HIERONIM KUKURENDA, CZESŁAW MAĆKOWIAK, ZYGMUNT WARTA
ZMIANY ZASOBNOŚCI GLEB W PRZEKROJU PROFILOWYM W ŁATWO ROZPUSZCZALNE FORMY SKŁADNIKÓW
POD WPŁYWEM STOSOWANIA GNOJOWICY
In sty tu t Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puław ach Zakład Doświadczalny Baborówko
WSTĘP
W gospodarstwach prowadzących przem ysłowy tucz zwierząt gnojo wica powinna stać się podstawowym źródłem składników m ineralnych i substancji organicznej, zastępując tradycyjny obornik. Nowoczesne m etody chowu zwierząt rzeźnych prowadzonego na większą skalę stw a rzają jednakże w iele problemów organizacyjno-technicznych i nie zaw sze pozwalają na stosowanie tego nawozu w dawkach rolniczo uzasadnio nych. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których dla pozbycia się nad miaru gnojownicy stosuje się ją w ilościach przekraczających znacznie potrzeby nawozowe roślin. W pływ takiego postępowania na właściw ości chemiczne gleb był przedmiotem naszych badań podjętych w roku 1973. W tym celu przeprowadzono doświadczenia m ikropoletkowe oraz łanowe na polu produkcyjnym ze szczególnym uwzględnieniem zmian zawartości składników m ineralnych w głębszych poziomach profilów glebowych.
ZAKRES I METODY BADAŃ
Doświadczenie na makropoletkach (1 m 2) przeprowadzono w latach
1973-1976 w czterech powtórzeniach, w zmianowaniu czteroletnim (ziem niaki, pszenica ozima, żyto na zielonkę z kukurydzą w plonie wtórnym, owies), na glebie o pH 5,6, wykazującej w warstwie ornej skład m echa niczny piasku gliniastego na glinie (tab. 1). Obok poletek nawożonych gnojowicą prowadzono w celach porównawczych obiekty nawożone m i
neralnym i formami potasu i fosforu (tab. 2).
Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 1974-1978 z kuku rydzą uprawianą w monokulturze na glebie o pH 5,7, wykazującej w warstwie ornej skład m echaniczny piasku słabo gliniastego, który na głębokości 40 cm przechodził w piasek luźny. Pole produkcyjne o
obsza-T a b e l a 1
?::ls.V-6ro c iis a ic s rie w lc śc iw o ś cs g le b u ż y ty c h do bndau n i k r o p o l e t kowycli i. łanow ych
Г,стпе chcjaica'.l pro p e r i; l i e оГ г:о11з luted i a th e i s i c r o p a r c e l s ar.d f l o l d c:cp9rix o n tB
R odzaj d o ś w ia d c z e n ia G łębokość ^ E C l
100 g Klefcy
P C / 100 g o r a c i i a g /k g ß le b y - Bg/)C£ o f o o i l K i’.id o f e x p e rim e n t Do p th cm P2° 5 с0 "gO В Z* Cu Kn
M ikropol e t kowe M ic r o p a rc e le e ip e r im e n to 0 - 2 5 26 - 50 51 - 75 5 ,6 5 ,2 6 ,5 4 ,8 4 ,4 6 ,3 7 ,8 6 ,7 7 ,4 2 ,0 4 ,3 5 ,9 -- - -76 - 1C0 7 ,4 6 ,2 8 ,0 10 f8 - - - -Polowe - łanowe F i e l d e x p e r im e n ts p r o d u c tio n 0 - 2 0 2 1 - 3 0 3 1 - 4 0 5 r 7 5 ,8 5 ,5 10 ,1 1 1 ,3 7 ,0 9 S8 9 ,0 5 ,3 i?,3 2 ,0 2 ,0 0,C 5 0 ,0 5 0 ,0 3 2 ,1 1 ,7 0 ,8 0 ,3 0 ,7 0 .9 3 7 e0 3 5 .0 3 7 .0 41 - 60 5 ,5 3 ,1 5 ,4 Ct 01 1,1 0 ,5 3,C
rze 11 ha, przeznaczone na doświadczenie łanowe, podzielono na dwa
obiekty (pole 1 i 2), na których zastosowano różne dawki gnojowicy
(tab. 2). Jej skład chemiczny był oznaczony każdorazowo przed zastoso waniem (tab. 3).
Zamieszczone w opracowaniu w yniki badań gleby obejmują zmiany ilościowe zawartości przyswajalnego fosforu i potasu (według Egnera- Riehma) oraz magnezu (według Schachtschabela) w warstwie ornej i w głębszych poziomach profilu glebowego pod w pływ em zróżnicowanego obciążenia gleb gnojowicą. Rejestrowano również zmiany ilościowe boru (według Bergera-Truoga), cynku (według Weara-Evansa), miedzi (we dług W esterhoffa) i manganu (według Schachtschabela).
WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA
Z M IA N Y Z A W A R T O Ś C I P R Z Y S W A JA L N E G O P O S P O R U
Jednakowe ilości fosforu zastosowane w doświadczeniu m ikropolet- kowym w gnojowicy i superfosfacie spowodowały podobny, zależny od dawki nawozu przyrost zawartości tego składnika w warstwie ornej (rys. 1). W warstwach głębszych profilu zmiany zawartości są nieznacz ne. Jedynie na najwyższej dawce gnojowicy, odpowiadającej 1600 kg
P205 na ha, stwierdzono znaczniejszy przyrost zawartości tego składnika
- - średnio 2 mg na 100 g gleby na głębokości od 26 do 75 cm. Nato m iast warstwa orna (0-25 cm) tego obiektu została wzbogacona ponad
pięciokrotnie w przyswajalny fosfor.
fos-T a b e l a 2
Daniel g n o jo w icy acc to sc w a n e ofcre?5e 4 l o t огая wprowadzone s n ią i l o ś c i podstawowych s k ład n ik ó w pokarmowych
D oses o f s l u r r y a p p l i e d d u rin g 4 -y e a ra p e rio d and am ounts o f b a s i c n u t r i o n t o i n tr o d u c e d w ith th e n i n t o s o i l R odzaj d o ś w ia d c z e n ia Kind o f e x p e rim e n t L a ta p ro w ad zen ia d o św iad c z eń Y ears o f th e e x p e r im e n ts
D~:/ki gr.ojow lcy n'V lia О озез o f s l u r r y
m'Vha
I l o ś ć wprov/adzonych e k ła d rik ó w leg/ha Amount o f in tr o d u c e d n u t r i e n t s i n k g /h a D Л MgO Mikro poletkow e M ic ro p a rc e lo e x p e rim e n ts 100ж 200 400 £00 200 400 800 1c 00 1973-1976 o b ie k t k o n tro ln y ’ nav.'ożsnis m in e ra ln e c o n t r o l - n i n e r a l f e r t i l i z a t i o n 100 200 400 800 460 920 1340 3680 200 400 800 I6OO 100 200 400 800 Po lo w e, łanowe F i e l d ex p e rim e n ts p ro d u c tio n p o le 1 f i e l d 1 p o le 2 f i e l d 2 1974-1975 140 249 268 440 554 ÏÏÏÏ3 933 440 580 1886 1039 140 249 520 249
x - W jednakow ych dawkach ro c z n y c h , t j . 25, 50 , 100 i 200 a? / h a w k o le jn y c h k o m b in acjach nawozo
wych .
In e q u a l a n n u a l r a t e s , i * e . 25, 50, 100 and 200 n r / h a i n s u b se q u e n t f e r t i l i z i n g t r e a tm e n ts 11 - P2O5 " w Connie 18-procentow ogo s u p e r f o s f a t u , KgO - w fo rm ie 4 0 -p ro ce n to w e j s o l i p o taso w ej
PgOęj - in th e form o f 18% s u p e r p h o s p h a te , KgO - i n th e form o f 40% m u ria te o f p o ta s h
foru pod wpływ em zastosowanej gnojowicy w całym profilu glebowym (0-150 cm) oznaczono dwukrotnie, tj. po 2 i 4 latach.
Na polu 1 po dwóch latach stosowania gnojowicy nastąpiło nieznacz ne wzbogacenie gleby w fosfor do głębokości 60 cm (rys. 2). Po następ nych dwóch latach przyrost zawartości tego składnika był bardzo duży, szczególnie do głębokości 40 cm. Warstwa orna (0-20 cm) i podorna (30-40 cm) zostały wzbogacone w fosfor około trzykrotnie.
Na polu 2 w pierwszym okresie zastosowana dawka gnojowicy była czterokrotnie większa. Odpowiednio w iększy jest również przyrost za wartości fosforu i to do głębokości 90 cm. Po następnych dwóch latach stwierdzono dalszy wzrost zasobności gleby w ten składnik, szczególnie
na głębokości od 20 do 60 cm, wskazujący na jego przemieszczanie w
Rys. 1. Zmiany zawartości fosforu (według Egnera) w profilu glebowym pod wpływem 4-letniego nawożenia gnojowicą (doświadczenie m ikropoletkowe 1973-1976)
1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie m in e r a ln e ł ą c z n ie 800 k g P 2O g/h a , 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą łą c z n ie 800 k g P 0O g/h a , 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą łą c z n ie 1600 k g P 2O g/h a Changes of the phosphorus content (after Egner-Riehm) in the soil profile as in fluenced by the four-year application of slurry (microparcele experim ent 1973-1976)
1 — in i t ia l c o n t e n t , 2 — m in e r a l f e r t i l i z a t i o n — in t o t a l 800 k g P 20 5/h a , 3 — f e r t iliz a t io n w i t h s lu r r y — 800 k g PgO g/ha, 4 — f e r t i l i z a t i o n w it h s lu r r y — 1600 k g P 2Og/h a
S a b a l a 3 Skład chemiczny gn ojow icy z a sto so w a n ej w d o św ia d czen iu mikropoletkowym
i polowym
Chemical co m p o sitio n o f s lu r r y a p p lie d in th e m icro p a rcele and f i e l d ex p erim en ts
R odzaj d c ć w ia d c z o n ia Kind o f e x p e rim e n t Mi kxopole i. kowe M ic ro p a rc e le es:pe rim a n t о По’с Year 1973-1276 Z aw arto ść w p ro c e n c ie ś w ie ż e j таг C o n te n t i n f r e a h m a tte r p e r cenily Nog P2°5 1^0 Иgo 0,4Oa 0,20 0,46 0,10 1974 0 ,3 9 b 0, 18 0 ,4 2 0,10 0 ,2 8 c 0 ,1 5 0 ,3 0 0 ,0 8 Polowe - łanowe 1975 0 ,4 0 0,20 0 ,4 1 0,10 F i e l d e x p e rim e n ts p r o d u c tio n 1976 0 ,3 3 0,18 0 ,3 5 0,10 0 #41d 0 ,1 9 0 ,4 3 0,10 1977 0,36® 0 ,1 7 0 ,4 3 0,10 a - ś re d n io d l a 4 l a t - mean v a lu e s f o r 4 - y e a r r o t a t i o n b - g n o jo w ica z asto so w an a na p o lu 1 - B lu rr y a p p l i e d on th e f i e l d 1 с - g n o jo w ica zao to so w an a na p o lu 2 - s l u r r y a p p lie d on th e f i e l d 2 d - g n o jo w ic a zasto so w an a w ioeną / m a j / - o l u r r y a p p l i e d i n s p r i n g /M ay/
Otrzymane rezultaty dowodzą, że stosowanie nadmiernych dawek gnojowicy, z którymi wnoszone są ilości fosforu przekraczające potrze by nawozowe roślin, powoduje system atyczny i proporcjonalny do daw ki nawozu wzrost zasobności gleby w ten składnik w stosunkowo krót kim okresie. Wzbogacenie to ma m iejsce nie tylko w warstwie ornej, lecz odbywa się również w głębszych warstwach profilu glebowego.
Rys. 2 D ynam ika zmian zawartości fosforu (według Egnera) w profilu glebowym pod wpływem 2- i 4-letniego nawożenia gnojowicą (doświadczenie łanowe 1974-1977)
1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ), ł ą c z n ie 268 k g P 2Og/h a (p o le 1),
3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ) , łą c z n ie 708 k g P 2O g/h a (p o le 1), 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ) , łą c z n ie 933 k g P 2Os/h a (p o le 2), 5 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ), ł ą c z n ie 1373 k g
PgO g/ha (p o le 2)
Dynamics of the phosphorus content (after Egner-Riehm) in the soil profile as influenced by tw o- and four-year application of slurry (field experim ent produc
tion 1974-1977)
1 — in i t a l c o n te n t , 2 — f e r t iliz a t io n w it h s lu r r y (2 y e a r s ) in to t a l 268 k g P gO s/h a ( f ie l d 1), 3 —
f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) in to t a l — 708 k g P 2O ß/h a ( f ie ld 1), 4 — f e r t i l i z a t i o n w it h s lu r r y (2 y e a r s ) in to t a l — 933 k g P 2O ß/h a ( f ie ld 2), 5 — f e r t i l i z a t i o n w it h s lu r r y (4 y e a r s ) in
t o t a l — 1373 k g PgO g/ha ( f ie l d 2)
Obserwuje się zależność m iędzy wielkością jednorazowych dawek gno jow icy a rozmiarami i głębokością zbogacenia gleby w fosfor przyswa
jalny.
Przedstawione w yniki potwierdzają sygnalizowaną w w ielu pracach akumulację i przemieszczanie fosforu wprowadzonego do gleby z gnojo wicą [1, 4, 5, 7, 10, 11]. V e t t e r i K l a s i n k [9] w wieloletnich doświadczeniach z dużym i dawkami gnojowicy stw ierdzili również gro madzenie się tej form y fosforu do głębokości 90 cm. Wskazują oni na większe przemieszczanie fosforu zastosowanego w gnojowicy niż w na wozach m ineralnych. Zgodne jest to z naszymi badaniami otrzymanymi
ZM IA N Y Z A W A R T O Ś C I P R Z Y S W A JA L N E G O P O T A S U
W doświadczeniu m ikropoletkowym w okresie czterech lat dawka potasu m niejsza od 800 kg K 20 na hektar (200 kg corocznie) powodo wała niezależnie od form y nazowu (sól potasowa, gnojowica) ujemny jego bilans w glebie. Dopiero najwyższa dawka (400 kg/ha КЮ corocz nie), zastosowana w soli potasowej, wyw ołała wyraźną jego akumula cję w warstwie ornej i podornej, w postaci łatwo rozpuszczalnej (rys. 3).
Rys. 3. Zmiany zawartości potasu (według Egnera) w profilu glebowym pod wpływem 4-letniego nawożenia gnojowicą (doświadczenie m ikropolet-
kowe 1973-1976) 1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie m in e r a ln e łą c z n ie 1600 k g K £0 / h a , 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą łą c z n ie 1840 k g K gO /h a, 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą ł ą c z n ie 3680 k g K gO /h a
Changes of the potassium content (after Egner-Riehm) in the soil profile as influenced by four-year application of slurry (microparcele experim ent
1973-1976) 1 — i n i t i a l c o n t e n t , 2 — m in e r a l f e r t i l i z a tio n — in to t a l 1600 k g K gO /ha, 3 — f e r t i l i z a tio n w i t h s lu r r y in t o t a l — 1840 k g K 20 / h a , 4 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y in t o t a l — 3680 k g K gO /ha
Zbliżona dawka (460 kg/ha КгО) corocznie wprowadzona w gnojowicy spowodowała w iększy przyrost jego zawartości we wspom nianych war stwach oraz do głębokości 75 cm. Pod w pływ em najwyższej dawki gno jowicy (920 kg/ha K 20 corocznie) zawartość potasu wzrosła trzy-, pięcio- i trzykrotnie odpowiednio w warstw ie ornej, podornej i na głębokości 51-75 cm.
W doświadczeniu łanowym zastosowane w gnojowicy ilości potasu
przekraczały na polu 1 dwukrotnie, a na polu 2 trzykrotnie potrzeby na
wozowe kukurydzy (tab. 2). Spowodowały one na polu 1, szczególnie po 4 latach, znaczny przyrost jego zasabności do głębokości 40 cm (rys. 4). Na polu 2, gdzie wprowadzono w pierwszym okresie czterokrotnie w ięk szą dawkę gnojowicy, zawartość przyswajalnego potasu w warstwie ornej wzrosła ponad czterokrotnie, a na głębokości 150 cm przewyższyła
10-krotnie zawartość wyjściow ą.
O podobnym szybkim wzbogaceniu gleby w potas pod w pływ em na
wożenia dużymi dawkami gnojowicy donoszą również С r o m а с k
i O’C o n n e l l [2]. Cytowani już V e t t e r i K l a s i n k [9] wskazują także na silne przemieszczanie potasu do głębszych poziomów profilu, szczególnie na glebach lekkich.
Rys. 4. Dynamika zmian zawartości potasu (według Egnera) w profilu glebowym pod wpływem 2- i 4-letniego nawożenia gno jowicą (doświadczenie łanowe 1974-1977)
1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie g n o jo w ic ą (2 la ta ), ł ą c z n ie 580 k g K 20 / h a (p o le 1), 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la t a ) , łą c z n ie 1619 k g K 20 / h a (p o le 1), 4 — n a w o ż e n ie g n o jo w ic ą (2 la ta ), łą c z n ie 1886 k g K 20 / h a (p o le 2), 5 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ), łą c z n ic 2925 k g K 20 / h a (p o le 2)
Dynamics of the potassium content (after Egner-Riehm) in the soil profile as in fluenced by tw o- and four-year applica tion of slurry (field experim ent production
1974-1977) 1 — i n i t a l c o n t e n t , 2 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) In t o t a l — 580 k g K 20 / h a ( f ie ld 1), 3 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) in t o t a l — 1619. k g K 20 / h a ( f ie l d 1), 4 — f e r t i l i z a tio n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) in t o t a l — 1886 k g K 80 / h a ( f ie l d 2), 5 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) in to t a l — 2925 k g K 20 / h a ( f ie l d 2) Z M IA N Y Z A W A R T O Ś C I P R Z Y S W A JA L N E G O M A G N EZ U
W serii kontrolnej doświadczenia m ikropoletkowego na pierwszych dwóch poziomach nawożonych m ineralnym i formami NPK nie stw ier dzono zmian zawartości magnezu przyswajalnego w warstwie ornej. Natomiast na trzecim, a szczególnie czwartym poziomie, nawożonym największą dawką NPK (tab. 2), zawartość tego składnika ulega zmniej
szeniu w badanych warstwach profilu, tj. od 0 do 100 cm głębokości (rys. 5).
W obiektach nawożonych gnojowicą, w które wprowadzano każdego roku od 100 do 200 kg MgO na hektar, zasabność w arstw y ornej została wzbogacona odpowiednio o 3,6 i 5,2 mg w 100 g gleby. Na największej dawce gnojowicy wzrost zawartości tego składnika w ystąpił w poszcze gólnych warstwach profilu do głębokości 75 cm (rys. 5).
W doświadczeniu łanowym stwierdzono także wzrost zawartości mag nezu w glebie w obydwóch badanych okresach i na obydwóch polach. Rozmiary wzrostu na polu 1, na którym wprowadzano średnio rocznie 97 kg MgO na hektar, są wyraźnie m niejsze w poszczególnych war stwach, szczególnie do głębokości 90 cm, w porównaniu ze wzrostem na polu 2. Na tym ostatnim, w wyniku corocznego wprowadzenia 192 kg/ha MgO, zawartość przyswajalnego magnezu wzrosła w warstwie ornej 10-krotnie, a na głębokości 90 cm była jeszcze 9-krotnie większa niż w glebie wyjściow ej (rys. 6).
O wzroście zasobności gleb w magnez i przemieszczaniu tego skład nika w profilu do głębokości 60 cm pod w pływ em dwuletniego stoso wania gnojowicy informują również inni badacze [9]. C r o m a c k i
Rys. 5. Zmiany zawartości magnezu (według Schachtschabela) w profilu glebowym pod wpływem 4-letniego n a wożenia gnojowicą (doświadczenie mi-
kropoletkowe 1973-1976)
1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie
m in e r a ln e b e z m a g n e z u , 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą ł ą c z n ie 400 k g M g O /h a , 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą łą c z n ie 800 k g M g O /h a Changes of the m agnesium content (after Schachtschabel) in the soil pro file as influenced by four-year appli cation of slurry (microparcele experi
m ent 1973-1976)
2 — i n t ia l c o n te n t , 2 — m in e r a l f e r t i l i z a t i o n w i t h o u t m a g n e s iu m , 3 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y — in to t a l 400 M g O /h a , 4 — f e r t i l i z a tio n w it h s lu r r y — in t o t a l 800 k g M g O /h a
Rys.
6
. Dynam ika zmian zawartości m ag nezu (według Schachtschabela) w profilu gelbowym pod wpływem2
- i 4-letniego nawożenia gnojowicą (doświadczenie łanowe 1974-1977) 1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie g n o j o w ic ą (2 la ta ), łą c z n ie 140 k g M g O /h a (p o le 1), 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ) , łą c z n ie 389 k g M g O /h a (p o le 1), 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ) , łą c z n ie 520 k g M g O /h a (p o le 2), 5 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ) , łą c z n i e 769 k g M g O /h a (p o le 2)
Dynamics of the magnesium content (af te r Schachtschabel) in the soil profile as influenced by tw o- and four-year appli cation of slurry (field experim ent produ
ction 1974-1977) I — i n i t i a l c o n t e n t , 2 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) in t o t a l 140 k g M g O /h a ( f ie ld 1), 3 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) — in t o t a l 389 k g M g O /h a ( f ie l d 1), 4 — f e r t i l i z a t io n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) — in t o t a l 520 k g M g O /h a ( f ie l d 2), 5 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) — in t o t a l 769 k g M g O /h a ( f ie l d 2)
O’C o n n e l l [2] oraz P a i n i P h i p p s [6] otrzym ali podobne efekty w w yniku jednorazowego zastosowania od 200 do 800 m8 gnojowicy na hektar.
Z A W A R T O ŚĆ P R Z Y S W A JA L N Y C H FO R M M IK R O E L E M E N T Ó W
Badań na temat w pływ u nawożenia gleb gnojowicą na zawartość przyswajalnych form m ikroelem entów jest w dostępnej literaturze [3, 8] niewiele.
Gleba, na której prowadzono doświadczenie łanowe, jest uboga w bor, miedź i cynk oraz zasobna w mangan (tab. 1). W wyniku
nawożę-nia gnojowicą zawartość boru ulega znacznemu zwiększeniu w obu ter minach i na obydwóch polach (rys. 7). Zwiększenie zawartości tego składnika jest największe w warstwie ornej oraz proporcjonalne do za stosowanej dawki gnojowicy. M aleje ono ze wzrostem głębokości w ca łym profilu, tj. do głębokości 150 cm. Podobny wzrost zawartości w tych warunkach wykazał cynk, lecz ograniczony w sw ym zasięgu do głębokości 40 i 60 cm (rys. 8). Mniej jednorodny obraz wykazała miedź, lecz w przypadku i tego m ikroelem entu w ystąpił znaczący wzrost jego
Rys. 7. D ynam ika zawartości boru (wed ług Bergera-Truoga) w profilu glebowym pod wpływem 2- i 4-letniego nawożenia gnojowicą (doświadczenie łanowe 1974-
-1977) i — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ), łą c z n ie 0,49 k g B /h a (p o le 1 , 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ) , ł ą c z n ie 1,36 k g B /h a (p o le 1), 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ) , łą c z n ie 1,94 k g B /h a (p o le 2), 5 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la t a ) , łą c z n ie 2,81 k g B /h a (p o le 2)
Dynamics of the born content (after B erger-Truog )in the soil profile as in fluenced by tw o- and four-years appli cation of slurry (field experim ent pro
duction 1974-1977) 1 — i n i t i a l c o n t e n t , 2 — f e r t i l i z a t i o n w it h s lu r r y (2 y e a r s ) — in t o t a l 2.80 k g Z n /h a f i e l d 1), 3 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) — in t o t a l 7.78 k g Z n /h a ( f ie l d 1), 4 — f e r t i l i z a tio n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) — in t o t a l 11.08 k g Z n /h a (f ie l d 2), 5 — f e r t iliz a t io n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) — in t o t a l le'.oe k g z n / h a (f ie l d 2)
Rys.
8
. D ynam ika zmian zwartości cyn ku (według W eara-Evansa) w profilu glebowym pod wpływem 2- i 4-letniego nawożenia gnojowicą (doświadczenie łanowe 1974-1977) 1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie g n o j o w ic ą (2 la ta ), łą c z n ie 2,80 k g Z n /h a (p o le 1), 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ) , łą c z n ie 7,78 k g Z n /h a (p o le 1), 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ) , łą c z n ie 11,08 k g Z n /h a ( p o le 2), 5 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta , ł ą c z n ie 16,06 k g Z n /h a (p o le 2)
Dynamics of the zinc cantent (after W ear and Evans) in the soil profile as influenced by tw o- and four-years ap plication of slurry (field experim ent
production 1974-1977) 1 — i n i t i a l c o n t e n t , 2 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) — in t o t a l 0.49 k g B /h a ( f ie l d 1), 3 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) — in t o t a l 1.36 B /h a ( f ie l d 1), 4 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) — in to t a l 1.94 B /h a ( f ie l d 2), 5 — f e r t i l i z a t i o n w it h s lu r r y (4 y e a r s ) — in t o t a l 2.81 k g B /h a (f ie l d 2) 9 — R o c z n ik i G le b o z n a w c z e 1—2/82
dzi (według W esterhoffa) w profilu gle bowym pod wpływem 2- i 4-letniego na- wożenit gnojowicą (doświadczenie łano
we 1974-1977) 1 — z a w a r t o ś ć w y j ś c i o w a , 2 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ), łą c z n ie 0,55 k g C u /h a (p o le 1), 3 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la t a ) , łą c z n ie 1,44 k g C u /h a (p o le 1), 4 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (2 la ta ), łą c z n ie 2,05 k g C u /h a (p o le 2), 5 — n a w o ż e n ie g n o j o w i c ą (4 la ta ), łą c z n ie 2,97 k g C u /h a (p o le 2) Dynamics of the copper content (after Westerhoff) in the soil profile as in flu enced by tw o- four-years application of Blurry (field experim ent production 1974-
-1977) 1 — i n t ia l c o n te n t , 2 — f e r t i l i z a t i o n w i t h s lu r r y (2 y e a r s ) in to t a l 0.55 k g C u /h a ( f ie ld 1), 3 — f e r t i l i z a t i o n w it h s lu r r y (4 y e a r s ) — in to t a l 1.44 k g C u /h a ( f ie ld 1), 4 — f e r t iliz a t io n w it h s lu r r y (4 y e a r s ) — in to t a l 2.05 k g C u /h a ( f ie l d 2), 5 — f e r t i l i z a tio n w i t h s lu r r y (4 y e a r s ) — in to t a l 2.97 C u /h a (f ie l d 2)
m anganu (według Schachtschabela) w profilu glebowym pod wpływem 2- i 4-letniego nawożenia gnojowicą (doś
wiadczenie łanowe 1974-1977) 1 — z aw arto ść w yjściow a, 2 — naw ożenie gno
jow icą (2 lata), łącznie 2,62 M n/ha (pole 1),
3 — naw ożenie gnojow icą (4 lata), łącznie 7,28 kg M n/ha (pole 1), 4 — naw ożenie gnojow icą
(2lata), łącznie 10,36 k g M n/ha (pole 2), 5 — naw ożenie gnojow icą (4 lata), łącznie 15,02 kg
M n/ha (pole 2)
Dynamics of the manganese content (after Schachtschabel) in the soil profile as influenced by tw o- and four-year application of slurry (field experim ent
production 1974-1977)
1 — in itia l co n ten t. 2 — fe rtiliz a tio n w ith
s lu rry (2 years) — in to ta l 2,62 kg M n/ha (field 1), 3 — fe rtiliz a tio n w ith s lu rry (4 y ears) — in to ta l 7.28 kg M n/ha (field l), 4 — f e r ti lizatio n w ith s lu rry (2 y ears) — in to ta l 10.36 kg M n/ha (field 2), 5 — fe rtiliz a tio n w ith s lu rry (4 years) — in to ta l 15.02 kg M n/ha (field 2)
zawartości w całym profilu glebowym w wyniku 4-letniego nawożenia gnojowicą i wprowadzenia w tym okresie 1,44 kg/ha Cu na polu 1 i
2,97 kg/ha Cu na polu 2 (rys. 9).
Odmiennie zachował się w tych warunkach mangan. Na polu 1 w obydwóch badanych okresach zawartość tego składnika w glebie została
zmniejszona do głębokości 60 cm (rys. 10), natomiast na polu 2 stw ier
dzono zwiększenie jego ilości w całym profilu. Takie zachowanie się manganu należy tłumaczyć wzrostem odczynu gleby z pH 5,7 na 6,4 pod wpływ em zastosowanej w okresie czteroletnim gnojowicy. Stąd z
jednej strony m niejsza rozupszczalność tego mikroelementu, a z drugiej — redukujące działanie substancji organicznych gnojowicy zastosowa
nej w dużych dawkach (pole 2) na utlenione, słabiej rozpuszczalne
związki manganu. Widać to wyraźnie, jeśli się porówna zawartość man
ganu w glebie na polach 1 i 2 w poszczególnych warstwach profilu do
90 cm. Na polu 2 w w yniku wprowadzenia dwukrotnie większej ilości
substancji organicznej z gnojowicą (tab. 2) wzrost zawartości manganu
łatwo rozpuszczalnego w ystąpił w całym profilu glebowym (ryc. 10). Nie bez w pływ u na wzrost rozpuszczalności m ikroelem entów m etalicznych w glebie może być chelatujące działanie wprowadzonej substancji orga nicznej. Faktem jest, że na polu 2 wzrost zawartości łatwo rozpuszczal nych form cynku i manganu przewyższył odpowiednio 2 i 3,5-krotnie
ilości tych składników wprowadzone z gnojowicą (tab. 4) przy nieuw zglę dnieniu w rachunku ilości pobranych przez kukurydzę.
T a b o 1 a 4 B ila n s ła tw o ro z p u s z c z a ln y c h f o r a m ikroelem entów w d o ś w ia d c z e n iu polowym
po c z t e r o l e t n i m o k r e s i e sto so w a n ia g n o jo w ic y w m g/kg c u c h ę j mesy g le b y x B alance o f r e a d i l y s o lu b le formu o f m ic ro e le m e n ts i n th e f i e l d p r o d u c tio n e x p erim e n t
a f t e r th e 4 - y e a r s l u r r y a p p l i c a t i o n p e r i o d , e g /k g o f s o i l d ry m a tte r* W y sz c ze g ó ln ie n ie S p e c i f i c a t i o n Polo 1 - F i e l d 1 P o le 2 - F i e l d 2 В Zn Cu Mn В Zn Cu Mn I l o ś ć wprowadzona w g n o jo w ic y , k g /h a Amount in tr o d u c e d w ith s l u r r y , k g /h a 1,36 7 ,7 0 1 ,4 4 7 ,2 7 2 ,8 1 16,06 2 ,9 7 1 5 ,0 2 W zrost z a w a r t o ś c i ,k g / h a I n c r e a s e o f th e c o n t e n t , k g /h a 0 ,5 1 9 ,0 0 2 ,4 0 - 1 .3 5 3 4 ,5 0 3 ,9 0 5 1 ,0 0
1 Nie uw zg lęd n io n o p o b ra n ia w p lo n a c h kukurydzy - The u p ta k e o f n u t r i e n t s 1л th e m aize y i e l d s were n o t ta k e n i n t o c o n s i d e r a t i o n
w n i o s k i
W yniki przeprowadzonych badań na glebach lekkich pozwalają na sformułowanie następujących wniosków.
1. Stosowanie dużych dawek gnojowicy na glebach lekkich, z który mi wprowadzane są makro- i m ikroelem enty w ilościach przekraczają cych niekiedy znacznie potrzeby nawozowe roślin, powoduje w krótkim
okresie akumulację w profilu glebowym ich form łatwo rozpuszczal nych.
2. Zawartość przyswajalnego fosforu, składnika uznanego powszech nie za słabo ruchliw y, została zwiększona w warstwie ornej i podornej oraz w głębszych poziomach profilu glebowego i przewyższyła w skraj nych przypadkach kilkakrotnie zawartość wyjściową.
3. Nawożenie potasem, niezależnie od jego formy, w dawkach m niej
szych niż 200 kg/ha/rok powoduje w intensyw nym zmianowaniu na
mikropoletkach ujem ny bilans tego składnika w glebie. Dawki większe prowadzą do jego akumalacji w profilu glebowym . Większe rozmiary tej akumulacji stwierdzono, mimo podobnych dawek tego składnika w gnojowicy i w soli potasowej, w obiektach nawożonych gnojowicą.
4. Gleby ubogie w magnez zostają wzbogacane w ten składnik pod w pływ em nawożenia ich gnojowicą. K ilkuletnie stosowanie jej w daw kach średnich i dużych powoduje, po zwiększeniu zasobności warstw y ornej i podornej w form y przyswajalne magnesu, przemieszczenie ich w głębsze poziomy profilu glebowego.
5. Stwierdzono wyraźną zależność m iędzy wielkością jednorazowych dawek gnojowicy i okresu jej stosowania a rozmiarami i głębokością wzbogacenia gleby w fosfor, potas i magnez.
6. Gleby lekkie i ubogie w łatwo rozpuszczalne form y miedzi, cynku i manganu zostają wzbogacone w te składniki w przekroju profilowym przede wszystkim w wyniku uruchomienia ich z naturalnych zasobów glebowych pod w pływ em stosowanego nawożenia gnojowicą.
LITERATURA
[1] B o r o w i e c J., G a j d a J., K o s i e n k o w s k i R.: Efekty nawożenia gnojo wicą gleby lekkiej na podstawie dwuletnich doświadczeń łąkowych. Stan i kierunki w ykorzystania gnojowicy do celów nawozowych. Olsztyn 1977, 103-115.
[2] C r o m a с к H. Т. M., O’C о n n e l D.: The disposal of cow slurry on arable land. P art. I. Application and initial effects. Exp. Husb. 1975, 69-80.
[3] K u k u r e n d a H., M a ć k o w i a k C., W a r t a Z.: D ynam ika zawartości i przemieszczania niektórych m akro- i m ikroelem entów w w arunkach wyko rzystania gnojowicy do celów nawozowych. Zakład Doświadczalny Babo- rówko —25 la t w służbie nauki i postępu rolniczego. Puław y 1978, 72-95. [4] M a ć к o w i а к C.: Wpływ gnojowicy na chemiczne właściwości gleby. O pra
cowanie probl. CBR, W arszawa 1977.
[5] M a z u r T., F i o ł n a Т., K o c J.: Wpływ gnojowicy na plony roślin i nie które właściwości gleby. Agron. Zach.-Pom., 1976, 45, 44-52 (wyd. spec.). Wy korzystanie odchodów z ferm przemysłowych.
[6] P a i n D. F., P h i p p s R. H.: The effect of heavy dressings of slurry on forage maize production. J. Brit. Gras. Coc. 29, 4, 263-267, 1974.
[7] S t r a u c h D.: Flüssing- und Festm ist in hygienischer Sicht. Bericht über die 6. A rbeitstagung “Fragen der Güllerei G um penstein”, 1974, 245-274. [8] V e t t e r A., К a s i n к A.: Wieviel Flüssingm ist darf m an anw enden um
die R einheit von W asser und Luft zu gefährden. Landw irtsch. Wasser, Ems, 34 und 35, 1972.
[9] V e t t e r H., K l a s i n k A.: U ntersuchungen zu den Grenzen der Anwendung von Schweine und Hühnergülle. Landw irtsch. Forsch., Sonderheft 27/10, 1972, 122-134.
[10] V e t t e r H., K l a s i n k A.: Einfluss stark er W irtschaftsdüngergaben auf Boden, W asser und Pflanzen. Landw irtsch. Forsch. 28, 1975, 3, 249-268.
[11] W a r t a Z., K u k u r e n d a H., M a ć k o w i a k C.: Zmiany składu chemicz nego gleby lekkiej pod wpływem dużego obciążenia gnojowicą. Skład che miczny gleb i wód glebowych w w arunkach wykorzystania gnojowicy dla celów nawozowych. Prace Kom. Naukow. PTG, W arszawa 1977, 65-72.
Г. К У К У Р Е Н Д А , 4 . М А Ц К О В Я К , 3. B A P T A ИЗМЕНЕНИЕ ОБЕСПЕЧЕННОСТИ ПОЧВ ЛЕГКОРАСТВОРИМЫМИ ФОРМАМИ ХИМИЧЕСКИХ ЭЛЕМЕНТОВ В ВЕРТИКАЛЬНОМ СЕЧЕНИИ ПРОФИЛЯ ПОД ВЛИЯНИЕМ ПРИМЕНЕНИЯ НАВОЗНОЙ Ж И Ж И . Опытная станция Баборувко, Отделение удобрения, Институт агротехники, удобрения и почвоведения в Пулавах. Р е з ю м е В хозяйствах занимающихся откормом домашних животных навозная ж и ж а должна составлять основной источник питательных элементов для растений при её рациональном использовании для удобрительных целей. В крупных хозяйствах ведущих откорм рогатого скота и поголовья слу чаются иногда полочения, когда это удобрение вносится в количестве значи тельно превосходящем питательные нуж ды растений. Это приводит к акк у муляции элементов в пахотном слое в непродолжительном времени. В дальней ших годах подвергаются обогащению тоже ниж ележ ащ ие горизонты почвенного профиля не только относительно подвижным калием, но такж е магнием и фосфором, бором, медью, цинком и марганцем. Это обогащение пропорцио нально величине доз навозной жижи. Отмечается тоже зависимость между величиной однократных доз ж и ж и и длительностью её применения, а величинами и глубиной дислокации назван ных элементов. C. K U K U R E N D A , С. M A Ć K O W IA K , Z. W A R T A
CHANGES IN THE CONTENT OF READILY SOLUBLE FORMS OF NUTRIENTS IN THE SOIL PROFILE UNDER THE SLURRY
APPLICATION FOR MANURING Experim ental Station Baborówko,
D epartm ent of Fertilization,
In stitu te of Soil Socience and C ultivation of P lants at Puław y
S u m m a r y
On farm s raising livestock slurry should be a basic source of n u trien ts for plants, at its reasonable adaptation to fertilizing purposes. Namely, in large farm s dealing w ith the fattening of cattle and swine, such situations happen sometimes, in which slurry is applied in rates w here fertilization requirem ents of the crops are sometimes considerably exeeded. It leads to accum ulation of n utrients in the arable layer w ithin a very short time. In subsequent years also deeper soil profile layers are enriched in nutrients, not only in a relatively mobile potassium, b u t
also in magnesium and phosphorus as well as in boron, copper, zinc and m an ganese. This enrichm ent is proportional to the m agnitude of slurry rates. Also a relationship betw een the m agnitude of single slurry ates and the period of th eir application, on the one hand, and the depth and translocatoins of the nutrients mentioned, on the other, is observed.
D o c . d r h a b . H i e r o n i m K u k u r e n d a
Z a k ł a d N a w o ż e n i a I U N G 24-100 P u ł a w y
