Testowanie specyfikacji danych II i III grupy tematycznej INSPIRE w zakresie tematów przyporządkowanych Głównemu Geologowi Kraju

ROCZNIKI GEOMATYKI 2012 m T X m Z 2(52)

TESTOWANIE SPECYFIKACJI DANYCH

II I III GRUPY TEMATYCZNEJ INSPIRE

W ZAKRESIE TEMATÓW PRZYPORZ¥DKOWANYCH

G£ÓWNEMU GEOLOGOWI KRAJU

TESTING OF DATA SPECIFICATIONS FOR INSPIRE

ANNEX II AND III THEMES UNDER THE RESPONSIBILITY

OF THE CHIEF NATIONAL GEOLOGIST

Paulina Nowakowska, Mateusz Hordejuk, Katarzyna JóŸwik, Kamil Myciuk, Joanna Przasnyska, Katarzyna Sad³owska, Anna Tekielska

Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy

S³owa kluczowe: INSPIRE, infrastruktura informacji przestrzennej, zasady implementacji, geologia, hydrogeologia, geofizyka, zasoby mineralne, zasoby energetyczne

Keywords: INSPIRE, spatial data infrastructure, implementing rules, geology, hydrogeology, geophysic, mineral resources, energy resources

Wprowadzenie

Artyku³ jest prób¹ podsumowania wyników prac przeprowadzonych w Pañstwowym Instytucie Geologicznym – Pañstwowym Instytucie Badawczym (PIG-BIP) w ramach ogól-noeuropejskiego testowania roboczych wersji specyfikacji danych dla tematów aneksu II i III dyrektywy INSPIRE. Testy przyczyni¹ siê w przysz³oœci do zwiêkszenia interoperacyj-noœci semantycznej danych w obrêbie pañstw Unii Europejskiej. Ujednolicenie terminów i pojêæ stosowanych w zakresie informacji przestrzennej w ró¿nych dziedzinach wiedzy i gospodarki ma na celu poprawne rozumienie danych przez wszystkich uczestników Euro-pejskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (Baranowski, 2011).

Testy prowadzone by³y w okresie od 20 czerwca do 21 paŸdziernika 2011 roku i obejmo-wa³y tematy, za które odpowiada G³ówny Geolog Kraju jako organ wiod¹cy. Do tematów tych nale¿¹:

m geologia (Aneks II, temat (domain) 4), wraz z podtematami (sub-domain) – geologia

podstawowa wraz z otworami wiertniczymi, hydrogeologia i geofizyka (INSPIRE Thematic Working Group Geology, 2011),

m zasoby energetyczne (Aneks III, temat 20) (INSPIRE Thematic Working Group

72 PAULINA NOWAKOWSKA I INNI

m zasoby mineralne (Aneks III, temat 21) (INSPIRE Thematic Working Group

Mine-ral Resources, 2011).

Celem testowania by³o przede wszystkim dostarczenie tematycznym grupom roboczym (TWG – Thematic Working Groups), dzia³aj¹cym przy Komisji Europejskiej, informacji o mo¿liwoœci zastosowania zaproponowanych modeli przez dan¹ instytucjê. Tego rodzaju wspar-cie ze strony ró¿nych œrodowisk z wielu krajów europejskich jest niezmiernie potrzebne, gdy¿ cz³onkowie TWG czêsto nie znaj¹ lokalnych uwarunkowañ oraz rozwi¹zañ prawno-organizacyjnych w poszczególnych krajach (Nowakowska i in., 2011). Zg³oszone uwagi pos³u¿¹ opracowaniu wersji 2.9 INSPIRE Data Specification, które nastêpnie zostan¹ pod-dane ponownemu testowaniu. Drugie testowanie ograniczy siê tylko do instytucji pe³ni¹cych w danym temacie funkcjê organu wiod¹cego. W wyniku tych prac powstan¹ wersje 3.0 dokumentów.

Drugim istotnym celem by³o przygotowanie zespo³u PIG-PIB do zadañ, jakie czekaj¹ go na dalszych etapach prac dotycz¹cych implementacji dyrektywy INSPIRE w zakresie wy-mienionych powy¿ej tematów. Wersje 3.0 wy¿ej omawianych dokumentów, jako akty wykonawcze o randze rozporz¹dzeñ i decyzji Komisji Unii Europejskiej, zostan¹ og³oszone w Dzienniku Urzêdowym Unii i stan¹ siê obowi¹zuj¹cym prawem w ca³ej Unii, a PIG-PIB jako organ administracji publicznej bêdzie zobowi¹zany do ich przestrzegania (Bielecka, 2011).

Testowanie

Prace testowe zosta³y wykonane w ramach przyjêtej metodyki – opisanej w opracowaniu pt. „Ogólne wskazówki okreœlaj¹ce sposób i proponowany zakres testowania specyfikacji danych II i III grupy tematycznej INSPIRE” wykonanym na zamówienie krajowego punktu kontaktowego (G³ównego Geodetê Kraju) przez Janusza Michalaka (2011) – przy czym skupiono siê przede wszystkim na analizie porównawczej modeli, struktur i zawartoœci zbio-rów danych PIG-PIB z modelami, strukturami i specyfik¹ danych okreœlonych w roboczych wersjach specyfikacji INSPIRE. W zakresie podtematu geologia podstawowa testowaniu poddano zasoby bazy danych Mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 (MG50), Mapa litogenetyczna Polski w skali 1:50 000 (MLP), Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 (MGP200) i Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000 (MG500). W przypadku podtematu

hydrogeologia przeanalizowano Centralny Bank Danych Hydrogeologicznych (CBDH), bazê

Monitoring Wód Podziemnych (MWP), Mapê hydrogeologiczn¹ Polski w skali 1:50 000 – wersjê ci¹g³¹ oraz Jednolite Czêœci Wód Podziemnych (JCWP). Dla otworów wiertniczych i podtematu geofizyka analizie poddano Centraln¹ Bazê Danych Geologicznych (CBDG) pod-system Otwory i Geofizyka Wiertnicza, zaœ dla tematów zasoby energetyczne i zasoby

mine-ralne podsystem MIDAS CBDG. Wynikiem tych prac s¹ tabele mapowania poszczególnych

elementów modeli danych PIG-PIB do odpowiadaj¹cych im elementom modeli INSPIRE. Przyk³adow¹ tabelê mapowania zaprezentowano na nastêpnej stronie.

Po lewej stronie tabeli znajduj¹ siê elementy zaproponowane przez INSPIRE, po prawej odpowiadaj¹ce im elementy PIG-PIB. Elementem u³atwiaj¹cym szybk¹ interpretacjê mo¿li-woœci przekszta³cenia danych PIG-PIB do struktury INSPIRE jest kolumna „Mo¿liwoœæ transformacji danych do schematu INSPIRE”. Zastosowano tutaj klasyfikacjê za pomoc¹ skali szaroœci, w której:

73

W

A

N

IE

SPECYFIKACJI DANYCH II I III GRUPY

TEMA TYCZNEJ INSPIRE W ZAKRESIE TEMA TÓW ... e l o h e r o B : m a r g a i D , n o i s n e t x E y g o l o e G , n i a M y g o l o e G P A E . 3 6 5 2 r _ 2 2 -9 0 -1 1 0 2 : u k il p ei w a t s d o p a n ; 0 . 1 : a j s r e w – u l e d o m w ó t n e m el e ei n ei w a t s e Z > e p y T a t a d < s s al C ; sl i a t e D el o h e r o B d e d n e t x E E R I P S N I a j c y z o p o r P Mo¿ilwoœæ rtansformacijdanych E R I P S N I u t a m e h c s o d Odpoweidnikwposlkeijbazeidanychlubwzbiorze u t u b y rt a a w z a N ] a j ci n if e D [ Lciznoœæ Ob(ilvgaotiodarybjnelo/œæ , el b a d i o v -n o n / y r o t a d n a m )l a n o it p o a w il ¿ o m ei N Trudna £atwa Bazadanych Tabeal/Kolumna ] a j ci n if e D [ Lciznoœæ Obilgatoryjnoœæ Uwagi y t u b y rt A h t g n e L el o h e r o b æ œ o g u ³ d a ti w o k ³ a C [ ] o g e z ci n tr ei w u r o w t o 1 non-voidabel ] y w o k z ¹i w o b o [ £atwa CGeeonlortaglnciaznBycazha,Danych Y R O W T O m e t s y s d o P C S O K O B E L G / Y R O W T O ] u r o w t o a ti w o k ³ a c æ œ o g u ³ D [ 1 obow¹izkowy a d o t e M [ d o h t e M g n il li r D a w o d o k a t si l ; ai n e c r ei w :i c œ o tr a w a c a j a r ei w a z ,r e g u A & ll e h S ,y r a t o R ,r e m m a H ri A el o h n w o D ]. c t e r e g u A d n a H 1 non-voidabel ] y w o k z ¹i w o b o [ Trudna CGeeonlortaglnciaznBycazha,Danych Y R O W T O m e t s y s d o P / A I N E C R E I W _ I K N I C D O : k i n w o ³ s ( , D O K A N O R )I Z D E Z R A N E J A Z D O R _ L S o d ai z d ê z r a n o g e t y ¿ u j a z d o R [ . u r o w t o ai n e c r ei w e z z a r w êi s ai n ei m z ai z d ê z r a n j a z d o R ¿ e t c êi w a ,y ³ a k s ¹ n ai m z m y t z u k z ¹i w z W . ¹i c œ o k o b ê ³ g z i æ y b e ¿ o m u r o w t o o g e n d e j al d w ó j a z d o r el ei w h c y n a w o s o t s a z ]i z d ê z r a n * ,, 0 opcjonalny Danenei . e n a z d a w o r p w B I P -G I P W ei c œj e d o p e n n i , ai n ei n d a g a z o d e j c a m r o f n i e n o l ei z d o p ei w d a n ei r o g e t a k êi s ¹ j u d j a n z i h c ó w d w h c y n b o s o h c al e b a t h c y n a D a z a B a n l a rt n e C , h c y n z ci g o l o e G Y R O W T O m e t s y s d o P _ I W E M / A I N E C R E I W _ I K N I C D O : k i n w o ³ s ( D O K ) N E C R E I W _ Y D O T E M _ L S ] ai n e c r ei w y d o t e M [ 1 .. 0 opcjonalny t k n u p [ t n i o P tr a t S u r o w t o y w o k t¹ z c o p a t si l ; o g e z ci n tr ei w a c ¹ j a r ei w a z a w o d o k m o rf d el li r D :i c œ o tr a w d el li r D , e c a fr u S d n u o r G d el li r D , d n u o r g r e d n U ]. c t e r o o l F y rr a u Q m o rf 1 non-voidabel ] y w o k z ¹i w o b o [ Neimo¿ilwa BRAKDANYCH – – – –

74 PAULINA NOWAKOWSKA I INNI

m bladoszary oznacza dane ³atwe do transformacji; s¹ to informacje, do których nie ma

uwag, gdy¿ znajduj¹ siê one w zbiorach danych u dostawcy danych Ÿród³owych lub s¹ to informacje, które w ³atwy sposób (przy u¿yciu stosunkowo niskich nak³adów) mo¿na utworzyæ;

m szary – dane trudne do transformacji; s¹ to informacje, których nie ma w zbiorach

danych PIG-PIB, ale na podstawie gromadzonych informacji mo¿na je utworzyæ, transformuj¹c istniej¹ce ju¿ dane (wymagany jest odpowiedni nak³ad pracy);

m ciemnoszary – dane niemo¿liwe do transformacji; s¹ to takie informacje, których

obecnie nie ma w zbiorach danych i nie s¹ planowane do pozyskiwania (uzyskanie tych danych wi¹¿e siê z dodatkowymi nak³adami i uruchomieniem nowych projek-tów).

Uwagi do zaproponowanych przez TWG i testowanych przez PIG-PIB roboczych wersji specyfikacji podzielono na kilka kategorii. Taka prezentacja zagadnienia, w podziale na typy uwag, a nie na tematy lub podtematy, których uwagi dotycz¹, pozwala na szersze spojrzenie na problem implementacji wymagañ INSPIRE bez wzglêdu na zakres tematyczny danych.

Atrybuty, które nie maj¹ swoich odpowiedników w bazach PIG-PIB

Najliczniejsz¹ i najistotniejsz¹ grupê stanowi¹ atrybuty, które nie maj¹ swoich odpo-wiedników w bazach PIG-PIB. Przyk³adem takich atrybutów dla podtematu geologia mog¹ byæ miêdzy innymi atrybuty takie jak unitThickness (gruboœæ warstwy), compositionCate-gory (sk³ad ska³), geologicUnitExposureColour (kolor ska³), geologicUnitOutcropCharacter (typ odkrywki). W modelu INSPIRE wszystkie s¹ obowi¹zkowe, w zwi¹zku z tym zapropo-nowano albo zmianê ich obligatoryjnoœci, albo w przypadku list kodowych wprowadzenie do s³ownika dodatkowej wartoœci: unknown (nieznane/nieokreœlone). Podobna sytuacja za-istnia³a w przypadku schematu dla otworów wiertniczych. Dla atrybutów takich jak startPoint (punkt pocz¹tkowy) i nominalDiameter (œrednica pocz¹tkowa) równie¿ zaproponowano zmianê obligatoryjnoœci na „voidable”. Trochê inna sytuacja wyst¹pi³a dla dataCustodian (opiekun danych), gdy¿ pomimo i¿ nie jest ona wype³niana, to mo¿na przyj¹æ, ¿e domyœl-nie jest to Centralna Baza Danych Geologicznych (CBDG). Taka sama domyœlnoœæ ma miejsce w przypadku atrybutów: resolutionScal (dok³adnoœæ lokalizacji obiektu) i plat-formType (typ platformy) dla podtematu geofizyka, gdzie w bazach PIG-PIB domyœlnie przyjmuje siê wartoœci 1:10 000 w pierwszym przypadku i ground (powierzchnia) w dru-gim. Przyk³adem braku pozyskiwanej informacji przez PIG-PIB dla zasobów mineralnych mo¿e byæ atrybut proposedExtractionMethod (proponowany sposób eksploatacji z³o¿a) oraz dimension (wymiar cia³a z³o¿owego przyjêty do obliczania zasobów). S¹ to jednak elementy nieobowi¹zkowe, w zwi¹zku z tym nie zg³oszono co do nich ¿adnych uwag.

Ró¿nice w listach kodowych

Drugim bardzo istotnym, a zarazem wydaje siê, ¿e najtrudniejszym do uwzglêdnienia w transformacji baz danych, typem uwag by³y ró¿nice w listach kodowych. Ten typ uwag wyst¹pi³ we wszystkich testowanych tematach. Przyk³adem mo¿e byæ miêdzy innymi lista kodowa drillingMethod (metoda wiercenia) dla tematu otwory wiertnicze, która w przypadku INSPIRE reprezentuje zupe³nie inne podejœcie do zagadnienia ni¿ przyjête w PIG-PIB. Mia-nowicie obejmuje ona zarówno informacje na temat metod wiercenia, jak i zastosowanych narzêdzi wiertniczych. W PIG-PIB informacje o podobnym charakterze znajduj¹ siê w dwóch

odrêbnych s³ownikach: s³owniku „metody wierceñ” oraz s³owniku „rodzaje narzêdzi”. Ponie-wa¿ nie ma mo¿liwoœci, aby przypisaæ klasy zaproponowane przez INSPIRE do klas stosowa-nych w PIG-PIB i na odwrót, do tego po³¹czenie w jedn¹ klasê dwóch odrêbstosowa-nych pojêæ wydaje siê byæ b³êdem, zaproponowano wprowadzenie nowej klasyfikacji metod wiercenia:

m metoda udarowa (drill drilling method) m metoda obrotowa (rotary drilling method)

m metoda udarowo-obrotowa (drill-rotary drilling method)

m metoda nieznana (unknown method)

Podobna sytuacja zaistnia³a w przypadku celu wiercenia otworów wiertniczych (purpose). W tym przypadku lista kodowa INSPIRE obejmuje czêœciowo swoim zakresem nastêpuj¹ce s³owniki PIG-PIB: „cele wiercenia” oraz „efekt wiercenia”. Czêœæ kategorii z listy kodowej nie ma swoich odpowiedników w s³ownikach PIG-PIB, a do tego cel wiercenia jest pojêciem bardziej ogólnym i z punktu widzenia u¿ytkownika jest mniej istotny ni¿ efekt wiercenia (wa¿-niejsz¹ informacj¹ jest to, co znaleziono/uzyskano ni¿ czego oczekiwano). W zwi¹zku z tym zaproponowano zmianê celu wiercenia (purpose) na efekt wiercenia (effect of drilling) i utwo-rzenie nowej listy kodowej. Przyk³adowo lista mog³aby zawieraæ nastêpuj¹ce klasy:

m surowce energetyczne (energy resources) m rudy metali (ores)

m surowce chemiczne (chemical raw minerals) m ciep³o ziemi (geothermal heating)

m surowce mineralne (mineral resources) m hydrogeologiczny (hydrogeologial) m inny (other)

m nieznany (unknown)

Natomiast w temacie zasoby energetyczne wystêpuje klasa NonRenewableEnergyReso-urceReportingInformation, która dostarcza informacji o zasobach z³o¿a w ró¿nych kate-goriach bilansowych oraz o zastosowanej klasyfikacji zasobów. Ró¿ni siê ona od klasyfi-kacji polskiej, jednak w tym przypadku istnieje mo¿liwoœæ uzgodnienia polskiej klasyfiklasyfi-kacji z United Nations Framework Classification (UNFC), która to jest jedn¹ z proponowanych przez INSPIRE.

Problemy ze znalezieniem odpowiedników klas INSPIRE w s³ownikach PIG-PIB wy-stêpuj¹ równie¿ w przypadku zasobów mineralnych. Przyk³adowo w liœcie kodowej opi-suj¹cej zastosowanie surowca mineralnego (endusePotential) odpowiada w podsystemie MIDAS s³ownik SL_ZL_TYPY_KIER_ZASTOSOWAN, jednak w bazie PIG-PIB podzia³ jest zdecydowanie bardziej szczegó³owy i wymaga generalizacji. W przypadku listy kodo-wej MinigActivityTypeCode zawieraj¹cej informacje o rodzaju dzia³alnoœci górniczej, sytu-acja jest odmienna. W tym przypadku to lista INSPIRE jest zbyt szczegó³owa.

Podsumowuj¹c, w wiêkszoœci przypadków zaproponowano zgeneralizowanie list kodo-wych INSPIRE tak, aby uczestnik Europejskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej udo-stêpniaj¹cy swoje dane móg³ zmapowaæ swoje s³owniki do zaproponowanych list kodowych.

Ró¿nice w definicjach

Trzecim wyró¿nionym typem uwag by³y ró¿nice w definicjach zaproponowanych przez TWG oraz stosowanych definicjach w Polsce, jak i brak podanych definicji w roboczych wersjach specyfikacji danych do niektórych pojêæ. Przyk³adem braku definicji jest atrybut

76 PAULINA NOWAKOWSKA I INNI

status (stan zagospodarowania z³o¿a) z tematu zasoby mineralne, natomiast ró¿nica jest dobrze widoczna w przypadku wêgla (temat zasoby energetyczne). Specyfikacja danych dla zasobów energetycznych proponuje podzia³ wêgla (coal) na dwa podtypy (dwie wartoœci na liœcie kodo-wej CoalTypeValue): wêgiel kamienny (hard coal), w tym wêgiel bitumiczny (bituminous) i antracyt (anthracite) oraz wêgiel niskogatunkowy (low-rank coal) zawieraj¹cy lignit (lignite) i wêgiel subbitumiczny (sub-bituminous). W podsystemie MIDAS wêgiel bitumiczny wyró¿nia-ny jest jako podtyp wêgla brunatnego. Oczywiste jest, ¿e w krajach Unii Europejskiej stosowa-ne s¹ ró¿stosowa-ne klasyfikacje wêgla, a granice miêdzy poszczególnymi jego rodzajami nie zawsze s¹ ostre, jednak powy¿sza sytuacja mo¿e powodowaæ nieporozumienia. W zwi¹zku z tym zapro-ponowano jednoznaczne wyznaczenie granicy pomiêdzy wyró¿nionymi rodzajami wêgla przez zmianê obecnej listy kodowej CoalTypeValue na listê, która bêdzie dzieli³a wêgiel w zale¿noœci od jego wartoœci opa³owej (kalorycznoœci) na dwa podtypy:

m wêgiel kamienny (hard coal) o wartoœci opa³owej ³3000 kcal/kg (12 560 kJ/kg) m wêgiel brunatny (brown coal) o wartoœci opa³owej <3000 kcal/kg (12 560 kJ/kg)

Problemy ze znalezieniem polskich odpowiedników dla tematu zasoby energetyczne poja-wiaj¹ siê te¿ w przypadku list kodowych CruideOilTypeValue oraz NaturalGasTypeValue. Przyczyn¹ tego jest brak definicji dla wartoœci: blackOil, volatileOil oraz wetGas. Uniemo¿li-wia to okreœlenie ró¿nicy pomiêdzy wetGas a associatedGas, a co za tym idzie, jednoznaczn¹ klasyfikacjê wartoœci „gaz ziemny ze z³ó¿ ropy naftowej” do jednej z tych dwóch kategorii.

Zasoby energetyczne – jednostki miar

Kolejnym przyk³adem niejednoznacznoœci roboczych specyfikacji INSPIRE jest zapis do-tycz¹cy jednostek w jakich mog¹ byæ podane zasoby energetyczne. Klasa ResourceAmount Type nie zawiera atrybutu okreœlaj¹cego jednostkê, w której podano wartoœæ atrybutu amo-unt (iloœæ zasobu). Posiada natomiast ograniczenie, które okreœla jednostkê energii jako miarê zasobów (constraint: Measure should be unit of energy, INSPIRE Thematic Working Group Energy Resources, 2011) oraz informacjê w opisie atrybutu amount, ¿e standardow¹ jed-nostk¹ energii w systemie SI jest d¿ul, zaœ najbardziej powszechnymi jednostkami s¹: pojem-noœæ (bary³ki, m3_{...), tony oleju ekwiwalentnego (toe), megawatogodziny (MWh) i gigad¿ule} (GJ). Nie okreœlono jednak jednoznacznie, czy dyrektywa dopuszcza stosowanie wymienio-nych jednostek, czy te¿ jedyn¹ zgodn¹ ze schematem INSPIRE jednostk¹ dla iloœci zasobów energetycznych jest d¿ul. Zapis powinien zostaæ sprecyzowany oraz powinna zostaæ do-puszczona mo¿liwoœæ stosowania innych jednostek, poniewa¿ w niektórych przypadkach przeliczenie polskich danych na wymienione jednostki jest niemo¿liwe.

Brak istotnych atrybutów

Kolejna grupa uwag dotyczy braku istotnych atrybutów. Oprócz atrybutu okreœlaj¹cego jednostki, zespó³ PIG-PIB zaproponowa³ wprowadzenie miêdzy innymi dla podtematu geologia atrybutu opisuj¹cego metodê okreœlania wieku ska³ (ageDeterminationMethod) oraz dla podte-matu geofizyka informacji o ograniczeniach w dostêpnoœci do danych (unavailableData), która bêdzie informowa³a u¿ytkownika, ¿e dane istniej¹, ale na³o¿one s¹ na nie ograniczenia udostêp-niania (Art.11 ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej; Art.13 dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiaj¹-cej infrastrukturê informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE).

W roboczych specyfikacjach danych INSPIRE zaproponowa³o kilka atrybutów, które wydaj¹ siê ma³o istotne z punktu widzenia u¿ytkownika i niepotrzebnie rozszerzaj¹ modele. S¹ to miêdzy innymi atrybuty: metoda wiercenia (drillingMethod), punkt pocz¹tkowy (start Point) i pocz¹tkowa œrednica wiercenia (minimalDiameter) – w temacie otwory wiertnicze; znaczenie kopaliny (commodityImportance) i kategoria kopaliny (commodityRank) – w te-macie zasoby mineralne.

Jak wspomniano wczeœniej, TWG opracowywa³o robocze wersje dokumentów w pew-nym oderwaniu od uwarunkowañ œrodowiskowych dla ca³ej Unii Europejskiej. Pewne roz-wi¹zania zaproponowane przez cz³onków TWG s¹ bezpoœrednim przek³adem rozwi¹zañ re-komendowanych przez EuroGeoSurveys, którego cz³onkowie stanowi¹ trzon Thematic Working Group Geology. Poniewa¿ w zespole zajmuj¹cym siê opracowywaniem analizowa-nych w tym artykule specyfikacji Polska posiada³a tylko jednego reprezentanta dla tematu

geologia, nasz g³os by³ zbyt s³aby, co poskutkowa³o ominiêciem na liœcie kodowej Genetic

Category (geneza) wa¿nych dla naszego kraju genez powstania ska³, takich jak geneza: gla-cjalna, fluwialna, fluwioglagla-cjalna, eoliczna, jeziorna, krasowa, bagienna i morenowa. Podob-na sytuacja ma miejsce w przypadku listy kodowej GeochronologicEraNameValue (era), w której nie uwzglêdniono podzia³u na zlodowacenia. Zaproponowana stratygrafia ogranicza siê jedynie do terminu Plejstocen. W obu przypadkach PIG-PIB zg³osi³ potrzebê rozszerzenia list kodowych.

Ró¿ne kryteria klasyfikacji wyró¿nieñ (features)

Trudnoœæ w transformacji danych do zaproponowanych przez INSPIRE specyfikacji danych sprawi równie¿ klasyfikacja obiektów wed³ug innych kryteriów. Analizowane bazy danych PIG-PIB dla podtematu geologia maj¹ ró¿n¹ strukturê od proponowanych przez INSPIRE schematów aplikacyjnych. Dostosowanie baz PIG-PIB do specyfikacji INSPIRE wi¹¿e siê z du¿ymi nak³adami pracy. Nie jest to prze³o¿enie wprost. Bazy danych PIG-PIB maj¹ strukturê usystematyzowan¹ ze wzglêdu na geometriê obiektów, w drugim rzêdzie uwzglêdnia siê ich tematykê. W zwi¹zku z tym mapowanie konkretnych atrybutów bêdzie polega³o na wejœciu bardzo g³êboko w strukturê baz PIG-PIB. Czêsto informacje nie s¹ dostêpne wprost, tylko nale¿a³oby je wydedukowaæ z innych wartoœci lub siêgn¹æ do mate-ria³ów autorskich. Wi¹¿e siê to z bardzo du¿ymi nak³adami finansowymi oraz potrzeb¹ uru-chomienia nowych projektów.

B³êdy w testowanych modelach i schematach

Kolejna grupa uwag dotyczy³a b³êdów w samych testowanych modelach i schematach. Przyk³adowo klasa jednostka hydrogeologiczna (HydrogeologicalUnit) jest klas¹ pochodn¹ klasy jednostka geologiczna (GeologicalUnit) i z niej dziedziczy szereg atrybutów, które nie dotycz¹ stricte hydrogeologii i nie wystêpuj¹ w poddomienie hydrogeologia, np. kolor wy-chodni (exposureColour), charakter wywy-chodni (outcropCharacter). Dodatkowo zg³oszono koniecznoœæ modyfikacji modelu przez przeniesienie niektórych klas wy¿ej w hierarchii oraz zmiany statusów niektórych atrybutów (opcjonalny/obowi¹zkowy).

Natomiast w s³owniku antropogenicznym (AnthropogenicFeatureTypeTerm) znajduj¹ siê terminy zwi¹zane z wodami powierzchniowymi np. basen, staw, zbiornik. Powinny zostaæ usuniête z tematu geologia, poniewa¿ dotycz¹ hydrografii.

78 PAULINA NOWAKOWSKA I INNI

Ostatnim przyk³adem Ÿle skonstruowanego modelu jest wprowadzenie przez TWG atry-butu opcjonalnego w przypadku, gdy wartoœæ tego atryatry-butu determinuje przynale¿noœæ obiektu do jednej z dwóch klas. Taka sytuacja ma miejsce w klasie GeophStation (stacja geofizycz-na) dla podtematu geofizyka, na któr¹ na³o¿ono ograniczenie wymuszaj¹ce klasyfikacjê obiektu do GeophSurvey (badanie geofizyczne) w momencie, gdy nieobowi¹zkowy atrybut station Rank (ranga stacji pomiarowej) przyjmie wartoœæ normal (zwyk³a). Problem polega na tym, ¿e w PIG-PIB nie s¹ zbierane dane dotycz¹cych rangi stacji pomiarowej (stationRank) i nie musz¹, bo jest to atrybut typu „voidable”, jednak w takim przypadku nie wiadomo, gdzie zaklasyfikowaæ pomiary punktowe bez informacji o randze stacji, czy do GeophStation (po-miary geofizyczne), czy do GeophSurvey (badania geofizyczne). W zwi¹zku z tym zapropo-nowano zmianê stereotypu stationRank (ranga stacji) na obowi¹zkowy oraz dodanie do listy kodowej wartoœci unknown (nieznany). Dodatkowo nale¿y siê zastanowiæ, czy po wprowa-dzeniu nowej wartoœci unknown (nieznany) na³o¿one na GeophStation (stacja geofizyczna) ograniczenie powinno przyj¹æ postaæ:

m „Rank Is Not Normal And Is Not Unknown” (Ranga nie jest zwyk³a ani nie jest

niezna-na) i jednoznacznie sklasyfikowaæ dane PIG-PIB do GeophSurvey (badanie geofi-zyczne),

czy te¿:

m „Rank Is Not Normal” (Ranga nie jest zwyk³a) i jednoznacznie sklasyfikowaæ dane

PIG-PIB do GeophStation (stacja geofizyczna).

Kwestiê t¹ pozostawiono do rozstrzygniêcia Tematycznym Grupom Roboczym. Niew³aœci-wym równie¿ wydaje siê tworzenie w notacji UML klasy abstrakcyjnej dla jednej klasy realnej.

Wnioski

Diagramy UML dotycz¹ce testowanych tematów w du¿ym stopniu charakteryzuj¹ opi-sywane œrodowisko na poziomie ontologicznym, w oderwaniu od z³o¿onoœci wynikaj¹cej z ró¿nego rodzaju uwarunkowañ (technicznych, technologicznych, zwi¹zanych z okreœlo-nym zakresem dotychczas zbieranych informacji). Widoczne jest to przede wszystkim w GeologyCore z tematu geologia, który opiera siê na niedojrza³ym GeoSciML, w wyniku czego ucierpia³ miêdzy innymi podtemat hydrogeologia. Szerokie zastosowanie tak przedstawionego podejœcia pozwala na opisanie niemal ka¿dego elementu, ale jednoczeœnie komplikuje zadanie utworzenia takich zbiorów przez krajowych dostawców danych. Wszystkie uwagi do zaproponowanych i testowanych specyfikacji danych zosta³y przes³ane zgodnie z procedur¹ i w okreœlonym terminie w postaci raportów oraz zestawieñ tabelarycznych do TWG dzia³aj¹cych przy Komisji Europejskiej, za poœrednictwem strony internetowej (http://inspire.jrc.ec.europa.eu). Wszystkich uwag z ca³ej Europy sp³ynê³o ponad 6200, przy czym oko³o 1200 dotyczy³o tematu geologia z aneksu II. W zwi¹zku z tym TWG opracuj¹ ca³kiem nowe specyfikacje danych dla tego tematu, które nastêpnie zostan¹ poddane ponow-nemu testowaniu.

Doœwiadczenia zdobyte podczas wykonywania prac testowych sk³aniaj¹ do sformu³o-wania nastêpuj¹cych wniosków:

1. Dzia³ania, maj¹ce na celu dostosowanie aktualnych zbiorów danych do wymagañ INSPIRE, bêd¹ czasoch³onne i wymagaj¹ zabezpieczenia odpowiednich œrodków w bu-d¿ecie instytucji dostawców danych oraz uruchomienia nowych projektów.

2. Przyjêcie wiêkszoœci za³o¿eñ bêdzie mia³o bezpoœredni wp³yw na bie¿¹ce projekty, w których niekiedy bêdzie trzeba zmodyfikowaæ sposób oraz rodzaj zbierania i gromadzenia informacji. Powinno to zainicjowaæ nowe projekty, których celem bêdzie dostosowanie zbiorów danych oraz us³ug do wymogów zwi¹zanych z udostêpnianiem danych zgodnie z wytycznymi INSPIRE.

3. Na poziomie krajowych dostawców danych, okreœlone instytucje powinny przygoto-waæ, a w dalszej perspektywie utrzymywaæ i administrowaæ serwery, na których bêd¹ udostêpniane dane wed³ug specyfikacji danych INSPIRE. Docelowo przewiduje siê auto-matycznie zasilane ze Ÿród³owych zbiorów danych.

Literatura

Baranowski M., 2011: INSPIRE i Krajowa Infrastruktura Informacji Przestrzennej, infrastruktury geoinfor-macyjne oraz infrastruktura informacji przestrzennej w Europie. [W:] INSPIRE i Krajowa Infrastruktura Informacji Przestrzennej, Podstawy teoretyczne i aspekty praktyczne. Skrypt dla uczestników Szkole-nia Eksperckiego.

Bielecka E., 2011: Implementacja dyrektywy INSPIRE w Polsce, ustawa o infrastrukturze informacji prze-strzennej. [W:] INSPIRE i Krajowa Infrastruktura Informacji Przestrzennej, Podstawy teoretyczne i aspekty praktyczne. Skrypt dla uczestników Szkolenia Eksperckiego.

Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiaj¹ca infrastruktu-rê informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE).

INSPIRE Thematic Working Group Energy Resources, 2011: Data Specification on Energy Resources – Draft Guidelines v2.0.0.

INSPIRE Thematic Working Group Geology, 2011: Data Specification on Geology – Draft Guidelines v2.0.1. INSPIRE Thematic Working Group Mineral Resources, 2011: Data Specification on Mineral Resources –

Draft Guidelines v2.0.0.

Michalak J., 2011: Ogólne wskazówki okreœlaj¹ce sposób i proponowany zakres testowania specyfikacji danych II i III grupy tematycznej INSPIRE. Opracowanie na zamówienie Rady IIP.

Nowakowska P., Michalak J., Hordejuk M., JóŸwik K., Myciuk K., Przasnyska J., Tekielska A., 2011: Testowanie specyfikacji danych II i III grupy tematycznej dyrektywy INSPIRE w zakresie tematów, za które odpowiada G³ówny Geolog Kraju jako organ wiod¹cy. Raport dla Ministerstwa Œrodowiska. Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej. Dz.U. Nr 76, poz. 489.

Abstract

This paper is an attempt to summarize the results of work in the Polish Geological Institute – National Research Institute in the framework of pan-European testing of data specifications for Annex II and III INSPIRE Directive. The tests were conducted in the period from 20th of June to 21st of October 2011 and included the themes, for which the Chief National Geologist is responsible as a leading authority. These themes include: geology (Annex II, theme 4), including boreholes, hydrogeology and geophy-sics, energy resources (Annex III, theme 20) and mineral resources (Annex III, theme 21).

mgr Paulina Nowakowska mgr Mateusz Hordejuk paulina.nowakowska@pgi.gov.pl mateusz.hordejuk@pgi.gov.pl mgr Katarzyna JóŸwik mgr Kamil Myciuk

katarzyna.jóŸwik@pgi.gov.pl kamil.myciuk@pgi.gov.pl mgr Joanna Przasnyska mgr Katarzyna Sad³owska joanna.przasnyska@pgi.gov.pl katarzyna.sadlowska@pgi.gov.pl mgr Anna Tekielska