Telepraca, jako nowa forma aktywizacji zawodowej : podstawowe założenia prawne

Matylda Gwoździcka-Piotrowska

Telepraca, jako nowa forma

aktywizacji zawodowej : podstawowe

założenia prawne

Problemy Profesjologii nr 1, 73-84

2010

Problem y P rofesjologii 1/2010

Matylda G w oździcka-Piotrow ska

TELEPRACA, JAKO NOWA FORMA AKTYWIZACJI

ZAWODOWEJ - PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

PRAWNE

Streszczenie

Koncepcja telepracy związana jest z dynamiczną budową i rozwojem społeczeństwa in­ formacyjnego. Praca w systemie zdalnym wymaga od pracowników wysokich kompeten­ cji teleinformatycznych, a od pracodawców i państwa modernizacji rynku pracy. Z dru­ giej strony stwarza szansę pogodzenia życia zawodowego z osobistym. Unia Europejska kładzie nacisk na usuwanie różnego rodzaju barier, które utrudniają osiągnięcie równych szans i pełnego uczestnictwa we wszystkich dziedzinach życia społecznego - także w dziedzinie zatrudnienia i prawa do pracy. W tym celu przyjęto Ramowe Porozumienie w Sprawie Telepracy. Dziedzina ta nie doczekała się jednak jeszcze regulacji ujętej w dy­ rektywie europejskiej. Natomiast realizacją elastycznej polityki pro pracowniczej obcią­ żone są Państwa Członkowskie.

Słowa kluczowe: telepraca, aktywizacja, elastyczność, prawo międzynarodowe, prawo pracy porozumienie europejskie

TELEW O RK AS A NEW FORM OF PROFESSIONAL ELICITATION - BASIC LEGAL GROUNDS

Summary

The concept o f Telework is connected with a dynamic formation and extension of infor­ mation society. The work in a remote system forces the employees to gain high tele- informatic qualifications and the employers and the state to modernize the work market. On the other hand, it creates a chance to reconcile the professional life with the private one. The European Union stresses the importance of removal o f various barriers which make it difficult for employees to have equal chances and fully participate in all fields of social life - also in the sphere o f employment and the right to work. That is why the or­ ganization adopted the Framework Agreement on Telework. However, this field has not been regulated by any European directive, yet. Whereas the fulfillment o f the flexible pro employee policy blames the Member States.

Key works: telework, elicitation, flexibility, International law, labour law, European agreement

74 M A TY LD A G W O ŹD ZIC K A -PIO TR O W SK A

Wprowadzenie

Celem niniejszego referatu je s t scharakteryzow anie instytucji telepracy, ja k o alternatywnej formy zatrudnienia w św ietle europejskich uregulow ań prawnych oraz sposobu ich w drożenia do prawa polskiego.

G lobalna inform atyzacji i rozw ój technologii, a także potrzeba w prow adzenia zm ian organizacji procesu pracy przyczyniły się do pow stania nowej kategorii stosunku prawnego pom iędzy pracodaw cą a pracow nikiem - telepracy. M iędzynarodow a O rganizacja Pracy zde­ finiow ała pojęcie „pracy dom ow ej” , w której pracownik sam decyduje, gdzie będzie w ytw a­ rzał dobra lub św iadczył usługi na rzecz pracodaw cy lub zam aw iającego1. T a nowa, elastycz­ na form a zatrudnienia, sprzyja pow staw aniu nowych miejsc pracy pod wpływem rozw ijające­ go się rynku m ultim ediów i kłopotów kom unikacyjnych zarówno w dużych, ja k i małych aglom eracjach. Praca w system ie telepracy w ym aga od pracow ników wysokich kom petencji teleinform atycznych, ale stw arza też szansę pogodzenia życia zaw odowego z osobistym . Do grupy osób, które m ają bardzo m ałe szanse na zatrudnienie w klasycznej form ie stosunku pracy należą przede w szystkim osoby niepełnosprawne, które ze względu na osobiste ograni­ czenia (np. ruchow e) nie m o g ą w ykonyw ać pracy na typow ych zasadach, a także m łode matki zajm ujące się dziećm i. Dzięki telepracy osoby te m ogą nie tylko realizow ać się zaw odow o, ale i integrować społecznie.

1. Telepraca w ujęciu międzynarodowym

Potrzeba w prow adzenia m ożliw ości podejm ow ania pracy na nowoczesnych zasadach w ym u­ siła w prow adzenie odpow iednich regulacji prawnych. W św ietle regulacji m iędzynarodow ych M iędzynarodow ej O rganizacji Pracy (dalej: M OP), tj. Konwencji N r 177 z dnia 20 czerw ca 1996 r.2 i Zaleceń nr 184 z dnia 20 czerw ca 1996 r.3, telepraca, to „praca św iadczona w do­ m u” . M OP stoi na stanow isku, że telepracow nicy ze względu na brak bezpośrednich więzi z innymi pracow nikam i firm y zatrudnionym i na postaw ie tradycyjnej um owy o pracę, m ają zdecydow anie m niejszą m ożliw ość obrony w łasnych praw i interesów, dlatego też powinni zostać objęci ochroną praw ną4.

W praw ie w spólnotow ym instytucja telepracy nie została uregulow ana na poziom ie dyrektyw y europejskiej. K om isja Europejska podkreśla jednak, że „telepraca m oże stać się w przyszłości częścią naszego przyszłego życia zaw odow ego” 5.

1 J. Piątkowski, Prawo stosunku pracy w teorii i praktyce. Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2006, wydanie I, s. 50.

2 Konwencja nr 177 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca pracy nakładczej, http://www.mop.p1/doc/html/konwencje/k 177.html, [dostęp 12.12.2009].

3 Zalecenia nr 184 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące pracy nakładczej, http://www.mop.pl/doc/html/zalecenia/zl84.html, [dostęp 19.03.2010].

4 A. Świątkowski, Międzynarodowy pierwowzór telepracy. Monitor Prawa Pracy nr 5 z 2008r., http://www.monitorprawapracy.pl/index.php?mod=m_artykuly&cid= 114&id=631 &p=2 [dostęp 19.03.2010].

Jednym z pierw szych w spólnotow ych dokum entów traktujących o telepracy był dokum ent pt. White P aper on Growth, C om petetiveness a n d Em ploym ent z 1993 r.6 W dokum encie tym K om isja Europejska uznała telepracę za narzędzie w zrostu konkurencyjności na globalnych rynkach pracy7. W 1997 roku K om isja Europejska opublikow ała tzw. Z ieloną Księgę: Green Paper P artnership f o r a N ew O rganisation o f Work* (dalej: Zielona Księga), który m a jedynie charakter konsultacyjny i przedstaw iał zagadnienia rozważanej polityki z danego tem atu na w czesnym etapie jej projektow ania9. W dokum encie tym uw ypuklono, że rozpow szechnienie zatrudnienia w Europie w form ie telepracy, będzie m iało wpływ na w zrost zatrudnienia i po­ praw ę jakości w arunków p rac y 10. N a podstaw ie przeprow adzonych badań, co do sytuacji prawnej telepracow ników w św ietle obow iązujących przepisów dotyczących bezpieczeństw a i higieny pracy, praw socjalnych pracowników oraz porozum ień zaw artych z organizacjam i zaw odowym i K om isja ustaliła, iż zachodzi potrzeba szeroko zakrojonych konsultacji z part­ nerami społecznym i oraz ze specjalistam i z zakresu praw a pracy. K onsultacje m iałyby na celu dostosowanie obow iązujących norm prawnych do zatrudniania w form ie telepracy, gdyż w istniejącym porządku praw nym brak je st odpow iednich uregulowań dających podstaw ę do rozwoj u telepracy11.

W Zielonej K siędze podniesiono następujące kwestie: - statusu zatrudnienia,

- dobrowolności podejm ow ania telepracy, - pisem nego określenia w arunków pracy,

rów noupraw nienia pracow ników stacjonarnych i telepracow ników , dostępu telepracow ników do inform acji, negocjacji i konsultacji, prawa pracownika do podnoszenia kwalifikacji,

- opieki socjalnej,

- ochrony przetw arzanych danych, - wpływu na środow isko naturalne, - poszanow ania miru dom owego,

- czasu pracy, dostępności do pracy i jej ilości, - system u wynagrodzeń,

- w yposażenia, infrastruktury m iejsca pracy telepracow nika i w ydatków na te cele, - zaangażow ania telepracow nika w życie firmy,

- przepisów BHP uw zględniające odizolow anie, stres, nadzór i kontrole telepracow nika,

6 Biała Księga, White Paper on Growth, Competitiveness, Employment: the Challenges and Ways For­

ward into 21st Century, [w:] Bulletin o f Europe COM (93) 700, Luxembourg: EU Publications Office, 09.1993.

7 M. Latos-Milkowska, Telepraca ja ko sposób upowszechniania zatrudnienia, [w:] L. Florek (red), Pra­

wo pracy a bezrobocie. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, s. 61.

8 Zielona Księga, Green Paper Partnership for a New Organisation o f Work, Bulletin o f the European Union, Supplement 4/97, Luxembourg: EU Publications Office 1997, OOPEC, http://www.ukie.gov.p1/HLP/files.nsf/0/FC773A7E263AA65FC 125714D003546D4/$file/Biblioteka_nabytki_20 05.pdf, [dostęp 22.03.2010].

9 Z. Cieślak. M. Górka, Zagadnienia Prawa Europejskiego, Zeszyty prawnicze Biura Studiów i Eksper­ tyz, Rok II 3 (7) 2005, s. 40.

10 L. Florek, Europejskie praw o pracy, Warszawa 2007, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, s. 15. " S. Merska, Prawne aspekty podejmowania zatrudnienia w form ie telepracy, Poznań 2009, s. 22.

76 M A TY LD A G W O ŹD ZIC K A -PIO TR O W SK A

- m ożliw ości zakładania organizacji przedstaw icielskich i przystępow anie do zw iązków zaw odowych.

W myśl postanow ień zaw artych w om awianym dokum encie, do uszczegółow ienia za­ gadnień dotyczących telepracy należy zaprosić tzw. partnerów społecznych na szczeblu unij­ nym. K om isja E uropejska określiła warunki, ja k ie m uszą spełnić organizacje, aby uzyskać prawo do uczestniczenia w m echanizm ach dialogu społecznego na szczeblu UE, ja k o partne­ rzy społeczni:

- są organizacjam i ponadsektorow ym i lub reprezentują określone sektory oraz posiadają struktury organizacyjne na poziom ie W spólnoty Europejskiej,

- składają się z organizacji, które na poziom ie krajów członkow skich są organizacjam i uzna­ wanymi i w chodzą w skład struktur partnerów społecznych,

- posiadają siłę negocjow ania porozum ień,

- są tak skonstruow ane, aby ich udział w procesie konsultacji był efektyw ny12.

O becnie pow yższe kryteria spełnia około 30-stu organizacji, z których należy w ym ienić w szczególności:

1. The Union o f Industrial a n d Em ployers C onfédérations o f Europe - U nia Konfederacji Przem ysłow ców i Pracodawców Europy (UN ICE),

2. European C entre o f Enterprises w ith Public Prticipation - Europejskie C entrum Przed­ siębiorstw z Udziałem Publicznym i Przedsiębiorstw o Ogólnym Interesie G ospodar­ czym (CEEP),

3. European Trade Union C onfédération - Europejska K onfederacja Zw iązków Z aw odo­ w ych (ETU C),

4. European A ssociation o f Craft, Sm ali a n d M edium -Sized Enterprises - Europejska Unia Rzem iosła, M ałych i Średnich Przedsiębiorstw (UEA PM E),

5. Council o f E uropean Professional a n d M anagerial S ta ff — Rada Europejskich Pracow ni­ ków z W yższym W ykształceniem i Kadr K ierowniczych (EU R O C A D R ES),

6. European C onfédération o f Executives an d M anagerial S ta ff - Europejska K onfederacja Pracow ników K adr K ierow niczych (CEC).

Do zadań Komisji Europejskiej należy popieranie dialogu zachodzącego m iędzy partneram i społecznym i na poziom ie W spólnoty oraz podejm ow ania środków zapew niających zrów no­ w ażonego poparcia dla stron podczas dialogu (art. 138 ust. 1 Traktatu o W spólnocie Europej­ sk iej13, dalej: TW E). K om isja m a w ięc w dziedzinie polityki społecznej obow iązek konsulta­ cji w niosków z partneram i społecznym i14. Partnerzy społeczni m ogą uzgadniać postanow ienia

12 E. Doboszyńska, Europejskie labirynty dialogu, Pismo Dialogu Społecznego, 2/2006 http://www.cpsdialog.pl/tabs/index/22 , [dostęp 22.02.2010].

13 Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25 marca 1957 r., Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/2 (T).

europejskiego praw a pracy w form ie porozum ień, które nabyw ają taką sam ą moc praw ną ja k postanowi en i a dyrektyw y15.

Realizując postanow ienia Strategii Lizbońskiej w spraw ie strategii zatrudnienia, europejscy partnerzy społeczni w ynegocjow ali m iędzy innymi porozum ienie w spraw ie telepracy, czego skutkiem było podpisanie w Brukseli w dniu 16 lipca 2002 r. przez Kom isję Europejską i określonych partnerów społecznych16 Europejskiego Ram owego Porozum ienia w Sprawie T elepracy17. W zw iązku z tym, iż Porozum ienie to zostało zawarte na podstaw ie przepisu art. 139 TW E m a ono form ę porozum ienia dobrow olnego, które ma być realizow ane przez sygna­ tariuszy porozum ienia. Porozum ienie je st do tej pory najszerszą inicjatyw ą unijną dotyczącą prawnych aspektów telepracy. Jednocześnie Porozum ienie je st pierw szym europejskim poro­ zum ieniem , które m a być w prow adzone w życie przez samych partnerów społecznych, a nie w drodze odgórnej regulacji praw nej. Partnerzy społeczni zdefiniow ali w treści Porozum ienia pojęcie telepracy i telepracow nika oraz w ykreow ali zasady, na jakich pow inna być w prow a­ dzana w krajach członkow skich telep raca18. W arto podkreślić, że porozum ienie dotyczy je d y ­ nie telepracow ników w ykonujących telepracę w ramach stosunku pracy. W św ietle Porozu­ m ienia, telepraca to form a organizacji lub w ykonyw ania pracy, przy użyciu technologii in­ form acyjnej, w zw iązku z um ow ą o pracę, gdzie praca, która m ogłaby być w ykonyw ana w siedzibie pracodaw cy, je st św iadczona poza nią na podstaw ie stałych zasad. Telepracowni- kiem je st każda osoba, która w ykonuje wyżej zdefiniow aną pracę.

Porozum ieniem w prow adzono następujące zasady odnoszące się do telepracy:

1. Zasadę dobrow olnego charakteru telepracy. N a gruncie tej zasady zatrudnienie w form ie telepracy m oże nastąpić z inicjatyw y każdej ze stron, tj. zarówno pracow nika ja k i pracodaw ­ cy. Strony m ają także prawo odrzucić propozycję zatrudnienia w takiej form ie oraz w każdym m om encie po zaw arciu um ow y m ogą w nosić o je g o zmianę;

2. Zasadę pisem nej informacji. Zgodnie z postanow ieniam i dyrektyw y nr 91/533/EW G z dnia 14 października 1991 r .19 w spraw ie obowiązku pracodaw cy dotyczącego inform ow a­ nia pracow ników o w arunkach stosow anych do um ow y lub stosunku pracy, telepracow nik musi uzyskać na piśm ie: inform ację o obow iązujących w zakładzie pracy porozum ieniach zbiorowych, opis pracy, ja k ą m a w ykonyw ać, sposób, w jaki będzie rozliczana jego praca, określenie m iejsca, ja k ie telepracow nik zajm uje w strukturze organizacyjnej;

3. Zasadę je d nakow ych w arunków zatrudnienia. Zasada ta oparta je st na założeniu rów no­ uprawnienia telepracow nika z pracownikam i stacjonarnymi;

15 Tamże.

16 Organizacje, które zawarły porozumienie, to ETUC, CEC, UNICE, UEAPME, CEEP, EUROCA-DRES.

17 Ramowe Porozumienie w Sprawie Telepracy, Framework Agreement on Telework, Brussels, 16.07.2002, http://ec.europa.eu/employment_social/news/2002/oct/teleworking_agreement_en.pdf, [dostęp 22.03.2010].

'* Przegląd publikacji i opracowań poświęconych telepracy, Telepraca. Ogólopolski program promocji szkoleń dla przedsiębiorców nr 38/PARP/2.3b/2004, www.telepraca-efs.pl/files/publikacje.doc, [dostęp 22.03.2010].

78 M A TY LD A GW OŹDZ1CKA-PIO TROW SKA

4. Zasadą niezm iennego statusu zatrudnienia. Telepracow nik m a zagw arantow any ten sam status zatrudnienia, w ięc pracow nik, który odm ówi podjęcia tej formy zatrudnienia w trakcie trw ania stosunku pracy nie m oże z tej przyczyny zostać zw olniony ani też nie m oże nastąpić z tego tytułu zm iana dotychczasow ych w arunków je g o zatrudnienia. W przypadku propozycji zm iany sposobu św iadczenia pracy w ypływ ającej od pracownika, pracodaw ca m a rów nież m ożliw ość jej przyjęcia lub odrzucenia, bez żadnych konsekw encji20;

5. Zasadą m onitorow ania telepracownika. Z e w zględu na m iejsce w ykonyw ania telepracy, pracodaw ca je st zobligow any do respektow ania prywatności telepracow nika. System , w j a ­ kim pracodaw ca będzie przeprow adzał ew entualny m onitoring musi być dostosow any do celu zgodny z regulacją dyrektyw y Rady nr 90/270/EW G z dnia 29 m aja 1990r. w spraw ie m ini­ m alnych w ym agań w dziedzinie bezpieczeństw a i ochrony zdrow ia p rzy pracy z urządzeniam i w yposażonym i w m onitory ekranow e21;

6. Zasadą ochrony danych. O dpow iedzialność za zapew nienie ochrony danych w ykorzysty­ wanych i przetw arzanych przez telepracow nika w toku je g o pracy oraz za dostarczenie infor­ macji o przepisach i zasadach dotyczących ochrony danych spoczyw a na pracodaw cy, nato­ m iast bezw zględnym obow iązkiem pracow nika je s t przestrzeganie przyjętych zasad. Praco­ daw ca musi zapew nić oprogram ow anie, zabezpieczające przetw arzane przez pracow nika

da-22 ne .

7. Zasadą odpowiedzialności. Z zasady o ochronie danych w ynika zasada odpow iedzialności, w św ietle której pracodaw ca odpow iada za zapew nienie ochrony danych, ponosi również koszty zw iązane z utratą i uszkodzeniem sprzętu oraz danych wykorzystyw anych przez tele­ pracownika. N atom iast pracow nik pow inien dbać o pow ierzony mu sprzęt i nie w ykorzysty­ w ać go do grom adzenia i rozpow szechniania nielegalnych treści (także przez Internet); 8. Zasadą w yposażenia m iejsca pracy. W myśl tej zasady pracodaw ca m a obow iązek dostar­ czyć, zainstalow ać i utrzym ać sprzęt konieczny do w ykonyw ania telepracy. W yjątkiem je st zgłoszenie przez pracow nika woli w ykorzystania w łasnego sprzętu, ale w takiej sytuacji pra­ codaw ca je st zobow iązany do pokryw ania kosztów zw iązanych bezpośrednio z w ykonyw a­ niem telepracy, w szczególności kosztów kom unikacyjnych oraz do zapew nienia pracow ni­ kowi wsparcia technicznego;

9. Zasadą o zdrow iu i bezpieczeństwie. Zasada ta w ynika z dyrektyw y Rady nr 89/391/EW G z dnia 12 czerw ca 1989 r. w spraw ie w prow adzenia środków w celu p opraw y bezpieczeństwa i zdrow ia pracow ników w m iejscu p ra cy21. Do obow iązków pracodawcy w tej dziedzinie na­ leży dbanie o zachow anie odpow iednich w arunków pracy niezagrażających zdrow iu i życiu pracow ników oraz inform ow anie o obow iązujących przepisach z zakresu bezpieczeństw a pracy i ochrony zdrow ia. Telepracow nik ponosi odpow iedzialność za odpow iednie stosow a­ nie się do obow iązujących przepisów . W związku z tym pracodaw ca, przedstaw iciele pra­ cowników, odpow iednie w ładze m ogą przeprow adzać kontrole m iejsca pracy telepracow nika

20 L. Florek (red), Prawo pracy a bezrobocie, op. cit., s. 62.

21 Dz. Urz. WE L 156 z 21.6.1990, s. 14-18, Polskie wydanie specjalne Rozdział 05 Tom 01, s. 391-395. 22 L. Florek (red), Prawo pracy a bezrobocie, op. cit., s. 63.

w celu stw ierdzenia czy realizuje on przyjęte zasady z zakresu BHP. Do upraw nień telepra- cow nika należy także m ożliw ość dom agania się wizyty inspektora24;

10. Zasadą organizacji pracy. W ram ach obow iązującego ustaw odaw stw a, porozum ień zbio­ rowych, regulam inów w ew nętrznych pracodaw cy, telepracow nicy m ają praw o do sam odziel­ nego organizow ania sw ojego czasu pracy. Pracodawcy ustalając kryteria w ydajności oraz obciążenie pracą m uszą odnosić się do tych samych norm, które stosują wobec pracowników zatrudnionych w tradycyjnym m iejscu pracy. Rolą pracodaw cy je s t również zapobieganie poczuciu izolacji telepracow ników , poprzez um ożliw ienie im spotykania się z innymi pra­ cownikam i firmy oraz udostępnienie inform acji o w ew nętrznym życiu przedsiębiorstwa; 11. Zasadą szkolenia pracow ników . Telepracownicy powinni mieć zagw arantow any równy dostęp do szkoleń i m ożliw ości podnoszenia kwalifikacji ja k inni pracownicy przedsiębior­ stwa. R ealizacja tej zasady łączy się z zachow aniem zasady organizacji pracy. Pracodawca w ytyczając ścieżkę rozw oju zaw odow ego dla telepracow ników w taki sam sposób ja k dla pracow ników w ykonujących zadania w pom ieszczeniach przedsiębiorstw a zapobiega poczu­ ciu izolacji i dyskrym inacji telepracow ników .

12. Zasadą upraw nień w ynikających z porozum ień zbiorowych. Z zasady tej w ynika głów nie upraw nienie telepracow ników do zrzeszania się w reprezentacjach pracow ników , praw o do kontaktow ania się z przedstaw icielam i organizacji pracowniczych. Zw iązki pracowników. W ykonywanie um ów zbiorow ych (w tym porozum ień), do których zaw arcia doszło na po­ ziom ie w spólnotow ym w trybie art. 139 TW E realizow ane je st albo zgodnie z proceduram i i praktykami obow iązującym i partnerów społecznych i państw a członkow skie, bądź w dzie­ dzinach podlegających art. 137 T W E 25 na żądanie stron sygnatariuszy w drodze decyzji Rady, która podejm ow ana je st na w niosek Kom isji Europejskiej. Dla Porozum ienia ram owego w spraw ie telepracy, Rada nie w ydała stosownej decyzji, dlatego postanow ienia w ynikające z tego Porozum ienia są w drażane w państw ach członkow skich na zasadzie dobrowolności. Sygnatariusze tego aktu praw nego są je d n a k zobowiązani do zaproszenia członków organiza­ cji w państwach członkow skich do w prow adzenia tego porozum ienia. C hoć Unia Europejska odjęła inicjatywę zm ierzającą do zapew niania rozwoju telepracy i kom pleksowej regulacji jej statusu, to nie doprow adzono je szc ze do w ydania w tej materii stosownej dyrektywy.

2. Proces wdrożenia Ramowego Porozumienia w Sprawie Telepracy

w Polsce

N a gruncie przepisu art. 20 ustawy z dnia 2 kw ietnia 1997 r. - K onstytucja Rzeczpospolitej Polskiej26 (dalej: K onstytucja RP) „społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności dzia­ łalności gospodarczej, w łasności prywatnej oraz solidarności, dialogu i w spółpracy partnerów społecznych stanowi podstaw ę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej” . O rganiza­

24 L. Florek (red), Prawo pracy a bezrobocie, op. cit., s. 63. 25 Traktat o TWE, op. cit., art. 137.

80 M A TY LD A G W O ŹD ZIC K A -PIO TR O W SK A

cja dialogu społecznego oparta je st na w zorcach M iędzynarodowej Organizacji Pracy i m a charakter trójstronny, udział w tym dialogu biorą: rząd, związki zaw odow e i pracodaw cy. Jeżeli w dialogu nie biorą udziału przedstaw iciele strony rządowej w tedy mamy do czynienia z dialogiem dw ustronnym (preferow anym w Unii Europejskiej).

Rokow ania m ogą być prow adzone przez partnerów na poziom ie krajowym , regionalnym oraz w konkretnym zakładzie pracy.

Z punktu w idzenia form y, dialog społeczny m oże przybrać postać:

- negocjacji (rokow ań) - celem tej formy je s t zaw arcie satysfakcjonującej dla społe­ czeństw a um owy w iążącej w szystkie strony uczestniczące w rokowaniach,

konsultacji - nie m uszą prowadzić do osiągnięcia porozum ienia, nie w iążą stron, - opiniow ania - o opinię w ystępują przedstaw iciele strony rządowej, w celu zapoznania się ze stanow iskiem zw iązków zaw odowych i organizacji pracodawców ,

- inform ow anie - inform acje przekazyw ane są z w łasnej inicjatywy bądź na w niosek zainteresow anych stron na linii: adm inistracja państw ow a - partnerzy społeczni.

Kluczowym faktem dla polskiego dialogu społecznego było uchw alenie przez Sejm w dniu 6 lipca 2001 roku U staw y o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-G ospodarczych i w ojew ódzkich kom isjach dialogu społecznego27. Przepisu ustawy stanow ią, że stronę pra­ cow ników reprezentują organizacje zw iązkow e zrzeszające powyżej 300 000 członków. Obecnie taki status posiadają: N SZ Z Solidarność, O PZZ oraz Forum Zw iązków Z aw odo­ wych. Dla stow arzyszeń pracodaw ców , za reprezentatyw ne są stow arzyszenia, które m ają zasięg ogólnokrajowy oraz zatrudniają łącznie więcej niż 300 000 pracowników. K ryteria te spełniają: Konfederacja Pracodaw ców Polskich, Polska K onfederacja Pracodawców Pryw at­ nych „Lew iatan", Zw iązek Rzem iosła Polskiego oraz Business C entre Club. Reprezentacja rządowa w zależności od problem atyki rozm ów zajm uje stanow isko strony w sporze ze zw iązkiem zaw odow ym bądź pełni rolę m ediatora m iędzy pracownikam i a pracodaw cam i. Stronę rządow ą w K om isji Trójstronnej reprezentują przedstaw iciele Rady M inistrów w ska­ zani przez prem iera. K om isja m oże również w celu doradczym zapraszać do obrad reprezen­ tantów adm inistracji rządowej, sam orządow ej, organizacji społecznych i zaw odow ych28.

U regulow ania praw ne dotyczące telepracy w poszczególnych krajach Unii Europej­ skiej, wynikające z Europejskiego Ram ow ego Porozum ienia w Sprawie Telepracy, miały zostać przygotow ane przez poszczególne państw a Unii Europejskiej do 16 lipca 2005 roku. W Polsce spraw ą telepracy zajął się O krągły Stół D ialogu Społecznego na rzecz Integracji Europejskiej (OSD SIE). O krągły Stół Dialogu pow stał 27 czerw ca 2002 roku na mocy poro­ zum ienia N SZZ „S olidarność” , O gólnopolskiego Porozum ienia Zw iązków Zaw odow ych, Polskiej Konfederacji Pracodaw ców Prywatnych, K onfederacji Pracodawców Polskich oraz Zw iązku R zem iosła Polskiego. Była to m odelow a instytucja dialogu dw ustronnego, w której rząd będzie pełnił funkcję obserw atora. N a posiedzeniu w dniu 10 października 2003r.

OSD-27 Ustawa z dnia 06.07.2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódz­ kich komisjach dialogu społecznego, Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1080.

SIE przyjął stanow isko w spraw ie im plem entacji Europejskiego Porozum ienia Ram owego w Sprawie Telepracy. Efektem przyjęcia takiego stanow iska było przygotow anie procedur um ożliw iających podjęcie negocjacji na szczeblu krajow ym przez organizacje partnerów spo­ łecznych. Każda organizacja zgodnie z zaleceniam i zobow iązana została do w yznaczenia dw óch negocjatorów oraz w razie zaistnienia potrzeby jednego eksperta, do udziału w pracach dialogu społecznego. W styczniu 2005 r. do prac nad uregulow aniam i telepracy w łączono w szystkich członków Komisji Trójstronnej, a rząd zaproponow ał w sparcie legislacyjne. G łów nym celem negocjacji było doprow adzenie do zaw arcia porozum ienia dotyczącego za­ trudniania telepracow ników . W dniu 10 czerw ca 2005 r. podpisano projekt Porozum ienia kra­ jow ych partnerów społecznych w spraw ie telepracy. W ustawie z dnia 2 kw ietnia 1997 roku -

Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej29 w katalogu źródeł praw a nie w ym ieniono porozum ień zaw artych przez partnerów społecznych, dlatego nie m ają one m ocy wiążącej. Porozum ienie stało się podstaw ą przygotow anego w M inisterstw ie Pracy i Polityki Społecznej projektu no­ welizacji K odeksu pracy.

P rojekt ten, zgodnie z przepisam i o zw iązkach zaw odow ych i organizacjach społecznych30 został przedstaw iony do zaopiniow ania partnerom społecznym 31.

Efektem końcowym procesu legislacyjnego, którego celem było im plem entow anie europej­ skiego Ram ow ego Porozum ienia w Sprawie Telepracy było uchw alenie ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zm ianie ustaw y Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw 32. U stawa ta zm ieniła rów nież ustaw ę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodow ym od osób fizycznych33 oraz ustaw ę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zaw odowej i społecznej oraz zatrudnia­ niu osób niepełnospraw nych34. Praca w ykonyw ana w ramach telepracy nie różni się w zasad­ niczy sposób od św iadczenia pracy w ramach klasycznego zatrudnienia, dlatego też zasadne było um ieszczenie regulacji tego stosunku praw nego w łaśnie w Kodeksie pracy w Dział D ru­ gi, rozdział II pt.: Z atrudnianie pracow ników w form ie telepracy.

Zakończenie

O soby niepełnospraw ne stanow ią grupę bezrobotnych, która ze względu na istnienie różnych barier społecznych, m a zdecydow anie najw iększe trudności w uzyskaniu zatrudnienia. Dla

29 Dz. U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483. Źródłami prawa polskiego są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego.

30 Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. z 1991 r., Nr 55 poz. 234 ze zm., oraz ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców, Dz. U. z 1991 r., Nr 55, poz. 235 ze zm.

31 Wśród nich: Niezależnemu Samorządnemu Związkowi Zawodowemu „Solidarność”, Ogólnopolskiemu Porozumieniu Związków Zawodowych, Forum Związków Zawodowych, Związkowi Rzemiosła Polskiego, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Konfederacji Pracodawców Polskich, Business Centre Club. Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy i uzasadnienie, http://www.mps.gov.pI/bip/index.php?idkat=666#idl764, [dostęp 20.12.2009].

32 Dz. U. z 2007 r„ Nr 181, poz. 1288. 33 Dz.U. z 199Ir., Nr 80, poz. 350 ze zm. 34 T.j. Dz.U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92 ze zm.

8 2 M A TY LD A GW OŹDZICK.A-PIOTROW SKA

wielu osób niepełnospraw nych posiadanie pracy stanowi kw estię priorytetow ą, gdyż je s t dla nich szansą rozw oju i istotnie w pływ a na w zrost sam ooceny35.

Polityka Unii Europejskiej kładzie nacisk na podstaw ow ą ideę identyfikacji i usuw ania różnego rodzaju barier, które utrudniają ludziom osiągnięcie równych szans i pełnego uczest­ nictw a we w szystkich dziedzinach życia społecznego - także w dziedzinie zatrudnienia i pra­ w a do pracy. W celu w yrów nania m ożliw ości aktywnego uczestniczenia w życiu zaw odowym osób, które z racji sytuacji osobistej nie m ogą podejm ow ać pracy na klasycznych zasadach (osoby niepełnospraw ne, m łode m atki), przyjęto Ram ow e Porozum ienie w Sprawie T elepra­ cy. D ziedzina ta nie doczekała się je d n ak jeszcze regulacji ujętej w dyrektyw ie Jednak to w gestii Państw C złonkow skich (w tym Polski) leży odpow iedzialność za realizację tych za­ łożeń, w tym na gruncie praw nym .

Poniżej przedstaw iono tabelę, w której zilustrow ano zastosow anie telepracy w różnych bran­ żach.

Z a sto so w an ie te lep rac y

Badania m arketingow e Porady prawne Tłum aczenia W prow adzanie danych

Serwis telefoniczny Prowadzenie korespondencji Public relations Księgowość Obsługa inform atyczna

Sprzedaż Planowanie Logistyka Szkolenia

Źródło: Przegląd publikacji i opracowań poświęconych telepracy, Telepraca. Ogólnopolski program promocji szkoleń dla przedsiębiorców nr 38/PARP/2.3b/2004.

B ib lio g r a fia

Cieślak Z., Górka M., Zagadnienia Prawa Europejskiego, Zeszyty prawnicze Biura Studiów i Eksper­ tyz, Rok II 3 (7 ) 2005.

35 M. Gałusza., Telepraca-praklyczny poradnik, Kraków - Tarnobrzeg kwiecień 2008 r., Wydawnictwo TARBONUS Sp. z o. o . , s. 5.

Florek L. (red.), Prawo pracy a bezrobocie, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003.

Florek L., Europejskie prawo pracy, Warszawa 2007, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie III.

Gałusza M., Telepraca-praktyczny poradnik, Kraków - Tarnobrzeg kwiecień 2008 r., Wydawnictwo TARBONUS Sp. z o. o.

Latos-Miłkowska M., Telepraca jako sposób upowszechniania zatrudnienia, w: L. Florek (red), Pra­ wo pracy a bezrobocie, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003.

Merska S., Prawne aspekty podejmowania zatrudnienia w formie telepracy, Poznań 2009.

Piątkowski J., Prawo stosunku pracy w teorii i praktyce, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2006, wydanie I.

Źródła internetowe

Doboszyńska E., Europejskie labirynty dialogu, Pismo Dialogu Społecznego, 2/2006 http://www.cpsdialog.pl/tabs/index/22.

http://ec.europa.eu/employment_social/news/2002/oct/teleworking_agreement_en.pdf. www.telepraca-efs.pl/files/publikacje.doc

http://www.mop.pl/doc/html/konwencje/kl77.html www.mop.pl/doc/rtf/zalecenia/zl84.rtf.

Świątkowski A., Międzynarodowy pierwowzór telepracy. Monitor Prawa Pracy nr 5 z 2008r., http://www.monitorprawapracy.pl/index.php?mod=m_artykuly&cid=l 14&id=631&p=2 Framework Agreement on Telework, Brussels, 16th July 2002,

http://ec.europa.eu/employment_social/news/2002/oct/teleworking_agreement_en.pdf, Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy (w zakresie telepraca) i uzasadnienie z dnia 11.06.2006r., http://www.mpips.gov.pl/bip/index.php?idkat=666.

Akty prawne

Dyrektywa 91/533/EWG z 14 października 1991 r. w sprawie obowiązku pracodawcy dotyczącego informowania pracowników o warunkach stosowanych do umowy lub stosunku pracy, Dz. Urz. WE L 288 z 18.10.1991 r., s. 32, Polskie wydanie specjalne Rozdział 05 Tom 02, s. 3.

Dyrektywa Rady nr 90/270/EWG z 29.05.1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekra­ nowe, Dz. Urz. WE L 156 z 21.6.1990 r., s. 14-18, Polskie wydanie specjalne, Rozdział 05, Tom 01 s. 391-395.

Dyrektywa Rady nr 89/391/EWG z 12.06.1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy, Dz. Urz. WE L 183 z 29.6.1989 r., s. 1-8, Polskie wydanie specjalne Rozdział 05 Tom 01 s. 349-357.

Ramowe Porozumienie w sprawie Telepracy, Framework Agreement on Telework, Bruksela, 16.07.2002 r.

Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską, Dz. U. z 2004r., Nr 90, poz. 864/2 (T). Konwencja nr 177 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca pracy nakładczej.

Biała Księga, White Paper on Growth, Competitiveness, Employment: the Challenges and Ways For­ ward into 21st Century, [w:] Bulletin o f Europe COM (93) 700, Luxembourg: EU Publications Office, grudzień 1993

Zielona Księga, Green Paper Partnership for a New Organisation of Work, Bulletin o f the European Union, Supplement 4/97, Luxembourg: EU Publications Office 1997.

84 M A TY LD A G W O ŹD ZIC K A -PIO TR O W SK A

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483.

Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i woje­ wódzkich komisjach dialogu społecznego, Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1080.

Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. z 1991 r., Nr 55 poz. 234 ze zm. Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców, Dz. U. z 1991 r., Nr 55, poz. 235 ze zm. Ustawa ta zmieniła również ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycz­

nych, Dz.U. z 199Ir., Nr 80, poz. 350 ze zm.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób nie­ pełnosprawnych, t.j. Dz.U. z 2008 r., Nr 14, poz.92 ze zm.