Osady mezozoiczne na wschodnim przedgórzu Sudetów

KAZlMiERZ 1. YDKA

Osady mezozoiczne

na rnschodnim przedg6rzu Sudet6rn

THESe: Uwagi wstepne - Opis ods:i:oniE:cia pod Nowq Cerekwiq, pow. Glubczyce - Wnloski

UW AGi WSTI;PNE

Na wzg6rzu pol:ozooym okol:o 1,5 km na poludnie od roiejscowosci Nowa Cerekwia, pow. Grubczyce (fig. I), stwierdzilem w lipcu biezljcego roku wystowowanie skat· roezozoicznych. W spljgu eksploatowanych. tu bazalt6w odslonil}to okolo dwumetrowej roilj:i:szosci profil osad6w roezo- zoicznych wyksztalcoriych jako szare ily margliste. Ily te zawierajlj dos6:

Fig. 1

Poludniowo-wschOO.n.! zasl'll! jury w Polace. Gwia2ldk~ oznaczone jest miejsce pobranla pn6bek

KAZIMIERZ LYDKA

licZIlIl makrofaun<:, mi<:dzy innymi r6wnie:i: amonitowq. Stan zachowania 1dlku znalezionych amonitOw, drobnych i 0 zresorbowanych skorupkach, jest tak zJy, ze Die nadaj'l si<: one do SciBlego OZllOA:zema, nawet rodzajo-

wego. Co si<: tyczy mikrofauny, to w pr6bce pobranej 1,5 m od spIIgU bamltu prof. dr W. PoZaryski i mgr W. Bielecka oznaczyli nastflpujllCY 'zesp61 otwornic:

Rodzaj: zasi'lg stratygraficzny:

1) ATenobulimina sp.

2) Ataxophragmium sp.

3) EgeTellina sp.

. 4) Marsonella sp.

5) Textularia sp.

kreda-eocen kreda kreda g6ma kreda-eocen

. dewon?-karbon"dziS Na podstawie tej mikrofauny wiek znalezionych osad6w z duZym prawdopodol:>ieflstwem moma okreslic jako kTedowy.

OPIS ODSLONIFlCIA POD NOW4 CEREKWI4

W

2 m mi!lZszosci, pod lessem zas - skala ⁰ typie bazaltu~ Jest to bazalt barwy ciemnoszarej, prawie czarnej, ⁰ strukturze porfirowej. WSrOd pra- krysztal6w w bazalcie dominuje idiomorficzny oliwin. Augit ⁰ laicie Z/y = 52" jest tam znacznie rzadszy; wyst<:puje gl6wnie w postaci mikro-

lit6w Ua skalnego obdk idiomorficznego magnetytu, szkliwa oraz anal- cymu. Miejscami wsr6d Ua 9kalnego pojawia sill kalcyt. W obrllbie ka-

.rnieniolomu widoczne Slj rniejscami czteIj poziomy skaJy bazaltowej ⁰ od~

dzielnosci slupowej. Spl\go.we partie l:>azaltu ⁰ rnillzszosci 2-3 m inajll od-

~zielnosc brylowo-kulistll.

W p6lnocno-wschodniei' cZ'lsci kamieniolomu odbudowa dotatla do podloza odslaniajllc sP'lSowe partie bazaltu i jego kontakt z podlozem. Na tym kontakcie wysu:puje cienka warstwa sk8Jy zmienionej .kontaktowo, o daleko posuni<:tym stopniu zwietrzenia. W jej obl"/lbie wyst'lPujll zmie- nione termicznie ily w okrl\glawych brylkach ⁰ przecl'ltnej srednicy 6 cm.

Wsr6d brylek tego rodzaju znaleziono jednl\, pochodzl\CII prawdopodobnie z kontaktu kredy z karbonem, utworzonll z szaroglazu typu karbonSkiego i lupku ilastego z faunl\.

NiZej le:i:l\ce skaJy zdradzajll r6wnie:i: oznaki metamorfozy kontak- towej. Skaly te wyksztalcone Sll w postaci lupk6w ilastych "rysikowych", barwy siwej, ⁰ oddzieln05cislupkowej lub tab1lCZkowatej, z.niewielkl\ za- wartoScill bialej :mikL Slupki lub tabliczki uloZone ^Slj prostopadle do po- wierzchni kontaktu z bazaltem. MillzSZ05C tych lupk6w wynosi okolo

ACTA GEOLOGICA POLONICA. VOL. VI K. L YDKA •. Plo I

Pierwszy fragment odslonit:cia w Nowej Cerekwi

Legenda: a bazalt, ^b skala konta'ktowa zmieniona, ^C lupki rysikowe, ^{d Hy} ciemno- szare, f Hy margliste - - - - - spClg bazaltu, _ . _ . - . - . - granice wydzielen

litoloiicznych

ACTA GEOLOGICA POLONICA. VOL VI

Drugi fragment odsloni~cia w Nowej Cerekwi Legenda - jak w pI. I

K. l.YDKA, Plo 11

OSADY: MEZOZOICZNE NA PRZEDGORZU SUDETOW 39

:20 em. Ponizej rupk6w rysikowycil wyst1lpujll nieuwarstwione Ry barwy ciemnoszarej, 0 slabo zaznaczajllcej si<: oddzielnoScl rupkowej; millzszoSc tych U6w dochodzi do 40 cm. Ku dolowi pn:echodzll one stopniowo w siwe ily margliste bez .slad6w warstwowania, mwierajllce niewielkll ilose glau- konitu. Calkowita iniqZszoSc opisanego· profilu nie przekracza dw6ch metr6w.

W odleglosci okolo 25 m na poludnie od wyzej opisanego odsloni<:cia na nieco wyzszym poziomie zostaly r6Wniez odslonit:1;e wSPllgu bazaltu bialawe, drobnoziarniste piaski kwarcowo-ilaste, bezw<:glanowe, 0 nieusta- . lonej niillZszosci. Stosunek ich do H6w z faunll kredowll jest niejasny.

WNIOOKI

Opisane wyzeJ odsloni<:cie skal kredowych zmienia dotychczasowe pogllldy na rozprzestrzenienie kredy. Komunikat niniejszy podaje pierw- 'SZIl fragmentarycznll wiadomosc 0 wyst<:powaniu na przedpolu Sudet6w

osad6w kredowych w facji ilastej. Konieczne jest podj<:cie dalszych prac nad tym odsloni<:ciem, a mianowicie: pogl<:bienie i systematyczne zbada- nie opisanego powy:i:ej profilu oraz zebranie obfitszej fauny amonitowej w celu dokladnego ustalenia wieku osad6w. Badania te winny t,ak:i:e ob- jilt: okreslenie stosunku drobnoziarnistych piask6w ilastyeh do U6w z fau- llIl. Przeprowadzenie szczeg610wyeh prae kartograficznyeh w tym reglo- nie mogloby nadto doprowadzic do ujawnienia dalszyeh miejsc wyst<:po- wania osad6w kredy.

Prof. dr. S. Z. R6:i:yckiemu i doe. dr. H. Makowskiemu dzi<:kuj<: za

'cenne uwaii 0 faunieamonitowej, a prof. dr. W. Pozaryskiemui mgr.

W. Bieleckiej - za oznaezenie mikrofauny.

Zaklad Petrograjii Skal Osado<Dvch .

UniWe1811tetu WaTBzawskiego lVarszaw4, we 'WTZemiu 1955 r.

OSADY: MEZOZOICZNE NA PRZEDGORZU SUDETOw ³⁹

20 cm. PoniZej lupk6w rysikowydl wystElPujll nieuwarstwione ily barwy ciemnoszarej, 0 slabo zaznaczajllcej siEl oddzielnooci lupkowej; ^millzszo~

tych il6w dochodzi do ⁴⁰ cm. Ku dolowi przechodZ!l one sto.\>niowo w siwe ily margliste bez .slad6w warstwowania, mwierajllce niewielklj ilooe glau- konitu. Calkowita iniI!zszo!lc opisanego profilu nie przekracza dw6ch

metrow.

W odlegioSci okolo 25 m na poludnie od wyzej opisanego odsloniElcia na nieco wy:i:szym poziomie zostaly r6Wniez odslonitl'te w SPllgu bazaltu biaiawe, drobnoziarniste piaski kwarcowo-ilaste, bezwElglanowe, 0 nieusta-. lonej millZszosci. Stosunek ich do il6w z faunll kredowlI jest niejasny.

WNI~

Opisane wyzej Odsioni~cie ska! kredowych zmienia dotychczasowe pogllldyna rozprzestrzenienie kredy. Komunikat niniejszy podaje pierw-

. SZIj fragmentarycznll wiadoinosc 0 wystElPowaniu na przedpolu Sudet6w osad6w kredowych w facji ilastej. Konieczne jest podjElcie dalszych prac nad tyro odsloni'lciem, a mianowicie: pogb:bienie ⁱ systematyczne zbada- nie opisanego powyzej profilu oraz zebranie obfitszej fauny amonitowej w celu dokiadnego ustalenia wieku osad6w. Badania te winny t.aue ob- ill/: okreslenie stosunku drobnoziarnistych piask6w ilastych do il6w z fau- nil. Przeprowadzenie Bzczeg610wych prac kartograficznych w tyro regio- nie mogloby nadto doprowadzi/: do ujawnienia dalszych miejsc wystElPO- wania osad6w kredy. .

Prof. dr. S. Z. R6zyckiemu i doc. dr. H. Makowskiemu dziElkuj'l za

·cenne uwagi 0 faunie amonitowej, a prof. dr. W. Pozaryskiemu 'i mgr.

W. Bieleckiej - za oznaczenie mikrofauny.

Zakl4<j Petrograj;i Ska! OSadOWl/ch· UniwerBl/fetu WaTazawlkiego WarszawB^J we wnelniu ¹⁹⁵⁵ T.

CONSPECTUS

HAn~E MEa030RCKHX OCAAKOB

HA BOCTO'IHOM nPEAroPhH CYAETOB

(PealO"')

AIrrop BCHCTlITIfIlOB8lI II81III'IBe IIOpol\. .. 83000tIcKOro """paeTa 1I/l II03BhImeURO- CTII pacnoJIOBIeHHolI OKOIIO 1,5 ... Ra IOr <Yr .. ecTHOCTH HOBa ~epeKBR (AJIhl'IllTeT)' rJI)"6QHIIKoro ye.'lla. Y 1J01l0!1lBhI 8KC1IJ10aTHpoBaHlII>IX 003aJ1hTOBblX nnacro'; 06BalKeH OPOct>lIJIh "e3030AcKBX OCIIIlKOB 1I0Il\HOCThlO OKOJIO 2 11. Ha KOHTaIlTe 6a3aJIhTa U HHHt.' 3aJ1el"8lOII\BX 1183030AcKBX OC8Il1IOB BblcrynaeT rOHKidl OJIaCT KOIITaKTOBO-npeo6p830BaH- HoA OCPOIlbl, B OpelleJI9X paropOCTpaHeliHH KOTopoll H8XOIlRTCR npe06p830BaIIHble nOIl BJIlIIDI1Iell 1'ePJIH'IecllHX opol(eCCOB oBpyrlleHHble KOJIKB BII0B B cpel\.Hell 8 ell. B 1\.H8Ife.- '1'8.' OI\.HH 113 MBX BODOs 06pa3011BH1D>1A aepoatB~ 1I/l KOM8K1'e "830309 tI tl3p60aa, co-

crom B3 rpay!I8KIIH Bap60IlCKOro TlIIIa'u rllllllHCTOl"O CJI8BIIa C ct>aY1IOA. Ha tlHlKe 3a-

•• erfllOII\BX ooPO/l8X H8611101\8IO<." IIpH3118K11 KOHTaKTOBOro lIeT8JloP'l>lI3IIa.' ITopoi\h1' .H 06p830B8Hbl as rllHHHcrblx CJIaHl\eB coporo IIBeTa co CTOII6'IBTOA HIIB DJurroo6pa3-

~oA O'I"lIellhHOCrhlO U C He6oJIhmoA Opa .. echlO C!elloli CIIIOIl"'. PaCOOJIOlKeHHe CT0JI6H- KOB B'lH DIIlITOK DepoeKI\.HKYJIRpHo .. nOBepxHOCTH CODp&IIOCHOBellllH C 683aJ1hTo ...

MOII\HOCTh In"HX CIIaBlleB - QKOJIO 23 ell. HHlKe HX BblcorytI8IO'I' 1'ellBO-Cepble HeCIIO"- CTbIe rJlKHbl co CIIa60 '06'J3Ra'leHHoA CnaBllesoli <Yrj\em.HOCfhIO, KOII\iJoeor&Io OHOJIO 40 ell. KIHI3Y rJIBilbl DepexOI\Hf B cepble MeprellllCftle rJlBllhl C HoOOllhmoli lIpIIJIeChIO rJI ... KOHlITa; B BHX HeT CJIel\OB CII0BCTOCTH. B 06I1\"",06Rap)'lKeHHblA npoct>allh ope-

Bb11113er 2 M.

H. OCHOB8H1IH Halil\eHlIotl lIBKpOIjIayHbl: A.enobulimlna Cl., Af...:oph.agmium,

Jp., EgmllilI4 lIP., M" .. "".114 lIP. H Te:otul4riu Jp. B03paCT OOHCaHHhiX rlllUl .. 0lKII0

no eceA: BepoRl'UOCTB C1IHT8T.," KeJIOBhlll:

JP

ACTA GEOlDGICA POLONICA, VOL. VI

K. t.YDKA

MBIIOZOIC DBP08IT8 IN TIlE BABTEBN 8VDBTBN POIIBLAND (I,'OLANDI (S!""'D"ry)

Rocks of MesoZ9lc age .are rewrted by tb,e ~u:t:hor "to 0C!llP! abt. 1.5 km. 80uth of Nawa Cer,ekwia (Altstett) In the dl9tric;t of Glubczyce (Lower Silesia). A prolI1e of Mesozolc deposits, about 2 m. thick, bas 'been exposed tbere

at

the

in

-One

lis

to

the:

be<>o '

Ot •

Wltb

, . . - . , . ' "

.arglUaceous fosslIlferou,s, .ahlde •. The underlylni rocks also display coniact lIIeta- morphlsm. TheY ,bave dev~Qped ai .~ ^,grey ~rgUlaceoUj, sbale "'itb, rod-Ilk • .qr Slaty <:ieaVag.

and ,

, n..;" .. ods

" ' . - . ' . " .• . , " " " .' " . '.' ' ". '" , . -. . , ". ' -- . ! . ,"

pendlcularly to the cont:act

surf"""

20 cm. ,Ullderlying'them are non~ed, dark greyloama,wilil poorlY. .. C\tslinct ,slai!

cleavage, ,attaining a thlclql'lsS of up to 40 ^C)D." DQ:wnwards ,lbey 'fade Into, grey

• , • . ' , , '_ . . . " •• ' . :" J " ; " • . '

1Il8r_{ly non~bedd~ clays,} carr;rl<>i SIlIllU amow:\t~' of ~UCQn4te, 'l;'b,~}uU U1Ic!<nesa

of ,the exp<>~e~ profile (Io.s not exceed 2 ,Ill. ':fhl\ ag, of the c~a ""re ^! de~l!>ed

may !,It!I great pr9l1abUlty be referred, ~ ~<; ~~~~!'Qu,s,on

, tIrOUI!d

,fOSSil ~.rofauna, ~lgne4, ' ~o "Ar"""bullml~ W~ e4t~"~, IP. ,Ep""81i11l4

,"P., _. ,Mur80nellaap;" a,nd Tutularla ap.,

" ' " . ^{- . ; '.}

J;,a~P'{~tqrllyoJ $~!il!ll~"t<mt 'Ro""~, UnlverBltv of Waraa1D

W""...w.

DESCRIPTION OF FIGUJIEI:;;,JiN:l'lDil PoUSH WEX:r Fig. 1 (p. 37)

.sOl1th-easterly raDie of the Jurassic of Poland after data accessible ",,-_te .a basalt, - - - - basalt bottom, l> .contact-metamorphic rock, c slaty sIuIlea, d dark

'toY

Nowa Cere<kw!a oulcrcp 1 - Part one of the outcrop

a - Part two of same ,Legend GB In fig. 1