Stomatologia praktyczna
W poprzedniej części artykułu opi- sano złożony charakter wtłocze- nia zęba na skutek urazu. Ogólnie omówiono również metody leczenia w zależności od stopnia wtłoczenia zęba i stopnia dojrzałości korzenia.
Szerzej opisano leczenie polegają- ce na oczekiwaniu na samoistną re- erupcję oraz metodę repozycji chi- rurgicznej. W tej części artykułu au- torki skupiły się na omówieniu le- czenia zębów stałych wtłoczonych metodą repozycji ortodontycznej.
Leczeniem uznawanym za korzystne dla gojenia się ozębnej jest repozycja ortodontyczna. Może być ona wspo‑
magana delikatnym, chirurgicznym uwolnieniem zęba z blokady kostnej w znieczuleniu miejscowym (bez ru‑
chów obrotowych, by nie pogłębiać urazu) (1‑3). Po luksacji chirurgicz‑
nej zalecane jest rozpoczęcie repo‑
zycji ortodontycznej dopiero następ‑
nego dnia ze względu na koniecz‑
ność opanowania krwawienia, aby utrzymać pole zabiegowe w sucho‑
ści podczas przyklejania zamków (2, 4). Istnieje teoria, że w przypadku intruzji ciężkiego stopnia wczesna repozycja ortodontyczna wspoma‑
gana chirurgicznie może zapobie‑
gać wystąpieniu ankylozy (5). Luk‑
sacja chirurgiczna przed repozycją
Leczenie pourazowej intruzji zęba
stałego ze szczególnym uwzględnieniem repozycji ortodontycznej
Przegląd piśmiennictwa (część II)
Ilona Wieczkowska1, Anna Jarząbek1, Hanna Bielawska ‑Victorini2, Magdalena Gońda ‑Domin1, Marlena Sołtysik ‑Drebot1, Karolina Węsierska1
Treatment of traumatic intrusive luxation of permanent teeth with orthodontic repositioning – review of the literature (part II) Praca recenzowana
1Zakład Stomatologii Dziecięcej PUM w Szczecinie Kierownik: dr n. med. Joanna Manowiec
2Katedra i Zakład Ortodoncji PUM w Szczecinie Kierownik: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Woźniak Adres do korespondencji: dr n. med. Ilona Wieczkowska
Zakład Stomatologii Dziecięcej PUM, al. Powstańców Wielkopolskich 72 70‑111 Szczecin
tel.: (91) 466 17 30 e ‑mail: zstdz@pum.edu.pl Streszczenie
W drugiej i ostatniej części artykułu autorki skoncentrowały się na opisaniu leczenia po- urazowych intruzji zębów stałych metodą repozycji ortodontycznej. Przedstawiono zalety i wady aparatów zdejmowanych i stałych stosowanych do ekstruzji zębów wtłoczonych.
Na podstawie opisów przypadków z piśmiennictwa przybliżono różne warianty przeprowa- dzania repozycji ortodontycznej z wykorzystaniem aparatów stałych.
Abstract
In the second and last part of the article the authors focused on the orthodontic repositioning as a method of treatment of traumatic intrusive luxations. The advantages and disadvantages of removable and fixed appliances used for this purpose were described. Moreover, on the basis of contemporary publications, various examples of orthodontic repositioning with fixed appliances were presented.
Hasła indeksowe: repozycja ortodontyczna, aparat zdejmowany, aparat stały
Key words: orthodontic repositioning, removable appliance, fixed appliance
i wsp. nad sztucznie wywołaną in‑
truzją zębów dojrzałych u psów do‑
wiodły, że korzystniejsza jest wcze‑
sna repozycja ortodontyczna w po‑
równaniu z repozycją ortodontycz‑
ną rozpoczętą po 7 dniach, ponie‑
waż powoduje ona mniejszego stop‑
nia resorpcję wymienną (ankylozę).
Leczenie endodontyczne z zastoso‑
waniem Ca(OH)2 przeprowadzono w obu grupach po 14 dniach. W tym samym doświadczeniu dowiedzio‑
no, że pozostawienie zębów bez re‑
pozycji powoduje masywną resorp‑
cję zapalną ich korzeni (6). Podob‑
ny pogląd dotyczący konieczności jak najszybszego rozpoczęcia re‑
pozycji ortodontycznej prezentują również inni badacze (2, 7). Z kolei metaanaliza wyników badań 22 in‑
trudowanych zębów, którą według określonych kryteriów przeprowa‑
dzili Medeiros i Mucha, bazując na pracach opublikowanych w la‑
tach 1974‑2008, uwidoczniła wyso‑
ki odsetek powodzeń zarówno re‑
pozycji ortodontycznej rozpoczętej do 7 tygodni od urazu, jak i po 3 mie‑
siącach od urazu (8).
Badacze podkreślają też koniecz‑
ność szybkiego prowadzenia ekstru‑
zji ortodontycznej intrudowanych zębów (3 tygodnie), która ma umoż‑
liwić odsłonięcie powierzchni pod‑
niebiennej zęba i rozpoczęcie le‑
czenia endodontycznego po 2 tygo‑
dniach od urazu (2, 4, 9, 10). Jak po‑
daje Proffit: „w ciągu 2 tygodni ząb intrudowany powinien zostać prze‑
sunięty w zakresie umożliwiającym dostęp leczenia endodontycznego – idealne byłoby ustawienie go w po‑
zycji sprzed urazu lub niedaleko tego
wet 8 miesięcy (14). We wspomnia‑
nej metaanalizie wyników uzyska‑
nych z publikacji na temat intru‑
zji autorstwa Medeiros i Muchy za‑
uważono, że czas trwania repozycji ortodontycznej rozpoczętej do 7 ty‑
godni po urazie jest krótszy niż re‑
pozycji rozpoczętej po 3 miesiącach od urazu (5‑28 tygodni vs. 48‑107 ty‑
godni) (8).
Zalecane siły stosowane w eks‑
truzji zębów podczas konwencjo‑
nalnego leczenia ortodontycznego powinny mieścić się w przedzia‑
le 30‑75 g (15) lub 35‑60 g (7), przy czym wartości niższe dotyczą zębów siecznych, a wyższe zębów wielo‑
korzeniowych (7). Według Pietru‑
skich do powolnej ekstruzji docho‑
dzi przy zastosowaniu siły o warto‑
ści 25‑30 g, a do ekstruzji szybkiej – gdy siła przekracza 50 g, co nie‑
sie ze sobą ryzyko przerwania włó‑
kien ozębnej, ankylozy lub resorp‑
cji korzenia (16). Proffit podaje rów‑
nież, że wydłużanie zęba o 1 mm/ty‑
dzień nie uszkadza więzadeł przy‑
zębia (7).
Z kolei siły ortodontyczne wyko‑
rzystywane do celów repozycji or‑
todontycznej zębów wtłoczonych muszą być wyższe niż te stosowane w konwencjonalnym leczeniu orto‑
dontycznym. Ekstruzję zęba w kon‑
wencjonalnym leczeniu ortodontycz‑
nym uzyskuje się przez pociąganie zdrowej ozębnej z następową prze‑
budową kości i przemieszczaniem przyczepu dziąsłowego (ząb „prze‑
mieszcza się wraz z kością”). W repo‑
zycji ortodontycznej celem jest przy‑
wrócenie pozycji zęba sprzed urazu, przy czym jego aparat zawieszenio‑
eksperymentalnych wykonywanych na psach stosowano siły ekstrudują‑
ce o wartościach 100 g (6), a nawet 300 g (3). Jednak gdy repozycja orto‑
dontyczna nie jest wykonywana na‑
tychmiastowo, zalecane wartości sił są niższe (19). Jang i wsp. opisali le‑
czenie chirurgiczno ‑ortodontyczne znacznie wtłoczonego i niedojrzałe‑
go zęba 21. Wykonali oni częściową repozycję chirurgiczną zęba (do po‑
ziomu zdrowej kości), przykleili gu‑
ziczek na jego powierzchni wargo‑
wej, na który założyli ligaturę stalo‑
wą, a następnie dokleili ją kompozy‑
tem do zęba 12 (rodzaj szynowania).
Po miesiącu rozpoczęli ekstruzję or‑
todontyczną zęba, działając siłą nie większą niż 20 g na ząb (moduł ela‑
styczny dowiązany do łuku wargo‑
wego w górnym aparacie zdejmowa‑
nym). Ekstruzja ortodontyczna trwa‑
ła 7 miesięcy (20).
Do celów repozycji ortodontycz‑
nej wykorzystuje się aparaty zdejmo‑
wane lub stałe. Wybór metody za‑
leży od stopnia współpracy pacjen‑
ta, stanu zębów sąsiadujących z ura‑
zem (uszkodzenia pourazowe, braki zębów podczas wymiany uzębienia) czy uwarunkowań ekonomicznych.
Opisywane w publikacjach rodzaje aparatów zdejmowanych to m.in.:
Płyta Hawleya ze zmodyfiko‑
wanym łukiem wargowym z pętelką (pojedynczą lub podwójną) albo ha‑
czykiem oraz z guziczkiem przykle‑
jonym jak najbardziej przyszyjkowo na powierzchni wargowej wtłoczo‑
nego zęba, pomiędzy którymi rozpi‑
na się moduł elastyczny (na kształt liczby 8). W celu zwiększenia dy‑
stansu haczyk może być montowa‑
Stomatologia praktyczna
ny od strony podniebiennej w apa‑
racie górnym (19, 20) lub od strony językowej w zdejmowanym apara‑
cie dolnym (21).
Płyta Hawleya z łukiem wargo‑
wym o grubości 0,7 mm rozciętym między górnymi zębami siecznymi, tak by tworzył on ramię aktywnej sprężyny. Ramię to umieszcza się nad przyklejonym guziczkiem/zam‑
kiem, na który wywiera ono nacisk, powodując ekstruzję zęba. Aktywa‑
cji sprężyny dokonuje się co 2‑3 ty‑
godnie (8, 13, 22).
Zaletami aparatów zdejmowa‑
nych wykorzystywanych w leczeniu intruzji pourazowej są: łatwość ich wykonania, niewielki koszt, krót‑
ki czas spędzony przez pacjenta na fotelu stomatologicznym, a tak‑
że możliwość ich wykorzystania w uzębieniu mieszanym. Siły re‑
akcji przenoszone są przez akrylo‑
wą płytę na błonę śluzową podnie‑
bienia, a nie na sąsiednie zęby. Nie‑
stety fizjologiczna eksfoliacja zębów lub ich zwiększona ruchomość po‑
przedzająca eksfoliację kompliku‑
ją terapię tą metodą. Efekty lecze‑
nia zależą też od współpracy pa‑
cjenta, jego dbałości o higienę jamy ustnej, a same aparaty mają ograni‑
czenia w zastosowaniu, ponieważ nie umożliwiają wszystkich ruchów zęba (13, 21). Chaushu i wsp. pole‑
cają aparaty zdejmowane w leczeniu intruzji jednego zęba (maksymalnie dwóch zębów) (13). Z kolei apara‑
ty stałe są uniezależnione od współ‑
pracy pacjenta i umożliwiają bar‑
dziej precyzyjne przemieszczenia zęba. Chaushu i wsp. zalecają ich stosowanie, gdy urazowej intruzji uległ więcej niż jeden ząb (13). Poza tym sztywne i grube łuki mają też szynujący wpływ na zęby, które do‑
znały urazu (13, 23). Według Chau‑
shu i wsp. jako aparaty retencyj‑
ne po repozycji ortodontycznej po‑
winny być stosowane retainery sta‑
łe, a nie aparaty zdejmowane, któ‑
re nie zapobiegną pionowemu prze‑
mieszczaniu się zęba. Autorka nie uważa jednak retencji po repozycji ortodontycznej za obligatoryjną (13).
W publikacjach zawierających opisy przypadków leczenia intruzji poura‑
zowych panuje pod tym względem duża różnorodność, co przedstawio‑
no w dalszej części pracy.
Według Proffita ekstruzja w kon‑
wencjonalnym leczeniu ortodon‑
tycznym jest najłatwiejszym do osią‑
gnięcia ruchem, zatem do jej uzy‑
skania wystarcza tylko proste zako‑
twiczenie na zębach sąsiednich. Au‑
tor proponuje stosowanie stalowego łuku stabilizującego (0,019 x 0,025”
lub 0,021 x 0,025”), zaczepu na zę‑
bie ekstrudowanym (guziczek, za‑
mek) oraz rozpiętego między nimi wyciągu elastycznego (7, 24). Opcjo‑
nalnie zamiast wyciągu można za‑
stosować łuk elastyczny „na bara‑
na” (7, 25). W przypadku zębów wymagających ortodontycznej re‑
pozycji po intruzji opisywane w pi‑
śmiennictwie leczenie z zastosowa‑
niem aparatów stałych jest podob‑
ne (26).
Przegląd metod leczenia pourazowej intruzji
z wykorzystaniem aparatów stałych
Wśród aparatów stałych do eks‑
truzji ortodontycznej zębów wtło‑
czonych wykorzystuje się następu‑
jące rozwiązania:
1) Zamki przykleja się na zęby sąsiadujące z zębem wtłoczonym i wprowadzany jest w nie częścio- wy łuk podstawowy. Ząb w intru- zji ma przyklejony zamek lub za- czep ortodontyczny (np. guziczek
lub cleat), który jest dowiązany do łuku modułem elastycznym lub ligaturą stalową.
Golpayegani i Tadayon opisali przypadek leczenia ciężkiej intru‑
zji zęba 11 u 10 ‑letniej pacjentki.
Dziewczynka miała po 10 dniach od urazu wykonany zabieg chirur‑
giczny, który umożliwił rozpoczę‑
cie leczenia endodontycznego zęba 11 oraz przyklejenie zamka ortodon‑
tycznego do powierzchni wargowej korony. Na następnej wizycie zace‑
mentowano pierścienie na zębach 55 i 65 oraz zamki na zębach: 53, 12, 21, 22, 63. Umieszczono w nich okrągły łuk 0,018”, do którego do‑
wiązano ligaturą stalową zamek na zębie 11. Dwa miesiące po urazie ligaturę zastąpiono nicią elastycz‑
ną, ponieważ uznano, że repozycja zęba następuje zbyt wolno. Po 4 mie‑
siącach ząb powrócił do swojej po‑
zycji sprzed urazu. Zamek na zębie 11 repozycjonowano i przez kolej‑
ne 2 miesiące kontynuowano kory‑
gowanie pozycji zęba. Następnie – w celu retencji – wykonano pacjent‑
ce płytę Hawleya z zaleceniem użyt‑
kowania jej przez następny rok. Au‑
torzy zwrócili także uwagę, że pod‑
czas leczenia aparatem stałym ko‑
nieczne jest zachowanie stabilności zakotwienia, którą można uzyskać, stosując łuk krawężny, a w przypad‑
ku łuku okrągłego – łuk o większej grubości (27).
Z kolei według artykułu Roberts i wsp. – zamki naklejono na umiar‑
kowanie intrudowany i niedojrzały ząb 11 oraz zęby 53, 54, 21, 63, 64, a na zębach 16 i 26 zacementowa‑
no pierścienie. W leczeniu zastoso‑
wano okrągły łuk 0,016” NiTi (Niti‑
nol), do którego dowiązano zamek na zębie 11. Delikatna siła ekstru‑
dująca pozwoliła zakończyć lecze‑
nie w ciągu 4 tygodni (1).
ale jest on połączony z pozostały- mi zamkami drugim, bardziej ela- stycznym łukiem metodą „na ba- rana”.
Umesan i wsp. opisali leczenie or‑
todontyczne pacjenta z prawie całko‑
witą urazową intruzją niedojrzałego zęba 21, u którego doszło do zatrzy‑
mania procesu reerupcji. Zastoso‑
wali oni oba przedstawione powyżej warianty leczenia aparatami stałymi.
Ekstruzję ortodontyczną rozpoczęto po 9 tygodniach od urazu. Do zębów 12, 11, 22 przyklejono zamki (slot 0,022”), a do powierzchni podnie‑
biennej zęba 21 przyklejono cleat.
Początkowo wykorzystano częścio‑
wy łuk stalowy 0,018”, do którego dowiązano cleat przy użyciu ligatury stalowej. Następnie po 6 tygodniach i częściowej ekstruzji zęba 21 cle‑
at usunięto, a na powierzchni war‑
gowej przyklejono zamek. Łuk pod‑
stawowy zamieniono na łuk stalowy 0,016” ze stopniem omijającym ząb 21. Zamki połączono łukiem 0,014”
NiTi (Nitinol) metodą „na barana”
i kontynuowano leczenie przez ko‑
lejne 6 tygodni. Następnie założono łuk 0,018” NiTi. Po 4 tygodniach re‑
pozycjonowano zamek na zębie 21, aby doprowadzić do przekorygowa‑
nia jego pozycji w celu zapobieżenia nawrotowi intruzji i tą metodą kon‑
tynuowano leczenie przez kolejny miesiąc. Łączny czas leczenia orto‑
dontycznego wyniósł około 5 mie‑
sięcy (23).
3) Zamki przykleja się na ząb in- trudowany i zęby z nim sąsiadują- ce. W sloty zamków wprowadza się elastyczny łuk niklowo ‑tytanowy (NiTi).
i 63, w których umieścili łuk 0,014”
NiTi. Wizyta kontrolna odbyła się po 4 tygodniach, a ekstruzję pomyśl‑
nie zakończono 6 tygodni później.
Interesujące jest to, że przypadek ten był powikłany jeszcze obecno‑
ścią 2 mezjodensów, które usunię‑
to chirurgicznie w późniejszym ter‑
minie (28).
4) Łuk podstawowy przykleja się materiałem kompozytowym do zę- bów sąsiadujących z zębem wtło- czonym (szyna elastyczna). Ząb w intruzji ma przyklejony np. guzi- czek, który jest dowiązany do łuku ligaturą elastyczną (13, 29, 30).
Oulis i wsp. opisali przypadek re‑
pozycji ortodontycznej całkowicie in‑
trudowanych i niedojrzałych zębów 11 i 12, poprzedzonej ich luksacją chirurgiczną. Urazowi temu towa‑
rzyszyło również złamanie wyrost‑
ka zębodołowego oraz nadwichnię‑
cie zębów 21 i 22. W celu leczenia za‑
cementowano pierścienie na zębach 16, 26, a w ich rurkach umieszczono stalowy łuk krawężny 0,018 x 0,025”
z dogięciem poniżej zęba 12. Zęby 53, 21, 22 zostały przyklejone do łuku materiałem kompozytowym (szyna), a na uwolnionych z blokady kostnej zębach 11 i 12 przyklejono zaczepy, następnie zaś połączono je z łukiem wyciągami elastycznymi (wymia‑
na co 5 dni). Ekstruzja ortodontycz‑
na zakończyła się po 3 tygodniach, a szynę zdjęto po 2 miesiącach. Osta‑
tecznej korekty ustawienia zębów do‑
konano, przyklejając zamki na górne zęby sieczne i stosując łuk krawężny 0,016” NiTi (2).
Ekstruzja zęba wtłoczonego przed‑
stawioną powyżej metodą (szyna +
zawierającej wytyczne dotyczące le‑
czenia wszystkich typów urazów zę‑
bów (29).
5) Zamki przykleja się na zębach w łuku przeciwstawnym do zęba wtłoczonego. Pomiędzy zaczepem na tym zębie a łukiem rozpina się elastyczny wyciąg międzyszczęko- wy.
W przypadku gdy ząb/zęby sąsia‑
dujące z wtłoczonym zębem wyma‑
gają szynowania, ponieważ również doznały urazu, np. nadwichnięcia czy złamania korzenia, alternaty‑
wą może być metoda opisana przez Oulisa i wsp. Autorzy założyli czę‑
ściowy aparat stały w łuku dolnym (zamki na zębach 33‑43, łuk okrą‑
gły), a międzyszczękowy wyciąg ela‑
styczny rozpięli pomiędzy łukiem a zaczepem na umiarkowanie wtło‑
czonym zębie 12. Zęby 11, 21, 22, 63 zszynowano metodą przykleje‑
nia łuku kompozytem i nie obciąża‑
no ich żadnymi siłami. Wyciąg mię‑
dzyszczękowy wymieniano 2 razy dziennie, a repozycja ortodontyczna została zakończona po 4 tygodniach z następową trzymiesięczną reten‑
cją (stalowy łuk 0,016” przyklejony na zębach przednich szczęki) (2).
6) Zamki przykleja się na wszyst- kie zęby stałe (łącznie z wtłoczony- mi), a siłę ortodontyczną generują pętle ekstrudujące w aparacie Ed- gewise.
W pracy, którą opublikowali Cala‑
sans ‑Maia i wsp., dotyczącej lecze‑
nia pourazowej intruzji czterech zę‑
bów siecznych szczęki u 50 ‑letniego mężczyzny, znajduje się opis sekwen‑
cji zastosowanych łuków stalowych w technice Edgewise z pętlami ekstru‑
Stomatologia praktyczna
dującymi: 0,012; 0,014; 0,016 i 0,018”
w zamkach o slocie 0,022” wraz z pier‑
ścieniami na pierwszych zębach trzo‑
nowych stałych. Leczenie rozpoczę‑
to tydzień po urazie, a łuki były wy‑
mieniane co 15 dni. Zęby powróciły do swojej pierwotnej pozycji po 8 ty‑
godniach leczenia z 16 ‑tygodniowym okresem retencji. Leczenie endodon‑
tyczne rozpoczęto po 10 dniach od za‑
stosowania sił ortodontycznych, któ‑
re umożliwiły dostęp do korony, a de‑
zynfekcję wodorotlenkiem wapnia za‑
kończono po 8 miesiącach i wypeł‑
niono kanały gutaperką i uszczelnia‑
czem (5).
7) Na drugich zębach trzono- wych mlecznych lub pierwszych trzonowych stałych cementuje się pierścienie z dolutowanym łukiem podniebiennym oraz umieszczo- nym w rurkach policzkowych łu- kiem wargowym. Pomiędzy tym ostatnim a zaczepem na zębie wtło- czonym rozpina się moduł elastycz- ny lub ligaturę stalową (13).
Chaushu i wsp. opisali przypa‑
dek leczenia ciężkiej intruzji czte‑
rech górnych zębów siecznych u 8 ‑letniej pacjentki z porażeniem czterokończynowym i porażeniem mózgowym oraz towarzyszącą wadą klasy II/1, powikłaną nadzgryzem.
U pacjentki tej zacementowano pier‑
ścienie na zębach 16 i 26 wraz z do‑
lutowanym łukiem podniebiennym.
W rurkach od strony policzkowej umieszczono łuk wargowy (ang. self‑
‑supporting labial arch), do które‑
go dowiązano zaczepy ortodontycz‑
ne przyklejone na zębach siecznych górnych. Repozycję ortodontyczną ukończono po 3 miesiącach, z na‑
stępowym pozostawieniem aparatu jako retainera i szyny przez kolejne 2 miesiące (13).
Z kolei w publikacji Spaldinga i wsp. opisano leczenie ciężkiej in‑
truzji zębów 11 i 21 oraz łagodnej in‑
truzji zęba 12 u dziewczynki w wie‑
ku około 7 lat. Po 7 tygodniach bez‑
owocnego oczekiwania na reerup‑
cję autorzy zacementowali pierście‑
nie na kłach i drugich zębach trzo‑
nowych mlecznych pacjentki, z do‑
lutowanym okrągłym, grubym łu‑
kiem. Pomiędzy zaczepami na zę‑
bach siecznych a łukiem rozpię‑
to moduły elastyczne, działające na każdy ząb z siłą 100 g. Repozycja ortodontyczna trwała niecałe 6 tygo‑
dni, po czym aparat usunięto. Re‑
tencję uzyskano przez przyklejenie łuku plecionego (ang. twisted multi‑
strand wire) 0,0195” na powierzch‑
ni wargowej zębów szczęki na 3 mie‑
siące (31).
8) Na stałych pierwszych trzo- nowych zębach szczęki cementuje się pierścienie z łukiem tzw. języ- kowym, do którego przymocowane są sprężyny ekstrudujące zęby.
W artykule, który opublikowa‑
li Tome i wsp., opisano repozy‑
cję ortodontyczną zębów 23 i 24 u 22 ‑letniego pacjenta, które ule‑
gły intruzji w stopniu umiarkowa‑
nym na skutek wypadku komunika‑
cyjnego. Po 2 miesiącach od urazu, po zakończonej hospitalizacji, pa‑
cjent ten zgłosił się do leczenia sto‑
matologicznego. Zęby 21 i 22 mu‑
siały zostać usunięte z powodu zła‑
mania korzeni. Na zębach 16 i 26 zacementowano pierścienie, w któ‑
re wprowadzono łuk tzw. języko‑
wy zaopatrzony w sprężyny do eks‑
trudowania zębów 23 i 24. Ekstru‑
zja ortodontyczna trwała 4 miesią‑
ce. Po tym czasie zdjęto łuk języko‑
wy, zęby 23‑25 połączono od strony policzkowej retainerem i zaopatrzo‑
no pacjenta w aparat zdejmowany.
Pacjent nadal pozostawał pod opie‑
ką lekarza ortodonty, ponieważ wy‑
magał dalszego leczenia ze wzglę‑
du na istniejącą jeszcze przed ura‑
zem wadę zgryzu. Przeprowadzo‑
no również leczenie endodontycz‑
ne zębów 11, 23 i 24 oraz leczenie implantologiczno ‑protetyczne (11 – korona protetyczna, 21 i 22 – im‑
planty) (32).
W przypadkach intruzji poddzią‑
słowych, aby umożliwić przykleje‑
nie zaczepu, można uprzednio wy‑
konać gingiwektomię. Jednak zabieg wykonany od strony wargowej może skutkować wytworzeniem nieeste‑
tycznej recesji (18). Innym sposo‑
bem jest odpreparowanie płata chi‑
rurgicznego, przyklejenie zaczepu na zębie, a następnie dowiązanie złotego łańcuszka lub ligatury sta‑
lowej i przyszycie z powrotem pła‑
ta (20).
W sytuacji, kiedy ząb doznał in‑
truzji w trakcie leczenia ortodon‑
tycznego lub tuż przed jego rozpo‑
częciem, zalecane jest powstrzyma‑
nie się od aktywnego leczenia orto‑
dontycznego pacjenta przez co naj‑
mniej 6 miesięcy (33) lub nawet przez rok (12, 26).
Zęby, które uległy urazowej in‑
truzji i następnie ankylozie, stano‑
wią znaczny problem leczniczy. Pró‑
ba ich ekstruzji będzie się wiązała z intruzją sąsiednich zębów, ponie‑
waż ankylotyczny ząb stanowi ro‑
dzaj zakotwienia (25). Aby możliwa była ekstruzja ortodontyczna takie‑
go zęba, należy najpierw poddać go luksacji chirurgicznej lub osteoge‑
nezie dystrakcyjnej (osteotomia an‑
kylotycznego zęba wraz z otaczają‑
cą kością) (34, 35).
Podsumowanie
Wtłoczenie zęba stałego jest poważ‑
nym urazem, powodującym uszko‑
dzenia wielu tkanek. Złożony cha‑
rakter tego urazu, różny stopień
on trudny do leczenia. Każdy przy‑
padek wymaga indywidualnego po‑
dejścia, a nierzadko wielospecjali‑
stycznego leczenia. Leczenie po‑
mowane, jak i stałe, a wybór konkret‑
nego aparatu zależy od oceny przy‑
padku przez lekarza ortodontę. Nie‑
zależnie od wybranej metody lecze‑
szanie się na wizyty kontrolne.
n
P
iśmiennictwo1. Roberts J., Olsen C., Messer H.: Conservative management of an intruded immature ma‑
xillary permanent central incisor with healing complication of pulp bone. Aust. Endod. J., 2001, 27, 1, 29‑32.
2. Oulis C., Vadiakas G., Siskos G.: Management of intrusive luxation injuries. Endod. Dent.
Traumatol., 1996, 12, 113‑119.
3. Turley P.K., Crawford L.B., Carrington K.W.: Traumatically intruded teeth. Angle Orthod., 1987, 4, 234‑244.
4. Andreasen J.O. i wsp.: Pourazowe uszkodzenia zębów. Red. wydania polskiego: Kaczma‑
rek U., Elsevier Urban and Partner, Wrocław 2011, 46‑47.
5. Calasans ‑Maia J.A. i wsp.: Orthodontic movement in traumatically intruded teeth: a case report. Dent. Traumatol., 2003, 19, 292‑295.
6. Gomes J.C., Gomes C.C., Bolognese A.M.: Clinical and histological alterations in the sur‑
rounding periodontium of dog’s teeth submitted for an intrusive luxation. Dent. Traumatol., 2008, 24, 332‑336.
7. Proffit W.R., Fields H.W., Sarver D.M.: Contemporary Orthodontics. Mosby Elsevier, St.
Louis 2007, 340, 458‑462.
8. Medeiros R.B., Mucha J.N.: Immediate vs late orthodontic extrusion of traumatically in‑
truded teeth. Dent. Traumatol., 2009, 25, 380‑385.
9. Hargreaves K.M., Berman L.H., Rotstein I.: Cohen’s Pathways of the Pulp. Elsevier, St.
Louis 2016, 777‑779.
10. Cameron A.C., Widmer R.P.: Handbook of Pediatric Dentistry. Mosby Elsevier, Edin‑
burgh 2013, 189‑190.
11. Tsilingaridis G. i wsp.: Intrusive luxation of 60 permanent incisors: a retrospective study of treatment and outcome. Dent. Traumatol., 2012, 28, 416‑422.
12. Sapir S. i wsp.: A novel multidisciplinary approach for the treatment of an intruded im‑
mature permanent incisor. Pediatr. Dent., 2004, 26, 5, 421‑425.
13. Chaushu S. i wsp.: Emergency orthodontic treatment after the traumatic intrusive luxa‑
tion of maxillary incisors. Am. J. Orthod. Dentofacial Orthop., 2004, 126, 162‑172.
14. Wigen T.I., Agnalt R., Jacobsen I.: Intrusive luxation of permanent incisors in Norwe‑
gians aged 6‑17 years: a retrospective study of treatment and outcome. Dent. Traumatol., 2008, 24, 612‑618.
15. Karłowska I.: Zarys współczesnej ortodoncji. PZWL, Warszawa 2016, 226.
16. Pietruska M., Pietruski J.: Periodontologiczno ‑implantologiczna chirurgia plastyczna.
Czelej, Lublin 2014, 125.
17. Humphrey J.M., Kenny D.J., Barrett E.J.: Clinical outcomes for permanent incisor luxa‑
tions in a pediatric population. I. Intrusions. Dent. Traumatol., 2003, 19, 266‑273.
18. De Alencar A.H. i wsp.: Intrusive luxation: a case report. Dent. Traumatol., 2007, 23, 307‑312.
19. Kalwitzki M., Weiger R.: An intrusion injury as an example of interdisciplinary aspects in dental traumatology: a case report. Quintessence Int., 2005, 36, 3, 234‑242.
20. Jang K.T. i wsp.: Reposition of intruded permanent incisor by a combination of surgical and orthodontic approach: a case report. J. Clin. Pediatr. Dent., 2002, 26, 4, 341‑345.
21. Darby L.J., Garvey T.M., O’Connell A.C.: Orthodontic extrusion in the transitional denti‑
tion: a simple technique. Pediatr. Dent., 2009, 31, 7, 520‑522.
22. Welbury R., Duggal M.S., Hosey M.T.: Paediatric dentistry. Oxford University Press, Oxford 2012, 241‑243.
23. Umesan U.K., Chua K.L., Kok E.C.: Delayed orthodontic extrusion of a traumatically in‑
truded immature upper permanent incisor – a case report. Dent. Traumatol., 2014, 30, 406‑410.
24. Sönmez H. i wsp.: Orthodontic extrusion of traumatically intruded permanent incisor:
a case report with a 5 ‑year follow up. Dent. Traumatol., 2008, 24, 691‑694.
25. Nightingale C., Sandy J.: Illustrated questions in orthodontics. Oxford University Press, Oxford 2015, 156.
26. Cobourne M., DiBiase A.: Handbook of Orthodontics. Elsevier, Edinburgh 2016, 256‑257.
27. Golpayegani M.V., Tadayon N.: A multidisciplinary approach to the treatment of traumati‑
cally intruded immature incisors. A 6 ‑year follow up. Iran. Endod. J., 2006, 1, 4, 151‑153.
28. Kupietzky A., Rotstein I., Kischinovsky D.: A multidisciplinary approach to the treatment of an intruded maxillary permanent incisor complicated by the presence of two mesioden‑
tes. Pediatr. Dent., 2000, 22, 6, 499‑503.
29. https://dentaltraumaguide.org/
30. Kenny D.J., Barrett E.J., Casas M.J.: Avulsions and intrusions: the controversial displa‑
cement injuries. J. Can. Dent. Assoc., 2003, 69, 5, 308‑313.
31. Spalding P.M. i wsp.: The changing role of endodontics and orthodontics in the manage‑
ment of traumatically intruded permanent incisors. Pediatr. Dent., 1985, 7, 2, 104‑110.
32. Tome W., Uematsu S., Yamashiro T.: Multidisciplinary treatment for a patient with trau‑
matically intruded permanent canine and premolar. Aust. Dent. J., 2015, 60, 536‑539.
33. Tondelli P.M. i wsp.: Orthodontic retreatment: dental trauma and root resorption. W: Na‑
retto S.: Principles in Contemporary Orthodontics. InTech 2011, 241. http://www.intecho‑
pen.com/books/principles ‑in ‑contemporary ‑orthodontics/orthodontic ‑retreatment ‑dental‑
‑trauma ‑and ‑root ‑resorption
34. Campbell K.M., Casas M.J., Kenny D.J.: Ankylosis of traumatized permanent incisors:
pathogenesis and current approaches to diagnosis and management. J. Can. Dent. Assoc., 2005, 71, 10, 763‑768.
35. Dolanmaz D. i wsp.: Orthodontic treatment of an ankylosed maxillary central incisor thro‑
ugh osteogenic distraction. Angle Orthod., 2010, 80, 2, 391‑395.
