Uziarnienie frakcji iłu koloidalnego w wybranych glebach Wysoczyzny Kujawskiej

B OC Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X I X N R 3 W A R S Z A W A 1 9 8 8 S . 2 1 3 - 2 1 6

W O JC IE C H C IE Ś L A , H A L IN A D Ą B K O W S K A -N A S K R Ę T , M A R IA D Y M IŃ S K A , H A N N A JA W O R S K A

U ZIA R N IEN IE F R A K C JI IŁU KO LOID ALN EGO W W YBRANYCH

GLEBACH W YSOCZYZNY K U JA W S K IE J

K a te d r a G le b o z n a w s tw a A k a d e m ii T e c h n ic z n o -R o ln ic z e j w B yd g o szczy

Je d n y m z w ażniejszych elem entów diagnostycznych gleb jest roz­

m ieszczenie w p ro filach fra k c ji iłu koloidalnego. J a k w y n ik a z p rzep ro ­

w adzonych badań [1], w glebach w ytw orzonych z g liny zw ałow ej zlo­

dow acenia bałtyckiego (W ürm), n a tere n ie W ysoczyzny K u jaw sk iej zna­

czenie m a nie tylko zaw artość w poziom ach genetycznych m in eraln ej

fra k c ji ilastej o średnicy cząstek poniżej 2 j.im, lecz głów nie w ystępo w a­

nie fra k c ji ilastej drobnej, o śred n icy cząstek m niejszej od 0,2

\im.

W pod jętych badaniach dokonano rozdziału fra k c ji ilastej n a pod-

fra k c je iłu koloidalnego, k tó re zaproponow ał Jackson [2]. W ydzielenie

p o dfrak cji iłu koloidalnego przeprow adzono m etodą sed y m en tacji p rz y ­

spieszonej w irow aniem [3].

S um aryczna zaw artość m in eraln ej fra k c ji ilastej w pew ien ty lk o spo­

sób u jaw n ia zależności, m ające zw iązek z w yróżnionym i typam i i pod-

typam i gleb W ysoczyzny K u jaw sk iej (tab. 1). Z auw aża się specyfikę

uziarn ien ia w arstw przypow ierzchniow ych i poziomów (B), wzbogaco­

nych w e frak cję ilastą. W yraźniejsze zależności pom iędzy ch a ra k te re m

poziomów genetycznych dotyczą sum y fra k c ji o średnicy cząstek poni­

żej 0,2 |Lim. Pom im o że w badanych glebach zaw artości fra k c ji ilastej

drobnej w ah ają się w granicach od 1,3 do około 5%, to poziom y diagno­

styczne (poziom b ru n atn ien ia lub poziom ilu w ialn y gleb płowych) m ogą

być trz y - lub czterokrotnie wzbogacone w tę fra k c ję w porów naniu z po­

ziom em

A x

lub

А ъ.

W ydzielenie podfrakcji iłu koloidalnego o w y m iarach m niejszych od

0,08

\im w skazuje, że gleby należące do poszczególnych typów nie różnią

się zaw artością tej frak cji w sposób zasadniczy. W zbogacenie poziomów

b ru n a tn ie n ia w pod frak cję n ajd ro b n iejszą jest niew ielkie, nie p rze k ra ­

czając 0,5% (tab. 1). Podobnie w y stę p u je niew ielkie zubożenie w tę fra k ­

T a b e la 1

Frakcje iłu koloidalnego w glebie Wysoczyzny Kujawskiej Colloidal clay fractions in soils of the Kujawy U pland

Symbol poziomu genetyczne­ go Genetic horizon symbols Głębokość pobrania Sampling depth cm G atunek gleby Soil granu­ lation

Procentowy udział frakcji o 0 cząstek w [im

Per cent of fractions of 0 in [im

Procentowy udział cząstek we frakcji < 2 jim

Per cent of particles o f 2 (im

< 2 2 - 0 ,5 0 ,5 - 0 ,2 0 ,2 -0 ,0 8 0,08 2 frakcji Sfraction 3 i 4 2 - 0 ,5 0,5—0,2 0 N ) ₁ О ООО < 0,08 1

₂

Czarnoziem leśno-łąkowy zbrunatniały — Browned forest-meadow chernozem — Cieślin

A i p 5 - 2 0 glsisp 7,7 4,1 1,3 1,6 0,7 2,3 53,2 16,9 20,8 9,1

Ä ! 3 0 - 4 0 glsisp 9,6 5,2 1,1 2,3 1,0 3,3 54,2 11,5 23,9 10,4

л т 5 5 - 6 5 glsisp 12,4 4,7 з д 3,2 1,4 4,6 37,9 25,0 25,8 11,3

( B ) 6 5 - 8 0 _gś 14,6 6,5 3,4 3,4 1,3 4,7 35,2 28,3 29,6 6,9

Bq2l 8 0 - 9 0 gś 12,2 5,4 3,3 1,7 1,8 3,5 56,0 17,2 14,9 11,9

Czarnoziem leśno-łąkowy zbrunatniały — Browned forest-meadow chernozem — G nojno

A i p 5 - 1 5 glsisp 6,3 3,5 0,6 0,9 1,3 2,2 55,6 9,5 14,3 20,6

A i 1 0 - 2 5 glsisp 7,8 2,5 1,5 2,4 1,4 3,8 32,0 19,2 30,8 17,9

(B) 4 5 - 5 5 gś 12,6 6,3 2,1 2,6 1,6 4,2 50,0 16,7 20,6 12,7

B e a 8 0 - 9 0 gś 10,4 4,6 1,4 2,5 1,8 4,3 44,7 13,6 24,3 17,5

Czarnoziem leśno-łąkowy właściwy — Typical forest- meadow chernozem — Kruśliwiec

A i p 5 - 2 0 glsips 15,5 9,5 1,8 2,9 1,3 4,2 61,3 11,6 18,7 8,4

A i C 5 0 - 6 0 gś 10,4 4,7 1,9 2,4 1,4 3,8 45,2 18,3 23,1 13,5

G leba brunatna właściwa -- Typical brown soil — Batkowo

Alp 5 - 1 5 glsłsp 5,3 2,3 1,3 0,3 1,4 1,7 53,6 7,2 17,4 21,7

(В) i 3 0 - 3 8 glsłsp 12,0 5,5 2,8 2,2 1,5 3,7 45,3 17,0 17,9 19,8

(В) 2 5 2 - 6 0 glsłsp 16,1 9,4 2,0 2,8 1,9 4,7 56,7 12,4 14,4 16,5

В - В с а 8 0 - 9 0 glsłsp 8,5 4,8 0,5 1,6 1,6 3,2 56,8 11,1 13,6 18,5

Gleba brunatna właściwa — Typical brown soili — Tupadły

A i p 5 - 1 5 _pglp 5,3 2,3 1,3 0,3 1,4 1,7 43,4 24,5 5,7 26,4

(В) i 3 0 - 3 7 glsłspp 12,0 5,5 2,8 2,2 1,5 3,7 45,8 23,3 18,3 12,5

(В)2 4 4 - 5 4 glsłspp 16,1 9,4 2,0 2,8 1,9 4,7 58,4 12,4 17,4 11,8

В - В с а 7 6 - 8 2 glsłspp 8,5 4,8 0,5 1,6 1,6 3,2 56,5 5,9 18,8 18,8

Gleba płowa właściwa — Typical soil lessive - - Tarko wo i

А р 5 - 1 5 pgmp 4,4 1,7 1,2 0,5 1,0 1,5 38,5 27,3 11,4 22,7

А з 1 9 - 2 8 pgmp 5,6 3,2 1,1 0,7 0,6 1,3 57,1 19,6 12,5 10,7

B t2 4 9 - 5 8 gśp 22,5 16,1 0,4 4,8 1,2 6,0 71,6 1,8 21,3 5,3

21 6

(о

i nieznaczne jego w zbogacenie w sto su n k u do poziom u

(o 0,6%).

J a k w y n ik a z przeprow adzonych badań, dla celów diagnostyki ty p o ­

logicznej w ystarczające jest oznaczenie fra k c ji o średnicy cząstek poni­

żej 2

\im. W ydzielenie frak cji ilastej najd ro b n iejszej z uw agi n a k ło po tli-

wość oznaczenia może m ieć uzasadnienie tylko dla określonych celów

badawczych.

L IT E R A T U R A

[1] C i e ś l a W. G e n e z a i w ła śc iw o ś c i g le b u p r a w n y c h w y tw o rz o n y c h z g lin y z w a ­ ło w e j n a W y so czy źn ie K u ja w s k ie j. P r a c e H a b ilita c y jn e , z. 18, P o z n a ń 1968. [2] J a c k s o n M. L. S o il c h e m ic a l a n a ly s is . M ad iso n , W ise. 1956. [3] C i e ś l a W. M eto d y p rz y g o to w a n ia p ró b e k i s e p a r a c ji f r a k c ji ila s te j. P r. K om . N a u k . P T G , V II/2, 1976. В. ЦЕСЛЯ, Г. ДОМБКОВСКA — HACKPEHT, М. ДЫ М ИНСКА, Г. ЯВОРСКА ЗЕРН И С ТО С ТЬ Ф РА К Ц И И К О Л О И Д Н О Г О И Л А В И ЗБ РА Н Н Ы Х П О ЧВ А X К У Я ВС К О Й ВОЗВЫ Ш ЕННОСТИ Кафедра почвоведения Техническо-сельскохозяйственной академии в Быдгощ е Р е з ю м е Проводились исследования по количественному выделению подфракции частиц почвен­ ных коллоидов и по установлению, которая из этих подфракции распределится в найболее характерный способ на горизонтах разрезов. Полученные результаты исследований указываю т на дифференциацию содержания отдельных подфракций колоидного ила в отдельных иссле­ дуемых горизонтах. W . C IE Ś L A , Н . D Ą B K O W S K A -N A S K R Ę T , М . D Y M IŃ S K A , Н . J A W O R S K A G R A N U L A T IO N O F T H E C O L L O ID A L C L A Y F R A C T IO N IN S E L E C T E D S O IL S O F T H E K U JA W Y U P L A N D

D e p a r tm e n t of S o il S cien ce , A g r ic u ltu r a l- T e c h n ic a l U n iv e rs ity of B ydgoszcz

S u m m a r y

I n v e s tig a tio n s w ith th e a im to is o la te q u a n ti ta t iv e l y s u b f ra c tio n s of c o llo id a l c la y p a r tic le s as w e ll as to fin d , w h ic h of th e s e s u b f ra c tio n s w o u ld b e a r r a n g e d c h a r a c te r is tic a lly in th e s e c tio n of p ro file s , w e re c a r r ie d o u t. T h e r e s u lts o b ta in e d p ro v e d d if f e r e n tia tio n of p a r t ic u l a r s u b f ra c tio n s of c o llo id a l c la y in d is tin g u is h e d d ia g n o s tic h o rizo n s.

P r o /, d r h a b . W . C i e ś l a W p ł y n ę ł o d o r e d a k c j i w k w i e t n i u 1987 r .

K a t e d r a G l e b o z n a w s t w a

A k a d e m i a T e c h n i c z n o - R o l n i c z a w B y d g o s z c z y 85-629 B y d g o s z c z , ul. B e r n a r d y ń s k a 618