cy za b ra k ło d o k ła d n ej d a ty fo r m a ln e g o za p rzesta n ia prac T o w a r z y stw a (p o d a n o ty lk o d a tę ro czn ą — 1951), w zw ią zk u z u tw o rzen iem P o lsk ie g o T o w a r zy stw a L e k a r sk ieg o . W n ow ej stru k turze o rgan izacyjn ej L u b elsk ie T o w a r z y stw o L ek arsk ie sta ło się O d d zia łem W o jew ó d zk im P T L , je d n a k ż e z za c h o w a n ie m sw ojej d o ty c h c z a so w e j n a zw y , c o sta n o w iło p o tw ie rd zen ie i u zn a n ie z n a c z ą c e g o d o r o b k u n a u k o w e g o , sp o łe c z n e g o i k u ltu ra ln eg o T o w a r zy stw a .
U z u p e łn ie n ie p racy sta n o w ią a n ek sy (listy sk ła d u za rzą d ó w T o w a r z y stw a , c z ło n k ó w h o n o r o w y c h i rzec zy w isty ch o r a z k o r e s p o n d e n tó w i w sp ierających (sp isy te są n iestety o b a r c z o n e liczn ym i b łęd am i k o rek ty ).
P raca w y p o sa ż o n a je st w b o g a tą b ib lio g r a fię, o b ejm u jącą b lisk o 2 5 0 p o zy cji.
W . W.
Z a p is k i o p ra c o w a li: M arian D y g o ( M . D . ) , H a lin a G ó rsk a ( H . G . ) , M ic h a ł K o p c z y ń s k i ( M . K . ) , J e r z y S k o w ro n ek ( J .S .) . A n d rzej S zw a rc ( A .S .) , W acław U rban ( W .U .) , W ło d zim ie rz W itcza k ( W . W .). A n d r ze j W y ro b isz ( A . W .).
!["Lubelskie Towarzystwo Lekarskie 1874-1951", Stanisław Kowalczyk, Warszawa 1987 : [recenzja]]()