Akumulacja metali ciężkich w glebach, roślinach i niektórych zwierzętach na terenie Warszawy

(1)

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X I, NR 1, W A R SZ A W A 1980

K R Y S T Y N A C Z A R N O W SK A

AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W GLEBACH, ROŚLINACH I NIEKTÓRYCH ZWIERZĘTACH NA TERENIE WARSZAWY

In sty tu t G le b o z n a w stw a S G G W -A R w W a rsza w ie

W ST ĘP I CEL P R A C Y

Zaw artość m etali ciężkich w glebach zależy przede w szystkim od zasobności skały m acierzystej, procesów w ietrzenia oraz od procesów glebotwórczych. W pływ człowieka m a z reguły znaczenie drugoplanowe, chociaż nie można go lekceważyć, szczególnie w dużych m iastach.

Źródłem zanieczyszczeń pow ietrza w m iastach są przede w szystkim urządzenia kom unalne: elektrociepłownie, gazownie, kotłownie oraz róż ne zakłady przemysłowe, hałdy i w ysypiska śmieci. Znaczny udział w zanieczyszczaniu pow ietrza m ają też pojazdy samochodowe, których gazy spalinowe zaw ierają duże ilości toksycznych substancji [27]. W Pol sce od kilku la t gw ałtownie w zrasta liczba pojazdów mechanicznych. P rzew iduje się, że w 1990 r. będzie ich około 6 milionów.

W w yniku wieloletniego oddziaływania zanieczyszczonego pow ietrza atm osferycznego zachodzą stale, pozornie niezauważalne, zm iany w gle bach miast, m.in. gromadzą się w nich m etale ciężkie [5, 9, 38, 45]. Ska żenie roślin upraw nych ołowiem i innym i m etalam i ciężkimi, szczegól nie na terenach działek pracowniczych, a także różnych plantacji ogrod niczych i upraw rolniczych, może powodować nagrom adzenie tych składników również w organizmie człowieka. Celem niniejszej pracy było znalezienie na przykładzie W arszawy w ym iernych wskaźników antropogenizacji gleb terenów zurbanizowanych. Badania prowadzono nad:

— zm ianam i niektórych właściwości fizykochemicznych gleb,

— zawartością m etali ciężkich w glebach różnie użytkow anych oraz w glebach upraw nych i leśnych, leżących poza zasięgiem oddziaływania zanieczyszczeń miejskich.

(2)

78 К. Czarnowska

— zawartością tych m etali w roślinach i w tkankach niektórych

zw ierząt (dżdżownic i m yszy polnych).

N IE K TÓ R E D A N E D O TYC ZĄC E F IZ JO G R A F II T ER E N U

W arszawa zajm uje powierzchnię 44 593 ha; z tego w 1973 r. przy padało na gru n ty rolne 14 493 ha, a na g ru n ty leśne 5450 ha. Największą powierzchnię, tj. 24 650 ha, zajm ow ały te ren y zurbanizowane, w tym 2260 ha terenów zielonych (skwery, pasy zieleni ulicznej, zieleń osie dlowa, parki i ogrody publiczne) [37].

Pod względem budow y geologicznej na terenie W arszaw y wydzielono obszary wysoczyznowe tarasu warszawskiego i obszary tarasu Wisły. Na obszarze wysoczyzny w ystępują osady pleistoceńskie morenowe, czę ściowo zdenudowane, oraz osady akum ulacji zastoiskowej. M oreny tarasu warszawskiego dochodzą w niektórych punktach m iasta do wysokości 110 m n.p.m. U tw ory pleistoceńskie, lodowcowe i wodno-lodowcowe re prezentow ane są przez gliny zwałowe, piaski gliniaste zwałowe, utw ory pyłowe bądź piaski i gliny pylaste. Na obszarze tarasu W isły wyróżniono trzy poziomy akum ulacyjne: poziom wyższy wydmowy, poziom tarasu praskiego oraz poziom tarasu zalewowego i dolin bocznych. Po stronie praw obrzeżnej W arszaw y poziom tarasu praskiego wznosi się do 85 m n.p.m. Na terenie tara su Wisły w ystępują utw ory wodnego pochodzenia: częściowo rozwydmione piaski luźne, piaski słabo gliniaste, piaski gli niaste, utw ory pyłowe i utw ory ilaste. N ajstarsza część m iasta położona je st na różnego rodzaju nasypach, które pow stały w w yniku likwido wania glinianek, starych fortyfikacji, podwyższania terenów nadw iślań skich itp. [44].

Z badań K o s s o w s k i e j [24] wynika, że W arszawa ma k lim at miejski, charakteryzujący się podwyższoną tem peraturą, obniżoną w il gotnością powietrza, w zrostem zachm urzenia i nieco większymi opadami oraz zmniejszoną prędkością w iatrów. Średnie roczne opady wynoszą 500-550 mm, średnia roczna tem p eratu ra 7,9°C przy średnich w ahaniach od — 3,2°C w styczniu do 18,9°C w lipcu. Zw arta zabudowa w mieście w yw arła w pływ na tem peraturę, tworząc na przykład w śródmieściu wyspy cieplejszego i suchszego powietrza. W mieście i okolicy przew a żają w iatry zachodnie i południowo-zachodnie.

Przeciętny opad pyłu w W arszawie k ształtuje się poniżej obowią zującej norm y (250 t/k m2/rok), jednak w wielu dzielnicach m iasta w ar tość ta je st przekraczana. P rzy trasach kom unikacyjnych i głównych ulicach m iasta zawartość ołowiu w pow ietrzu atm osferycznym często przekracza dopuszczalną norm ę stężenia — 1 \ig P b/m8 [27]. W pow ietrzu atm osferycznym poza ołowiem w ystępują: wapń, magnez, potas, żelazo, miedź, cynk, mangan, chrom i inne metale.

(3)

Akumulacja metali ciężkich w glebach, roślinach i zwierzętach 79' ZAKR5ES I M E TO D Y B A D A Ń

M A T E R IA Ł G LEB O W Y

Badania na terenie W arszaw y prowadzono w latach 1972-1976. Obej mowały one gleby o n atu raln y m profilu, w ystępujące na ogół na p ery feriach miasta, oraz gleby antropogeniczne: zieleńców przyulicznych i osiedlowych oraz parków.

Badane powierzchnie po przeanalizow aniu wyników wcześniejszych prac w łasnych [5, 13] zlokalizowano w edług schem atu podanego na rys. 1. Z teren u W arszawy pobrano próbki gleb z 54 profilów. Dla porów nania przeanalizowano próbki z 1 1 profilów gleb płowych upraw nych i leś nych, znajdujących się poza zasięgiem oddziaływania zanieczyszczeń. m iejskich (w prom ieniu 60 km od Warszawy).

R ys. 1. R ozm ieszczen ie o d k ry w ek g le b o w y c h na teren ie W arszaw y 1, 2, 3... — n u m er y o d k ry w ek g le b o w y c h o d p ow iad ają n u m erom p o w ierzch n i

^Distribution of so il 'profiles from W a rsa w area 1, 2, 3... — No. p r o file s refer\ to san d No. surface* of sa m p le-ta k in g

M ateriał glebowy pobierano z poszczególnych profilów gleb an tro pogenicznych z głębokości: 0-5 cm, 5-10 cm, 10-20 cm i 70-90 cm, nato m iast z gleb o nie zm ienionym profilu z głębokości: 0-5 cm, 5-10 cm r 1 0 - 2 0 cm oraz z głębszych w arstw z różnych poziomów genetycznych (B, Bt, C, D).

W próbkach glebowych oznaczono: skład mechaniczny, procent w ęgla organicznego i CaCo3, pH w H20 i KGl, całkowitą 'zawartość Fe, M.n,. Zn, Cu, Ni, Co, Mo, Cr, Pb i Cd oraz form y rozpuszczalne: Zn, Cu i Pb.

Skład m echaniczny gleb oznaczono m etodą Bouyoucosa w edług Casa- g rande’a w m odyfikacji Prószyńskiego, węgiel organiczny — metodą; Tiurina, C aC 03 — m etodą Scheiblera, zaś pH w H 20 i KC1 mierzono- elektrom etrycznie przy użyciu elektrody szklanej. Ogólną zawartość m etali ciężkich w glebach oznaczono według m etody P ejw e i Rinkisa w wyciągach stężonych kwasów (H N 03, H2S 0 4, HC1) po uprzednim spa

(4)

К. Czarnowska

leniu substancji organicznej w piecu m uflow ym w tem peraturze 450°C. W sporządzonych roztw orach m etale ciężkie określono techniką atomowej spektrofotom etrii absorpcyjnej (ASA) na aparacie P erkin-E lm er mo del 300, z tym że nikiel, kobalt i kadm oznaczono po zagęszczeniu do ia z y organicznej. Żelazo, m angan i molibden określono m etodam i kolo

rym etrycznym i. W glebach antropogenicznych oznaczono także form y rozpuszczalne cynku, miedzi i ołowiu. Miedź rozpuszczalną oznaczono w 0,02 M EDTA, a cynk i ołów w wyciągu 0,1 N HC1, w obu przypad k ach m etodą ASA. Łącznie przebadano 65 profilów glebowych, wyko

nując około 4500 analiz.

W yniki analiz opracowano statystycznie i przedstawiono w postaci współczynników korelacji liniowej.

M A TE R IA Ł R O ŚL IN N Y

W w ybranych punktach (rys. 1) z powierzchni: 2, 1 2, 41, 55, 55b, 70a, 76, 77, 97, 99, 100, 103, 105, 106, 108, 109, 116, 120, 123, 130, oraz z p u n k tu kontrolnego pobierano do analiz w latach 1973-974 i 1976 (w pierw szych dniach sierpnia) liście z różnych gatunków drzew.

Wiosną w latach 1974-1976 pobierano traw y w fazie kw itnienia z powierzchni traw ników przyulicznych i parków w odległości 2 0 0 m -od jezdni (rys. 1 — powierzchnie: 2, 15, 19, 55, 55b, 70a, 101, 108, 120, 123). W darni tych powierzchni dominowały: Poa pratensis, Lolium perenne, Dactylis glomerata, Festuca pratensis i Festuca rubra. Liście drzew i traw y pobrano z tych samych powierzchni, z których analizo

wano próbki gleb. W sierpniu 1975 r. pobrano próbki mchu z powierz chni: 15, 41, 55b, 63, 64, 65, 67, 6 8, 69, 80, 91 i 93. Traw y i liście drzew n ie były m yte przed w ykonaniem analizy chemicznej, ponieważ celem badań było ustalenie zanieczyszczenia m ateriału roślinnego m etalam i ciężkimi pochodzącymi zarówno z gleby, jak i bezpośrednio z powietrza.

M ateriał roślinny po wysuszeniu w 60°C i zm ieleniu spopielono na :sucho w piecu m uflowym w tem peraturze 480°C i dopalono na mokro, używając m ałych ilości stężonych kwasów: azotowego i nadchlorowego oraz siarkowego. Po odparowaniu suchą pozostałość rozpuszczono w kw a sie solnym 1:1. W sporządzonych roztw orach zawartość Fe, Mn, Zn, Cu, P b i Cr oznaczono m etodą ASA, natom iast Mo — kolorym etrycznie. Łącznie na m ateriale roślinnym przeprowadzoo 1500 analiz.

M A TER IA Ł ZW IERZĘCY

W październiku 1976 r. z trzech kompleksów zieleni zebrano dżdżow nice Lum bricus terrestris L. (rys. 1, powierzchnie: 43, 55b, 1,23). P róbki pobierano z dwóch miejsc: jedną z traw nika przy ulicy, drugą zaś w głę

(5)

Akumulacja metali ciężkich w glebach, roślinach i zwierzętach ₈₁

bi parku w odległości około 200 m od jezdni. K ontrolę stanow ił m ateriał pobrany z powierzchni n r 64, położonej z dala od centrum miasta. W 1976 r. analizowano także w ątrobę m yszy polnej A podem us agrarius (Pallas, 1771). Zw ierzęta żyły w w arunkach nie kontrolow anych w P ark u Młocińskim, Lasku Bielańskim, Ogrodzie Botanicznym i w Łazienkach. Prowadzone były dwie serie odłowów: wiosną (m aj-czerw iec) i jesienią (wrzesień-październik), a z pun ktu kontrolnego (Turew) zw ierzęta od łowione tylko jesienią. Łącznie zbadano w ątroby 154 sztuk zwierząt, w ty m 92 samców i 62 samiczek. Zakładano, że zw ierzęta odłowione wiosną korzystają z innego pożywienia w w arunkach natu raln y ch niż zw ierzęta odłowione jesienią, co prawdopodobnie znalazło odbicie w skła dzie chem icznym w ątroby tych dwóch grup zwierząt. M ateriał do analiz (dżdżownice i w ątroby myszy) otrzym ano z In sty tu tu K ształtow ania Środowiska w Warszawie.

Dżdżownice, po sekcji i dokładnym usunięciu przewodu pokarmowego oraz w ątroby myszy, suszono w tem peraturze 105°C. Suchy m ateriał spalono na mokro w stężonym kwasie azotowym. W uzyskanych roz tw orach oznaczono bezpośrednio Zn i Cu m etodą ASA, a Pb i Cd — po zagęszczeniu do fazy organicznej.

W Y N IK I B A D A Ń I IC H OM ÓW IENIE

C H A R A K T E R Y S T Y K A G LEB

Gleby na teren ie W arszawy ulegały i ulegają stałym przekształce niom. Cechy morfologiczne gleb stopniowo zostały zatarte bądź na stąpiło przeobrażenie poziomów genetycznych. W w arstw ach w ierzchr nich profilu glebowego w ystępują domieszki gruzu, cegły itp.

Spośród badanych gleb najbardziej zmienione zostały gleby zieleń ców przyulicznych i zieleńców osiedlowych oraz gleby na terenie nie których starych parków. Gleby 4te zaliczono do grupy gleb antropo genicznych silnie przekształconych, tzw. nasypowych bądź gruzowych. Zieleńce znajdujące się w śródmieściu W arszawy w w ielu przypad kach zostały założone na gruzach zniszczonych domów, a gleba przy ich urządzaniu była często nawieziona i w ymieszana z podłożem (tab. 2 i 3).

D rugą grupę gleb antropogenicznych stanow ią gleby słabiej prze kształcone, w których poziomy genetyczne zostały często zachowane, a poziomy wierzchnie zaw ierają więcej próchnicy; często w ystępują różne domieszki gruzu. Tę grupę gleb antropogenicznych można znaleźć na terenie parków, szkółek ogrodniczych oraz ogródków działkowych (tab. 4).

Działalność człowieka nie objęła całego obszaru miasta, spotyka się bowiem gleby o n atu raln y m profilu. W tej grupie gleb wyróżniono

(6)

82

gleby bielicowe, gleby płowe, czarne ziemie i mady. Gleby o n a tu ra l nym profilu w ystępują głównie na obszarach m iasta i są użytkow ane rolniczo bądź znajdują się pod lasami, a naw et spotyka się je spora dycznie na teren ie niektórych parków (tab. 5).

G leby z te ren u W arszawy m ają różnorodny skład mechaniczny, w y nikający z budow y geologicznej utw orów powierzchniowych, jak również z różnego rodzaju domieszek. G leby te w ykazują skład m echaniczny piasków słabo gliniastych i gliniastych, często pylastych, utw orów py łowych przew arstw ionych piaskiem lub gliną oraz glin lekkich, często pylastych (tab. 2-5). Można je zaliczyć do gleb próchnicznych (o zaw ar tości węgla organicznego o w arstw ie 0-10 cm, od 1,0 do 5,0%), przy czym położone bliżej ulic zaw ierają więcej substancji organicznej.

Badane gleby w ykazują odczyn obojętny bądź alkaliczny, niezależnie od stopnia przekształcenia. Alkalizacja gleb związana jest zarówno z opa dem pyłów alkalicznych, jak również z ilością domieszek gruzu w a piennego oraz ze stosowaniem chlorku sodu do odśnieżania ulic. N aj wyższe w artości pH w ykazują gleby znajdujące się w centrum miasta, jedynie gleby w ystępujące na jego obrzeżu m ają odczyn kw aśny i słabo kwaśny. W glebach antropogenicznych w ęglan w apnia w ystępuje w w ar stw ach wierzchnich, często w całym profilu, a ilość jego na ogół nie przekracza 5%. A lkalizacja środowiska w yw arła znaczny w pływ na ilość i skład kationów w ym iennych w glebach atropogenicznych. Najwięcej kationów wapnia w ystępuje w kompleksie sorpcyjnym . Zaw artość k a tionów w ym iennych we wszystkich poziomach tych gleb układa się następująco: C a > M g > N a > K . Kwasowość hydrolityczna w tej grupie gleb jest niewielka. Stopień wysycenia zasadami wynosi w w arstw ach wierzchnich około 85-95% (rys. 2). W glebach słabiej przekształconych —

R y s . 2. P r o c e n t o w y u d z i a ł k a t i o n ó w w y m i e n n y c h w k o m p l e k s i e s o r p c y j n y m g l e b y a — g le b a u p r a w n a k o n tr o la , b — p ło w a a n tro p o g e n ic z a , с — a n tr o p o g e n ic z n a — p a r k , d —

a n tr o p o g e n ic z n a — t r a w n ik

P e r c e n t a g e o f e x c h a n g e a b l e b â t i o n s i n t h e s o i l s o r p t i o n c o m p l e x

a — a r a b le so il — c o n tro l, b — a n tr o p o g e n ic p s e u d o p o d s o ilc soil, с —a n to p o g e n ic so il — p a r k

(7)

Akumulacja m etali ciężkich w glebach, roślinach i zwierzętach ₈₃

profil 44, i w glebach płowych znajdujących się poza terenem W ar szawy — profil 14, omówione właściwości układają się tak samo jak w glebach n atu raln ych [9].

ZA W A R T O ŚĆ M ETA LI CIĘŻK IC H W G LEBA C H

W badaniach naszych rozpatryw ano zm iany w ilości m etali ciężkich w w ierzchnich w arstw ach gleb oraz ich rozmieszczenie w profilach. Podstaw ę do ustalenia tych zmian stanow iła zaw artość badanych pier w iastków w glebach płowych upraw nych i leśnych, w ystępujących w prom ieniu 60 km od W arszawy, które potrakowano jako kontrolne (tab. 1).

- ?i Ь o l a 1

Z aw a rto ść m e t a l i c i ę ż k i c h w g le b a c h płow ych upraw nych - k o n t r o l a / ś r e d n i a z 11 p r o f i l ó w / C o n te n t c f heav y m e ta ls i n p?audopocLzolic s o i l s - a r a b l e - c o n t r o l /m ean from 11 p r o f i l e s / G łęb o k o ść D epth cm Fe % Mn Zn Cu Ni Co Mo Cr Pb ppm 0 - 1 0 0 ,6 5 359 33 6 ,4 5 ,9 2 ,7 0 ,9 7 24 19 10 - 20 0 ,6 5 359 33 6 ,4 5 ,9 2 ,7 0 ,9 7 24 29 25 - 40 0 ,9 0 307 24 4 ,2 6 ,5 3 ,3 0 ,9 1 2Q 11 4 5 - 6 0 1 ,4 5 240 32 0 ,4 1 0 ,8 3 ,7 1 ,7 2 33 14 60 - 110 1 ,3 8 254 30 9,1 1 1 ,0 4 ,6 2 ,3 8 34 11

Stosunek zaw artości danego pierw iastka w glebie zanieczyszczonej do jego ilości w punktach odniesienia przyjęto za w skaźnik nagrom a dzenia. W skaźnik ten obliczono jako stosunek średniej zawartości da nego pierw iastka w poszczególnych w arstw ach gleb z teren u W arszawy do jego średniej zaw artości w glebach z punktów kontrolnych.

A kum ulacja m etali ciężkich nie k ształtu je się jednakowo w bada nych profilach gleb. We w szystkich jednak profilach zaznaczyła się akum ulacja m etali ciężkich w wierzchnich w arstw ach gleb.

M i e d ź , c y n k i o ł ó w o g ó ł e m . Z badanych gleb antropo genicznych najbardziej zanieczyszczone tym i pierw iastkam i są gleby zieleńców przyulicznych i osiedlowych, a w m niejszym stopniu gleby parków (tab. 2-5). W w arstw ie powierzchniowej (0-5 cm) gleb zie leńców przyulicznych w ystępuje przeciętnie ponad 1 0-krotnie więcej cynku i ołowiu oraz ponad 8-krotnie więcej miedzi niż w glebach kon trolnych (tab. 6). W niektórych przypadkach zawartość cynku dochodzi do 1024 ppm, ołowiu do 551 ppm, zaś miedzi do 160 ppm. Najwięcej ołowiu stwierdzono w wierzchniej w arstw ie gleb zieleńców

(8)

przyulicz-Zawartość metali ciężkich w glebach antropogenicznych /gruzowych/ - trawniki przyuliezno Content of heavy m-atals in antropogenic soilc- near traffic streets from Warsaw are л

u b u 1 a 2 00 i.'io.^eoe i nr p -o -'ilu L o c a lity , p r o f ile lie. G łębokość Depth cm P ro c e n t f r a k c j i 0 <1 mm P e rc e n t f r a c t i o n o f 0 <1 mm KClpH С с ь с а 3 Fe Mn Zn Cu Ni Cc г.: o Pb Cr Cd 1-0,1 0_{0 , 0 2}

,

1

-

< 0,02 % ppm 2 _i 4 . 5 6 __ 7 ... 8 9 10 11 12 14 15 1b 17 18 0 - 5 54 30 16 6 ,7 3 ,6 9 0 ,5 0 1,16 252 318 5 0 ,7 1 2 ,3 4 ,5 1,75 92 58 0 ,7 7 5 - 1 0 77 9 14 7 ,1 1 ,2 3 1 ,05 0 ,7 7 166 175 4 5 ,2 6 , 6 3 ,4 1,25 34 13 0 ,2 9 10 - 20 84 5 11 7 ,3 1 ,3 3 0 ,6 7 0 ,5 0 100 77 1 3 ,0 3 ,2 1 ,7 0 ,7 5 28 8 0 ,1 0 80 - 90 84 6 10 7 ,3 1,1 9 0 ,2 5 0 ,3 5 78 33 5 ,8 1 ,4 1 ,3 0 ,7 5 10 8 0 ,1 0 0 - 5 63 27 10 6 ,9 3 ,1 7 2 ,0 3 1,15 194 300 39 ,6 1 1,4 3 ,5 1,75 201 45 1,08 5 - 1 0 60 30 10 7 ,4 1 ,3 6 1,35 0,72 174 90 20,6 8 , 3 3 ,5 1,75 38 25 0 ,3 7 10 - 20 66 23 11 7 ,4 1,1 5 1,44 0 ,7 7 164 88 1 9 ,0 7 ,6 4 ,1 1,80 45 25 0 ,3 6 70 - 80 70 24 6 7 ,4 0 ,1 9 0 ,8 7 0 ,3 9 86 33 3 ,7 1 , 6 0 ,7 0 ,5 0 32 18 0 ,1 0 0 - 5 58 25 17 7,1 2 ,5 0 2 ,9 5 1,60 300 350 5 5 ,0 20 ,0 1 0 ,3 2,5 0 240 55 1 , 1 2 5 - 1 0 46 36 18 7,1 1,15 1 , 1 2 1 ,5 3 310 210 3 5 ,0 1 6,5 6 ,4 1,00 120 40 1,00 0 - 5 58 27 15 6 ,4 3 ,4 0 - 1,92 300 243 69, 2 2 6 ,0 10 ,0 2 ,2 5 210 45 1 ,8 0 5 - 1 0 62 20 18 6 ,3 3,00 - 1 ,8 0 300 240 6 9 ,2 2 2,0 9 ,9 2 , 1 0 100 44 0 ,7 0 0 - 5 59 27 14 7 ,1 5 ,4 0 3 ,3 6 1,38 272 542 8 1 ,8 17,7 7 ,5 3 ,5 0 551 53 2,00 5 - 1 0 45 37 18 7 ,2 2 ,4 6 1 ,1 4 1 , 0 0 268 220 6 2 ,5 13 ,5 4 ,7 2 ,2 5 125 30 0 ,6 9 10 - 20 42 38 20 7 ,2 2 , 1 2 1 ,1 5 0 ,9 0 278 200 5 2 ,5 1 1 , 2 4 ,0 2 ,2 5 110 27 0,52 70 - 80 31 45 24 7 , ï 0 ,6 5 1 ,52 1 ,0 5 242 87 2 2,0 1 0 , 2 5 ,5 2 ,3 5 23 31 0 ,3 0 0 - 5 58 28 14 6,8 5 ,8 3 4 ,0 7 1,56 340 1024 1 1 4 ,0 14,2 6,0 3 ,5 0 157 44 1,25 5 - 1 0 53 28 19 7 ,2 1 ,1 3 3 ,4 4 0,60 208 190 1 6 ,7 4 ,5 2 ,3 1,75 34 24 0 , 2 1 0 - 5 74 10 16 6 ,9 3 ,5 8 1 ,6 5 1,10 198 275 5 2 ,0 1 8 , 0 4 ,6 1,25 170 30 1,5 0 5 - 1 0 56 31 13 7 ,2 3 ,5 4 1 ,4 0 0 ,8 5 205 225 4 0 ,0 9 ,0 3 ,2 1 ,40 70 30 0 ,8 5 10 - 20 60 25 15 7 ,0 2 ,06 1 ,6 0 0 ,7 0 215 250 4 0 ,0 7 ,0 3 ,0 1 ,7 5 50 20 0 ,4 2 75 - 85 61 27 12 7 ,0 1 ,6 7 1 ,4 0 0 ,7 7 260 130 4 5 ,0 10 ,0 3 ,3 0 ,8 0 16 18 0 , 1 2 0 - 5 69 23 8 6, 1 4 ,1 3 - 1,28 214 296 5 2,2 14,6 3 ,4 2 ,7 5 152 26 0 ,4 0 5 - 1 0 67 23 10 6 ,3 2 ,5 7 - 1,1 3 192 224 6 2 ,4 7 ,8 3,8 4,00 70 20 0 ,3 2 10 - 20 70 22 8 6 ,4 2,0 2 - 1 ,0 0 132 202 5 4 ,8 4 ,4 3,0 2 ,5 0 60 18 0 ,2 7 80 - 90 72 19 9 6 , 6 0 , 4 6 - 1,0 5 210 157 6 1 ,0 5 ,0 3 ,0 1,25 76 32 0 ,4 0 1 u l,B r o n ie w s k ie g o , 109 u l . S t o ł e c z n a /K r a s i ń s k ie £ 0^ 11б u l,K a s p rz a k a /M ły n a r s k a . 21 u 1 -* i.'a г с ii 1 e w s k i e go /Ś w ierczew sk ieg o ^ 19 u l . Towar o.va /Z ło tru '»13 u l . f i l c z a /P o z n a ń sk a 100 u l <,.'.'aruzałkow3ka /Ogród liaski^ 120 ul.Y /ybrzcż'? r .o .c i u a z - kow skio, 8 3 К. C z a r n o w s k a

(9)

cd. tabeli Ï " ' . . . . s . . " 3 4 ” 5 " ’ " ' b' - 7 ■ ■ — g - ' — 5 - - T1 - 4 2 ~ \ r " i *■ - T5" "TT" т е -P la c U n ii L u b e ls k ie j, 0 - 5 58 28 14 7 .3 3 ,9 5 1 ,4 0 1,66 360 400 9 9 ,0 18,0 7 ,2 2 ,0 0 185 40 1 ,5 0 JĆ-5 - 10 57 28 15 7 ,2 1 ,8 0 1 ,6 3 1,10 240 230 8 9 ,0 12,0 4 ,2 1 ,7 5 160 25 1 ,0 0 10 - 20 57 23 15 7 ,1 □ . o . 1 ,6 0 1,27 290 55 2 9 ,0 12,0 4 ,0 1 ,0 0 15 20 0 ,8 0 75 - 85 47 30 23 7 ,4 0 ,8 0 1 ,9 0 1 ,3 0 220 50 18 ,0 16,0 6 ,3 1 ,2 0 ś l . 25 0 ,1 2 A l.U ja z d o w sk ie , 106 0 - 5 44 26 30 6 ,4 3 ,6 0 0 ,2 9 1 ,2 2 288 246 4 3 ,8 11,4 5 ,5 2 ,0 0 196 48 0 ,4 8 5 - 10 46 34 20 6 ,4 2 ,9 3 0 ,0 8 0 ,8 9 280 182 5 0 ,0 1 0 ,5 5 ,5 2 ,0 0 72 28 0 ,4 0 10 - 20 46 32 22 6 ,6 2 ,0 2 0 ,2 9 0 ,8 0 328 146 4 7 ,6 7 ,4 5 ,6 2 ,0 0 38 25 0 ,3 0 80 - 90 55 28 17 7 ,0 0 ,9 8 2 ,1 4 0 ,8 0 268 96 3 4 ,0 7 ,6 5 ,0 1 ,7 5 80 24 0 ,9 3 u l.W o ro n ic z a /K om aro- 0 - 5 60 21 9 7,1 2 ,3 2 1,43 0 ,8 0 214 268 31 ,6 17,5 3,1 2 ,2 5 212 28 0 ,5 0 waf 140 _{5 - 10} ₅₅ ₃₀ 15 7,1 1 ,8 0 0 ,7 6 1 ,1 0 310 254 5 7 ,2 14 ,0 7 ,0 2 ,0 0 50 34 0 ,4 0 10 - 20 51 32 17 7 ,1 1 ,0 3 0 ,6 9 0 ,7 6 250 180 14,8 6 ,2 3 ,5 0 ,7 5 24 30 0 ,1 9 70 - 80 53 19 28 7 ,0 0 ,4 9 0 ,3 4 0 ,6 8 256 74 9 ,2 5 ,5 3 ,0 1,0 0 10 20 0 ,1 0 u l.P u ła w s k a , 123 0 - 5 72 13 10 7 ,3 3 ,5 4 1,02 1.42 210 202 7 0 ,0 1 8 ,0 5 ,3 1,0 0 120 34 0 ,9 2 5 - 10 64 25 11 7 ,0 2 ,3 9 0 ,6 3 1 ,0 3 240 110 6 0 ,0 3 ,4 3 ,5 0 ,9 0 60 20 0 ,4 0 10 - 20 62 25 13 7 ,4 0 ,9 1 0 ,7 6 1,4 3 330 135 7 0 ,0 8 ,5 3 ,5 0 ,9 0 50 34 0 ,1 9 70 - 80 49 29 22 7 ,3 0 ,4 5 1,6 5 1,10 210 50 1 2 ,0 10,5 5 ,5 0 ,3 0 6 10 0 ,1 0 P I .N a ru to w ic z a , 112 0 - 5 39 41 20 6 ,6 4 ,3 2 0,7 6 1,46 290 302 54,1 13 .5 7 ,7 2 ,7 5 160 34 1,0 2 5 - 10 36 39 25 6 ,9 1.91 1.14 1,35 262 156 3 5 ,5 10 ,7 6 ,5 3 ,9 5 80 27 0 ,5 0 10 - 20 42 37 21 7 ,1 1 ,9 4 1,14 1,28 300 160 4 1 ,7 10,7 7 ,7 3 ,9 0 22 34 0 ,3 8 70 - 80 55 25 20 7 ,2 2 ,6 4 2 ,9 6 1,76 350 208 1 6 0 ,0 1 2 ,0 1 0 ,0 7 ,5 0 44 29 0 ,7 5 A l.Ż w irk i i W ig u ry ,55 0 - 5 62 22 16 7 ,2 2 ,9 5 1,52 1,1 9 187 225 2 6 ,0 2 1 .5 6 ,0 1 ,7 5 170 40 0 ,4 2 5 - 10 56 22 22 7 ,4 0 ,8 7 8 ,8 6 1 ,0 0 180 200 2 2 ,0 15 .0 4 ,7 2 ,9 0 180 25 0 ,3 8 10 - 20 58 20 22 7 ,5 0 ,2 6 3.31 1.32 185 35 1 7 ,0 1 4 .3 4 ,2 2 ,8 5 14 30 0 ,2 1 70 - 80 32 40 28 7 ,4 0 ,0 3 0 ,4 4 0 ,8 5 190 35 5 ,0 7 .0 3 ,5 0 ,3 0 12 30 0 ,1 1 u l .G r ó je c k a /N afto w a. 0 - 5 55 25 20 7 ,1 3,31 3.01 1,28 250 252 7 0 ,5 1 2 ,0 6 ,4 4 ,0 0 128 48 2 ,5 6 111 _{5 - 10} ₅₂ 31 17 7 ,1 2 ,3 4 2 ,8 4 1 .2 4 254 226 6 4 ,2 1 1 ,5 6 ,5 3 ,7 5 56 25 0 ,6 2 10 - 20 54 26 20 7 ,2 2 ,5 2 2 ,7 5 1 ,32 276 220 7 2,1 1 2 ,3 6 ,2 2 ,2 5 90 22 0 ,6 0 70 - 80 34 36 30 7 ,4 0 ,9 7 4 ,6 6 1,28 240 76 2 0 ,5 1 0 ,7 5 ,2 5 ,0 0 8 20 0 ,1 9 A l. Św ierczew sk ieg o 0 _ 5 60 23 17 6 ,5 3 ,1 6 0 ,2 4 1 ,2 0 320 236 4 0 ,0 1 6 ,3 5 ,8 2 ,5 0 184 68 0 ,9 0 /P a r k P r a s k i # 70a 5 - 10 58 22 20 6 ,6 3 ,1 2 0 ,1 6 1 ,3 0 340 152 5 8 ,2 8 ,7 3 ,0 2 ,2 0 198 34 0 ,4 0 10 - 20 40 25 35 7 ,0 1,1 8 0 ,2 4 1,3 0 280 158 6 4 ,6 11,8 4 ,2 1 ,6 5 122 26 0 ,3 2 70 - 80 47 14 39 6 ,5 0 ,9 0 1 ,2 0 0 ,8 2 240 140 38 ,8 1 4,8 6 ,0 2 ,0 0 115 52 0 ,2 9 A l.W aszy n g to n a, 2 0 - 5 52 30 18 7 ,0 4 ,3 8 1,18 2 ,3 5 310 400 2 0 ,5 3 2 ,5 1 0 ,0 1 .7 5 200 34 1,0 0 5 - 10 71 13 16 7 ,0 1 ,8 9 3 ,2 9 1,42 235 452 1 4 ,0 2 2 ,5 8 , 0 1*75 50 25 0 ,9 0 10 - 20 65 19 16 7 ,4 0 ,4 9 5 .7 5 0 ,9 6 340 375 1 3 ,0 15 ,5 4 ,2 1 ,5 0 44 20 0 ,7 0 70 80 57 21 22 7 ,2 1 ,0 2 0 ,9 7 1 ,4 0 300 120 6 ,0 1 4 ,0 4 ,3 1 ,5 0 33 27 0 ,0 5 A k u m u la c ja m e ta li cię ż kic h w g le b a c h , ro śl in a c h i z w ie r z ę ta c h

(10)

♦ T a b e l a 3

oo 0 5

Zawartość m etali c ię ż k ic h w glebach antropogenicznych /gruzowych/ - traw niki osiedlowe Content o f heavy n o ta is in antropogenio s o i l s from settlem en t green from Warsaw area

M iejsc e i n r p r o f i l u L o c a l i t y , G łę b o k o ^ D epth P ro c e n t f r a k c j i 0 <1 mm P e rc e n t f r a c t i o n o f 0 <1 mm pHKCl С CaCO-j Fe Kn Zn Cu Ni Co ;»'o Pb Cr Cd p r o f i l e No. cm 1 -0 ,1 0 , 1 -_{0 ,0 2} < 0 ,0 2 % ppm Ö 3 ie d le P i a s k i , 101 0 - 5 31 49 20 6 ,6 0 ,9 1 0 ,2 8 0 ,7 7 204 400 1 5 ,0 11,1 4 ,2 2 ,:.o 26 >1 0 ,6 0 10 - 20 52 31 17 7 ,0 1 ,5 0 1 ,2 7 0 ,8 8 250 40 1 0 ,0 1 5 ,2 3 ,4 1 ,4 0 10 50 0 ,5 0 75 - 85 57 31 12 7 ,1 0 ,1 2 1 ,6 5 0 ,6 3 125 15 4 ,0 1 1 ,0 2 ,0 0 , ; 0 . i 15 0 ,0 6 u l . E l b l ą s k a , 81 0 - 5 47 41 12 6 ,9 3 ,2 5 0 ,5 0 0 ,8 7 202 192 3 6 ,2 12,1 2 ,6 2 ,2 5 70 26 0 ,5 0 5 - 10 47 41 12 6 ,9 1.91 1 ,5 0 0 ,8 4 208 198 3 5 ,6 1 2 ,7 2 ,7 2 ,2 0 58 19 0 ,4 0 10 - 20 47 41 12 7 ,0 1 ,5 0 1 ,0 0 0 ,7 8 196 156 3 4 ,2 12,1 2 ,0 1,60 22 20 0 ,3 0 80 - 90 70 24 6 7 ,3 1 ,3 5 2 ,5 1 ,2 4 186 310 1 3 ,6 13 ,8 3,1 4 ,0 0 124 45 0 , J5 u l.P o w stań có w ś l ą s k i c h , 87 0 - 5 24 50 26 7 ,0 1 ,3 6 1 ,7 0 1 .1 3 540 110 1 9 ,0 7 ,2 4 ,8 2 ,6 0 52 '14 0 ,9 0 5 “ 10 21 50 29 6 ,8 1 ,5 2 - 1 ,1 0 580 105 1 8 ,5 6 ,5 3 ,2 2 ,5 0 ;6 42 0 ,7 0 10 - 20 14 53 33 6 ,8 1 ,4 5 - 1 ,0 2 600 110 18,8 8 ,2 4 ,4 1 ,7 5 38 40 0 ,1 0 80 - 90 12 57 31 6 ,9 0 ,3 9 - 0 ,7 1 410 33 3 ,8 5 ,6 2 ,5 1 ,7 5 12 40 C,0S. u l.K a s p r z a k a /B e n a ,22 0 - 5 59 24 17 7 ,1 3 ,0 0 3 ,3 0 1,53 300 184 4 0 ,0 1 6 ,5 6 ,4 1 ,0 0 120 40 1,12 5 - 10 45 37 18 7 ,2 1 ,1 0 1,1 5 1 ,42 280 150 3 5 ,0 1 0 ,0 4 ,2 0 ,9 5 66 ::a 1,00 70 - 80 45 27 28 7 ,1 0 ,4 0 1,1 2 1 ,1 0 250 50 1C,0 5 ,8 3 ,5 1,1 0 15 20 0 ,0 6 O s ie d le W isrzbno# 77 0 - 5 25 54 21 6 ,9 2 ,3 1 0 ,6 8 С ,84 276 240 2 1 ,4 9 ,0 4,1 1 ,7 5 58 Ъ 0 , 7 / -5 - 10 53 32 15 7 ,0 2 ,6 7 1 ,28 1,01 275 220 18 ,2 8 , 7 5 ,2 2 ,2 5 60 25 0 ,5 3 10 - 20 38 41 21 6 ,8 2 ,7 6 0 ,6 4 0 ,9 9 310 174 2 2 ,0 1 0 ,0 5 ,2 2 ,0 0 52 ‘0 0 ,5 0 70 8 0 71 20 9 6 ,9 0 ,3 5 0 , 1 6 0 ,8 5 267 27 9 ,2 7 ,2 3 ,6 1,55 12 iii 0 ,Ы C z a r n o w s k a

(11)

A k u m u la cja metali ci ęż k ic h w gl ebach, ro śli n a ch i zw ie rz ęta ch 8 7 cd. tabeli 3 P ro c e n t f r a k c j i 0 M iejsce G łębokość <1 mm i nr p r o f il u P ercen t f r a c t io n o f 0 ^ c 09C0 pe lIn Zn Cu l t i Co Mo pb Cl cd L o c a lity “«P*11 < 1 m KC1 _I__________________________________________________________________________ p r o f i l e No. „ ---° m 1 -0 ,1 < 0 .0 2 % ppm u l .P o s t ę p u , 76 0 - 5 50 35 15 6 ,9 1 ,0 2 1 ,0 4 0 ,9 2 238 188 1 3 ,6 1 0 ,5 7 ,4 1 ,4 0 50 20 0 ,2 6 5 - 10 41 40 1 9 7 ,0 0 ,7 0 0 ,4 8 0 ,7 8 196 71 9 ,4 7 ,5 3 ,3 1 ,4 0 30 20 0 ,2 7 10 - 20 50 32 18 7 ,0 0 ,7 1 0 ,6 4 0 ,7 7 182 51 9 ,8 3 ,0 1 ,3 1 ,7 5 20 20 0 ,2 4 70 - 80 45 33 22 6 ,5 0 ,1 5 - 1 ,0 0 200 35 9 ,2 3 ,0 3 ,0 1 ,3 0 10 30 0 ,1 0 u l.B o r s u c z a , 74 0 - 5 34 34 21 6 ,7 3 ,6 9 1 ,7 6 1 ,5 9 310 526 5 5 ,6 1 2 ,2 7 ,5 2 ,7 5 73 24 0 ,5 0 5 - 10 36 36 23 6 ,7 3 ,6 ? 1 ,6 0 1 ,8 0 316 374 3 0 ,6 1 1 ,7 7 ,8 2 ,7 5 70 25 0 ,4 2 10 - 20 35 35 20 6 ,8 2 ,91 1 ,5 2 1 ,5 9 294 336 2 9 ,4 1 3 ,6 8 ,2 2 ,7 5 70 22 0 ,4 5 70 - 80 40 30 30 6 ,4 0 ,5 0 - 1 ,3 0 285 165 1 5 ,0 6 f8 4 ,5 2 ,0 0 15 22 0 ,0 8 u l .D lc k e n s a , 73 0 - 5 67 20 13 6 ,8 4 ,7 0 1,68 1 ,2 3 184 170 1 7 ,2 8 ,4 5,1 1 ,6 0 74 14 0 ,3 3 5 - 10 67 21 12 7 ,0 4 ,2 6 2 ,0 8 1 ,1 9 196 200 1 9 ,2 7 ,2 4 ,9 1 ,7 5 30 16 0 ,2 2 u l . B a s z t y , 105 0 - 5 40 35 25 6 ,5 2 ,3 4 0 ,1 3 0 ,7 6 364 186 2 2 ,4 7 ,3 4 ,2 2 ,0 0 82 28 0 ,2 7 5 - 10 32 45 23 6 ,6 1 ,5 9 0 ,1 3 0 ,8 6 362 82 2 1 ,0 7 ,5 4 ,0 1,2 5 20 28 0 ,1 9 10 - 20 44 35 21 6 ,7 1 ,3 6 0 ,1 7 0 ,8 4 348 96 2 2 ,4 7 ,7 4 ,2 1 ,3 0 24 32 0 ,1 7 60 - 70 45 33 22 6 ,1 1 ,2 7 2 ,1 8 1 ,1 0 316 106 3 0 ,4 1 4 ,2 8 ,1 1 ,7 5 27 32 0 ,1 5 u l .P i ę k n a , 103 0 - 5 75 16 9 6 ,9 1,8 5 1 ,3 0 1 ,0 0 206 280 3 2 ,8 7 ,2 3 ,7 2 ,3 0 70 20 0 ,4 0 5 - 10 78 13 9 7 ,3 0 ,7 1 1,2 6 0 ,6 4 168 110 3 8 ,2 6 ,5 3,1 0 ,8 5 76 14 0 ,3 6 u l.K oszykow a, 99 0 - 5 39 41 20 7 ,0 2 ,1 5 0 ,6 0 0 ,7 8 290 172 2 6 ,2 7 ,1 4 ,0 1,7 5 76 30 0 ,3 1 5 - 10 41 40 19 7 ,1 2 ,0 0 0 ,9 0 0 ,8 1 298 222 3 2 ,0 7 ,2 3 ,7 1,75 60 28 0 ,4 6 u l.:;p a so w e k ie g o ,8 4 0 - 5 69 23 8 7 ,0 2 ,9 9 1 ,5 0 1 ,6 2 290 250 4 4 ,6 8 , 0 5 ,0 6 ,2 5 92 56 0 ,4 1 5 - 10 67 23 10 6 ,6 1,4 8 - 1 , 6 1 286 250 4 7 ,2 7 ,0 4 ,0 4 ,0 0 110 30 0 ,3 1 . 10 - 20 70 22 8 6 ,5 1 ,2 7 - 1 ,2 6 276 252 5 1 ,4 6 ,0 3 ,0 4 ,7 0 110 22 0 ,2 7 70 - 80 72 19 9 6 ,7 0 ,5 0 - 1 ,1 0 2 ю 110 2 5 ,0 6 ,0 3 ,0 2 ,5 0 70 23 0 ,1 0

(12)

Zawartość metali ciężkich w glebach antropogenicznych - parki Content of heavy metale in antrpogenic soils from parks

T a b e l a 4 00 00 Mioj3ce i n r p r o f i l u L o c a lity , p r o f i l e No. G łębokość Depth cm P ro ce n t f r a k c j i # < 1 mm P e rc e n t f r a c t i o n o f 0 <1 mm pH_KCl С СаС03 Fe Mn Zn Cu .Ti Co :.:o :’b Cr Cd 1-0 , 1 о о V -ro 1 <0 ,0 2 % ppn 1 2 ₄ 4 ₅ 6 7 8 9 1ö 11 12 n 14 i3 16 ' 17 " Ogród K r a s i ń s k ic h ,82 0 - 5 59 29 12 6 ,5 2,3 2 - _{0 ,9 5} 298 190 24 ,0 18,0 7 ,0 1,50 88 30 0 ,9 С 5 - 1 0 56 29 15 6 , 6 3,71 - 0,96 290 150 23,8 10,0 5 ,0 0 ,5 0 78 20 С, ;C 10 - 20 59 28 13 6,8 0 ,9 9 1,00 0 ,8 5 274 172 И 6 . 6 7 ,0 4 ,0 1,75 50 22 С, 10 80 - 90 79 14 7 6 ,5 1,54 - 0,52 254 30 2 5 , 6 7 ,0 4 ,0 1,50 60 8 0 ,0 5 Ogród S a s k i, 43 0 - 1 0 55 30 15 6 ,3 1,59 - 0 ,9 4 300 179 3 7 ,2 9 ,0 3,5 2 ,3 5 58 35 С, 90 10 - 20 56 28 1б 6 ,9 0 ,7 5 - 0 , 6 1 280 33 1 6 , 6 5 ,7 2 ,4 1,50 32 4 0 ,4 0 45 - 55 57 39 10 6,8 0 ,1 3 - 0,38 160 11 6 ,6 4 ,0 1, 8 0 ,7 5 12 40 0 , : 2 70 - 80 56 37 17 6 ,4 :;1. - М 3 280 20 9 ,3 9,1 3 ,4 0,50 8 62 С, 29 115 -125 39 44 17 6 ,7 ś l . - 0 , 6 1 200 Ь 7 ,4 4 ,6 2, 0 0 ,9 5 b 59 С , 17 P a rk U jazdow ski, 85 0 - 5 44 26 30 6 , 1 2 ,0 7 - 1 .1 7 224 155 i9 ,3 7 ,2 4 ,6 3,50 M 28 0 ,4 0 5 - 1 0 46 34 20 6, 2 1 , 6 6 - 1,1 3 220 100 19,4 5 ,7 4 ,2 1,60 24 .■Э 0 ,3 0 10 - 20 46 32 22 6, 1 1,41 - 1.1 4 2 1 2 77 16,5 4 ,8 3 ,9 1,60 18 2 4 0 , 26 40 - 50 60 19 21 6 ,4 0,60 - 1,00 180 65 1 2 , 6 4 ,5 3, 3 1,50 15 22 0 , 1 6 80 - 90 55 28 17 6, 6 0 ,5 7 - 1,08 190 50 10,0 6 ,9 3 ,9 1,55 12 18 0 ,1 0 P a rk Ł a z ie n k i, 97 0 - 5 74 15 11 7 ,2 1,47 1 . 2 1 , 1 1 380 186 22,0 )7 ,8 6 ,5 1,10 88 38 1,50 5 - 1 0 75 15 10 7 ,4 1,10 0 , 2 0 ,9 4 1*90 127 15,5 15 ,0 5 ,4 1 , 6 0 85 37 1,00 10 - 20 67 20 13 7 ,0 1,00 - 0 ,9 3 450 111 15,0 15,7 4 ,8 1,65 70 ;8 0 ,2 0 30 - 40 56 21 23 6,0 0,41 - 0 ,9 3 400 70 9 ,0 8 , 0 4 ,0 1,00 30 38 0 ,1 0 70 - 80 53 21 1б 6 , 2 0 , ?7 - 0 ,7 2 500 42 8,0 7 ,3 .-,9 0 ,7 5 15 32 0,С6 P a rk Ł a z ie n k i, 107 0 - 5 36 45 19 5 ,9 2 ,4 9 - 0 ,7 6 >30 270 19,6 9 ,5 5 ,5 1,60 26 28 0 ,2 7 5 - 1 0 40 37 2j> 6 ,3 1,92 - 0 ,7 9 272 226 17 ,3 8 , 2 5 ,0 ' 1 , 5 C 38 24 0 ,3 6 10 - 20 35 37 33 6 , 2 1,8 3 - 0,76 316 72 10,8 6 ,3 4 ,8 1,5 0 30 22 0 , 23 70 - 80 62 19 19 6 ,5 0 ,3 0 0 ,2 5 1,10 372 44 10,1 8 , 0 4 ,2 4 ,0 0 22 21 0 ,1 5 Ł a z ie n k i, 108 0 - 5 44 33 23 6 ,5 2 ,5 4 0,12 0 ,9 9 256 93 13,0 7 ,6 4 ,7 2 ,5 0 14 28 0 ,1 9 5 - 1 0 52 24 24 6 ,7 2 ,2 5 0 ,2 5 0 ,8 8 222 91 12 ,4 7 ,6 4 ,2 1,75 10 23 0 ,1 7 10 - 20 43 21 26 6 ,7 1,71 0 ,6 7 0 ,9 3 244 89 11,8 7 ,0 4 ,5 1,75 • 2 43 0 ,1 7 80 - 90 64 16 20 7 ,0 0 ,8 2 0,71 0 , 8 8 248 33 11,0 6, 8 3 ,7 1,00 2 28 0,06 К . C z a r n o w s k a

(13)

cd. t a b e li 4 4 ■ ■ - g --- 5 ” T " " - - & — — 7 - - — ET " 1--■9 - ■ 10 11 ■ł 2 - ~ 13 14 1 $ 1 *> 17 1S P a rk D ąb ro w sk ieg o ,129 0 - 5 69 22 9 6 ,7 2,20 _ 1, 20 220 124 1 5 ,5 16 ,5 4 ,2 1.7 5 45 25 0 ,1 9 5 - 1 0 67 23 10 6 ,0 1 ,3 0 - 1 , 1 0 120 90 9 ,2 15 ,0 3 ,4 0 ,7 5 18 20 0 ,1 0 7 0 - 9 0 73 20 7 5 ,6 0 ,1 0 - 0 ,3 2 90 30 3 ,3 9 ,0 2,0 0,50 9 8 0 ,0 5 P a rk D re s z e r a , 130 0 - 5 44 35 21 6 ,5 2 , 1 0 _ 0 ,8 0 280 206 6 2 ,0 1 7 ,0 6 ,2 2,00 70 35 0 ,9 0 5 - 1 0 32 45 23 6 ,6 1 ,4 0 - 0 ,9 0 270 150 5 0 ,0 8 ,4 4 ,3 1,00 65 28 0 ,8 0 10 - 20 44 32 24 6 ,6 1 ,2 0 - 0 ,9 5 260 120 3 5 ,0 7 ,5 3 ,3 0 ,9 0 40 20 0 ,1 0 70 - 80 44 30 26 6 , 1 0,36 - 1 , 1 0 220 49 1 0,0 9 ,0 3 ,7 1.15 8 15 0,06 C m .Ż o łn ie rz y R a d z ie o - 0 - 5 23 50 27 6 ,1 2 ,1 9 - 0,88 420 105 1 7 ,8 10,0 6 ,0 0 ,9 0 39 42 0 ,1 9 k ic h , 55d _{5 - 1 0} ₂₁ ₅₀ ₂₉ _{6 ,7} _{1 ,6 6} _{0 ,1 7} _{1 ,0 7} ₄₄₀ ₈₅ _{1 7 ,0} _{9 ,0} _{5 ,0} _{0 ,9 0} ₂₀ ₄₄ _{0 ,1 8} 10 - 20 22 51 27 7 ,0 1 ,4 4 0 ,8 7 1 ,0 7 420 108 16 ,0 8 ,0 3 .0 '1 ,6 5 10 36 0 ,1 7 80 - 90 26 44 30 4 ,6 0 , 1 2 - 1 ,2 2 610 33 4 ,0 7 ,0 3 ,0 2,00 14 46 0 ,0 8 OgaJód Z o o lo g ic z n y , 0 - 5 54 26 20 6 ,7 1 ,7 0 - 1 ,1 7 360 156 3 8 ,4 9 ,8 3 ,8 1 ,6 7 73 38 1,20 131 _{5 - 1 0} ₆₀ ₁₉ ₂₁ _{6 ,9} _{1 ,7 0} _0,50 _1,06 ₃₀₀ ₁₃₇ _{3 3 ,0} _{8 ,4} _{3 ,4} _{1 ,5 0} ₅₅ ₃₆ _1,00 15 - 25 56 22 22 7 ,2 1,4 2 1 , 0 0 1,2 0 300 148 3 4 ,9 3,4 3 ,3 1 ,5 0 59 34 0 ,7 0 Ogród Z o o lo g ic z n y , 0 - 5 54 26 20 6,8 2 ,4 3 1 ,3 5 1 , 1 0 560 179 5 5 ,6 9 ,3 3 ,6 1,6 5 66 24 1 ,2 0 142 _{10 - 20} ₅₉ ₁₇ ₂₄ _{6 ,8} _{1 ,8 5} _{0 ,2 4} _{1 ,0 5} ₅₂₀ ₁₃₉ _60.0 _{Éli 4} _{3 ,4} _1,00 ₆₄ ₂₁ _1,18 35 - 45 64 14 22 6 ,8 1 .4 7 0 ,41 1,0 2 500 78 36,0 8 ,4 3,1 1 ,3 0 68 37 0 ,4 0 60 - 70 57 21 22 6 ,8 0 ,9 3 0 ,3 7 0 ,7 5 640 46 1 9 ,2 7 ,4 2 ,5 0 ,7 5 43 37 0 ,0 8 75 - 85 61 20 19 6 ,9 0 ,5 5 - 0 ,7 2 700 39 15 ,8 6 ,4 3 ,9 1 ,5 0 25 42 0 ,0 8 100 - 1 1 0 45 25 30 6 ,6 0 ,5 5 - 1 ,7 0 520 33 6 ,3 1 1 , 0 6 ,5 4 ,2 5 12 60 -P a rk S k a ry s z e w s k i,41 0 - 5 57 23 20 6 ,6 1 .5 5 1 . 1 2 1 ,2 1 360 148 48,8 15,2 5 ,0 0 ,8 0 82 34 0 ,9 0 10 - 20 55 25 20 6 ,9 1 ,1 7 0 ,9 9 1 , 1 0 400 П 19 46 ,2 12»4 4 ,8 0 ,5 0 74 41 0,20 40 - 60 63 18 19 7 ,0 0 ,9 7 0,41 1,13 500 116 4 3 ,8 n . o . n . o . 1.2 5 94 45 0 , 1 1 70 - 90 60 19 19 7 ,1 1 ,2 0 0 ,7 5 0 ,7 2 300 28 9 ,7 7 ,1 2 ,5 0 ,5 0 49 40 0 ,0 3 115 -125 40 34 26 7 ,0 2 ,0 9 1,41 1,6 0 400 160 4 3 ,3 2 2 ,5 7 ,6 2 ,7 5 56 30 0,38 00 ÎP A k u m u la c ja m e ta li ci ę ż ki c h w g le b a c h , ro śl in a ch i z w ie r z ę ta c h

(14)

ï à il ô i a 5 Zawartość metali ciężkich w giebach o naturalnym profilu /płowe,ćżarne ziemie zdegradowane i mady/ z terenu Warszawy

Content of heavy metals in pseudopodsolic soils, black earth and alluvial soils from Warsaw area

M iejsce i n r p r o f i l u L o c a l i t y , p r o f i l e No. G łębokość Depth cm P ro c e n t f r a k c j i 0 <1 mm P e rc e n t f r a c t i o n o f 0 <1 mm pH_KCl С СаС03 Ре Mn Zn Cu Ni Co Mo Pb Cr Cd % ppm 1-0,1 0

,

1

-

0,02 <0 ,0 2 1 'г 3 4 5 6 7 Ii a iI 9 10 111 Ii 1 2 II V II 14 Il 15 !I !I 17 II 10

G leby płowe P s e u d o p o s o lic :s o i l s

M o ry -p o le , 87 0 - 5 24 50 26 7 ,0 1 ,2 5 1,10 1 ,1 3 338 158 1 4 ,4 8,6 5 ,2 0 2,40. 40 38 0 ,7 3 a r a b le _{5 - 1 0} ₂₁ ₅₀ ₂₉ _6,8 _{1 ,3 0} _0,30 _{1 ,1 7} ₄₄₆ ₁₇₀ _{1 5 ,0} _{5 ,4} _{3 ,6 0} _{2, 50} ₃₂ ₄₀ _{0 ,5 9} 10 - 20 14 53 33 6,8 1 , 1 2 - 1 .15 434 142 15 ,8 5 ,0 2 ,9 0 2,60 32 40 0 ,5 0 80 - 90 12 57 31 6 ,9 0 ,4 1 - 0 ,9 9 443 50 7 ,6 11,1 4 ,8 0 1, 5 0 12 44 0 , 1 3 J e l o n k i - p o l e , 96 0 - 5 29 46 25 6 ,9 1 .3 8 1,0 0 1 ,1 5 590 110 1 8 ,6 7 ,2 4 ,8 0 2 ,6 0 36 44 0 ,2 8 arab le" _{5 - 1 0} ₂₆ ₄₉ ₂₅ _{6 ,9} _1.51 _{0 ,5 0} _{1 , 1 2} ₅₈₀ ₁₀₈ _{1 8 ,4} _6,5 _{3 ,2 0} _{2 ,5 0} ₅₀ ₄₂ _{0 ,2 9} 10 - 20 29 46 25 7 ,0 1 ,5 0 0 ,1 0 1,0 2 600 110 1 8,8 8,2 4 ,4 0 1 .7 5 36 40 0 ,2 5 8 0 - 90 16 58 26 6 ,3 0,68 - 0 ,7 3 410 30 3 ,8 5 ,6 2 ,5 0 1 .7 5 14 40 0 ,0 3 T J rlic h o w -p o le ,7 1 0 - 5 32 52 16 6 ,3 1 ,48 - 0 ,7 0 280 106 1 6, 6 4 ,3 3 ,6 0 1 ,5 0 52 24 0 ,5 2 a r a b ie _{5 - 1 0} ₃₂ ₅₃ ₁₅ _{6 ,3} _{1 ,4 2} _- _{0 ,7 3} ₂₈₀ ₇₅ _{1 8 ,0} _{4 ,2} _{2 ,6 0} _{1 ,3 0} ₅₀ ₂₈ 0 ,3 4 10 - 20 34 50 16 6,1 1 .4 2 - 0 ,7 3 280 57 1 5 ,4 4 ,2 1 ,9 0 0 ,8 0 46 20 0 ,3 2 40 - 45 31 52 17 4 ,7 0 ,2 5 - 0 ,6 4 232 24 5 ,0 4 ,0 1 ,8 0 1,25 20 18 0 ,2 0 70 - 90 54 33 10 4 ,8 0,10 - 0 ,9 1 128 24 5 ,8 6,0 2 ,3 0 1 ,8 0 14 12 0 , 2 1 P a rk S ow iń sk ieg o , 0 - 5 29 50 21 7 ,0 2,22 - 0 ,8 0 440 124 3 1 ,8 6,0 3 ,5 0 0 ,5 5 70 40 0 ,7 5 p a rk 62 _{5 - 1 0} 27 49 24 6 ,7 1 , 6 0 - 0,72 450 76 2 0 ,7 6,0 2 ,3 0 0 ,5 5 58 36 0 ,5 5 35 - 45 27 50 23 6,8 _{0 ,3 3} - 0 ,6 6 440 28 9 ,2 4 ,9 2,00 0,30 26 32 0 ,1 5 60 - 70 5 68 27 6 ,9 0 ,0 8 - 0 ,8 3 360 24 5 ,0 6 , 1 2 ,9 0 1,00 5 40 0,12 100 -1 1 0 68 22 10 5 ,4 0,03 - 0,66 150 20 5,4 4 ,8 1,60 0 ,7 5 10 26 0,25 130 -1 4 0 72 18 10 5 ,3 0 ,0 7 - 0 ,5 5 160 19 4 ,7 3 ,9 1 ,5 0 1 t 00 12 26 0 ,0 5 Mokotów / Ш 0 / . 0 - 5 26 50 24 6,8 1 ,6 9 0 ,4 0 2 ,2 3 248 93 1 7 ,3 5 ,4 3 ,4 0 1,75 26 38 0 ,34 p o l e , 78 a r a b lo 5 - 1 0 29 45 26 6,8 1 ,3 6 0 ,4 0 2,20 250 96 18,8 5,9 3 ,2 0 1 .7 5 20 38 0 ,2 6 . 3 5 - 4 5 11 60 29 6, 4 0 ,3 4 - 2,02 250 25 7 ,0 2 ,9 2 ,4 0 1 ,5 0 8 35 0,11 60 - 65 12 ' 51 37 4, 6 0,21 - 3 ,8 4 302 40 1 9 ,0 7 ,5 7,20 3 ,5 0 8 44 0,10 90 -110 42 35 22 4 ,8 0,10 - 1.2 1 376 26 7 ,9 7 ,8 4 ,8 0 1,8 0 10 39 0,10 J a n k i - p o l e ,86 0 - 5 53 33 14 5,9 1 ,2 4 - 0 ,75 336 113 2 0 ,6 6,2 2 ,4 0 2,25 40 30 0 ,2 8 a r a b ie _{5 - 1 0} ₆₀ ₂₈ ₁₂ _5,6 _1,20 _- _{0 ,7 1} ₃₄₂ ₁₁₀ _{1 7,6} _{4 ,6} _{2 ,8 0} _2,25 ₃₅ 24 0 ,1 0 10 - 20 50 34 16 6 ,3 0 ,9 0 - 1 ,8 0 303 85 1 7 ,2 4 ,0 2,60 1,7 5 24 26 0 ,1 0 70 - 80 66 23 11 6 ,5 0,10 - 0 ,9 3 84 11 2 , 6 2 .9 1,2 0 0 ,9 0 6 20 0 ,0 6 К. C z a r n o w sk a

(15)

A k u m u la c ja m e ta li ci ę ż ki c h w \ g le b a c h , r o śl in a c h i z w ie r z ę ta c h 9 1 cd. tabeli 5 . . . . , , - . g --- r . ^ --- Г . - , 4 . , Т - 1 Г , Г Т „ _ Г . Т , . | , g ...p - g ...Г 1 Д - Г f i - r n r r . y ■ -u . г - 1 7 , - Tg —

C zarne z ie m ie zdegradow ane - B la ck e a r t h s

W arszawa-Włochy, 0 - 5 41 45 14 5 ,7 1 ,1 8 - 0 ,4 7 208 136 8 ,6 3 ,0 1 ,2 0 1 ,2 5 44 20 0 ,2 9 a r a b l e 72 5 - 10 43 44 13 6 ,0 1 ,0 8 - 0 ,4 0 106 36 6 ,8 3 ,6 2 ,0 0 0 ,8 5 34 20 0 ,2 9 10 - 20 43 43 14 6 ,0 1 ,1 4 - 0 ,4 2 110 37 8 ,6 3 ,6 1 ,8 0 0 ,8 5 26 20 0 ,3 0 50 - 60 54 36 10 5 ,4 3 ,3 6 - 0 ,2 7 68 17 2 ,4 2 ,5 1 ,3 0 0 ,7 5 6 16 0 ,2 0 85 - 95 75 29 6 5 ,6 0 ,1 0 - 0 ,2 8 58 9 1 ,4 2 ,4 1 ,2 0 0 ,7 5 3 10 0 ,0 9 O k ę c ie -p o le , 75 0 - 5 19 51 30 6 ,7 2 ,0 4 2 ,0 4 1 ,2 7 380 148 1 0 ,7 7 ,5 3 ,3 0 1 ,0 0 44 38 0 ,3 2 a r a b ie 5 - 10 24 47 29 6 ,9 1 ,8 4 1 ,8 4 1 ,0 8 320 46 1 0 ,5 7 ,8 3 ,2 0 1 ,3 0 20 38 0 ,3 3 10 - 20 21 50 29 6 ,7 1 ,7 9 1,78 1 ,1 7 320 49 1 0 ,5 8 ,4 3 ,9 0 2 ,3 5 18 40 0 ,4 0 80 -1 0 0 18 53 29 6 ,9 0 ,3 1 0,31 1 ,1 5 192 26 8 ,0 8 ,0 2 ,6 0 1 ,25 10 40 0 ,2 6 W ilanów -park, 63 0 - 5 76 12 12 6 ,4 2 ,0 0 - 0 ,5 0 200 40 8 ,2 4 ,4 1 ,5 0 0 ,5 0 9 21 0 ,1 1 p a rk 5 - 10 77 1 2 1 2 6 ,0 1 ,5 9 - 0 ,6 3 210 4 4 5 ,5 5 ,9 1 ,8 0 0 ,5 5 8 32 0 ,0 8 30 - 50 83 8 9 5 ,8 0 ,4 9 - 0 ,5 0 180 25 4 ,2 4 ,0 1 ,2 0 0 ,5 0 5 31 0 ,0 8 70 - 80 98 1 1 5 ,9 0 ,0 3 - 0 , 1 6 50 1 4 1 ,0 2 ,0 0 ,3 0 0 ,3 0 10 20 0 ,0 8 130 -1 5 0 94 3 3 5 ,5 0 ,0 5 - 0 ,1 4 60 14 1 ,0 1 ,7 0 ,5 0 ś l . 5 16 0 ,0 6 Mady - A l l u v i a l s o i l s

,7 iśn iew o -sad 0 - 5 29 40 31 4 ,9 3 ,7 6 - 1 ,2 7 640 105 1 6 , 0 11 ,2 6 ,9 0 1 ,0 0 28 39 0 ,1 4 u l.:.lo d liń o k a ^ a 6 l 5 - 10 29 33 38 5 ,2 1 ,7 7 - 1 ,3 2 700 58 1 2 ,2 8 ,6 3 ,2 0 0 ,8 5 22 44 0 ,1 5 2 0 - 4 0 23 35 42 4 ,7 0 ,3 8 - 1 ,5 4 640 46 1 1 ,6 1 1 ,9 4 ,0 0 1 ,0 0 22 62 < 0 ,0 7 60 - 70 14 39 37 4 ,4 0 ,1 9 - 1 ,4 3 720 41 4 ,8 8 ,8 3 ,9 0 1 ,0 0 10 54 0 ,0 7 100 -1 2 0 11 31 58 4 ,0 0 ,2 8 - 2 ,2 3 920 52 1 9 ,8 2 3 ,5 5 ,5 0 2 ,3 0 16 78 0 ,5 3 Park S k a ry sz ew sk i, p a rk , 12 0 - 5 19 52 29 6 ,4 2 ,2 2 0 ,0 5 2 ,2 0 700 90 2 2 ,0 2 0 ,0 8 ,6 0 3 ,0 0 40 55 0 ,3 2 5 - 10 19 35 36 6 ,8 0 ,9 4 0 ,2 6 2 ,1 0 680 87 1 6 , 2 2 0 ,0 3 ,4 0 3 ,0 0 33 50 0 ,1 1 20 - 30 13 49 38 6 ,9 0 ,7 6 0 ,4 3 2 ,8 4 740 65 1 7 ,4 2 5 ,0 4 ,8 5 2 ,5 0 24 50 0 ,2 8 90 -1 0 0 18 44 38 6 ,8 0 ,6 9 0 ,1 7 2 ,2 5 860 67 1 7 ,6 2 9 ,0 6 ,0 0 2 ,0 0 24 64 0 ,0 8 120 -1 3 0 14 36 50 6 ,8 0 ,7 3 0 ,7 3 2 ,5 2 1040 63 1 7 ,0 2 8 ,5 6 ,0 0 1 ,5 7 28 62 0 ,0 3 Ząw ady-sad, 15 0 - 5 33 52 15 5 ,3 0 ,6 7 - 1 ,8 0 518 68 3 2 ,0 2 4 ,0 9 ,5 0 1 ,6 0 16 25 0 ,3 9 o rc h a rd 4Q _ 5Q ^ ?3 1Q 6 ^2 _ 1>Q3 ^ 5Ą 1Q^ 2 ^ 0 1(^ 90 ^ ?5 ^ 3Q 0 ^lQ 95 -1 1 0 21 75 14 7 ,0 0 ,1 9 - 1 ,3 5 548 56 1 4 ,0 3 5 ,0 1 4 ,7 0 2 ,5 0 15 33 0 ,1 5 150 -1 7 0 28 61 11 7 ,0 0 ,0 8 - 1,46 382 38 7 ,0 2 1 ,5 9 ,4 0 1 ,0 0 8 30 0 ,0 9 .S ie k i e r k i - p o l e , 90 0 - 5 36 39 25 6 ,1 1 ,9 5 - 1 ,2 0 532 99 2 4 ,4 12 ,2 5 ,4 0 2 ,0 0 46 35 0 ,2 0 a r a b ie 5 - ю 39 40 21 6 ,3 1,21 - 1 ,2 2 390 73 1 1,8 12,2 4 ,9 0 1 ,7 5 13 36 0 ,1 1 10 - 20 38 41 2 1 6 ,4 1 ,3 9 - 1 ,1 7 38 2 5 9 9 ,8 1 1 ,7 4 ,7 0 1 ,7 5 1 0 3 2 0 ,2 8 80 - 90 36 55 9 6 ,6 0 ,1 1 - 0 ,8 0 176 25 4 ,8 8 ,1 3 ,1 0 1 ,4 0 3 18 0 ,0 6

(16)

T a b e l a b W skaźnik n a g ro m a d z en ia * m e t a l i c i ę ż k i c h w g le b a c h z t e r e n u Warszawy

In d e x o f a c c u m u la tio n /1 А / o f h eav y m e t a l s i n s o i l s from Warsaw a r e a Grupy g le b y Group o f s o i l s G łęb o k o ść D epth cm Zn Cu Pb Cd Fa Co î:i Mo Cr G leby a n tro p o g e n ic z n e A n tro p o g e n ic s o i l s - z ie le ń c ó w p rz y u lic z n y c h g r e e n n e a r s t r e e t s 0 - 5_{5 - 1 0} 1 0 ,4_{6 ,3} 8 ,7_{7 ,3} 1 0 ,3_{4 ,6} 1 2 ,5_{5 ,7} 2 ,1_{1 ,6} 2 ,3_{1 ,9} 3,1_{2 ,0} 2 ,4_{2 ,2} 1 .8 1 ,1 10 - 20 5 ,0 6 ,1 2 ,6 4 ,2 1 ,6 1 ,5 1 ,6 1 .9 1 , 0 70 - 90 3 ,1 3 ,5 3 ,1 4 ,3 0 ,8 1 ,0 0 ,8 0 ,8 0 ,7 - z ie le ń c ó w o sie d lo w y c h s e t t l e m e n t greetv 0 - 5_{5 - 1 0} 7 .3_{5 .4} 4 ,5_{4 ,3} _{2 ,9}3 ,7 _{4 .7}5 .7 1 ,7_{1 ,6} _{1 ,5}1 ,8 1 ,6_{1 ,5} ”2 ,4_{2 ,0} 1 ,2_{1 , 0} 10 - 20 4 ,6 3 ,8 2 ,3 2 ,5 1 ,5 1 ,5 1 ,6 2 ,2 1 ,2 70 - 90 3 ,1 1 ,5 3 ,0 2 ,1 0 ,7 0 ,8 0 ,8 0 ,7 0 ,8 - parków - p a rk s 0 - 5 5 ,0 4 ,8 3 ,0 8 ,1 1 ,5 1 ,8 2 ,0 1 .8 1 ,3 5 - 1 0 3 ,9 3 ,4 2 ,3 5 ,2 1 ,5 1 ,6 1 ,6 1 .3 1 ,2 10 - 20 3 ,2 4 ,1 2 ,1 3 ,6 1 ,4 1 ,3 1 ,3 1 ,4 1 ,2 70 - 90 1 ,2 1 ,2 1 ,9 1 ,3 0 ,7 _0 » 7 0 ,6 0 ,6 0 ,8 G leby o n a tu ra ln y m p r o f i l u N a t u r a l p r o f i l e o f s o i l s 0 - 5 _{5 - 10} 3 ,3_{2 ,5} 2 ,9_{2 ,2} 2 ,0_{1 .6} _{2 ,8}4 ,0 _{'1 , 7}1 ,8 1 ,6_{1 ,3} 1 ,5_{1 .3} 1 .7_{1 .7} 1 .4_{1 .4} 10 - 20 2 ,3 2 ,1 1 ,4 3 ,3 1 ,6 1,1 1 ,2 1 ,7 1 ,3 70 - 90 .1.0 0 ,7 1 ,0 1 ,8 0 ,7 0 ,8 0 ,9 0 ,6 1 , 0 S to s u n e k z a w a r to ś c i danego p i e r w i a s t k a w g le b i e z a n i e c z y s z c z o n e j n i e s i e n i a p r z y j ę t o za w sk a ź n ik n a g ro m a d z en ia do j e j i l o ś c i w p u n k ta c h o d -The in d e x o f a c c u m u la tio n /1 А / o f h e av y m e ta ls was c a l c u l a t e s a s r a t i o o f t h e i r c o n c e n t r a t i o n i n c o n ta m in a tio n s o i l s w ith c o n te n t o f heav y m e ta ls i n th e c o n t r o l s o i l s

nych, położonych przy arteriach kom unikacyjnych bądź przy ruchli wych ulicach (tab. 2).

W glebach parków i zieleńców osiedlowych najw iększy wskaźnik nagrom adzenia w w arstw ie powierzchniowej (0-5 cm) w ykazuje cynk, a najm niejszy ołów. Gleby zieleńców osiedlowych są m niej narażone na zanieczyszczenia kom unikacyjne, jednak i tu w w arstw ie 0-5 cm wskaźnik nagrom adzenia ołowiu wynosił 3,7 (tab. 6). Także gleby p ar ków od strony ruchliw ych ulic są w większym stopniu zanieczyszczone ołowiem w porów naniu z glebami położonymi w głębi parków (tab. 4, profile 41, 82, 97, 130, 131, 142).

Należy podkreślić, że naw et w glebach z teren u W arszawy o nie zm ienionym profilu (gleby płowe, czarne ziemie i mady) zaznaczyła się w yraźna akum ulacja tych trzech pierw iastków, szczególnie w w arstw ie 0-10 cm (tab. 5).

Zaw artość cynku, ołowiu i miedzi w profilach badanych gleb m aleje wraz z głębokością. Świadczy to o niew ielkim przem ieszczaniu oma wianych pierw iastków w głąb profilu glebowego przy odczynie obojęt nym oraz w obecności w ęglanu wapnia. W profilach silnie przekształ conych gleb zieleńców przyulicznych i osiedlowych stw ierdza się wy

(17)

Akumulacja metali ciężkich w glebach, roślinach i zwierzętach 93

stępow anie znacznych ilości cynku, ołowiu i miedzi naw et na głębo kości 70-90 cm (profile 83, 41, 84, 81, 82, 74, 70a, 105, 112, 120).

We w szystkich w arstw ach badanych gleb nie stwierdzono zależności m iędzy ilością części spław ialnych a zawartością Cu, Zn i P b ogółem, natom iast w ystępuje istotna korelacja między ilością węgla organicz nego a ogólną zawartością tych trzech pierw iastków (tab. 7). Uzyskano

T a b e l a 7 Z a le ż n o ść m iędzy z a w a r to ś c ią m e t a l i c i ę ż k i c h a i l o ś c i ą c z ę ś c i s p ła w ia ln y c h

lu b i l o ś c i ą w ęg la o rg a n ic z n e g o

R e l a t i o n s h i p s b etw een c o n te n t o f h eav y m e ta ls and c o n t e n t o f p a r t i c l e s l e s s th a n 0 ,0 2 mm o r o r g a n ic m a tte r 0 - 5 cm 5 - 10 cm 10 - 20 cm 70 - 90 cm W sp ó łczy n n ik k o r e l a c j i C o r r e l a t i o n c o e f f i c i e n t I n I I I I I IV Fe - % c z . s p ł . a ^ 0 ,0 9 2 4 0 ,4 3 0 4 * * 0 ,1 4 9 2 0 , 5 3 6 7 ^ Mn - % c z . s p ł . 0 ,5 5 3 4 * * 0 ,7 2 4 8 х * 0 ,5 0 5 0 х* 0 ,5 6 4 0 х* Cr - % c z . 3 p ł . 0 ,1 9 9 0 0 ,6 9 9 2 * * 0 , 4183х* 0 ,5 6 8 5 * * Fe - % С o r g . k / 0 ,3 7 8 5 * * 0 ,1 5 7 7 0 ,1 3 3 1 0 ,2 3 1 3 Zn - % С o r g . 0 ,6 5 5 4 * * 0 ,4 2 8 3 * * 0 ,3 2 6 0 * 0 , 6166** Cu - % С o r g . 0 ,6 4 0 4 * * 0 ,3 2 2 8 х 0 ,3 2 1 9 * 0 ,7 1 8 5 * * Ni - % С o r g . 0 ,3 8 0 7 * * 0 ,0 5 9 4 0 ,1 1 6 5 0 ,1 8 6 6 Pb - % С o r g . 0 ,6 3 8 2 х* 0 ,1 9 2 0 0 ,2 2 5 8 0 ,4 5 8 9 х * Cd - % С o r g . 0 ,4 0 8 9 * * 0 ,0 8 2 5 0 ,3 3 2 8 * 0 ,4 1 7 2 * * n - l i c z b a p ró b e k - sa m p le s: / I / n= 54, / I I / n - 4 9 , / I I I / n « 4 0 , / I V / n=49 a / - 0 < 0 * 0 2 mm b / - o rg a n ie m a t t e r z - P » 0 ,0 5 я - P « 0 ,0 1 T a b e l a 8 Z a le ż n o ść m iędzy badanym i m e ta la m i c ię ż k im i

r e l a t i o n s h i p s b etw een c o n te n t o f h e av y m e ta ls 0 - 5 cm 5 - 10 cm 10 - 20 cm 70 - 90 cm W sp ó łczy n n ik k o r e l a c j i C o r r e l a t i o n c o e f f i c i e n t s Fe i Ni 0 ,5 9 9 8 х* 0 .5 3 5 4 * * 0 ,3 0 8 1 х 0 ,6 2 6 5 * * Fe i Co 0 ,6 6 9 5 * * 0 ,4 9 2 5 х* 0 ,4 4 0 6 xx 0 ,5 9 0 8 х* Fe i Cr 0 ,4 0 3 8 х* 0 ,4 8 9 6 * * 0 ,2 1 б 2 0 ,4 9 6 0 ХХ Fe i Mo 0 ,2 9 4 8 * 0 ,3 9 0 0 х* 0 ,4 0 6 6 х * 0 ,5 2 6 4 * Х Ni i Co 0,7 4 9 5 * * 0 ,6 8 3 7 х * 0 ,5 5 6 8 * * 0 ,5 0 5 7 '“ Zn 1 Cu 0 ,6 9 9 7 * * 0 ,4 3 9 6 ХХ 0 ,4 4 3 2 х* 0 ,5 7 5 9 х * Zn i Pb 0 ,5 3 8 5 * * 0 ,4 0 7 2 х* 0 ,5 5 6 4 х* 0 ,7 0 3 3 * * Zn i Ci 0 , /,268х* 0 ,3 4 SS2 0 ,3 1 4 6 х 0 ,4 7 -4 * * Cu i Fb 0 ,9 9 0 1 * * 0 ,6 2 6 3 * * 0 ,2 1 4 0 0 ,3 7 9 2 '" ' Cu i Cd 0 ,6 8 6 9 * * 0 ,4 0 9 2 * * 0 ,3 2 7 7 * 0 ,6 6 5 7 * * Pb i Cd 0 , 6 1 1 1 х * 0 ,4 3 4 3 * 0 ,2 6 4 5 0 ,4 7 3 1 х * X - P = 0',05 XX - P = 0 ,01

(18)

także wysokie współczynniki korelacji m iędzy zaw artością Zn i Cu, Zn i Pb oraz Cu i Pb we w szystkich w arstw ach gleb (tab. 8).

Większe ilości rozpuszczalnych form Zn, Cu i Pb w ystępują na ogół w w arstw ach w ierzchnich (0 - 1 0 cm), jednak w glebach zieleńców przy ulicznych i osiedlowych stwierdzono w tych w arstw ach więcej roz puszczalnego cynku i ołowiu niż w glebach parków (tab. 9). Zaw artość

T a b e l a 9 Z a w a rto ść Zn, Cu 1 Pb w form ach ro z p u s z c z a ln y c h w g le b a c h a n tro p o g e n ic z n y c h

C o n te n t o f s o lu b le Zn, Cu, Pb I n a n tro p o g e n ic s o i l s G łębokość ppm lîr No. G leby - S o i l s _{D epth} _Zn _Cu _Pb cm _{Od - do}

Range Cd - do Range Od - do Range 1 G leby a n tro p o g e n ic z n e z ie le ń c ó w p rz y

u lic z n y c h i o sie d lo w y c h

A n tro p o g e n ic s o i l 3 from gxeen n e a r s t r e e t s 0 5 10 -5 10 20 3 5 .6 3 2 .6 2 6 ,4 -1 5 0 .0 1 0 8 .0 1 1 8 ,0 7 .2 6 .3 2 .3 -3 -3 ,7 4 1 .3 2 7 .4 1 4 ,0 - 9 6 ,0 4 ,0 - 6 3 ,0 3 ,5 - 5 9 ,0 70 - 90 3 ,8 - 9 1 ,8 2 ,7 - 62,1 1 ,5 - 2 8 ,5 2 G leby a n tro p o g e n ic z n e parków 0 - ₅ _{14,3 - 1 2 8 ,0} _{5 ,9} - _{3 7 ,9} _{1 0 ,0 - 5 7 ,0}

A n tro p o g e n ic s o i l s from p a rk s 5- 10 6 ,9 - 8 0 ,0 5 ,7 - 2 8 ,8 7 ,0 - 4 9 ,0

10 - 20 5 ,4 - 6 1 , 0 4 ,0 - _{1 7 ,4} 4 ,0 - 5 3 ,0 70 - 90 3 ,6 - 2 6 ,0 1 ,5 - 1 3 ,6 ś la d y - 1 4 ,0 3 G leby płowe - uprawne / k o n t r o l a / 0 - 10 5 ,8 - 8 , 0 1 ,9 4 ,5 2 ,5 - 3 ,0

P c e u d o p o d so lic s o i l s - a r a b l e / c o n t r o l / 10 25 ~ 20 40 1 ,7 2 ,1 4 .0 3 .0 1 ,4 1 ,2 “ 2 ,2 1 .8 1 ,7 - 2 2 ,0 ś l a d y - 1 ,0 70 - 100 1 ,5 - 2 ,0 0 ,8 - 1,1 ś l a d y - 1 ,0

rozpuszczalnych form Zn, Pb i Cu m aleje na ogół wraz z głębokością. Duża ilość tych m etali w form ach rozpuszczalnych łączy się niew ątpli wie z wysoką ich zawartością ogółem. Potw ierdzają to obliczone współ czynniki korelacji, które wynoszą dla miedzi ogółem i rozpuszczalnej 0,7971**, dla cynku ogółem i rozpuszczalnego 0,5290**, zaś dla ołowiu ogółem i rozpuszczalnego — 0,7985**. Należy podkreślić, że w ahania w rozpuszczalności cynku, miedzi i ołowiu są bardzo duże i wynoszą od 7 do 75°/<> w stosunku do ich ogólnej ilości. Zaw artość form rozpusz czalnych om awianych m etali układa się w w arstw ie 0 - 2 0 cm w kolej ności: Z n > P b > C u .

K a d m . W edług A l l o w a y a [1] średnia zawartość kadm u w gle bach wynosi 0,06 ppm. W glebach upraw nych spoza te re n u W arszaw y stwierdzono więcej kadm u w poziomie próchnicznym niż w skale m a cierzystej [8]. Stąd za punkt odniesienia przyjęto w ystępow anie kadm u w glebach płowych leśnych, w których jego ilość w w arstw ie 0 - 2 0 cm wynosi 0,09 ppm, a w poziomie skały m acierzystej — 0,06 ppm.

Zarówno w glebach antropogenicznych, jak i o n atu raln y m profilu zaobserwowano znaczny wzrost zawartości kadm u (tab. 2-6).

(19)

Aikumulacja metali ciężkich w glebach, roślinach i zwierzętach

jak trzech omawianych poprzednio pierw iastków; najwięcej kadm u w y stępuje w w ierzchnich w arstw ach, a ilość jego zm niejsza się w yraźnie wraz z głębokością. Należy dodać, że zawartość kadm u w glebach nie koreluje z zawartością części spławialnych. N atom iast uzyskano istotną korelację między zawartością węgla organicznego a ilością kadm u. W e wszystkich w arstw ach profilu glebowego zawartość kadm u koreluje z ilością cynku, miedzi i ołowiu (tab. 7 i 8).

Ż e l a z o , n i k i e l i k o b a l t o g ó ł e m . Stopień nagrom adzenia żelaza niklu i kobaltu w glebach z teren u W arszaw y jest m niejszy niż o- m aw ianych wyżej pierwiastków. W badanych glebach antropogenicznych większa ich zawartość w ystępuje w w arstw ach powierzchniowych, m niej sza w skale m acierzystej (tab. 2-5). Większą zawartość tych pierw iastków stwierdzono w glebach antropogenicznych zieleńców przyulicznych niż. w glebach parków i zieleńców osiedlowych, podobnie w w ierzchnich w ar stwach gleb o natu raln ym profilu (tab. 5 i 6). Stwierdzono, że w gle bach kontrolnych zawartość tych pierw iastków w zrasta z głębokością, natom iast w glebach z te ren u W arszawy ilość ta w raz z głębokością maleje.

W badanych glebach (w w arstw ie 5-10 i 70-90 cm) uzyskano isto tn e współczynniki korelacji między zawartością części spław ialnych a ilością żelaza, jak również m iędzy zawartością żelaza i pozostałymi pier w iastkam i (tab. 8).

M o l i b d e n . W arstw y powierzchniowe gleb z teren u W arszaw y są w yraźnie bogatsze w m olibden w porów naniu z glebami punktów kon trolnych (tab. 2-5). N ajw iększy wskaźnik nagrom adzenia m olibdenu (2,4) stwierdzono w glebach zieleńców przyulicznych i osiedlowych, natom iast w parkach i w glebach morfologicznie nie zm ienionych jest on m niejszy i wynosi 1,8 (tab. 6). Poziomy głębsze gleb m iejskich są na ogół uboż sze w molibden w porów naniu z poziomami wierzchnimi. W niektórych profilach gleb silnie przekształconych (profile 111, 112, 81, 84, 107, 142,. 41) stwierdzono jednak wysoką zasobność w arstw głębszych w ten pier wiastek, niejednokrotnie wyższą niż w skale m acierzystej gleb płowych z punktów kontrolnych. W glebach kontrolnych zawartość m olibdenu w profilu glebowym z reguły w zrasta wraz z głębokością i jest n a j większa w skale m acierzystej.

Podobnie jak i przy om awianych wyżej pierw iastkach w glebach z te renu W arszawy nie stwierdzono istotnej korelacji między zawartością części spław ialnych a ilością molibdenu. N atom iast w ystępuje istotna korelacja między zawartością żelaza a m olibdenu (tab. 8).

M a n g a n . Zawartość m anganu w glebach w arszawskich w ykazuje duże w ahania (tab. 2-5). Stwierdzono największą ilość tego pierw iastka w glebach o nie zm ienionym profilu (mady i gleby płowe), m niejszą w glebach antropogenicznych parków, zieleńców osiedliwych i przyu licznych. W skazuje to, że zawartość m anganu w badanych glebach łączy

(20)

m

się przede w szystkim ze składem mechanicznym, składem m ineralnym i zawartością próchnicy, a w pływ zanieczyszczeń pow ietrza atm osferycz

nego nie ma większego znaczenia.

Rozmieszczenie m anganu w profilach badanych gleb nie w ykazuje prawidłowości; stosunkowo większe ilości m anganu w ystępują na ogół w w arstw ach wierzchnich. N ajm niej m anganu zaw ierają w arstw y głęb sze o składzie mechanicznym piasków luźnych i słabo gliniastych.

Obliczenia statystyczne w ykazały, że tylko w w arstw ie 70-90 cm za chodzi istotna zależność pomiędzy ilością węgla organicznego i zaw ar tością manganu. We w szystkich w arstw ach otrzym ano wysokie współ czynniki korelacji między zawartością m anganu i ilością części spła- w ialnych (tab. 7). W skale m acierzystej zawartość m anganu korelowała z ilością żelaza (r = 0,5585**), niklu (r=0,4905**), kobaltu (r=0,4284**) i chrom u (r=0,6874**).

C h r o m . W w arstw ach powierzchniowych (0-5 cm) gleb z teren u W arszawy w ystępuje nieznaczna akum ulacja chrom u w porów naniu z glebami punktów kontrolnych (tab. 2-5). Zwiększoną zawartość tego pierw iastka obserw uje się tylko w w arstw ie w ierzchniej gleb antropoge nicznych zieleńców przyulicznych (tab. 6). W głębszych w arstw ach gleb z te re n u W arszawy zawartość chrom u jest na ogół zbliżona do ilości tego pierw iastka w glebach z punktów kontrolnych. Chrom przew ażnie nie przemieszcza się w głąb profilu glebowego. Zawartość chrom u w ba

danych glebach wiąże się ściśle ze składem mechanicznym. Do takiego stw ierdzenia upoważniają uzyskane wysokie współczynniki korelacji między ilością części spław ialnych i zawartością chromu (tab. 7). Jedynie w w arstw ie powierzchniowej (0-5 cm) wzbogaconej w chrom nie stw ier dzono tej zależności.

ZAW ARTOŚĆ M ETALI CIĘŻKICH W ROŚLINACH

Najwięcej m etali ciężkich zaw ierały liście drzew rosnących przy arteriach kom unikacyjnych i ruchliw ych ulicach. Stwierdzono tu jednak ■duże w ahania zależnie od tego, w jakim punkcie W arszawy próbki po

bierano.

W badanych liściach drzew w ystępuje najwięcej żelaza, przy czym w ahania w jego zawartości są bardzo duże (tab. 10). Liście drzew (klonu pospolitego, kasztanowca, lipy krym skiej i lipy w arszaw skiej) rosną cych przy ulicach zaw ierają znacznie więcej żelaza niż liście drzew tych .samych gatunków w ystępujących w parkach. W skazuje to na pocho dzenie tego pierw iastka z pyłów pokryw ających liście.

Zawartość m anganu w liściach drzew w ykazyw ała również znaczne w ahania. N ajm niejsze ilości m anganu zaw ierały najczęściej liście drzew rosnących na glebach o odczynie obojętnym i alkalicznym. W czasie prow adzonych badań terenow ych zaobserwowano na niektórych

(21)

drze-A k u m u la c ja m e ta li c ię ż k ic h w g le b a c h , ro ś li n a c h i z w ie rz ę ta c h 9 7

Z aw a rto ść F e , Mn, 2 n , Cii, C ï, Pb W l i ś c i a c h drzew /w a h a n ia i ś r e d n ie z 3 l a t / C o n te n t o f F e , Mn, Zn, Cu, C r, Pb i n t r e e l i v e s /r a n g e and mean from 3 y e a r s /

T a b e l a 10 7 — R o c z n ik i g le b o z n a w c z e Fe Mn Sn Cu Cr РЪ L i ż c ie drzew P o w ie rz c h n ia Od - do Od - do Od - do Od - do Od - do Od - do ф . / ś r e d n i a / / ś r e d n i a / / ś r e d n i a / / ś r e d n i a / / ś r e d n i a / / ś r e d n i a / i.ree l i v e s A rea Flange /m e a n / Hange /m e a n / Kange /m e a n / Range /m e a n / Kange /m e a n / Hange /m ean /

___________________________________________ Efim_________________________________________________ A cer D la ta n o id o s L . I 500 - 1600 24 - 130 3 7 ,0 - 1 2 4 ,0 8 ,2 - 2 3 ,0 1 ,0 - 7 ,0 1 0 ,0 - 6 0 ,0 /1 0 5 5 / / 6 2 / / 9 3 , 5 / / 1 2 , 0 / / 3 , 0 / / 2 8 , 0 / I I 340 - 500 27 - 240 2 6 ,0 - 5 0 ,0 6 ,0 - 7 ,8 - 2 ,0 2 ,5 - 1 5 ,0 / 3 8 2 / / 1 1 5 / / 3 4 , 5 / / 7 , 0 / / 0 , 8 / / 7 , 0 / К 240 175 2 0 ,0 7 ,8 0 ,8 4 ,0 Acer negundo U I 410 - 580 58 - 126 4 2 ,6 - 8 5 ,0 6 ,8 - 1 5 ,0 4 ,0 - 1 5 ,0 2 0 ,0 - 6 2 ,0 / 4 8 5 / / 9 4 / / 5 9 , 0 / / 1 0 , 5 / / 8 , 5 / / 5 0 , 0 / I I 330 - 430 100 - 126 2 9 ,0 - 3 9 ,0 5 ,8 - 6 ,4 0 ,2 - 4 ,0 2 ,5 - 5 ,7 / 3 8 7 / / 1 1 1 / / 3 3 , 0 / / 6 , 0 / / 0 , 8 / / 4 , 0 / К 195 180 2 2 ,0 6 ,0 ś la d y - t r a c e ś la d y - tract? A csr oacch arin u m L. I 310 - 580 58 - 126 4 2 ,0 - 8 5 ,0 7 ,4 - 12 ,4 4 ,0 - 1 5 ,0 2 0 ,0 - 6 2 ,0 / 4 8 5 / / 9 4 / / 5 9 , 0 / / 9 , 4 / / 8 , 5 / / 5 0 , 0 / I I 200 - 530 28 - 42 2 9 ,0 - 32 ,0 5 ,5 - 7 ,8 0 ,2 - 1 ,0 2 ,0 - 6 ,0 / 3 2 5 / / 3 3 / / 3 0 , 3 / / 6 , 0 / / 0 , 8 / / 3 , 5 / К 180 140 2 5 ,0 5 ,7 ś la d y - t r a c e 2 ,0 A cer p o e u d o p la ta n u s L, I 400 - 700 48 - 258 4 2 ,0 - 6 7 ,0 7 ,4 - 12,4 2 ,0 - 1 1 ,0 8 , 0 - 3 3 ,0 / 4 9 8 / / 1 6 7 / / 5 7 , 0 / / 9 , 2 / / 6 , 5 / / 2 0 , 0 / I I 400 - 560 40 - 70 3 2 ,0 - 3 5 ,0 5 ,9 - 9 ,4 Ś1. - 6 ,0 2 ,8 - 3 ,0 / 4 4 3 / / 5 8 / Л - 3 ,0 / / 7 , 1 / / 1 , 7 / / 2 , 3 / ?; 2_:5 190 2 8 ,0 5 ,9 ś la d y - t r a c e 1 ,5 Aii-.culuc hin r.o cu jtu n u m L, I 440 - 1200 12 - 260 3 4 ,0 - 1 ^ 2 ,0 7 ,4 - 18 ,0 2 ,0 - 4 ,0 1 0 ,0 - 5 0 ,0

/ 7 0 0 / / 5 6 / / 6 0 , 9 / / 1 2 , 8 / / 2 , 8 / / 3 0 , 0 / I I 300 - 620 46 - 146 2 6 ,0 - ‘5 ,0 5 ,2 - 11 ,2 s i . - 2 ,0 4 ,0 - 2 0 ,0 / / 8 0 / / 8 6 / / 2 7 , 5 / / 8 , 8 / / 0 , 2 / / 1 2 , 5 / К 200 245 2 5 ,0 8 , 0 ś la d y - t r a c e 2 ,0 ü i l i i ; с-uch lo r a ü . I 360 - 3320 18 - 88 3 2 ,0 - 1 U , 0 6 ,4 - 19,6 2 ,0 - 1 1 ,0 9 ,0 - 7 0 ,0 / 9 7 2 / / 4 0 / / 5 0 , 5 / / 1 3 , 2 / / 4 , 0 / / 3 0 , 5 / I I 220 - 780 26 - 166 1 7 ,0 - 4 6 ,0 5 ,0 - 1 0 ,0 1 ,0 - 3 ,0 4 ,0 - 1 8 ,0 / 4 4 3 / / 5 5 / / 3 0 , 6 / / 7 , 2 / / 1 , 3 / / 8 , 8 / К 110 557 24 7 ,8 0 ,8 ś la d y - t r a c e ■Лl i a V a i3 a v ie n 3 ia I 320 - 1550 20 - 54 3 5 ,0 - 1 1 5 ,8 7 ,8 - 13,1 2 ,0 - 6 ,0 9 ,0 - 7 0 ,0 / 5 7 1 / / 2 7 / / 5 6 / / 1 0 , 3 / / 3 , 0 / / 2 9 , 2 / I I 220 - 380 14 - 166 2 5 ,0 - 4 5 ,8 5 ,0 - 8 ,5 0 ,5 - 5 ,0 3 ,0 - 12 ,0 / 3 1 3 / / 5 3 / / 3 2 , 5 / / 6 , 9 / / 1 , 3 / / 6 , 2 / К 210 450 3 0 ,0 7 ,2 ś la d y - t r a c e ś la d y - tr a c e I - “ł z y u l i c y - n e a r r . t r e e t ; I I - w p a rk a c h - p a rk ; К - k o n t r o l a - c o n t r o l

(22)

wach, szczególnie w centrum m iasta, odbarw ienia liści, które mogą być wywołane niedoborem m anganu lub nadm iarem innych pierwiastków, np. chloru, a także obecnością różnych gazów i aerozoli w powietrzu.

Większe ilości cynku w ystąpiły w liściach drzew przyulicznych, a m niejsze w liściach drzew z parków i zieleńców osiedlowych. Nie stwierdzono na ogół większych różnic w zawartości cynku w liściach różnych gatunków drzew, a znaczne w ahania w ilości tego pierw iastka związane są raczej z lokalizacją badanych punktów.

Liście drzew przyulicznych w ykazują większą koncentrację międzi niż liście z parków. Należy podkreślić, że w przeciw ieństw ie do omó wionych powyżej składników w ahania w zawartości miedzi w liściach drzew z poszczególnych punktów są mniejsze. Zaw artość miedzi w li ściach wynosząca więcej niż 1 0 ppm w skazuje na pochodzenie jej z za nieczyszczeń środowiska.

W edług A l l o w a y a [1] zawartość chrom u w roślinach w aha się od 0 , 2 do 1.0 ppm. W naszych badaniach w liściach drzew przyulicz nych ilość chrom u dochodziła do 15 ppm, a w pozostałych punktach (parki) w ahała się od ilości śladowych do 6 ppm.

Zawartość ołowiu w liściach drzew waha się od 1,8 do 70,0 ppm, natom iast w roślinach ze środowisk natu raln y ch — od śladów do 4 ppm. P rzy porów nywaniu zawartości ołowiu w liściach drzew rosnących przy ulicach i w parkach stwierdzono w yraźnie większą koncentrację w li ściach drzew przyulicznych, narażonych na działanie zanieczyszczeń w y nikających z motoryzacji. G atunek badanych drzew natom iast nie miał większego w pływ u na zróżnicowanie stężenia tego pierw iastka.

W traw ach pobranych z zieleńców położonych przy ruchliw ych uli cach stwierdzono, podobnie jak w liściach drzew, znacznie więcej ba danych m etali ciężkich niż w analizow anych traw ach z parków (rys. 3-7). Zanieczyszczenia kom unikacyjne m iały więc również i tu istotny wpływ na zawartość m etali ciężkich w traw ach zieleńców przyulicznych. Ilość żelaza, ołowiu i chromu, a także cynku i miedzi w traw ach zie leńców była 3- do 7-krotnie wyższa niż w punkcie kontrolnym (Jakto

rów poza Warszawą).

W traw ach pobranych z teren u m iasta i z punk tu kontrolnego nie stwierdzono na ogół większych różnic w zawartości m anganu (rys. 4).

Traw y zieleńców przyulicznych, jak i parków w ykazują dużą za wartość m olibdenu w porów naniu z traw am i z pu nk tu kontrolnego. Zwiększona zawartość m olibdenu ogółem w glebie i wysoki odczyn wpłynęły prawdopodobnie na większą przysw ajalność molibdenu, co w y raźnie odbiło się na jego zawartości w roślinności traw iastej. Trudno też wykluczyć oddziaływanie zanieczyszczonego pow ietrza na zawartość m olibdenu w traw ach. Traw y zieleńców przyulicznych zaw ierają 3- do 8-k ro tn ie więcej molibdenu, zaś traw y z parków — od 1,3- do 2,5- -krotnie więcej niż z p un ktu kontrolnego.