Light and lighting - Sports lighting.

(1)

listopad 2004 Wprowadza EN 12464-1:2002, IDT Zastępuje PN-EN 12464-1:2003 (U) PN-71/E-02034 PN-84/E-02035

Światło i oświetlenie Oświetlenie miejsc pracy

Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach

Norma europejska EN 12464-1:2002 ma status Polskiej Normy

nr ref. PN-EN 12464-1:2004

Przedmowa krajowa

Niniejsza norma została opracowana przez KT nr 4 ds. Techniki Świetlnej i zatwierdzona przez Prezesa PKN dnia 27 października 2004 r.

Jest tłumaczeniem - bez jakichkolwiek zmian - angielskiej wersji normy europejskiej EN 12464-1:2002.

W zakresie tekstu normy europejskiej wprowadzono odsyłacze krajowe oznaczone od ^N1) do ^N8).

Norma zawiera krajowy załącznik informacyjny NA, którego treścią jest wykaz norm powołanych i ich odpowiedników krajowych oraz krajowy załącznik informacyjny NB, w którym zamieszczono wykaz angielskich odpowiedników terminów zdefiniowanych w normie.

Niniejsza norma zastępuje PN-EN 12464-1:2003 (U), której wprowadzenie spowodowało wycofanie, z powodu sprzeczności, PN-84/E- 02033 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym, a także zastępuje normę PN-71/E-02034 Oświetlenie elektryczne terenów budowy, przemysłowych, kolejowych i portowych oraz dworców i środków transportu publicznego i normę PN-84/E-02035 Urządzenia elektroenergetyczne - Oświetlenie elektryczne obiektów energetycznych.

POLSKA NORMA

ICS 91.160.10

PN-EN 12464-1

(2)

Załącznik krajowy NA (informacyjny)

Odpowiedniki krajowe norm i dokumentów powołanych

UWAGA Oryginały norm, które nie mają odpowiedników krajowych, są dostępne w Ośrodku Informacji Normalizacyjnej PKN.

Załącznik krajowy NB (informacyjny)

Wykaz angielskich odpowiedników terminów zdefiniowanych w normie

ICS 91.160.10

Wersja polska

Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach

Niniejsza norma jest polską wersja, normy europejskiej EN 12464-1:2002. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne.

Niniejsza norma europejska została przyjęta przez CEN 16 października 2002 r.

Zgodnie z Przepisami Wewnętrznymi CEN/CENELEC członkowie CEN są zobowiązani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm krajowych, łącznie z ich danymi bibliograficznymi, można otrzymać w Centrum Zarządzania CEN lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych będących członkami CEN.

Norma europejska została opracowana w trzech oficjalnych wersjach językowych (angielskiej, francuskiej i niemieckiej). Wersja w każdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność danego członka CEN i notyfikowana w Centrum Zarządzania CEN, ma ten sam status co wersje oficjalne.

Normy powołane w EN Odpowiedniki krajowe

EN 12193:1999 PN-EN 12193:2002 (U) Oświetlenie stosowane w obiektach sportowych

EN 12665:2002 PN-EN 12665:2003 (U) Światło i oświetlenie - Podstawowe terminy oraz kryteria określania wymagań dotyczących oświetlenia

prEN13032-1¹⁾ -

CIE 117:1995 -

IEC 60050-845:1987 PN-90/E-01005 Technika świetlna - Terminologia

ISO 3864-1:2002²⁾ -

Nr podrozdziału Termin polski Termin angielski

3.1 zadanie wzrokowe visual task

3.2 pole zadania task area

3.3 pole bezpośredniego otoczenia immediate surrounding area

3.4 eksploatacyjne natężenie oświetlenia ( ) maintained illuminance ( )

3.5 kąt ochrony shielding angle

3.6 urządzenie wyposażone w monitor ekranowy (DSE) display screen equipment (DSE)

3.7 równomierność oświetlenia illuminance uniformity

NORMA EUROPEJSKA EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE EUROPÄISCHE NORM

EN 12464-1 listopad 2002

Light and lighting - Lighting of work places - Part 1: Indoor work places

Lumiere et éclairage - Eclairage des lieux de travail - Partie 1: Lieux de travail interiéur

Licht und Beleuchtung - Beleuchtung von Arbeitsstätten - Teil 1: Arbeitsstätten in Innenraümen

(3)

Członkami CEN są krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Malty, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Republiki Czeskiej, Szwajcarii, Szwecji, Włoch i Zjednoczonego Królestwa.

CEN

Europejski Komitet Normalizacyjny European Committee for Standardization

Comité Européen de Normalisation Europäisches Komitee für Normung

Centrum Zarządzania: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels

nr ref. PN 12464-1:2002 E

Spis treści

Przedmowa Wprowadzenie 1 Zakres normy

2 Powołania normatywne 3 Terminy i definicje

4 Kryteria projektowania oświetlenia 4.1 Otoczenie świetlne

4.2 Rozkład luminancji 4.3 Natężenie oświetlenia

4.3.1 Zalecane natężenia oświetlenia w polu zadania 4.3.2 Natężenie oświetlenia w polu bezpośredniego otoczenia 4.3.3 Równomierność

4.4 Olśnienie

4.4.1 Olśnienie przykre

4.4.2 Przesłanianie chroniące przed olśnieniem 4.4.3 Odbicia de kontrastujące i odbiciowe 4.5 Oświetlenie kierunkowe

4.5.1 Modelowanie

4.5.2 Oświetlenie kierunkowe zadań wzrokowych 4.6 Aspekty barwy

4.6.1 Wygląd barwy 4.6.2 Oddawanie barw

4.7 Migotanie i efekty stroboskopowe 4.8 Współczynnik utrzymania 4.9 Względy energetyczne 4.10 Światło dzienne

4.11 Oświetlenie stanowisk pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (DSE) w tym z VDU 4.11.1 Postanowienia ogólne

4.11.2 Granice luminancji oprawy oświetleniowej świecącej w dolną półprzestrzeń 5 Wykaz wymagań oświetleniowych

5.1 Opis kolumn w tablicach

5.2 Wykaz wnętrz (stref), zadań i czynności

5.3 Wymagania oświetleniowe dotyczące wnętrz (stref), zadań i czynności 6 Procedury weryfikacyjne

6.1 Natężenie oświetlenia 6.2 Ujednolicona ocena olśnienia 6.3 Wskaźnik oddawania barw

6.4 Luminancja oprawy oświetleniowej (patrz także 4.11) Załącznik A (informacyjny) Odchylenia typu A

(4)

Bibliografia

Wykaz wnętrz (stref), zadań i czynności

Przedmowa

Niniejszy dokument EN 12464-1:2002 został opracowany przez Komitet Techniczny CEN/TC 169 "Światło i Oświetlenie"^N1), którego sekretariat jest prowadzony przez DIN.

Niniejsza norma europejska powinna uzyskać status normy krajowej, przez opublikowanie identycznego tekstu lub uznanie, najpóźniej do maja 2003 r., a normy krajowe sprzeczne z niniejszą normą powinny być wycofane najpóźniej do maja 2003 r.

Załącznik A jest informacyjny.

Niniejszy dokument zawiera bibliografię.

Zgodnie z Przepisami Wewnętrznymi CEN/CENELEC do wprowadzenia niniejszej normy europejskiej są zobowiązane krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Malty, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Republiki Czeskiej, Szwajcarii, Szwecji, Włoch i Zjednoczonego Królestwa.

Wprowadzenie

Aby sprawnie i dokładnie wykonywać zadania wzrokowe, zalecane jest zapewnienie wystarczającego i odpowiedniego oświetlenia. Może ono być zapewnione przez światło dzienne, sztuczne lub ich kombinację.

Wymagany stopień widzialności i wygody widzenia w miejscach pracy wynikają z rodzaju i czasu trwania czynności.

W niniejszej normie określono wymagania dotyczące oświetlenia ^N2) wnętrz, w większości miejsc pracy i pól z nimi związanych, z uwzględnieniem ilościowych i jakościowych cech oświetlenia. Dodatkowo podano zalecenia wynikające z dobrej praktyki oświetlania.

Ważne jest, że wszystkie rozdziały normy poparto specyficznymi wymaganiami stabelaryzowanymi w wykazie wymagań oświetleniowych (patrz rozdział 5).

1 Zakres normy

W niniejszej normie europejskiej określono wymagania oświetleniowe miejsc pracy we wnętrzach, w celu stworzenia warunków zapewniających komfort i właściwą wydolność wzrokową. Uwzględniono wszystkie typowe zadania wzrokowe, również związane z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (DSE)^N3).

W niniejszej normie europejskiej nie określono wymagań oświetleniowych uwzględniających bezpieczeństwo i zdrowie pracowników, i nie przygotowano jej w zakresie wdrożeń artykułu 137 traktatu WE, chociaż wymagania oświetleniowe podane w niniejszej normie zazwyczaj spełniają wymagania bezpieczeństwa. Wymagania oświetleniowe uwzględniające bezpieczeństwo i zdrowie pracowników w pracy mogą być zawarte w dyrektywach wynikających z artykułu 137 traktatu WE, w krajowym prawie państw członkowskich wdrażających te dyrektywy lub w innych krajowych aktach prawnych państw członkowskich.

W normie nie zaleca się konkretnych rozwiązań, również nie ogranicza się swobody projektantów w zakresie stosowania nowych technik i innowacyjnych urządzeń oświetleniowych.

Niniejszej normy nie stosuje się do oświetlenia miejsc pracy znajdujących się na zewnątrz oraz miejsc pracy w podziemnym górnictwie.

2 Powołania normatywne^N4)

Do niniejszej normy europejskiej wprowadzono, drogą datowanego lub niedatowanego powołania, postanowienia zawarte w innych publikacjach. Te powołania normatywne znajdują się w odpowiednich miejscach w tekście normy, a wykaz publikacji podano poniżej. W przypadku powołań datowanych późniejsze zmiany lub nowelizacje którejkolwiek z wymienionych publikacji mają zastosowanie do niniejszej normy europejskiej tylko wówczas, gdy zostaną wprowadzone do tej normy przez jej zmianę lub nowelizację. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się ostatnie wydanie powołanej publikacji (łącznie ze zmianami).

3 Terminy i definicje

EN 12193 Light and lighting - Sports lighting.

EN 12665:2002 Light and lighting - Basic terms and criteria for specifying lighting requirements.

prEN 13032-1 Lighting applications - Measurement and presentation of photometric data of lamps and luminaires - Part 1: Measurement.

CIE 117 1995 Discomfort glare in interior lighting.

(5)

W niniejszej normie europejskiej stosuje się terminy i definicje podane w EN 12665:2002 oraz przedstawione niżej.

UWAGA W niniejszym rozdziale zdefiniowano terminy i wielkości istotne dla niniejszej normy i takie, które mogą być nie podane w IEC 60050-845N4). 3.1

zadanie wzrokowe

elementy wzrokowe wykonywanej pracy

UWAGA Podstawowe elementy wzrokowe to: wielkość struktury, jej luminancja, kontrast z tłem i czas trwania.

część pola w miejscu pracy, gdzie wykonywane jest zadanie wzrokowe. W miejscach, dla których wielkość i/lub położenie pola zadania jest nieznane, jako pole zadania należy uznać pole, gdzie zadanie może być wykonywane.

3.3

pole bezpośredniego otoczenia

pas o szerokości co najmniej 0,5 m otaczający pole zadania, występujący w polu widzenia 3.4

eksploatacyjne natężenie oświetlenia ( )

wartość, od której nie może być mniejsza wartość średniego natężenia oświetlenia, na określonej powierzchni

UWAGA Jest to średnie natężenie oświetlenia zalecane do utrzymywania podczas użytkowania oświetlenia.

3.5

kąt ochrony

kąt między poziomą płaszczyzną i pierwszą linią wzroku, przy której świecące części lamp w oprawie oświetleniowej są bezpośrednio widoczne

3.6

urządzenie z monitorem ekranowym (DSE)

alfanumeryczne lub graficzne monitory ekranowe, niezależnie od zastosowanego sposobu wyświetlania [90/270/EWG]

3.2

pole zadania

3.7

równomierność oświetlenia

stosunek minimalnego natężenia oświetlenia do średniego natężenia oświetlenia na powierzchni (patrz także IEC 60050-845 / CIE 17.4:

845-09-58 Równomierność oświetlenia).

4 Kryteria projektowania oświetlenia

4.1 Otoczenie świetlne

Dla dobrej praktyki oświetlenia istotne jest, aby obok wymaganych poziomów natężenia oświetlenia, spełnione były inne jakościowe i ilościowe potrzeby.

Wymagania oświetleniowe wynikają z uwzględnienia trzech podstawowych potrzeb człowieka:

- wygody widzenia, przy której pracownicy mają dobre samopoczucie; wpływa to również pośrednio na wzrost wydajności pracy,

- wydolności wzrokowej, przy której pracownicy są w stanie wykonywać zadania wzrokowe, nawet w trudnych warunkach i w wydłużonym czasie,

- bezpieczeństwa.

Podstawowe parametry określające otoczenie świetlne są następujące:

- rozkład luminancji, - natężenie oświetlenia, - olśnienie,

- kierunkowość światła,

- oddawanie barw i wygląd barwy światła, - migotanie,

- światło dzienne.

(6)

Wartości natężenia oświetlenia, olśnienia przykrego i oddawania barw podano w rozdziale 5.

4.2 Rozkład luminancji

Rozkład luminancji w polu widzenia wpływa na poziom adaptacji wzroku i tym samym na widzialność zadania.

Właściwie dobrana (zrównoważona) luminancja adaptacji jest niezbędna dla wzrostu:

- ostrości widzenia,

- czułości kontrastowej (rozróżnianie małych względnych różnic luminancji),

- sprawności funkcji ocznych (takich jak akomodacja, konwergencja, zwężanie źrenic, ruchy oczu itp.).

Rozkład luminancji w polu widzenia wpływa również na wygodę widzenia. Aby ją zapewnić, zalecane jest unikanie:

- zbyt wysokich luminancji, które mogą powodować wzrost olśnienia,

- zbyt wysokich kontrastów luminancji, które mogą powodować zmęczenie ze względu na ciągłą readaptację wzroku,

- zbyt niskich luminancji i zbyt niskich kontrastów luminancji, przy których tworzy się monotonne i nie stymulujące środowisko pracy.

Luminancje wszystkich powierzchni są istotne i mogą być określane współczynnikiem odbicia i natężeniem oświetlenia na określonych powierzchniach.

Zakresy użytecznych współczynników odbicia dla podstawowych powierzchni wnętrza są następujące:

4.3 Natężenie oświetlenia

Natężenie oświetlenia i jego rozkład w polu zadania i w jego otoczeniu mają duży wpływ na to, jak szybko, bezpiecznie i komfortowo osoba spostrzega i wykonuje zadanie wzrokowe.

Wszystkie wartości natężenia oświetlenia podane w niniejszej normie są eksploatacyjnymi wartościami natężenia oświetlenia; zapewniają wygodę widzenia i potrzeby wydolności.

4.3.1 Zalecane natężenia oświetlenia w polu zadania

Wartości podane w rozdziale 5 są eksploatacyjnymi wartościami natężeniami oświetlenia w obrębie pola zadania, na płaszczyźnie odniesienia, która może być pozioma, pionowa lub pochylona. Średnie natężenie oświetlenia dla każdego zadania powinno być nie mniejsze niż wartość podana w rozdziale 5, niezależnie od wieku i stanu instalacji. Wartości te ustalono dla normalnych warunków widzenia, z uwzględnieniem następujących czynników:

- psychofizjologicznych aspektów, takich jak wygoda widzenia i dobre samopoczucie, - wymagań dotyczących zadań wzrokowych,

- ergonomii widzenia, - doświadczeń praktycznych, - bezpieczeństwa,

- ekonomii.

Ustalona wartość natężenia oświetlenia może być dostosowana, ze zmianą co najmniej o jeden stopień na skali stopniowania natężeń oświetlenia (patrz niżej), jeśli warunki widzenia odbiegają od warunków normalnych.

Około 1,5-krotna zmiana wartości natężenia oświetlenia powoduje odczucie najmniejszej, znaczącej zmiany w oświetleniu. W typowych warunkach oświetlenia około 20 lx jest wartością, przy której ledwo rozpoczyna się rozróżnianie cech ludzkiej twarzy i jest to wartość najmniejsza na skali stopniowania natężeń oświetlenia. Zalecana skala stopniowania natężenia oświetlenia jest następująca (w lx):

20 - 30 - 50 - 75 - 100 - 150 - 200 - 300 - 500 - 750 - 1000 - 1500 - 2000 - 3000 - 5000

Zaleca się, aby wymagane eksploatacyjne natężenie oświetlenia było zwiększone, gdy:

- praca wzrokowa jest krytyczna,

- sufit: od 0,6 do 0,9

- ściany: od 0,3 do 0,8

- płaszczyzny pracy: od 0,2 do 0,6

- podłoga: od 0,1 do 0,5

(7)

- naprawa błędów jest kosztowna,

- duże znaczenie ma dokładność lub wysoka wydajność pracy, - zdolność wzrokowa pracownika jest poniżej normy,

- szczegóły zadania mają niezwykle małe wymiary lub mały kontrast, - zadanie wykonywane jest w niezwykle długim czasie.

Wymagane eksploatacyjne natężenie oświetlenia może być zmniejszone, gdy:

- szczegóły zadania mają niezwykle duże wymiary lub duży kontrast, - zadanie wykonywane jest w niezwykle krótkim czasie.

W miejscach stałego pobytu, eksploatacyjne natężenie oświetlenia nie powinno być mniejsze niż 200 lx.

4.3.2 Natężenie oświetlenia w polu bezpośredniego otoczenia

Natężenie oświetlenia w polu bezpośredniego otoczenia powinno być uzależnione od natężenia oświetlenia w polu zadania i zaleca się, aby zapewniało wystąpienie zrównoważonego rozkładu luminancji w polu widzenia.

Duże przestrzenne zmiany natężenia oświetlenia wokół pola zadania mogą prowadzić do stresu i niewygody widzenia.

Natężenie oświetlenia w polu bezpośredniego otoczenia może być niższe niż natężenie oświetlenia w polu zadania, jednakże nie może być niższe niż wartości podane w tablicy 1.

Tablica 1 - Równomierności oraz związek między natężeniami oświetlenia w polu zadania i w polu bezpośredniego otoczenia

Dodatkowo do natężenia oświetlenia w polu zadania, oświetlenie powinno zapewniać właściwą luminancję adaptacji zgodnie z rozdziałem 4.2.

4.3.3 Równomierność

Pole zadania powinno być oświetlone możliwie najrównomierniej. Równomierność oświetlenia w polu zadania i w polu bezpośredniego otoczenia powinny być nie mniejsze niż wartości podane w tablicy 1.

4.4 Olśnienie

Olśnienie jest doznaniem wywołanym jaskrawymi powierzchniami występującymi w polu widzenia i może być doznawane jako olśnienie przykre lub przeszkadzające. Olśnienie spowodowane odbiciami od lustrzanych powierzchni, zazwyczaj określane jest jako olśnienie dekontrastujące lub odbiciowe.

Ważne jest ograniczanie olśnienia, w celu unikania błędów, zmęczenia i wypadków.

We wnętrzach, w miejscach pracy, olśnienie przykre może powstać bezpośrednio od jaskrawych opraw oświetleniowych lub okien. Jeżeli olśnienie przykre jest odpowiednio ograniczone, to olśnienie przeszkadzające zazwyczaj nie stanowi istotnego problemu.

UWAGA Jeżeli kierunek widzenia jest powyżej linii horyzontu, to uniknięcie olśnienia wymaga specjalnych zabiegów.

4.4.1 Olśnienie przykre

Ocena olśnienia przykrego, pochodzącego bezpośrednio od opraw instalacji oświetleniowej we wnętrzu powinna być określona z użyciem tabelarycznej metody CIE ujednoliconej oceny olśnienia (UGR)^N5) opartej na następującym wzorze:

Natężenie oświetlenia w polu zadania

lx

Natężenie oświetlenia w polu bezpośredniego otoczenia

lx

≥ 750 500 300

≤ 200

500 300 200 E_zadanie

Równomierność: ≥ 0,7 Równomierność: ≥ 0,5

(8)

gdzie:

L_b luminancja tła w cd × m^-2, obliczona jako E_ind × π^-1^{, gdzie E}_ind jest pionowym pośrednim natężeniem oświetlenia przy oku obserwatora,

L luminancja świecących części każdej oprawy w kierunku oka obserwatora w cd × m^-2, ω kąt bryłowy (w steradianach), świecących części każdej oprawy przy oku obserwatora,

p wskaźnik położenia Gutha dla każdej indywidualnej oprawy, który odnosi się do położenia oprawy względem linii wzroku.

Wszystkie założenia przyjęte przy określaniu UGR powinny być podane w dokumentacji projektu. Wartość UGR dla danej instalacji oświetleniowej nie powinna przekraczać wartości podanej w rozdziale 5.

UWAGA 1 Zmiany UGR w obrębie pomieszczenia mogą być określane z użyciem wzoru (lub stosownej tablicy) dla różnych pozycji obserwatora. Granice uwzględniające te zmiany są rozważane.

UWAGA 2 Jeżeli maksymalna wartość UGR w pomieszczeniu jest większa niż graniczna wartość UGR podana w rozdziale 5, może być potrzebna informacja o właściwym rozmieszczeniu stanowisk pracy w obrębie pomieszczenia.

UWAGA 3 Olśnienie przykre od okien jest wciąż przedmiotem badań. Obecnie nie jest dostępna właściwa metoda oceny olśnienia.

4.4.2 Przesłanianie chroniące przed olśnieniem

Jaskrawe źródła światła mogą wywoływać olśnienie i pogarszać widzenie obiektów. Należy tego unikać np. przez odpowiednie przesłanianie lamp lub okien.

W tablicy 2 podano minimalne kąty ochrony, jakie należy stosować w zależności od luminancji lamp.

UWAGA Wartości podanych w tablicy 2 nie stosuje się do opraw świecących w górną półprzestrzeń lub opraw montowanych poniżej normalnego poziomu oczu.

Tablica 2 - Minimalne kąty ochrony przy określonych luminancjach lamp

4.4.3 Olśnienie dekontrastujące i odbiciowe

Jaskrawe odbicia światła w polu zadania mogą zmieniać widzialność zadania, zazwyczaj niekorzystnie. Olśnienia dekontrastujące i odbiciowe mogą być eliminowane lub zmniejszane:

- rozmieszczeniem opraw i miejsc pracy,

- rodzajem pokrycia powierzchni (powierzchnie matowe), - ograniczeniem luminancji opraw,

- powiększeniem powierzchni świecących oprawy, - stosowaniem jasnego sufitu i jasnych ścian.

4.5 Oświetlenie kierunkowe

Oświetlenie kierunkowe może być użyte w celu intensywnego oświetlenia obiektów, podkreślenia faktury i poprawienia wyglądu osób w obrębie przestrzeni. Takie oświetlanie określa się terminem "modelowanie". Oświetlenie kierunkowe zadania wzrokowego może także wpływać na jego widzialność.

4.5.1 Modelowanie

Modelowanie jest uzyskiwaniem równowagi między światłem rozproszonym i kierunkowym. Równowaga ta jest obowiązującym kryterium jakości oświetlenia niemal we wszystkich rodzajach wnętrz. Ogólny wygląd wnętrza ulega poprawie, gdy jego strukturalne cechy oraz

Luminancja lampy

kcd x m^-2 Minimalny kąt ochrony

od 20 do < 50 15°

od 50 do < 500 20°

≥ 500 30°

(9)

znajdujące się w nim osoby i obiekty są oświetlone w taki sposób, że formy i faktury są widoczne wyraziście z odczuciem przyjemności.

Dzieje się to wtedy, gdy światło pada głównie z jednego kierunku; wówczas cienie, istotne dla dobrego modelowania, są tworzone bez powodowania dezorientacji.

Zaleca się, aby oświetlenie nie było ani nadmiernie kierunkowe, gdyż wtedy powstają zbyt ostre cienie, ani nadmiernie rozproszone, ponieważ efekt modelowania zanika i w rezultacie powstaje bardzo monotonne otoczenie świetlne.

4.5.2 Oświetlenie kierunkowe zadań wzrokowych

Oświetlenie z określonego kierunku może podkreślać szczegóły w obrębie zadania wzrokowego, zwiększając ich widzialność, i może ułatwiać wykonywanie zadania. Zaleca się unikanie olśnień dekontrastujących i odbiciowych, patrz 4.4.3.

4.6 Aspekty barwy

Jakości barwy "blisko białego" światła lampy określane są dwiema cechami:

- wyglądem barwy samej lampy,

- zdolnością do oddawania barw, wpływającą na wygląd barw obiektów i osób oświetlonych przez lampę.

Te dwie cechy należy rozważać oddzielnie.

4.6.1 Wygląd barwy

"Wygląd barwy" lampy odnosi się do widocznej barwy (chromatyczności) światła emitowanego. Jest on określany liczbowo przez temperaturę barwową najbliższa, (T_CP).

Wygląd barwy może być także opisany w sposób podany w tablicy 3.

Tablica 3 - Grupy wyglądu barwy lampy

Wybór wyglądu barwy jest kwestią psychologii, estetyki i tego, co może być rozważane jako naturalność. Wybór ten będzie zależał od poziomu natężenia oświetlenia, barw pomieszczenia i mebli, klimatu i zastosowań oświetlenia. W ciepłych klimatach preferowany jest zimniejszy wygląd barwy światła, natomiast w chłodnych klimatach - cieplejszy.

4.6.2 Oddawanie barw

Dla wydolności wzrokowej, odczuć wygody i dobrego samopoczucia ważne jest, aby barwy w otoczeniu, barwy obiektów i ludzkiej skóry były oddawane naturalnie, właściwie i w taki sposób, który powoduje, że ludzie wyglądają atrakcyjnie i zdrowo.

Barwy bezpieczeństwa zawsze powinny być rozpoznawalne (patrz także ISO 3864)^N6).

W celu obiektywnego określenia właściwości oddawania barw źródła światła wprowadzono ogólny wskaźnik oddawania barw R_a. Maksymalna wartość R_a wynosi 100. Liczba ta maleje wraz ze spadkiem jakości oddawania barw.

Nie zaleca się stosowania lamp ze wskaźnikiem oddawania barw mniejszym niż 80 we wnętrzach, gdzie ludzie pracują, lub przebywają przez dłuższy czas. Wyjątki mogą dotyczyć pewnych miejsc i/lub pewnych czynności (np. w oświetleniu stref wysokich), jednakże należy podjąć działania zapewniające lepsze oddawanie barw w ustalonych i stałych miejscach pracy i w miejscach, gdzie barwy bezpieczeństwa powinny być rozpoznawalne.

Minimalne wartości wskaźnika oddawania barw w różnych rodzajach wnętrz (stref), zadań i czynności podano w rozdziale 5.

4.7 Migotanie i efekty stroboskopowe

Migotanie powoduje dekoncentrację i może wywoływać fizjologiczne skutki takie jak ból głowy.

Efekty stroboskopowe mogą wywoływać niebezpieczne sytuacje w wyniku zmian w postrzeganiu maszynowych ruchów obrotowych i postępowo-zwrotnych.

Zaleca się takie projektowanie oświetlenia, aby nie było migotania i efektów stroboskopowych.

Wygląd barwy Temperatura barwowa najbliższa T_CP

K

Ciepły poniżej 3300 K

Pośredni od 3300 do 5300 K

Zimny powyżej 5300 K

(10)

UWAGA Zazwyczaj można to osiągnąć np. zasilając żarówki prądem stałym lub stosując wysokie częstotliwości (około 30 kHz) przy zasilaniu żarówek lub lamp wyładowczych.

4.8 Współczynnik utrzymania

Zaleca się, aby projekt oświetlenia był opracowany z uwzględnieniem ogólnego współczynnika utrzymania o wartości obliczonej dla wybranego sprzętu oświetleniowego, warunków środowiska i przyjętego planu konserwacji oświetlenia.

Zalecane natężenia oświetlenia dla każdego zadania są eksploatacyjnymi natężeniami oświetlenia. Wartość współczynnika utrzymania zależy od charakterystyk eksploatacyjnych lamp i urządzeń zasilających, opraw oświetleniowych, środowiska, a także od systemu konserwacji oświetlenia.

Projektant powinien:

- ustalić wartość współczynnika utrzymania i podać wszystkie założenia uzasadniające jego wartość, - określić sprzęt oświetleniowy odpowiedni dla warunków środowiska,

4.9 Względy energetyczne

Zaleca się, aby instalacja oświetleniowa spełniała wymagania oświetleniowe dla danej przestrzeni bez marnotrawienia energii. Jednakże istotne jest, aby zużycia energii elektrycznej nie ograniczać kosztem obniżania wymaganych cech oświetlenia.

Wynika stąd konieczność odpowiedniego zastosowania systemu oświetlenia, sprzętu, sterowania oraz wykorzystania dostępnego światła dziennego.

4.10 Światło dzienne

Światło dzienne może być w pełni lub częściowo wykorzystane do oświetlenia zadań wzrokowych. W ciągu dnia światło to wykazuje zmiany intensywności i składu widmowego, dlatego jest czynnikiem zmienności we wnętrzu. Światło dzienne może kreować specyficzne modelowanie i rozkład luminancji, wywołane niemal poziomym kierunkiem wchodzenia światła przez okna.

Okna mogą zapewniać kontakt wzrokowy ze światem zewnętrznym, preferowany przez większość osób.

We wnętrzach z bocznymi oknami dostępność światła dziennego gwałtownie spada wraz ze zwiększeniem odległości od okien. W związku z tym pojawia się konieczność zastosowania oświetlenia dodatkowego w celu uzyskania wymaganego natężenia oświetlenia na miejscu pracy i względnie wyrównanego rozkładu luminancji w pomieszczeniu. W celu uzyskania właściwej integracji między światłem

elektrycznym i dziennym może być stosowane automatyczne lub manualne przełączanie i/lub ściemnianie.

W celu ograniczenia olśnienia od okien, zaleca się stosowanie osłon, gdy jest to uzasadnione.

4.11 Oświetlenie stanowisk pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (DSE), w tym z VDU ^N7) 4.11.1 Postanowienia ogólne

Oświetlenie miejsc pracy z DSE powinno być właściwe dla wszystkich rodzajów zadań wykonywanych na stanowisku pracy, np. do czytania z ekranu i drukowanego tekstu, pisania na papierze, pracy z klawiaturą.

W celu oświetlenia takich miejsc, kryteria i system oświetlenia należy przyjąć stosownie do strefy aktywności, typu zadania i rodzaju wnętrza, według wykazu podanego w rozdziale 5; niektóre kraje mają wymagania dodatkowe.

Urządzenie wyposażone w monitor ekranowy i - w pewnych okolicznościach - klawiatura mogą być miejscami, gdzie powstają odbicia światła wywołujące olśnienia przeszkadzające i przykre. Wynika stąd potrzeba właściwego wyboru i rozmieszczenia opraw

oświetleniowych, w celu uniknięcia wystąpienia odbić światła o dużej jaskrawości.

Projektant powinien określić obszar zakazanego montażu opraw oświetleniowych oraz tak wybrać sprzęt i sposób jego rozmieszczenia, aby uniknąć przeszkadzających odbić światła.

4.11.2 Granice luminancji oprawy oświetleniowej świecącej w dolną półprzestrzeń

W niniejszym rozdziale podano granice luminancji opraw oświetleniowych, które mogą odbijać się na ekranach DSE, przy normalnych kierunkach obserwacji.

W tablicy 4 podano granice średnich luminancji oprawy oświetleniowej przy kątach elewacji 65° i większych, mierzonych od pionowej w dół, radialnie wokół opraw, w miejscach pracy gdzie stosowane są ekrany monitorów ustawionych pionowo lub odchylonych o kąt do 15°.

UWAGA W pewnych specjalnych miejscach, w których stosowane są np. ekrany czułe lub ze zmiennym pochyleniem, zaleca się, aby podane wyżej granice luminancji były stosowane przy mniejszych kątach elewacji oprawy oświetleniowej (np. 55°).

Tablica 4 - Granice luminancji opraw oświetleniowych, które mogą odbijać się na ekranie monitora

-przygotować wyczerpujący plan konserwacji oświetlenia, zawierający częstotliwość wymiany lamp, czyszczenia opraw i pomieszczenia oraz metodę czyszczenia.

(11)

5 Wykaz wymagań oświetleniowych

Wymagania oświetleniowe dotyczące różnych wnętrz i czynności podano w tablicach w 5.3.

5.1 Opis kolumn w tablicach

W kolumnie 1 podano numery referencyjne wnętrz (stref), zadań lub czynności.

W kolumnie 2 podano rodzaje wnętrz (stref), zadań lub czynności, dla których wyszczególniono wymagania oświetleniowe. Jeśli wnętrze (strefa), zadanie lub czynność nie są w niej ujęte, zaleca się przyjęcie wymagań podanych dla podobnej, porównywalnej sytuacji.

W kolumnie 3 podano wymagane eksploatacyjne natężenie oświetlenia na odniesieniowej powierzchni, (patrz 4.3) dla rodzaju wnętrza (strefy), zadania lub czynności ujętej w kolumnie 2.

UWAGA W celu dostosowania oświetlenia do wykonywania różnych zadań, może być wymagane sterowanie oświetleniem.

W kolumnie 4 ( patrz 4.4) podano granice UGR (granica ujednoliconej oceny olśnienia UGR_L), jeśli mają one zastosowanie do sytuacji podanych w kolumnie 2.

W kolumnie 5 podano minimalne wartości wskaźnika oddawania barw (R_a) (patrz 4.6.2) dla pozycji wykazanych w kolumnie 2.

W kolumnie 6 podano wskazania i uwagi dotyczące wyjątków i specjalnych zastosowań odnoszących się do sytuacji podanych w kolumnie 2.

5.2 Wykaz wnętrz (stref), zadań i czynności

Tablica 5.1: Strefy komunikacyjne i obszary ogólnego przeznaczenia w budynkach 1.1 Strefy komunikacyjne

1.2 Pokoje do odpoczynku, sanitarne i pierwszej pomocy 1.3 Pomieszczenia sterowni (sterownie)

1.4 Pomieszczenia magazynowe/chłodnie 1.5 Strefy magazynowe z regałami

Tablica 5.2: Działalność przemysłowa i rzemieślnicza

2.1 Rolnictwo 2.2 Piekarnie

2.3 Cement, wyroby z cementu, beton, cegły 2.4 Ceramika, dachówki, szkło, wyroby szklane 2.5 Przemysł chemiczny, tworzyw sztucznych, gumowy 2.6 Przemysł elektrotechniczny

2.7 Przemysł surowców spożywczych i żywności delikatesowej 2.8 Odlewnie i odlewanie metali

2.9 Fryzjerstwo 2.10 Wyroby jubilerskie

2.11 Pralnie i czyszczenie na sucho 2.12 Skóra i wyroby ze skóry 2.13 Obróbka i przetwórstwo metali 2.14 Papier i wyroby z papieru 2.15 Elektrownie

2.16 Drukarnie

2.17 Walcownie, huty żelaza i stali

2.18 Wyrób i przetwarzanie materiałów włókienniczych 2.19 Budowa pojazdów

2.20 Obróbka i przetwórstwo drewna Tablica 5.3: Biura

Tablica 5.4: Domy towarowe, sklepy Klasy ekranów wg

ISO 9241-7

I II III

Jakość ekranu dobra średnia słaba

Średnia luminancja opraw odbijających się na ekranie ≤ 1000 cd × m^-2 ≤ 200 cd × m^-2

(12)

Tablica 5.5: Miejsca użyteczności publicznej 5.1 Strefy ogólnego przeznaczenia

5.2 Restauracje i hotele

5.3 Teatry, sale koncertowe, kina 5.4 Targi, sale wystawowe 5.5 Muzea

5.6 Biblioteki

5.7 Publiczne parkingi samochodowe (wewnętrzne) Tablica 5.6: Pomieszczenia edukacyjne

6.1 Przedszkola, świetlice 6.2 Szkoły

Tablica 5.7: Pomieszczenia opieki zdrowotnej 7.1 Pokoje ogólnego użytku

7.2 Pokoje dla personelu

7.3 Oddziały i oddziały położnicze 7.4 Pokoje badań (ogólne) 7.5 Pokoje badań oczu 7.6 Pokoje badań uszu

7.7 Pokoje z urządzeniami skanującymi 7.8 Pokoje porodowe

7.9 Pokoje zabiegowe (ogólne) 7.10 Strefy operacyjne

7.11 Oddziały intensywnej opieki 7.12 Stomatologia

7.13 Laboratoria i apteki 7.14 Pomieszczenia odkażania

7.15 Pomieszczenia sekcji zwłok i kostnice Tablica 5.8: Strefy transportu

8.1 Porty lotnicze 8.2 Urządzenia kolejowe

5.3 Wymagania oświetleniowe dotyczące wnętrz (stref), zadań i czynności

Tablica 5.1 - Strefy komunikacyjne i obszary ogólnego przeznaczenia w budynkach

1.1 Strefy komunikacyjne

1.2 Pokoje do odpoczynku, sanitarne i pierwszej pomocy Nr ref. Rodzaj wnętrza, zadania lub czynności

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

1.1.1 Strefy komunikacji i korytarze 100 28 40 1. Natężenie oświetlenia na poziomie podłogi.

2. R_a i UGR jak w obszarach przyległych.

3. 150 lx gdy pojazdy są na drodze.

4. Oświetlenie wyjść i wejść powinno być takie, aby unikać nagłych zmian natężenia oświetlenia w strefie przejściowej, między wnętrzem budynku i strefą zewnętrzną, w ciągu dnia lub w nocy.

5. Zaleca się unikanie olśnienia kierowców i pieszych.

1.1.2 Schody, ruchome schody i chodniki 150 25 40

1.1.3 Rampy/zatoki załadunkowe 150 25 40

Nr ref. Rodzaj wnętrza, zadania lub czynności

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

1.2.1 Stołówki, spiżarnie 200 22 80

1.2.2 Pokoje do odpoczynku 100 22 80

1.2.3 Pokoje do ćwiczeń fizycznych 300 22 80

(13)

1.3 Pomieszczenia sterowni (sterownie)

1.4 Pomieszczenia magazynowe/chłodnie

Tablica 5.1 - Strefy komunikacyjne i obszary ogólnego przeznaczenia w budynkach (c.d.) 1.5 Strefy magazynowe z regałami

Tablica 5.2 - Działalność przemysłowa i rzemieślnicza 2.1 Rolnictwo

2.2 Piekarnie

2.3 Cement, wyroby z cementu, beton, cegły

1.2.4 Szatnie, umywalnie, łazienki, toalety 200 25 80

1.2.5 Izba chorych 500 19 80

1.2.6 Pokoje opieki medycznej 500 16 90 T_CP ≥ 4000 K

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

1.3.1 Pomieszczenia z urządzeniami technicznymi,

rozdzielczymi 200 25 60

1.3.2 Pokój telexu, pokój pocztowy, tablice rozdzielcze 500 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

1.4.1 Składy i magazyny 100 25 60 200 lx, jeżeli stale przebywają ludzie.

1.4.2 Strefy pakowania i wysyłania 300 25 60

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

1.5.1 Przejścia: bez obsługi 20 - 40 Natężenie oświetlenia na poziomie podłogi.

1.5.2 Przejścia: z obsługą 150 22 60 Natężenie oświetlenia na poziomie podłogi.

1.5.3 Stanowiska kontroli 150 22 60

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.1.1 Ładowanie towarów i obsługa urządzeń

transportowych i mechanicznych 200 25 80

2.1.2 Pomieszczenia dla inwentarza 50 - 40

2.1.3 Pomieszczenia dla chorych zwierząt, cielętniki 200 25 80 2.1.4 Przygotowanie paszy, mleczarnie, mycie sprzętu 200 25 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.2.1 Przygotowanie i pieczenie 300 22 80

2.2.2 Wykańczanie, glazurowanie, dekorowanie 500 22 80

Nr ref. Rodzaj wnętrza, zadania lub czynności UGR_L -

R_a -

Uwagi

(14)

Tablica 5.2 - Działalność przemysłowa i rzemieślnicza (c.d.)

2.4 Ceramika, dachówki, szkło, wyroby szklane

2.5 Przemysł chemiczny, tworzyw sztucznych, gumowy

2.6 Przemysł elektrotechniczny

lx

2.3.1 Suszenie 50 28 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być

rozpoznawalne 2.3.2 Przygotowanie materiałów, praca przy piecu i

mieszadle 200 28 40

2.3.3 Ogólne prace mechaniczne 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.3.4 Formowanie zgrubne 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.4.1 Suszenie 50 28 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być

rozpoznawalne.

2.4.2 Przygotowanie materiałów, ogólne prace

mechaniczne 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.4.3 Emaliowanie, toczenie, prasowanie, kształtowanie

prostych części, szkliwienie, dmuchanie szkła 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.4.4 Szlifowanie, wytrawianie, polerownie szkła, formowanie drobnych części, produkcja szklanych przyrządów

750 19 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.4.5 Szlifowanie szkieł optycznych, kryształów, ręczne

szlifowanie i grawerowanie 750 16 80

2.4.6 Prace precyzyjne: np. dekoracyjne szlifowanie,

ręczne malowanie 1000 16 90 T_CP≥ 4000 K.

2.4.7 Produkcja syntetycznych szlachetnych kamieni 1500 16 90 T_CP≥ 4000 K.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.5.1 Instalacja przetwórcza zdalnie sterowana 50 - 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być rozpoznawalne

2.5.2 Instalacja przetwórcza z ograniczonym

sterowaniem ręcznym 150 28 40

2.5.3 Stale obsadzone stanowiska pracy przy instalacji

przetwórczej 300 25 80

2.5.4 Pokoje do wykonywania precyzyjnych pomiarów,

laboratoria 500 19 80

2.5.5 Produkcja farmaceutyków 500 22 80

2.5.6 Produkcja opon 500 22 80

2.5.7 Kontrola barw 1000 16 90 T_CP≥ 4000 K.

2.5.8 Cięcie, wykańczanie, sprawdzanie 750 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.6.1 Produkcja kabli i przewodów drutowych 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.6.2 Uzwojenie:

- duże cewki - średnie cewki - małe cewki

300 500 750

25 22 19

80 80 80

Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

(15)

2.7 Przemysł surowców spożywczych i żywności delikatesowej

2.8 Odlewnie i odlewanie metali

2.6.3 Impregnacja cewek 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.6.4 Galwanizowanie 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.6.5 Montaż:

- zgrubny np. duże transformatory - średni np. tablice rozdzielcze - dokładny np. telefony

- precyzyjny np. sprzęt pomiarowy

300 500 750 1000

25 22 19 16

80 80 80 80

2.6.6 Warsztaty elektroniczne, sprawdzanie, regulacja 1500 16 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.7.1 Miejsca pracy i strefy:

- browary, podłogi w słodowni,

- mycie, napełnianie beczek, czyszczenie, przesiewanie, łuszczenie,

- konserwowanie i wyrób czekolady, - miejsca pracy i strefy w cukrowniach,

- suszenie i fermentacja surowego tytoniu, piwnica fermentacyjna

200 25 80

2.7.2 Sortowanie i mycie produktów, mielenie,

mieszanie, pakowanie 300 25 80

2.7.3 Miejsca pracy i krytyczne strefy w ubojniach, rzeźniach, mleczarniach, na podłodze filtracyjnej w rafineriach cukru

500 25 80

2.7.4 Krojenie i sortowanie owoców i warzyw 300 25 80 2.7.5 Produkcja delikatesowej żywności, prace

kuchenne, produkcja cygar i papierosów 500 22 80 2.7.6 Sprawdzanie produktów szklanych i butelek,

badanie produktów, wyrównywanie, sortowanie, dekorowanie

500 22 80

2.7.7 Laboratoria 500 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.8.1 Tunele pod podłogowe (dla ludzi), piwnice, itp. 50 - 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być rozpoznawalne.

2.8.2 Pomosty 100 25 40

2.8.3

Przygotowanie masy formierskiej 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.4 Wykończanie odlewów 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.5 Miejsca pracy przy żeliwiaku i mieszalnikach 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.6 Hala odlewnicza 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.7 Wybijanie odlewów z form 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.8 Formowanie maszynowe 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.9 Formowanie ręczne i rdzeniowe 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.10 Odlewanie ciśnieniowe 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.8.11 Budowa modeli 500 22 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

(16)

2.9 Fryzjerstwo

2.10 Wyroby jubilerskie

2.11 Pralnie i czyszczenie na sucho

2.12 Skóra i wyroby ze skóry

2.13 Obróbka i przetwórstwo metali

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.9.1 Prace fryzjerskie 500 19 90

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.10.1 Praca z kamieniami szlachetnymi 1500 16 90 T_CP≥ 4000 K.

2.10.2 Wyrób biżuterii 1000 16 90

2.10.3 Wyrób zegarków (ręczny) 1500 16 80

2.10.4 Wyrób zegarków (zautomatyzowany) 500 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.11.1 Przyjmowanie, znakowanie i sortowanie 300 25 80

2.11.2 Pranie i czyszczenie na sucho 300 25 80

2.11.3 Prasowanie, maglowanie 300 25 80

2.11.4 Sprawdzanie i naprawy 750 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.12.1 Praca przy kadziach, beczkach, dołach 200 25 40 2.12.2 Mizdrowanie, rozdwajanie, tarcie, bębnowanie

skór 300 25 80

2.12.3 Wykonywanie siodeł, produkcja butów: zszywanie, szycie, polerowanie, kształtowanie, cięcia, dziurkowanie

500 22 80

2.12.4 Sortowanie 500 22 90 T_CP≥ 4000 K.

2.12.5 Barwienie skóry (maszynowe) 500 22 80

2.12.6 Kontrola jakości 1000 19 80

2.12.8 Wyrób butów 500 22 80

2.12.9 Wyrób rękawiczek 500 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.13.1 Kucie swobodne 200 25 60

2.13.2 Kucie matrycowe 300 25 60

2.13.3 Spawanie 300 25 60

(17)

2.14 Papier i wyroby z papieru

2.15 Elektrownie

2.16 Drukarnie

2.13.4 Zgrubna i średnia obróbka skrawaniem: tolerancja

≥ 0,1 mm 300 22 60

2.13.5 Precyzyjna obróbka skrawaniem; szlifowanie:

tolerancja < 0,1 mm 500 19 60

2.13.6 Trasowanie, sprawdzanie 750 19 60

2.13.7 Ciągnięcia rur i drutów, formowanie na zimno 300 25 60 2.13.8 Obróbka skrawaniem: grubość ≥ 5 mm 200 25 60 2.13.9 Roboty blacharskie: grubość < 5 mm 300 22 60 2.13.10 Wykonywanie narzędzi; produkcja urządzeń

tnących 750 19 60

2.13.11 Montaż:

- zgrubny - średni - dokładny - precyzyjny

200 300 500 750

25 25 22 19

80 80 80 80

2.13.12 Galwanizowanie 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.13.13 Przygotowanie powierzchni i lakierowanie 750 25 80 2.13.14 Wykonywanie narzędzi, szablonów i przyrządów

obróbkowych, mechanika precyzyjna, mikromechanika

1000 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.14.1 Gniotowniki obiegowe, celulozownie 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.14.2 Wyrób i przetwórstwo papieru, maszyny do

papieru i tektury falistej, wyrób kartonu 300 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.14.3 Typowe prace introligatorskie, np.: składanie, sortowanie, klejenie, cięcie, wytłaczanie, zszywanie

500 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.15.1 Instalacja zasilania paliwowego 50 - 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być rozpoznawalne.

2.15.2 Kotłownia 100 28 40

2.15.3 Hala maszyn 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.15.4 Pomieszczania dodatkowe: np. pompownie, pomieszczenia kondensacyjne itp.; tablice rozdzielcze (wewnątrz budynków)

200 25 60

2.15.5 Pomieszczenia kontroli 500 16 80 1. Panele sterownicze często są pionowe.

2. Może być wymagane ściemnianie.

3. Praca z DSE patrz 4.11.

2.15.6 Zewnętrzna aparatura rozdzielcza 20 - 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być rozpoznawalne.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.16.1 Cięcie, złocenie, wytłaczanie, wytrawianie klisz,

prace przy kamieniu litograficznym i płytach, 500 19 80

(18)

2.17 Walcownie, huty żelaza i stali

2.18 Wyrób i przetwarzanie materiałów włókienniczych

Tablica 5.2 - Działalność przemysłowa i rzemieślnicza (c.d.) maszyny drukarskie, wykonywanie matryc

2.16.2 Sortowanie papieru i ręczne drukowanie 500 19 80 2.16.3 Składanie, retuszowanie, litografia 1000 19 80

2.16.4 Kontrola barw przy wielobarwnym druku 1500 16 90 T_CP≥ 5000 K.

2.16.5 Grawerowanie w stali i miedzi 2000 16 80 Efekt kierunkowości, patrz 4.5.2.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.17.1 Produkcja bez operacji ręcznych 50 - 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być rozpoznawalne.

2.17.2 Produkcja ze sporadycznymi operacjami ręcznymi 150 28 40

2.17.3 Produkcja z ciągłymi operacjami ręcznymi 200 25 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

2.17.4 Magazyn kęsisk 50 - 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być

rozpoznawalne.

2.17.5 Piece 200 25 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być

rozpoznawalne.

2.17.6 Zespół walcowniczy; zwijarka, odcinarki 300 25 40

2.17.7 Pomosty i pulpity sterownicze 300 22 80

2.17.8 Sprawdzanie, pomiary i kontrola 500 22 80

2.17.9 Tunele podpodłogowe (dla ludzi); taśmociągi,

piwnice itp. 50 - 20 Barwy bezpieczeństwa powinny być

rozpoznawalne.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.18.1 Miejsce pracy i strefy przy kąpielach, rozwijanie

bel 200 25 60

2.18.2 Zgrzeblenia, pranie, prasowanie, maszynowe szarpanie, rozciąganie, czesanie, klejenie, cięcie przy zgrzeblarce, przędzenie wstępne, przędzenie z juty i konopi

300 22 80

2.18.3 Przędzenie, skręcanie, motanie, przewijanie 500 22 80 Zapobieganie efektom stroboskopowym.

2.18.4 Snucie osnów, tkanie, oplatanie, dzianie 500 22 80 Zapobieganie efektom stroboskopowym.

2.18.5 Szycie, drobne dzianie, zszywanie 750 22 80

2.18.6 Ręczne projektowanie, rysowanie wzorów 750 22 90 T_CP≥ 4000 K.

2.18.7 Wykańczanie, barwienie 500 22 80

2.18.8 Suszarnia 100 28 60

2.18.9 Automatyczne drukowanie tkanin 500 25 80

2.18.10 Wyskubywanie węzełków, przerzucanie wątku,

wyrównywanie brzegów 1000 19 80

2.18.11 Kontrola barw; sprawdzanie tkanin 1000 16 90 T_CP≥ 4000 K.

2.18.12 Niewidoczne naprawy 1500 19 90 T_CP≥ 4000 K.

2.18.13 Wyrób kapeluszy 500 22 80

(19)

2.19 Budowa pojazdów

2.20 Obróbka i przetwórstwo drewna

Tablica 5.3 - Biura

3 Biura

Tablica 5.4 - Domy towarowe, sklepy

4 Domy towarowe, sklepy

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.19.1 Prace przy nadwoziu i montaż 500 22 80

2.19.2 Malowania, komora natryskowa, komora polerska 750 22 80

2.19.3 Malowanie: poprawianie, sprawdzanie 1000 19 90 T_CP≥ 4000 K.

2.19.4 Produkcja tapicerki (układanie) 1000 19 80

2.19.5 Sprawdzanie końcowe 1000 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

2.20.1 Automatyczne przetwarzanie np. suszenie,

produkcja sklejki 50 28 40

2.20.2 Doły parownicze 150 28 40

2.20.3 Piły trakowe 300 25 60 Zapobieganie efektom stroboskopowym.

2.20.4 Praca przy strugnicy stolarskiej, klejenie, montaż 300 25 80 2.20.5 Polerowanie, malowanie, stolarstwo dekoracyjne 750 22 80 2.20.6 Prace przy maszynach do obróbki drewna np.

tłoczenie, żłobienie, struganie, profilowanie, frezowanie wpustów, cięcie, piłowanie, zagłębianie

500 19 80 Zapobieganie efektom stroboskopowym.

2.20.7 Wybór drewna na fornir 750 22 90 T_CP≥ 4000 K.

2.20.8 Intarsjowanie, inkrustowanie 750 22 90 T_CP≥ 4000 K.

2.20.9 Kontrola jakości, sprawdzanie 1000 19 90 T_CP≥ 4000 K.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

3.1 Segregowanie, kopiowanie itd. 300 19 80

3.2 Pisanie ręczne, obsługiwanie klawiatury, czytanie,

przetwarzanie danych 500 19 80 Praca z DSE: patrz 4.11.

3.3 Kreślenie techniczne 750 16 80

3.4 Stanowiska pracy CDN^N8) 500 19 80 Praca z DSE: patrz 4.11.

3.5 Pokoje spotkań i konferencji 500 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane.

3.6 Recepcja 300 22 80

3.7 Archiwa 200 25 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

4.1 Strefy sprzedaży Wymagania dotyczące natężenie oświetlenia i

(20)

Tablica 5.5 - Miejsca użyteczności publicznej

5.1 Strefy ogólnego przeznaczenia

5.2 Restauracje i hotele

5.3 Teatry, sale koncertowe, kina

Tablica 5.5 - Miejsca użyteczności publicznej (c.d.)

5.4 Targi, sale wystawowe

5.5 Muzea

300 22 80 UGR zależą od rodzaju sklepu.

4.2 Strefa kasy 500 19 80

4.3 Stół do pakowania 500 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

5.1.1 Hole wejściowe 100 22 80 UGR, tylko gdy ma zastosowanie

5.1.2 Szatnia 200 25 80

5.1.3 Hole ( w hotelu) 200 22 80

5.1.4 Kasy biletowe 300 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

5.2.1 Recepcja/kantor, portiernia 300 22 80

5.2.2 Kuchnia 500 22 80 Zaleca się obecność strefy przejścia między

kuchnią a restauracją.

5.2.3 Restauracja, jadalnia, pokój obsługi - - 80 Zaleca się oświetlenie zaprojektowane w celu stworzenia odpowiedniej atmosfery.

5.2.4 Restauracje samoobsługowe 200 22 80

5.2.5 Bufet 300 22 80

5.2.6 Pokoje konferencyjne 500 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane.

5.2.7 Korytarze 100 25 80 Akceptowane są niższe poziomy natężenia

oświetlenia w porze nocnej.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

5.3.1 Pokoje ćwiczeń, garderoby 300 22 80 Oświetlenie przy lustrach służących do charakteryzacji nie powinno wywoływać olśnienia.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

5.4.1 Oświetlenie ogólne 300 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

5.5.1 Eksponaty niewrażliwe na światło Oświetlenie zależy od wymagań

wystawienniczych.

(21)

5.6 Biblioteki

5.7 Publiczne parkingi samochodowe (wewnętrzne)

Tablica 5.6 - Pomieszczenia edukacyjne

6.1 Przedszkola, świetlice

6.2 Szkoły

5.5.2 Eksponaty wrażliwe na światło 1. Oświetlenie zależy od wymagań

wystawienniczych.

2. Najważniejsza jest ochrona przed uszkodzeniem spowodowanym promieniowaniem.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

5.6.1 Półki na książki 200 19 80

5.6.2 Miejsca do czytania 500 19 80

5.6.3 Kontuary 500 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

5.7.1 Rampy wjazdowe/wyjazdowe (w ciągu dnia) 300 25 20 1. Natężenia oświetlenia na poziomie podłogi.

2. Barwy bezpieczeństwa powinny być rozpoznawalne.

5.7.2 Rampy wjazdowe/wyjazdowe (w nocy) 75 25 20 1. Natężenia oświetlenia na poziomie podłogi.

5.7.3 Linie komunikacyjne 75 25 20 1. Natężenia oświetlenia na poziomie podłogi.

5.7.4 Strefy parkowania 75 - 20 1. Natężenia oświetlenia na poziomie podłogi.

3. Duże wartości składowej pionowej natężenia oświetlenia powoduje lepsze rozpoznawanie ludzkich twarzy i dlatego wzrasta poczucie bezpieczeństwa.

5.7.5 Kasy biletowe 300 19 80 1. Unikać odbicia światła w oknach.

2. Ochrona przed olśnieniem od zewnętrznych źródeł światła.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

6.1.1 Pokój zabaw 300 19 80

6.1.2 Żłobek 300 19 80

6.1.3 Pokój prac ręcznych 300 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

6.2.1 Sale lekcyjne, pokoje nauczycielskie 300 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane.

6.2.2 Sale lekcyjne dla klas wieczorowych i nauki

dorosłych 500 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane.

6.2.3 Sale wykładowe 500 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane.

6.2.4 Tablice 500 19 80 Ochrona przed lustrzanymi odbiciami światła.

(22)

Tablica 5.7 - Pomieszczenia opieki zdrowotnej

7.1 Pokoje ogólnego użytku

7.2 Pokoje dla personelu

7.3 Oddziały i oddziały położnicze

6.2.5 Stół demonstracyjny 500 19 80 W salach wykładowych 750 lx.

6.2.6 Pracownie artystyczne 500 19 80

6.2.7 Pracownie artystyczne w szkołach artystycznych 750 19 90 T_CP ≥ 5000 K.

6.2.8 Pracownie rysunku technicznego 750 16 80

6.2.9 Pracownie zajęć praktycznych i laboratoria 500 19 80

6.2.10 Pokoje do prac ręcznych 500 19 80

6.2.11 Warsztaty dydaktyczne 500 19 80

6.2.12 Pokoje zajęć muzycznych 300 19 80

6.2.13 Pokoje do zajęć komputerowych (obsługa

komputera) 300 19 80 Praca z DSE: patrz 4.11.

6.2.14 Laboratoria językowe 300 19 80

6.2.15 Pokoje do odrabiania lekcji i warsztaty 500 22 80

6.2.16 Hole wejściowe 200 22 80

6.2.17 Strefy komunikacji, korytarze 100 25 80

6.2.18 Schody 150 25 80

6.2.19 Ogólnodostępne pokoje studenckie i sale zebrań 200 22 80

6.2.20 Pokoje nauczycielskie 300 19 80

6.2.21 Biblioteka: półki na książki 200 19 80

6.2.22 Biblioteka: miejsce do czytania 500 19 80

6.2.23 Magazyny materiałów edukacyjnych 100 25 80

6.2.24 Sale sportowe, gimnastyczne, baseny pływackie,

(ogólnodostępne) 300 22 80 W przypadku bardziej specyficznej aktywności

należy stosować wymagania wg EN 12193.

6.2.25 Stołówki szkolne 200 22 80

6.2.26 Kuchnia 500 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

Wszystkie natężenia oświetlenia na poziomie podłogi.

7.1.1 Poczekalnie 200 22 80

7.1.2 Korytarze: w ciągu dnia 200 22 80

7.1.3 Korytarze: w nocy 50 22 80

7.1.4 Pokoje pobytu dziennego 200 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.2.1 Biuro personelu 500 19 80

7.2.2 Pokoje personelu 300 19 80

Nr ref. Rodzaj wnętrza, zadania lub czynności Uwagi

(23)

7.4 Pokoje badań (ogólne)

Tablica 5.7 - Pomieszczenia opieki zdrowotnej (c.d.)

7.5 Pokoje badań oczu

7.6 Pokoje badań uszu

7.7 Pokoje z urządzeniami skanującymi

7.8 Pokoje porodowe

lx

UGR_L -

R_a -

Ochrona przed nadmiernymi natężeniami oświetlenia w polu widzenia pacjentów.

7.3.1 Oświetlenie ogólne 100 19 80 Natężenie oświetlenia na poziomie podłogi.

7.3.2 Oświetlenie do czytania 300 19 80

7.3.3 Proste badania 300 19 80

7.3.4 Badania i zabiegi 1000 19 90

7.3.5 Oświetlenie nocne, oświetlenie w celu obserwacji 5 - 80

7.3.6 Łazienki i toalety dla pacjentów 200 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.5.2 Badania zewnętrzne oka 1000 - 90

7.5.3 Testy ostrości widzenia i barwoczułości z użyciem

tablic 500 16 90

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.6.2 Badanie ucha 1000 - 90

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.7.2 Skanery ze wzmocnieniem obrazów i systemy

telewizyjne 50 19 80 Praca z DSE: patrz 4.11.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

(24)

7.9 Pokoje zabiegowe (ogólne)

7.10 Strefy operacyjne

7.11 Oddziały intensywnej opieki

7.12 Stomatologia

7.13 Laboratoria i apteki

7.14 Pomieszczenia odkażania

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.9.1 Dializy 500 19 80 Zaleca się oświetlenie sterowane

7.9.2 Dermatologia 500 19 90

7.9.3 Pokoje endoskopii 300 19 80

7.9.4 Pokoje opatrunkowe 500 19 80

7.9.5 Kąpiele medyczne 300 19 80

7.9.6 Masaże i radioterapia 300 19 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.10.1 Pokoje przedoperacyjne i

pooperacyjne 500 19 90

7.10.2 Sala operacyjna 1000 19 90

7.10.3 Miejsce operacji

: od 10 000 do 100 000 lx.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.11.1 Oświetlenie ogólne 100 19 90 Na poziomie podłogi

7.11.2 Proste badania 300 19 90 Na poziomie łóżka.

7.11.3 Badania i zabiegi 1000 19 90 Na poziomie łóżka.

7.11.4 Nocna obserwacja 20 19 90

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.12.1 Oświetlenie ogólne 500 19 90 Zaleca się, aby oświetlenie nie wywoływało

olśnienia u pacjenta

7.12.2 Oświetlenie przy pacjencie 1000 - 90

7.12.3 Miejsce zabiegu 5000 - 90 Mogą być wymagane wartości wyższe niż

5000 lx.

7.12.4 Dobór barwy zębów sztucznych 5000 - 90 T_CP≥ 6000 K.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.13.2 Kontrola barw 1000 19 90 T_CP ≥ 6000 K.

(25)

7.15. Pomieszczenia sekcji zwłok i kostnice

Tablica 5.8 - Strefy transportu

8.1 Porty lotnicze

8.2 Urządzenia kolejowe

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.14.1 Pokoje sterylizacji 300 22 80

7.14.2 Pokoje dezynfekcji 300 22 80

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

7.15.2 Stół do oględzin i sekcji zwłok 5000 - 90 Mogą być wymagane wartości wyższe niż 5000 lx.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

8.1.1 Hale przylotów i odlotów, reklamowanie bagażu 200 22 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

8.1.2 Połączenia stref komunikacyjnych, ruchome

schody, ruchome chodniki 150 22 80

8.1.3 Stanowiska informacji, stanowiska rejestracji

pasażerów 500 19 80 Praca z DSE: patrz 4.11.

8.1.4 Stanowiska odprawy celnej i paszportowej 500 19 80 Ważne jest pionowe natężenie oświetlenia.

8.1.6 Bagażownie 200 25 80

8.1.7 Strefy kontroli bezpieczeństwa 300 19 80 Praca z DSE: patrz 4.11.

8.1.8 Wieża kontroli lotów 500 16 80 1. Zaleca się oświetlenie przygaszane.

2. Praca z DSE: patrz 4.11.

3. Należy unikać olśnienia od światła dziennego.

4. Należy unikać odbić światła w oknach, szczególnie nocą.

8.1.9 Hangary do sprawdzania i napraw 500 22 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

8.1.10 Strefy badania silników 500 22 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

8.1.11 Strefy pomiarów w hangarach 500 22 80 Strefy wysokie: patrz 4.6.2.

lx

UGR_L -

R_a -

Uwagi

8.2.1 Zadaszone perony i podziemne przejścia dla

pasażerów 50 28 40

8.2.2 Sala biletowa i hala główna 200 28 40

8.2.3 Kasy biletowe, bagażowe i kontuary 300 19 80

(26)

6 Procedury weryfikacyjne

6.1 Natężenie oświetlenia

Gdy weryfikowany jest projekt oświetlenia, punkty pomiarowe powinny być zgodne z jakimikolwiek zaprojektowanymi punktami lub z przyjętą siatką.

Późniejsze pomiary należy wykonywać w tych samych punktach pomiarowych.

Weryfikacja natężeń oświetlenia odnoszących się do określonych zadań, powinna być wykonywana na płaszczyźnie zadania.

UWAGA Podczas weryfikowania natężenie oświetlenia zaleca się sprawdzenie: czy użyte mierniki światła są skalibrowane, czy lampy i oprawy oświetleniowe są zgodne z opublikowanymi danymi fotometrycznymi oraz czy założenia projektowe dotyczące współczynnika odbicia od powierzchni itd. są zgodne z wartościami rzeczywistymi.

Średnie natężenie oświetlenia i równomierności oświetlenia należy obliczać; powinny one być nie mniejsze niż wartości podane odpowiednio w rozdziale 5 i tablicy 1.

6.2 Ujednolicona ocena olśnienia

Uwierzytelnione dane UGR producenta oprawy, określone według tabelarycznej metody opisanej w publikacji 117 CIE, powinny być dołączone do projektu rozmieszczenia opraw. Producenci publikujący tabele UGR, obliczone przy stosunkach odstępów do wysokości, innych niż podano w publikacji 117 CIE, powinni zadeklarować te stosunki. Rozmieszczenie instalacji i wykończenie powierzchni należy sprawdzać pod kątem zgodności z założeniami projektowymi.

Instalacja powinna być zgodna z założeniami projektowymi.

6.3 Wskaźnik oddawania barw

Uwierzytelnione wartości R_a producenta lamp powinny być dołączone do specyfikacji lamp w projekcie. Lampy należy sprawdzać według specyfikacji w projekcie.

Lampy powinny być takie, jak podano w projekcie.

6.4 Luminancja oprawy oświetleniowej (patrz także 4.11)

Średnią luminancję świecących części oprawy oświetleniowej należy mierzyć i/lub obliczać w C-płaszczyźnie, w odstępach co 15°

poczynając od 0° i przy kątach elewacji γ wynoszących 65°, 75° i 85°. Zazwyczaj producent opraw powinien określać te dane dla maksymalnego (lampa/oprawa) wypromieniowania.

Wartości te nie powinny przekraczać granic podanych w tablicy 4 (patrz także prEN 13032-1).

Załącznik A (informacyjny) Odchylenia typu A

Odchylenia typu A: Krajowe odchylenie spowodowane przepisami, których zmiana leży obecnie poza kompetencją członka CEN/CENELEC.

Niniejsza norma europejska nie podlega żadnej Dyrektywie WE.

W Danii niniejsze odchylenie typu A jest ważne, do czasu unieważnienia, zamiast postanowień normy europejskiej.

Dania

Duńskie Przepisy Budowlane BR 95 i BR S 98 opublikowane przez Krajową Agencję Budownictwa i Mieszkalnictwa.

Odnośnie do rozdziałów 4, 5 i 6

Zgodnie z Duńskimi Przepisami Budowlanymi BR 95 i BR S 98, stosowanie normy DS 700 jest obowiązkowe.

Bibliografia

CIE 29.2 1986 Guide of interior lighting; second edition.

CIE 40 1978 Calculations for interior lighting; basic method.

CIE 60 1984 Vision and the visual display unit work station.

CIE 97 1992 Maintenance of indoor electric lighting systems.