Postêpy Dermatologii i Alergologii XX; 2003/5 311 Adres do korespondencji: lek. med. Magdalena Ziêtkiewicz, Katedra i Klinika Dermatologii, Akademia Medyczna, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznañ, e-mail: madziazet7@poczta.onet.pl
T
Trrą ąd dz ziik k m młło od dz ziie eń ńc cz zy y
–
– a an na alliiz za a p po orró ów wn na aw wc cz za a d dz ziie ew wc cz zą ątt ii c ch hłło op pc có ów w A
Ac cn ne e v vu ullg ga arriis s – – c co om mp pa arra attiiv ve e a an na ally ys siis s o off b bo oy ys s a an nd d g giirrlls s
MAGDALENA ZIĘTKIEWICZ, DARIUSZ BRUDNOWSKI
Katedra i Klinika Dermatologii, Akademia Medyczna w Poznaniu,
kierownik Katedry i Kliniki prof. dr hab. med. Wojciech Silny; opiekun pracy prof. dr hab. med. Ryszard Żaba
Abstract
Background: Acne vulgaris is a common skin disease affecting almost 100% of young people. It is caused by excessive production of sebaceous glands, keratoses follicularis and inflammation.
Aim of the study: The aim of the study was to compare the occurrence, locations, aggravation of symptoms, knowledge about the methods of treatment and the assessment of the problem by girls and boys.
Material and methods: We investigated 174 patients: 87 girls and 87 boys at the age between 17 and 20. A questionnaire was composed of 26 questions. The investigations were performed in Poznañ high schools. The study material was described according to the percentage of given answers.
Conclusions: Our results showed that acne vulgaris occurs later among boys than among girls and some areas such as the neck, the middle of the chest, the back are more often involved.
Boys often suffer from chronic and severe varieties of acnes:
acne phlegmonosa, conglobata, keloidea and inversa. Boys and girls were treated by the doctor on average in 28% of cases, however boys waited with the decision to go to the doctor longer after the first skin lesions appeared. In the case of boys, the assessment of acne was better but the information about the treatment methods and skin care were mainly less complete.
Key words: acne vulgaris, boys, girls.
Streszczenie
Wprowadzenie: Tr¹dzik m³odzieñczy jest najczêstsz¹ cho- rob¹ skórn¹ rozwijaj¹c¹ siê w okresie pokwitania. Spowodo- wany jest nadmiern¹ produkcj¹ ³oju, rogowaceniem ujœæ miesz- ków, nieprawid³ow¹ flor¹ bakteryjn¹ i stanem zapalnym.
Cel pracy: Celem pracy by³o porównanie wystêpowania, lokalizacji, rodzaju wykwitów, zaostrzenia objawów, wiedzy o metodach leczenia i oceny problemu miêdzy dziewczêtami a ch³opcami.
Materia³ i metody: Badaniami objêto ³¹cznie 174 osoby:
87 dziewcz¹t i 87 ch³opców w wieku od 17 do 20 lat. Ankieta sk³ada³a siê z 26 pytañ. Przeprowadzona zosta³a w poznañskim liceum i technikum. Badany materia³ opisano, podaj¹c procen- towy udzia³ badanych wypowiedzi – statystyka opisowa.
Wnioski: Tr¹dzik m³odzieñczy u ch³opców wystêpuje póŸniej ni¿ u dziewcz¹t, czêœciej oprócz twarzy lokalizuje siê na szyi, kar- ku, dekolcie i plecach. U ch³opców czêœciej stwierdza siê tr¹dzik ropowiczy, bliznowaciej¹cy i odwrócony. 28% dziewcz¹t i ch³op- ców by³o leczonych przez dermatologa lub lekarza rodzinnego.
Mimo ciê¿szego przebiegu choroby ch³opcy póŸniej zg³aszaj¹ siê do lekarza i rzadziej uwa¿aj¹, ¿e jest to dla nich problem. Wiedza na temat metod leczenia i pielêgnacji jest wiêksza u dziewcz¹t.
S³owa kluczowe: tr¹dzik m³odzieñczy, ch³opcy, dziewczêta.
(PDiA 2003; XX, 5: 311–315)
Wprowadzenie
Tr¹dzik m³odzieñczy jest pospolit¹ zapaln¹ chorob¹ skóry, dotycz¹c¹ prawie 100% m³odzie¿y. Wystêpuje g³ównie na twarzy (99%), plecach (60%) i w okolicy mostkowej (15%).
W etiopatogenezie tr¹dziku pospolitego wymienia siê: nadmiern¹ produkcjê ³oju przez gruczo³y ³ojowe,
nieprawid³ow¹ florê bakteryjn¹ (Propionibacterium ac- nes, Staphylococcus epidermidis, Malassezia furfur), ro- gowacenie ujœæ mieszków w³osowych i stan zapalny.
Aktywnoœæ gruczo³ów ³ojowych zale¿y od wydziela- nia androgenów pochodzenia gonadalnego i nadnerczo- wego, które wi¹¿¹ siê z androgenowymi receptorami ko- mórek gruczo³ów ³ojowych. Nadmierne wydzielanie ³o-
Postêpy Dermatologii i Alergologii XX; 2003/5 312
Magdalena Ziêtkiewicz, Dariusz Brudnowski
ju koreluje odpowiednio ze stopniem ciê¿koœci tr¹dziku m³odzieñczego. Tr¹dzik wystêpuj¹cy przed okresem doj- rzewania mo¿e byæ skórnym markerem zaburzeñ endo- krynologicznych, np. androgenital late-onset syndrome.
Ró¿norodnoœæ zmian skórnych jest podstaw¹ do po- dzia³u na: tr¹dzik zwyk³y (acne vulgaris), tr¹dzik ropo- wiczy (acne phlegmonosa), tr¹dzik bliznowaciej¹cy (ac- ne keloidea), tr¹dzik skupiony (acne conglobata), tr¹- dzik odwrócony (acne inversa), tr¹dzik uogólniony (acne fulminans).
Cel pracy
Celem pracy by³o porównanie wystêpowania, ciê¿- koœci i lokalizacji tr¹dziku m³odzieñczego, wp³ywu czynników œrodowiskowych, terapii, wiedzy na temat leczenia i oceny problemu w zale¿noœci od p³ci.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono u 174 pacjentów: 87 dziew- cz¹t i 87 ch³opców w wieku od 17 do 20 lat. Ankieta sk³a- da³a siê z 26 pytañ dotycz¹cych wystêpowania, lokaliza- cji, rodzaju wykwitów skórnych, pocz¹tku choroby, wy- wiadu rodzinnego, leczenia, pielêgnacji, wiedzy na temat metod leczenia, korzystania z solarium, kosmetyczki, si-
³owni, stosowania steroidów anabolicznych i antykoncep- cji hormonalnej oraz wspó³istnienia innych chorób skóry.
Badania przeprowadzono w poznañskim liceum i technikum.
Badany materia³ opisano, podaj¹c procentowy udzia³ badanych wypowiedzi – statystyka opisowa. Do oceny ciê¿koœci tr¹dziku zastosowano podzia³ na tr¹dzik zwy- k³y (pozytywne odpowiedzi na obecnoœæ wykwitów: za- skórniki, pojedyncze ropne krosty lub liczne niebolesne krosty) i tr¹dzik ciê¿ki (pozytywne odpowiedzi na obec- noœæ pojedynczych bolesnych ropni lub licznych ropni zlewaj¹cych siê w bolesne nacieki, torbieli, blizn potr¹- dzikowych i przebarwieñ).
Wyniki i omówienie
Tr¹dzik m³odzieñczy rozwija siê wczeœniej u dziewcz¹t, co jest zwi¹zane z wczeœniejszym wchodzeniem w okres pokwitania. Pierwsze objawy tr¹dziku u dziewcz¹t za- obserwowano w wieku 11 lat, natomiast u ch³opców w wieku 12 lat (ryc. 1.).
U ch³opców o 30% czêœciej ni¿ u dziewcz¹t stwier- dzano ciê¿sze postacie tr¹dziku. U 2 ch³opców stwier- dzono tr¹dzik odwrócony, który nie wyst¹pi³ u ¿adnej z dziewcz¹t. Tr¹dzik u ch³opców lokalizowa³ siê o 20% czêœciej na dekolcie, szyi, plecach i poœladkach.
Ok. 28% ch³opców i dziewcz¹t leczonych by³o przez le- karza: w 85% by³ to dermatolog, w 15% lekarz rodzin- Ryc. 1. Wiek pojawienia siê pierwszych zmian
25
20
15
10
5
0
11 12 13 14 15 16
dziewczêta ch³opcy
17 18 19 20 21
Liczba osób
Wiek
Ryc. 2. Do kogo zwrócili siê pacjenci?
70 60 50 40 30 20 10 0
ch³opcy dziewczêta
nie zwrócili siê do nikogo kosmetyczka
lekarz inna osoba
Ryc. 3. Pacjenci stosuj¹cy terapiê przeciwtr¹dzikow¹
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 [%][%]
ch³opcy dziewczêta
leki doustne
tylko leki miejscowe
tylko leki miejscowe
leki doustne
Postêpy Dermatologii i Alergologii XX; 2003/5 314
Magdalena Ziêtkiewicz, Dariusz Brudnowski
ny. Pomimo i¿ ciê¿sze postacie tr¹dziku wystêpowa³y u ch³opców, to oni w³aœnie d³u¿ej zwlekali z pójœciem do lekarza: œrednio 1/2roku d³u¿ej ni¿ dziewczêta.
M³odzie¿ szuka³a równie¿ pomocy w salonach kosme- tycznych. 8% dziewcz¹t i 4% ch³opców z powodu tr¹- dziku zwróci³o siê tylko do kosmetyczki. Ch³opcy 4-krot- nie czêœciej ni¿ dziewczêta zwrócili siê z swym proble- mem do matki (ryc. 2.).
Oko³o 90% pacjentów z tr¹dzikiem stosowa³o œrodki przeciwtr¹dzikowe. Zewnêtrznie najczêœciej u¿ywano p³ynów, ¿eli i maœci. Ch³opcy o 30% czêœciej stoso- wali leki doustnie. W leczeniu tr¹dziku korzystne jest za¿ywanie witaminy PP, niestety stosowa³o j¹ zaled- wie 9% ch³opców i 4,5% dziewcz¹t (ryc. 3.).
Zarówno u ponad 30% dziewcz¹t, jak i ch³opców zmiany wyraŸnie nasila³y siê przy braku higieny (np.
dotykanie twarzy nieumytymi d³oñmi).
– Dziewczêta 2-krotnie czêœciej obserwowa³y zaostrze- nie po stosowaniu kosmetyków: kremów, pudrów i ró-
¿u, natomiast ch³opcy po kremie do golenia.
– Dziewczêta czêœciej ni¿ ch³opcy obserwowa³y za- ostrzenie po diecie bogatej w wêglowodany i ostre przyprawy.
– Dziewczêta 2,5-krotnie czêœciej ni¿ ch³opcy korzysta³y z solarium. W tej grupie pacjentów, zarówno u dziew- cz¹t, jak i ch³opców nie zaobserwowano zmniejszenia wystêpowania ciê¿szych postaci tr¹dziku.
– Ponad 95% ch³opców i dziewcz¹t nie zauwa¿y³o za- ostrzenia tr¹dziku po nikotynie.
– Pal¹ce pacjentki czêœciej uskar¿a³y siê na ³uszcz¹c¹ siê skórê i odbarwienia.
– Zarówno dziewczêta, jak i ch³opcy stwierdzili, ¿e stres powoduje zaostrzenie tr¹dziku.
9% ch³opców stosowa³o steroidy anaboliczne. Pacjen- ci za¿ywaj¹cy steroidy anaboliczne czêœciej chorowa- li na tr¹dzik ropowiczy i bliznowaciej¹cy. Charakte- rystyczne dla tej grupy by³o wystêpowanie zmian na tu³owiu, w okolicach p³ciowych i na poœladkach.
18% dziewcz¹t stosowa³o antykoncepcjê hormonaln¹.
W tej grupie pacjentek stwierdzono 3-krotne zmniej- szenie wystêpowania blizn tr¹dzikowych w porówna- niu z pacjentkami niestosuj¹cymi antykoncepcji hor- monalnej.
Wiedza na temat leczenia choroby by³a zró¿nicowana.
57% dziewcz¹t i 40% ch³opców wiedzia³o o doustnym leczeniu antybiotykami. Dziewczêta czêœciej wiedzia-
³y o leczeniu hormonalnym, natomiast ch³opcy o lecze- niu autoszczepionk¹. Wiedza na temat retinoidów – najskuteczniejszego leku w terapii tr¹dziku – by³a zni- koma (5 ch³opców i 1 dziewczynka udzieli³o odpowie- dzi pozytywnej) – ryc. 4.
U dziewcz¹t wiedza o tr¹dziku pochodzi³a g³ównie z czasopism m³odzie¿owych i od kole¿anek. Ch³opcy o po³owê rzadziej korzystali z powy¿szych Ÿróde³, za to czêœciej czerpali informacje z Internetu i telewizji. Za- ledwie 6% ankietowanych dziewcz¹t i ch³opców infor- macje uzyska³o w szkole na lekcji biologii lub wycho- wawczej (ryc. 5.).
Ch³opcy lepiej znosz¹ chorobê. 50% ch³opców i ponad 85% dziewcz¹t maj¹cych tr¹dzik uwa¿a³o, ¿e jest to dla nich problem.
Dyskusja
Badania potwierdzi³y, ¿e u pacjentów choruj¹cych na tr¹dzik istniej¹ zarówno ró¿nice, jak i podobieñstwa w za- le¿noœci od p³ci.
Wyniki badañ prowadzonych w ró¿nych krajach œwiata dotycz¹cych pocz¹tku pojawiania siê zmian tr¹- Ryc. 5. Wiedza na temat tr¹dziku
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
[%]
Ryc. 4. Wiedza na temat leczenia tr¹dziku
100
75
50
25
0
dziewczêta ch³opcy
dziewczêta ch³opcy leki miejscowe
czasopisma m³odzie¿owe ksi¹¿ki
telewizja Internet lekcja biologii
kole¿anki i koledzy antybiotyki doustne
hormony retinoidy
autoszczepionka
[%]
Postêpy Dermatologii i Alergologii XX; 2003/5 315 dzikowych w zale¿noœci od p³ci s¹ zgodne z naszymi
wynikami [1–4]. Niezale¿nie od strefy geograficznej dziewczêta wczeœniej wchodz¹ w okres dojrzewania i dlatego pierwsze objawy tr¹dziku wystêpuj¹ u nich 1–2 lata wczeœniej ni¿ u ch³opców.
Wiele prac [1, 2, 5–7] potwierdza nasze obserwacje,
¿e ch³opcy czêœciej ni¿ dziewczêta choruj¹ na tr¹dzik ro- powiczy, skupiony, bliznowaciej¹cy czy uogólniony.
W pracach [2, 5–8] stwierdzono równie¿ wprost pro- porcjonaln¹ zale¿noœæ miêdzy wiekiem pacjentów i ich dojrza³oœci¹ p³ciow¹ a stopniem ciê¿koœci tr¹dziku, zw³aszcza u ch³opców. Ze wzglêdu na zbyt w¹ski prze- dzia³ wiekowy naszych pacjentów (17–20 lat) nie oce- niano czy istnieje podobna zale¿noœæ.
Nie obserwowano ró¿nicy miêdzy p³ci¹ w szukaniu pomocy u lekarza. Nasze badania pokaza³y, ¿e 28% ch³op- ców i dziewcz¹t zg³osi³o siê po pomoc do lekarza, co sta- nowi³o wiêkszy procent w porównaniu z badaniami [7]
prowadzonymi na grupie angielskiej (22% szuka³o pomo- cy u lekarza). Ró¿nica w wynikach badañ prawdopodob- nie jest spowodowana zale¿noœci¹ czêstoœci zachorowañ i stopniem ciê¿koœci tr¹dziku od wieku pacjentów (grupa angielska by³a m³odsza od grupy polskiej).
Polscy pacjenci z tr¹dzikiem w przewa¿aj¹cej wiêk- szoœci byli leczeni przez dermatologów, w przeciwieñ- stwie do pacjentów z Europy Zachodniej i USA, gdzie leczenie tr¹dziku m³odzieñczego nale¿y do obowi¹zków lekarza rodzinnego.
Czy palenie papierosów ma wp³yw na objawy klinicz- ne tr¹dziku? Na to pytanie brak jednoznacznej odpowie- dzi. Zarówno u dziewcz¹t, jak i u ch³opców nie zaobser- wowano znacz¹cego wp³ywu na zaostrzenie tr¹dziku, choæ pal¹ce pacjentki skar¿y³y siê na ³uszcz¹c¹ siê skórê i od- barwienia. Badania oceniaj¹ce wp³yw palenia na tr¹dzik przeprowadzone na duñskiej populacji [9] przynios³y po- dobny wynik, w przeciwieñstwie do badaczy niemieckich, którzy stwierdzili, ¿e palenie papierosów jest klinicznie wa¿nym czynnikiem zwiêkszaj¹cym zachorowalnoœæ i sto- pieñ ciê¿koœci tr¹dziku [10]. Wyniki badañ angielskich na- ukowców potwierdzaj¹ hipotezê, ¿e jeden ze sk³adników dymu papierosowego ma przeciwzapalny wp³yw na tr¹- dzik i wskutek tego powoduje poprawê kliniczn¹ [11].
Badania pokaza³y, ¿e jest du¿a zale¿noœæ miêdzy p³ci¹ a poczuciem choroby [7]. To, ¿e tr¹dzik jest wiêk- szym problemem dla dziewcz¹t ma z pewnoœci¹ zwi¹- zek z wymaganiami zwi¹zanymi z atrakcyjnym wygl¹- dem kobiety w dzisiejszym spo³eczeñstwie.
Atrakcyjny wygl¹d ma równie¿ znaczenie dla ch³op- ców – prawie co 2. ch³opiec trenowa³ na si³owni, co 5.
– korzysta³ z solarium, a co 13. z zabiegów u kosmetycz- ki (dla porównania, prawie co 2. dziewczynka korzysta-
³a z solarium, co 5. z zabiegów u kosmetyczki, a co 7.
trenowa³a na si³owni).
Wiele badañ w literaturze medycznej podkreœla, ¿e ko- biety czêœciej cierpi¹ na zaburzenia psychologiczne z po- wodu tr¹dziku, choæ mo¿e to równie¿ odzwierciedlaæ ró¿- nicê w komunikowaniu uczuæ w zale¿noœci od p³ci.
Badania pokaza³y, ¿e potrzebna jest szersza edukacja, zw³aszcza w szko³ach. Wiedza na temat leczenia choro- by niezale¿nie od p³ci by³a niewystarczaj¹ca. Wyniki ba- dañ [1, 7, 12] sugeruj¹, ¿e potrzeba udoskonaliæ eduka- cjê, by zapewniæ m³odzie¿, ¿e istnieje skuteczne lecze- nie i ¿e wczeœniej rozpoczêta terapia mo¿e zapobiec wyst¹pieniu ciê¿szych postaci tr¹dziku.
Podziêkowania
Sk³adamy serdeczne podziêkowania prof. Ryszardowi
¯abie za opiekê merytoryczn¹ i ¿yczliwoœæ.
Piœmiennictwo
1. Kilkenny M, Merlin K, Plunkett A, Marks R: The prevalence of common skin coditions in Australian school students: 3. Ac- ne vulgaris Br J Dermatol, 1998, 139: 840-5.
2. Burton Jl, Cunliffe WJ, Stafford S: The prevalence of acne vul- garis in adolescence. Br J Dermatol, 1971, 85: 119-26.
3. Dreno B, Poli F: Epidemiology of acne. Dermatology, Jan 1, 2003, 206 (1): 7-10.
4. Al.-Ameer AM, Al.-Akloby OM: Demographic features an seasonal variations in patiens with acne vulgaris in Saudi Ara- bia: a hospital-based study.
5. Lucky AW, Biro FM, Huster GA, Morrison JA, Elder N: Acne vulgaris in early adolescent boys. Correlations with pubertal ma- turation and age. Arch Dermatology, Feb 1991, 127 (2): 210-6.
6. Lello J, Pearl A, Arroll B, Yallop J, Birchall NM: Prevalence of acne vulgaris in Auckland senior high school students. NZ Med J, July 28, 1995, 108 (1004): 287-9.
7. Smithard A, Glazebrook C, Williams HC: Acne prevalence, knowledge about acne and psychological morbidity in mid- -adolescence: a community-based study. Br J Dermatol, 2001, 145: 274-9.
8. Kilkenny M, Stathakis V, Hibbert ME, Patton G, Caust J, Bo- wes G: Acne in Victorian adolescents: assosiations with age, gender, puberty and psychiatric symptoms. J Paediatr Child Health, Oct 1997, 33 (5): 430-3.
9. Jemec GB, Linneberg A, Nielsen NH, Frolund L, Madson F, Jorgensen T: Have oral contraceptives reduced the prevalence of acne? A population-based study of acne vulgaris, tobacco smoking and oral contraceptives Dermatology, Jan 1, 2002, 204 (3): 179-84.
10. Schafer T, Nienhaus A, Vieluf D, Berger J, Ring J: Epidemio- logy of acne in the general population: the risk of smoking. Br J Dermatol, July 1, 2001, 145 (1): 100-4.
11. Mills CM, Peters TJ, Finlay AY: Does smoking influence ac- ne? Clin Exp Dermatol, Mar 1993, 18 (2): 100-1.
12. Yeung CK, Teo LH, Xiang LH, Chan HH: A community-ba- sed epidemiological study of acne vulgaris in Hong Kong ado- lescents. Acta Derm Venereol, 2002, 82 (2): 104-7.
Pracê wyg³oszono na Miêdzynarodowym Kongresie Stu- dentów i M³odych Lekarzy, Poznañ 18–20 maja 2003.
Tr¹dzik m³odzieñczy – analiza porównawcza dziewcz¹t i ch³opców
