Szwarc, Andrzej
"Droga do sławy. Ignacy Paderewski w
latach 1860-1902", Andrzej Piber,
Warszawa 1982 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 74/2, 417-418
1983
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P I S K I 417
sowych i tyleż mniej więcej w ydaw nictw materiałowych oraz parę zespołów arch i walnych, które stanowiły bazę źródłową. Wykaz cytowanych opracowań liczy kilka set pozycji w kilkunastu językach.
A. S.
Nationbuilding and the Politics of Nationalism. Essays on Austrian Galicia, red. A ndrei S. M a r k o v i t s і F rank E. S y s у n, H arvard
University Press, Cambridge, M assachusetts 1982, s. 345.
Zbiór studiów i szkiców, oparty na m ateriałach konferencji z. 1977 r. dotyczą cej dziejów Austro-W ęgier, do których dołączono kilka tekstów zamówionych spec jalnie dla niniejszego wydawnictwa. Przew ażają artykuły dotyczące kształtow ania się świadomości narodowej galicyjskich Ukraińców oraz prowadzonej przez nich 'działalności politycznej. Poświęcono, im aż siedem z 11 tekstów; niektóre z nich m ają ch arak ter przyczynków (np. J. P. H i m к a, „Voluntary A rtisan Associations and the U krainian National Movement in Galicia (the 1870s)”; L. R u d n y t z k y , „The Image of A ustria in the Works of Ivan F ranko”). Pozostałe dotyczą Pola ków (P. W a n d у с z, „The Poles in the Habsburg M onarchy'’) i Żydów (E. M e n d e l s o h n , „Jewish" Assim ilation in Lviv: The Case of Wilhelm Feldm an”; L. P. E v e r e t t , „The Rise of Jew ish National Politics in Galicia, 1905—1907”). Tom otw iera szkic A. S. M a r k o v i t s a o stosunku Wiednia do prowincji, który ma charakter naukowego eseju; zamyka go obszerny (s. 255—310) przegląd literatu ry i źródeł tyczących się historii Ukraińców galicyjskich w okresie 1843—1918, pióra P. R. M a g o c s i’ e g o. Książkę opatrzono indeksem geograficznym, osobowym i rzeczowym.
Do tekstów najbardziej interesujących z punktu widzenia polskiego czytelnika należy arty k u ł o procesach asym iliacyjnych wśród Żydów lwowskich. A utor u k a
zuje na dosyć szerokim tle, posługując się .przykładami z biografii W ilhelma Feld m ana, jak kierunek liberalno-asym ilacyjny, atakow any przez nacjonalistów oby dwu stron, stopniowo zamierał, by ostatecznie zaniknąć po I wojnie światowej. Oznaczało ito, zdaniem E. Mendelsohna, znaczne zahamowanie polonizacji Żydów; proces ten obejmował odtąd poszczególne jednostki, nie zaś całe grupy inteligencji żydowskiej.
A. S.
A ndrzej P i b e r, Droga do sławy. Ignacy Paderewski w latach
1860—1902, Państwowy Instytut Wydawniczy, W arszawa 1982, s. 678,
ilustr.
W szczegółowej, ujętej po kronikarsku biografii autor przedstaw ia losy w irtuo za, kompozytora i człowieka zabierającego głos w spraw ach publicznych choc nie
i parającego się jeszcze działalnością polityczną sensu stricto. Podstaw ę źródłową
stanow i obszerny, liczący prawie 45U0 jednostek archiw alnych zespół Archiwum Ignacego Paderewskiego, przechowywany w AAN. A. P i b e r cytuje ogromną liczbę uryw ków z listów, recenzji występów artystycznych i innych tekstów, na pisanych bądź przez samego Paderewskiego bądź przez osoby interesujące się tą postacią; cytaty stanowią około 1/3 objętości pracy. Ma ona zatem w artość głów nie dokum entacyjną, co podkreśla jeszcze 2330 przypisów, którym i jest opatrzona. Pomimo to au to r starał się nadać n a rra cji swobodny charakter, w yraźnie orientu jąc się także na masowego czytelnika.
418 Z A P I S K I
W rażenie to w zm agają jeszcze efektowne, publicystyczne tytuły rozdziałów. Przyczynia się do niego również fakt, że A. Piber obszernie inform uje o realiach politycznych, społecznych i gospodarczych, w których przyszło obracać się P ad e rewskiemu, poświęcając im czasami nazbyt wiele miejsca (np. fragm ent opisu jący koncerty m istrza w M eksyku Porfirio Diaza w 1900 roku).
Książkę uzupełnia indeks nazwisk, nazw geograficznych oraz tytułów czaso pism i utw orów muzycznych.
A. S.
Z dějin tex'ilu. Studie a materiály, „Sborník příspěvků к dějinám textilní a oděvni výroby v ČSSR”, svazek 3, Výzkumný ústav bavlňář- ský, Ostí nad Orlici 1982, s. 206.
Rozwój tzw. małej poligrafii spowodował nie tylko u nas pojaw ienie się licznych wydaw nictw specjalistycznych oraz regionalnych, trudno lub całkowicie niedostępnych w obrocie księgarskim, nieraz godnych uwagi badaczy interesujących się rozmaitymi sferam i nauki. Dzięki uprzejmości przyjaciół dotarł do mniej trzeci tom nieperiodycznego wydawnictwa Instytutu Badawczego Przemysłu B aw ełniar- skiego w Czechosłowacji, poświęconego przeszłości przemysłu włókienniczego i odzie żowego. Zawartość jego zasługuje na uwagę również polskich historyków.
Tom dzieli się na cztery działy: „Studia, artykuły i wspomnienia”, „M ateriały”, „Inform acje”, „L iteratura”. Dział pierwszy otw iera artykuł: Erik B o u z a , „Fryde ryk Engels wobec czeskich robotników ”. Jest to przyczynek do poznania niektórych opinii Engelsa, a także do jego biografii. N astępny artykuł jest przyczynkiem do dziejów regionalnych: Miroslav C h a u e r, „Produkcja włókiennicza i ruch robot niczy w regionach K rálic i Rokytnicy przed pierwszą w ojną św iatow ą”. Trzeci arty k u ł wywoła zainteresowanie historyków zajm ujących się przenikaniem kapi tałów obcych do Europy: Jiří N o v o t n ý , „Bawelniarskie pożyczki am erykańskie z 1919 r. a czechosłowacki przemysł baw ełniarski”. A utor w ykorzystał m. in. mało znane dotąd czechosłowackie archiw a bankowe. Te same archiwa, a także szereg innych (oprócz czechosłowackich także radzieckie i RFN) w ykorzystał Zdeněk S l á d e k , „Kontakty czechosłowackiego przem ysłu włókienniczego z ZSRR w okre sie m iędzywojennym (1919—1938)”. W jego świetle n a ponowne rozpatrzenie zasługi wałoby m. in. pytanie o szanse rozwoju stosunków handlowych polsko-radzieckich w latach międzywojennych. Kolejny artykuł jest w pewnej mierze uzupełnieniem po
przedniego. Ladislav H l a d k ý , „Wywóz wyrobów Zakładów Włókienniczych M autnera S. A., Praga, do Związku Radzieckiego w latach 1925—1926”. Je st on oparty przede wszystkich na archiw ach tej firmy. Pozostałe arty k u ły tego działu, to: Jiří' P r o c h á z к a, „Przemysł włókienniczy północnych Czech w okresie dyk tatu monachijskiego”; Ja n D a n i e l i s , „Czechosłowacki przemysł włókienniczy i odzieżowy w latach 1938—1949”; V ratislav K e j d a n a , „Udział w łókniarzy okrę gu Náchod w kolektywizacji rolnictw a”. W dziale drugim znalazły się przeglądy na tem at zmian organizacyjnych przemysłu baw ełniarskiego w Czechosłowacji oraz stanu badań nad historią przemysłu włókienniczego w Czechosłowacji. Dział trzeci zawiera m .in. inform acje związane z tradycjam i przem ysłu włókienniczego, a dział czw arty obejm uje recenzje literatu ry dotyczącej zagadnień interesujących w ydaw ców tej publikacji. Na uwagę zasługują zwłaszcza te z nich, które są poświęcone publikacjom regionalnym.
