FUNDUSZE EUROPEJSKIE W GMINACH

(1)

W GMINACH

Rozwój lokalny, wykorzystanie środków UE, rekomendacje dla samorządów

Redakcja naukowa: Maciej Stawicki

Warszawa 2009

(2)

Operacyjnego Pomoc Techniczna

Zespół autorski:

Maciej Stawicki (Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW) – kierownik projektu Agnieszka Wojewódzka (Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW) – asystent Joanna Rakowska (Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW)

Wojciech Pander (CASE – Doradcy Sp. z o.o.)

Recenzent: dr Anna Milewska (Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW)

Egzemplarz bezpłatny

Wydawca: Maciej Stawicki maciej_stawicki@sggw.pl Warszawa 2009

ISBN 978-83-930108-0-6

(3)

Maciej Stawicki

Wprowadzenie

. . .

4 Część I Rozwój gmin w Polsce Agnieszka Wojewódzka Rozwój jednostek terytorialnych – rozważania deﬁ nicyjne i sposoby pomiaru

. . .

6 Joanna Rakowska Zmiany poziomu rozwoju gmin w Polsce w latach 2004–2008

. . .

15 Joanna Rakowska Klasyﬁ kacja gmin w Polsce według poziomu rozwoju w latach 2004 i 2008

. . .

56 Część II Fundusze europejskie w gminach: wykorzystanie, efekty i rekomendacje dla samorządów Maciej Stawicki Wykorzystanie funduszy europejskich przez gminy w latach 2004–2009

. . .

77 Agnieszka Wojewódzka Ocena znaczenia funduszy strukturalnych w realizacji celów polityki regionalnej

. . .

101 Maciej Stawicki Oddziaływanie funduszy UE na rozwój gmin

. . .

111 Wojciech Pander Mechanizmy skutecznego wykorzystania środków dla polityki spójności na poziomie lokalnym

. . .

120 ANEKS – wskaźniki rozwoju gmin i absorpcji funduszy UE

. . .

124 gminy miejskie

. . .

125 gminy miejsko-wiejskie

. . .

132 gminy wiejskie

. . .

147

(4)

Przekazywana w ręce Czytelników publikacja prezentuje wyniki badań uzyskane w ramach projektu „Oddziaływanie funduszy europejskich na rozwój gmin i realizację celów polityki regio- nalnej” realizowanego w ramach Konkursu Dotacji „Fundusze Europejskie na poziomie Narodo- wej Strategii Spójności” organizowanego przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Głównym celem projektu było zbadanie oddziaływania funduszy Unii Europejskiej pozyskanych przez samorządy gminne na procesy rozwoju lokalnego oraz dokonanie oceny zachodzących zmian w odniesieniu do celów polityki regionalnej.

W pierwszej części publikacji, zatytułowanej: Rozwój gmin w Polsce znajdą Państwo przegląd deﬁ nicji dotyczących rozwoju lokalnego i sposobów jego pomiaru. Zamieszczono w niej analizę danych statystycznych określających zmiany poziomu rozwoju polskich gmin w poszczególnych województwach w latach 2004–2008 i klasyﬁ kację gmin pod względem poziomu rozwoju.

Druga część publikacji jest poświęcona absorpcji funduszy Unii Europejskiej przez samorządy gminne. Zaprezentowano tu przestrzenne zróżnicowanie wykorzystania środków UE w gminach oraz przeanalizowano najważniejsze typy projektów realizowanych przez samorządy szczebla podstawowego w ramach NPR 2004–2006. Zbadano także rolę funduszy europejskich w roz- woju lokalnym oraz przeanalizowano pozyskiwanie środków UE w odniesieniu do celów poli- tyki regionalnej. W końcowej części znajdą Państwo rekomendacje wskazujące mechanizmy skutecznego wykorzystania środków polityki spójności dla rozwoju lokalnego, które mogą stać się wartościową inspiracją dla władz lokalnych.

Niniejsza publikacja jest skierowana zatem do wszystkich osób zainteresowanych proble- matyką ewaluacji, rozwoju lokalnego i absorpcji funduszy europejskich przez samorządy. Może być pomocna zarówno ludziom nauki, jak i osobom zaangażowanym w kształtowanie polityki spójności w Polsce. Wyniki projektu mogą także stanowić wytyczne dla władz miast i gmin, jak skutecznie prowadzić politykę rozwoju, aby aktywnie i z sukcesem ubiegać się o środki unijne, co może przyczynić się do poprawy zdolności wdrażania instrumentów polityki regionalnej na szczeblu lokalnym.

Podziękowania kieruję do wszystkich bezpośrednich uczestników projektu, którzy przyczynili się do jego sprawnej realizacji oraz wydania niniejszej publikacji. Szczególnie dziękuję pracow- nikom urzędów miast i gmin, które zostały objęte studiami przypadku oraz zespołowi badaw- czemu, z którym wcześniej realizowałem badania ewaluacyjne dotyczące m.in. metod ewalu- acji oraz absorpcji środków UE przez starostwa powiatowe.

Maciej Stawicki

(5)

Rozwój gmin w Polsce

(6)

Rozwój jednostek terytorialnych

– rozważania defi nicyjne i sposoby pomiaru

Analiza literatury pod kątem deﬁ niowania pojęcia rozwój, niezależnie jakiego miejsca w przestrzeni geograﬁ cznej (terytorium) dotyczy pozwala stwierdzić, że termin należy do niezwykle złożonych.

Jest to przede wszystkim pochodna wielorakości celów, którym rozwój ma służyć oraz róż- norodności działań, jakie mają wpływ na jego kształtowanie. W procesie rozwoju uczestniczy zbiór współzależnych podmiotów, z których każdy ma do spełnienia określone funkcje i dąży do realizacji własnych celów.

Określenie stopnia rozwoju różnych jednostek terytorialnych nabiera szczególnego zna- czenia i zyskuje na popularności w kontekście integracji Polski z UE. Podział i alokacja środków z budżetu UE wymaga określenia dysproporcji rozwojowych oraz wskazania na stopień zróżni- cowania przestrzennego poszczególnych obszarów kraju.

Defi niowanie rozwoju

Pojęcie „rozwój” deﬁ niowane jest jako „proces zmian prowadzących do ulepszenia czegoś, zwiększania czegoś, osiągnięcia poziomu wyższego pod jakimś względem”. Zmiana to przej- ście danego obiektu z jednego stanu do innego stanu, które polega na modyﬁ kacji jego cech i właściwości, zarówno tych o charakterze ilościowym jak i jakościowym. Proces rozwoju może przebiegać samoistnie (spontanicznie) bądź zachodzić pod wpływem różnego typu bodźców płynących z otoczenia bliższego lub dalszego. Tym samym rozwój odbywa się wskutek działa- nia różnych czynników rozwoju.

W literaturze pojęcie zaliczane jest do wieloznacznych. Można znaleźć różne podejścia badawcze, różne wykładnie, a w konsekwencji różne deﬁ nicje, które akcentują jedne elementy rozwoju w mniejszym, a inne w większym stopniu.

Pierwszy dylemat dotyczy rozróżnienia rozwoju w skali lokalnej i regionalnej. Literatura przedmiotu nie proponuje ani nie przedstawia jednej, powszechnie obowiązującej i najlepszej deﬁ nicji pojęcia rozwoju lokalnego

¹

. Mimo że termin ten funkcjonuje w znaczeniu obiegowym i powszechnym, nie ma jednolitej wykładni

²

. Ta charakterystyczna kategoria rozwoju społecz- no-gospodarczego rozumiana jest i deﬁ niowana w rozmaity sposób

³

.

1 Przegląd wybranych deﬁ nicji rozwoju lokalnego można znaleźć: [w:] Markowski T., Stawasz D. (red.): Ekonomicz- ne i środowiskowe aspekty zarządzania rozwojem miast i regionów, UŁ, Łódź 2001, s. 137–139, Warda J., Kłosow- ski W.: Strategia rozwoju lokalnego a działalność samorządu terytorialnego, [w:] Michałowski S. (red.): Samorząd terytorialny II Rzeczpospolitej – 10 lat doświadczeń, Wydawnictwo M. C. Skłodowskiej, Lublin 2002, s. 380–381.

2 Wojtasiewicz L.: Czynniki rozwoju lokalnego – nowe ujęcia metodologiczne, [w:] Maik W., (red.): Problematyka rozwoju lokalnego w warunkach transformacji systemowej, Biuletyn KPZK PAN, Warszawa, Z. 177/1997, s. 7.

3 Parysek J. J.: Podstawy gospodarki lokalnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Poznaniu, Poznań 2001, s. 46.

(7)

Kosiedowski

⁴

uważa rozwój lokalny za pojęcie tożsame z rozwojem regionalnym. Różnica polega jedynie na tym, że rozwój regionalny dotyczy większych jednostek terytorialnych (w Pol- sce województw), a lokalny mniejszych jednostek (tj. gmin i powiatów).

Odmienne stanowisko jeżeli chodzi o rozgraniczenie kategorii rozwoju prezentuje Pietrzyk

⁵

. Zaznacza, że pojęcie rozwoju lokalnego to nie tyle „rozwój w skali lokalnej”, a „oddolny” cha- rakter dynamiki rozwoju. Sytuacja opisana powyżej, iż w polskiej literaturze odróżnianie roz- woju lokalnego i regionalnego sprowadza się do zasięgu przestrzennego rozwoju (mniejsza niż region skala przestrzenna) jest konsekwencją adaptacji stosowanego w podejściu anglosaskim terminu „lokalny rozwój gospodarczy”.

W praktyce najczęściej rozwój gmin, miast i powiatów określany jest mianem lokalnego, a województw traktowany jest jako rozwój regionalny. Bardzo ważnym nurtem w ramach roz- patrywania zależności pomiędzy rozwojem lokalnym a regionalnym jest poszukiwanie pewnych prawidłowości i zależności jakie występują w procesie rozwoju niezależnie od skali której roz- wój dotyczy.

Bogactwo prezentowanych w literaturze deﬁ nicji rozwoju pozwala jednak jednoznacznie wskazać, że według różnych autorów rozwój zaliczany jest jako kategoria wielowymiarowa, która łączy wiele współzależnych procesów i zjawisk

⁶

. Autorzy zgodni są, iż rozwój jest pojęciem szerszym od wzrostu, ponieważ zawiera w sobie proces zmian strukturalnych. Rozwój polega na zwiększeniu liczby elementów oraz relacji między nimi w ramach systemu, co powoduje zwięk- szenie stopnia jego skomplikowania. Rozwój stanowi kategorię dynamiczną, gdyż wzajemne relacje jego elementów nie są stałe. Przemiany jakim podlegają mają charakter długookreso- wy i ewolucyjny (poza sytuacjami szczególnymi np. nagłymi kataklizmami). Kolejną cechą roz- woju jest jego zróżnicowanie przestrzenne. Oznacza to, że przestrzenna organizacja procesów rozwoju warunkuje jego tempo i strukturę. Ponadto relacje elementów składowych rozwoju są różne w poszczególnych częściach przestrzeni, a dynamika ich zmian i wzajemnych relacji rów- nież wykazuje zróżnicowanie przestrzenne.

Autorzy poszczególnych deﬁ nicji uznają, że rozwój lokalny to proces pozytywnych zmian obejmujący wzrost ilościowy i jakościowy. Takie rozumienie rozwoju funkcjonuje w literaturze jako obiegowa i powszechna deﬁ nicja.

Pomiar rozwoju

W związku ze zróżnicowaniem przestrzennym rozwoju można mówić o różnych efektach roz- woju oraz inną intensywnością przebiegu samego procesu. Jedne obszary charakteryzują się zdecydowanie wyższym stopniem rozwoju od innych. Poza wskazaniem przyczyn istnieją- cych dysproporcji rozwojowych zasadnicze znaczenie ma określenie stopnia rozwoju i wybór

4 Kosiedowski W. (red.): Samorząd terytorialny w procesie rozwoju regionalnego i lokalnego, Dom Organizatora, Toruń 2005, s. 20.

5 Pietrzyk I.: Polityka regionalna UE i regiony w państwach członkowskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, War- szawa 2000, s. 33.

6 Gorzelak G.: Rozwój regionalny Polski w warunkach kryzysu i reformy, Rozwój regionalny, rozwój lokalny, samo- rząd terytorialny t. 14, Warszawa 1989, s. 15.

(8)

odpowiedniego sposobu pomiaru. Kształt mierników zależy przede wszystkim od przyjętego sposobu deﬁ niowania rozwoju. Wskazana wieloznaczność i wielowątkowość pojęcia stanowi główne źródło dylematów pojawiających się przy okazji pomiaru rozwoju. Pomiar rozwoju jest zagadnieniem skomplikowanym i wielce złożonym

⁷

, stąd pojawiają się nawet wątpliwości, czy w ogóle jest to możliwe

⁸

.

Istotna jest uwaga, że o ile teoretyczne aspekty rozwoju dotyczą w mniejszym lub większym stopniu rozwoju w skali lokalnej czy regionalnej, to inna sytuacja jest w przypadku mierników rozwoju. Związane jest to z dostępnością danych statystycznych, zależnie od charakteru jed- nostki terytorialnej której dotyczą.

Zasadnicza kwes a w przypadku określenia stopnia rozwoju dotyczy wyboru metody pomia- ru. Można do tego celu wykorzystać jeden miernik (miarę agregatową) lub posłużyć się zesta- wem wskaźników cząstkowych, umożliwiających wykonanie precyzyjnego pomiaru niektórych aspektów rozwoju. Obydwa sposoby są wykorzystywane powszechnie w literaturze. Wyko- rzystuje się wskaźniki gospodarcze, ale także możliwe jest wykorzystanie kryteriów społecz- nych czy zastosowanie parametrów poziomu życia mieszkańców

⁹

. Brak jest jednak w literaturze powszechnie uznawanych i uniwersalnych rozwiązań w tym względzie.

Prezentowane w literaturze sposoby pomiaru rozwoju dotyczą różnych jednostek terytorial- nych – powiatów, gmin – w tym także miast. Zależnie od tego dobierane są konkretne wskaźniki rozwoju. Użycie syntetycznych miar rozwoju w postaci produktu krajowego bru o w przelicze- niu na 1 mieszkańca (per capita) danej jednostki bądź wskaźnika HDI (Human Development Index – Wskaźnik Rozwoju Społecznego) wobec mniejszych jednostek terytorialnych sprawia wiele trudności, w związku z brakiem dostępności odpowiednich informacji statystycznych

¹⁰

.

Gdy nie ma możliwości stosowania wskaźników syntetycznych wykorzystywane są wskaźni- ki cząstkowe, charakteryzujące główne składowe procesu rozwoju

¹¹

– przede wszystkim wzrost gospodarczy i zatrudnienie, wzrost dobrobytu i jakości życia, wzrost atrakcyjności lokalizacyjnej, rozwój technologiczny i innowacje, dywersyﬁ kacja aktywności gospodarczej, rozwój usług i zaso- bów społecznych, wzrost ruchliwości zawodowej i społecznej, rozwój infrastruktury instytucjo- nalnej, polepszanie środowiska naturalnego, wzmacnianie tożsamości lokalnej i regionalnej.

7 Ibidem, s. 26.

8 Obrębalski M.: Mierniki rozwoju regionalnego, [w:] Strahl D. (red.): Metody oceny rozwoju regionalnego, Wydawnictwo AE Wrocław, Wrocław 2006, s. 31.

9 Adamowicz M.: Skala lokalna w terytorialnym podziale kraju, [w:] Adamowicz M. (red.): Strategie rozwoju lokalnego. Aspekty instytucjonalne, Tom I, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003, s. 17.

10 Wyliczenie wskaźników możliwe jest na poziomie 1 NUTS (regiony-grupy województw), poziomie 2 (wojewódz- twa) i poziomie 3 (podregiony-grupy powiatów). Informacje dotyczące PKB na poziomie 4 (powiaty i miasta na prawach powiatu) i poziomie 5 (gminy) nie są dostępne. Postulat, że dane które znacznie wzbogaciłyby analizę są niedostępne albo niepełne, czy czasem zdezaktualizowane zgłasza A. Rosner przy okazji analiz przestrzennego zróżnicowania gospodarczego obszarów wiejskich. Istnieje zatem konieczność posługiwania się różnymi źródłami danych, a w konsekwencji zalecana ostrożność w ich analizach. Rosner A.: Wiejskie obszary proble- mowe pod kątem widzenia rozwoju gospodarczego, [w:] Rosner A. (red.): Lokalne bariery rozwoju obszarów wiejskich, FAPA, Warszawa 2000, s. 13–14. Ograniczenia wskazuje również P. Churski.: Czynniki rozwoju regio- nalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie transformacji z Unią Europejską, UAM, Poznań 2008, s. 72.

11 Klasik A., Kuźnik F.: Planowanie strategiczne rozwoju lokalnego i regionalnego, [w:] Dolata S. (red.): Funkcjo- nowanie samorządu terytorialnego – doświadczenia i perspektywy, t. 2, UO, Opole 1998, s. 397.

(9)

Analizę stosowanych w literaturze miar rozwoju miasta przeprowadził Regulski i ostatecznie stwierdził, że nie jest możliwe sformułowanie klasycznej deﬁ nicji rozwoju miasta, a tym samym zaproponowanie metody pozwalającej go ocenić. W związku z tym zasadna jest ocena stopnia realizacji celów, jakie w procesie rozwoju chce się osiągnąć

¹²

.

Z kolei Czornik

¹³

(2004) aby określić stopień rozwoju miasta zaproponowała listę mierników, które opisują rozwój lokalny.

Powszechnie dostrzegany jest także fakt, że możliwości pomiaru i oceny poszczególnych segmentów czy dziedzin rozwoju są wyraźnie zróżnicowane, również w związku z brakiem dostępności odpowiednich danych statystycznych. Taka sytuacja powoduje wyraźne zawęże- nie metodyki badań empirycznych

¹⁴

Koncepcja wskaźników syntetycznych jest powszechnie znana i stosowana w analizach czaso- wych i przestrzennych

¹⁵

. Miara syntetyczna pozwala na określenie poziomu rozwoju lokalnego.

Ponadto umożliwia w stosunkowo łatwy sposób dokonywanie porównań badanych obiektów.

Aby przeprowadzić analizę zróżnicowania obiektów wielocechowych po uprzednim doborze cech cząstkowych stosuje się ustaloną metodykę (np. nadanie cechom wag, wybór danej meto- dy klasyﬁ kacyjnej). Zaletą stosowania miar agregatowych jest to, że pozwalają przedstawić rozwój za pomocą jednej liczby. Trzeba jednak mieć na uwadze fakt, że mają one jednak ogra- niczoną interpretację i dają obraz bardzo syntetyczny

¹⁶

. Ważnym etapem budowy miar agre- gatowych jest dobór odpowiednich cech oraz metod ich przetwarzania i narzędzi klasyﬁ kacji, które to decydują o uzyskanym wyniku końcowym, jakim jest poziom rozwoju danej jednostki przestrzennej

¹⁷

.

W praktyce poszczególni autorzy wybierają konkretne obszary życia społecznego i gospo- darczego wraz z zestawem wskaźników dla pomiaru rozwoju, które są ważne w ocenie rozwoju lokalnego

¹⁸

. Zawsze pojawiają się kontrowersje, co do słuszności i trafności doboru zmiennych w ramach poszczególnych obszarów. Zastosowany w prowadzonych badaniach empirycznych zestaw mierników stanowi wynik arbitralności podejścia badaczy. Często jest także odzwiercie- dleniem możliwości informacyjnych, w tym zakresu i jakości danych będących w ofercie staty- styki publicznej

¹⁹

.

12 Famulska T., Znaniecka K. (red.): Finansowe aspekty rozwoju lokalnego, AE Katowice, Katowice 2004, s. 18.

13 Ibidem, s. 19.

14 Obrębalski M.: Mierniki rozwoju regionalnego...,op.cit, s. 28, Wojewódzka A.: Kapitał społeczny jako czynnik rozwoju lokalnego (na przykładzie województwa mazowieckiego),Warszawa 2008, SGGW, niepublikowana roz- prawa doktorska.

15 Michalski T., Tarkowski M.: Analiza potencjału i perspektyw rozwoju społeczno-gospodarczego polskiej części Łuku Południowego Bałtyku, www.southbal care.pl, s. 4–6.

16 Strahl D.: Wykorzystanie metod klasyﬁ kacji do identyﬁ kacji poziomu rozwoju regionalnego, [w:] Strahl D. (red.):

Gospodarka lokalna w teorii i praktyce, Prace Naukowe AE Wrocław Nr 979, Wrocław 2003, s. 76.

17 Nowak E. (2004) za: Miszczuk A., Miszczuk M., Żuk K., Gospodarka samorządu terytorialnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 167; Strahl D.: Metody porządkowania liniowego w ocenie rozwoju regional- nego, [w:] Strahl D. (red.): Metody oceny rozwoju regionalnego..., op.cit. s. 160–161 oraz Famulska T. (red.): Finan- sowe aspekty rozwoju lokalnego na podstawie badań, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice 2006, s. 11.

18 Famulska T. (red.): Finansowe aspekty rozwoju lokalnego na podstawie badań...,op.cit, s. 11.

19 Obrębalski M.: Mierniki rozwoju regionalnego...,op.cit, s. 31–32.

(10)

Wskaźniki syntetyczne mają charakter statyczny i pozwalają na porównanie poziomu roz- woju określonych jednostek terytorialnych na tle innych tego samego typu. Celem badań pro- wadzonych z użyciem miar syntetycznych jest klasyﬁ kacja cech opisujących obiekty z uwagi na kierunek oddziaływania na rozwój

²⁰

.

Przykład zastosowania wyżej wymienionej metodyki stanowią badania Harańczyk

²¹

(1998) dotyczące pomiaru rozwoju społeczno-gospodarczego miast. W badaniach wyodrębniono 27 cech diagnostycznych, dzieląc je na następujące grupy: zagadnienia demograﬁ czne, zatrud- nienie i gospodarka komunalna, gospodarka ﬁ nansowa i gospodarka mieszkaniowa, ochrona zdrowia, szkolnictwo, hotelarstwo, kultura

²²

. Kolejny przykład to prace badawcze Sej-Kolasy i Zielińskiej

²³

(2002) skoncentrowane na pomiarze zrównoważonego rozwoju gmin. Wykorzy- stano 18 mierników syntetycznych z wyróżnionych 4 ﬁ larów rozwoju: ładu środowiskowego, społecznego, ekonomicznego i instytucjonalnego

²⁴

.

Współczesne koncepcje rozwoju społeczno-gospodarczego obejmują także badania ilościowe z zakresu pomiaru warunków poziomu i jakości życia mieszkańców. Zeliaś

²⁵

(1998) zapropono-

20 Wojewódzka A.: Klasyﬁ kacja gmin miejsko-wiejskich województwa mazowieckiego według poziomu rozwoju, [w:]: red. Strahl D. Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce, Prace Naukowe AE Wrocław Nr 1161, Wyd. AE Wrocław, Wrocław 2007, s. 361–369.

21 Ibidem, s. 20–21.

22 Ostatecznie wybrano zbiór zmiennych: gęstość zaludnienia, procent ludności w wieku produkcyjnym, liczba ludności napływającej do miast ogółem na 1000 mieszkańców, procent pracujących, procentowy udział tere- nów wyłączonych z produkcji rolniczej w powierzchni miasta, dochody własne budżetu miasta na 1000 miesz- kańców, procentowy udział dochodów własnych w dochodach ogółem budżetu miasta, procentowy udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem budżetu miasta, procent ludności korzystającej z sieci kana- lizacyjnej, długość sieci wodociągowej w km na 1 km², procentowy udział ścieków oczyszczonych w ściekach wymagających oczyszczenia, zużycie energii elektrycznej, liczba odbiorców gazu na 1000 mieszkańców, długość gminnych i miejskich dróg utwardzonych w km na 1 km², liczba mieszkań na 1000 mieszkańców, powierzchnia użytkowa mieszkań w m2 na 1000 mieszkańców, liczba mieszkań oddanych do użytku na 1000 zawartych mał- żeństw, liczba miejsc w hotelach na 1000 mieszkańców, liczba uczniów w szkołach ponadpodstawowych na 1000 mieszkańców, liczba abonentów telefonii przewodowej na 1000 mieszkańców, liczba woluminów w biblio- tekach publicznych na 1000 mieszkańców, liczba miejsc w kinach na 1000 mieszkańców, liczba lekarzy medy- cyny na 10 000 mieszkańców, liczba łóżek w szpitalach na 10 000 mieszkańców, liczba zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych, procent ludności w wieku produkcyjnym, liczba ludności na 1 aptekę.

23 Sej- Kolasa M., Zielińska A.: Analiza porównawcza gmin województwa dolnośląskiego na podstawie wybranych wskaźników zrównoważonego rozwoju, [w:] Jajuga K., Walesiak M. (red.): Taksonomia 9. Klasyﬁ kacja i analiza danych. Teoria i zastosowania, Prace Naukowe AE Wrocław Nr 942, Wrocław 2002, s. 97–106.

24 Zestaw zmiennych według dziedzin: ład środowiskowy:wielkość ścieków odprowadzanych w stosunku do lud- ności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków, ludność obsługiwana przez oczyszczalnie komunalne do lud- ności ogółem, lesistość, powierzchnia gospodarstw rolnych; ład społeczny: gęstość zaludnienia, księgozbiór w woluminach na 1000 mieszkańców, liczba osób przypadająca na mieszkanie, liczba placówek kulturalnych na 10 000 mieszkańców, łączna liczba abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców, pracujący na 1000 miesz- kańców, przyrost naturalny, udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym; ład ekonomiczny:

liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców, liczba sklepów na 1000 mieszkańców, łączna długość dróg gminnych ulepszonych i utwardzonych do sumy dróg gminnych; ład instytucjonalny: liczba radnych z wyż- szym wykształceniem.

25 Zeliaś A., (red.): Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dyna- micznym, Wydawnictwo AE Kraków, Kraków 2000.

(11)

wał pomiar rozwoju województw za pomocą 18 cech podzielonych na 8 grup, z uwzględnie- niem wartości tych cech i czasu. Z kolei Famulska

²⁶

(2006) w swoich badaniach próbowała ustalić związki między źródłami zasobów ﬁ nansowych samorządów gminnych województwa śląskiego, a rozwojem lokalnym, wybierając do tego celu określony zestaw zmiennych.

Podejmując rozważania na temat możliwości pomiaru rozwoju zwraca się uwagę, że zainte- resowanie pomiarem i formułowaniem ocen poziomu rozwoju różnych jednostek w ostatnim czasie wzrosło. Coraz częściej podejmowane są próby stosowania ujęć skwantyﬁ kowanych

²⁷

. Popularne są metody, które pozwalają ustalić kolejność badanych obiektów lub ich zbiorów (np.

regionów, powiatów, gmin) według przyjętego na potrzeby badania kryterium

²⁸

. Podstawowym narzędziem jest syntetyczny miernik osiągniętego stopnia rozwoju, który jest funkcją agregują- cą informacje cząstkowe zawarte w poszczególnych atrybutach (miernikach) oceny. Zestawie- nie cząstkowych ocen poziomu rozwoju danych obiektów, dotyczących poszczególnych dziedzin pozawala na ocenę ogólną stopnia ich rozwoju.

Wnioski

Przeprowadzone na podstawie literatury przedmiotu analizy pozwalają sformułować następu- jące wnioski:

Kluczowe znaczenie, zarówno w teorii jak i w praktyce, ma pomiar stopnia rozwoju lokalne- 1.

go, co nie jest możliwe bez znajomości uwarunkowań samego procesu. Wątpliwości zwią- zane z kwantyfi kowaniem rozwoju są pochodną specyfi ki układów lokalnych oraz dorobku naukowego tej dziedziny, gdzie brak jest jednolitej wykładni co do sposobów defi niowania rozwoju.

Występujące w literaturze podejścia badawcze wobec rozwoju różnych jednostek terytorial- 2.

nych są ukształtowane przez autorsko przyjęty i jednocześnie często różny sposób deﬁ nio- wania rozwoju. Wyjaśniając mechanizm rozwoju wskazuje się z jednej strony siły sprawcze (czynniki), a drugiej efekty rozwoju i sposób ich pomiaru. Czynniki rozwoju wykazują duże zróżnicowanie. Różne też jest ich znaczenie zależnie od terytorium, którego dotyczą, zwłasz- cza biorąc pod uwagę jego cechy takie jak wielkość czy stopień złożoności.

Przyjęte sposoby pomiaru wynikają bezpośrednio z deﬁ nicji, stąd widoczne są różnice 3.

w doborze miar. Szczególny nacisk kładzie się zwykle na wybrany aspekt (płaszczyznę, ele- ment, sferę) rozwoju. Obserwuje się przy tym wzrost znaczenia czynników jakościowych wobec tych o charakterze ilościowym, co również znajduje odbicie w wybranych wskaź- nikach. W praktyce chęć uwzględnienia zmian jakościowych w rozwoju konfrontuje się z brakiem odpowiednich danych statystycznych, co znacznie zawęża możliwości prowadze- nia badań empirycznych w tym względzie. Taka sytuacja zmusza badaczy do poszukiwania nowych, alternatywnych wskaźników, które wypływają z kryteriów merytorycznych i jed-

26 Famulska T. (red.): Finansowe aspekty rozwoju lokalnego na podstawie badań...,op.cit.

27 Obrębalski M.: Mierniki rozwoju regionalnego...,op.cit, s. 27.

28 Wojewódzka A.: Kapitał społeczny jako czynnik rozwoju lokalnego (na przykładzie województwa mazowieckie- go) op.cit,.

(12)

nocześnie spełniają kryteria formalne. W konsekwencji następuje stopniowe rozszerzanie zestawu wskaźników jakie są stosowane do pomiaru rozwoju.

Znaczącą grupę mierników stanowią wskaźniki syntetyczne, które uwzględniają wiele 4.

aspektów złożonej kategorii jaką jest rozwój i stanowią alternatywne rozwiązanie wobec mierników cząstkowych. Stosowanie wyłącznie mierników cząstkowych do oceny stopnia rozwoju pozostawia niedosyt i wzbudza wątpliwości co do słuszności wyboru akurat jed- nego, konkretnego miernika. Natomiast posługiwanie się zbiorem mierników przysparza wielu problemów w interpretacji, bowiem powstaje pytanie o kolejność ważności. Pod- stawową własnością miar agregatowych jest kwantyﬁ kacja zjawiska złożonego za pomocą jednej wartości liczbowej, co umożliwia analizy porównawcze. Jako ograniczenie tych miar można wskazać brak możliwości ich bezpośredniej interpretacji. Natomiast nieuwzględnie- nie niemierzalnych aspektów może prowadzić do uproszczonych ustaleń czy wnioskowań, co zawsze trzeba mieć na uwadze realizując określone zamierzenie badawcze.

Etap doboru zmiennych diagnostycznych (wskaźników) określających poziom rozwoju 5.

można uznać za najważniejszy, ponieważ bezpośrednio rzutuje na uzyskane wyniki. Jego przebieg wynika z przyjętych kryteriów merytorycznych związanych z realizacją zamierzo- nych celów badawczych. Jednocześnie jest to etap w praktyce stosunkowo najtrudniejszy w związku z występującymi ograniczeniami z dostępnością danych statystycznych (sytuacje gdy stwierdzono brak danych, inny poziom ich agregacji, dane niepełne), co z kolei powo- duje niespełnienie kryteriów formalnych. Stąd w prowadzonych badaniach szczególnego znaczenia nabiera różnorodność stosowanych źródeł (dane GUS, własne badania ankieto- we, wywiady, bazy danych instytucji) i możliwość ich wzajemnego się uzupełniania. Uwaga ważna zwłaszcza w odniesieniu do danych o charakterze jakościowym, które obecnie nabie- rają coraz większego znaczenia i coraz częściej pojawiają się w formułowanych kryteriach merytorycznych.

Poza charakterem wybranych zmiennych diagnostycznych ważna jest powtarzalność ich sto- 6.

sowania wobec badanych obiektów w pewnych odstępach czasu. Określenie stopnia roz- woju za pomocą tego samego zestawu zmiennych stwarza możliwość porównania tempa rozwoju obiektów i określenia zmian jakie wystąpiły.

Wybór metod i zmiennych diagnostycznych powinien być poprzedzony wnikliwą analizą teo- 7.

retycznych aspektów rozwoju, dopasowaną do celu prowadzonych badań. Należy poznać

specyﬁ kę obiektów, które stanowią przedmiot badania (co się rozwija), ich cechy charakte-

rystyczne oraz wskazać jaki aspekt rozwoju ma w badaniach szczególne znaczenie (rozwój

zrównoważony, gospodarczy, społeczny, wzrost poziomu życia mieszkańców). Takie postę-

powanie pozwoli uniknąć dylematów związanych z doborem zmiennych diagnostycznych

i ułatwi realizację całego etapu, uznawanego za stosunkowo trudny.

(13)

Literatura:

Adamowicz M.: Skala lokalna w terytorialnym podziale kraju, [w:] Adamowicz M. (red.): Strategie rozwoju 1.

lokalnego. Aspekty instytucjonalne, Tom I, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003.

Churski P.:

2. Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie transformacji z Unią Euro- pejską, UAM, Poznań 2008.

Famulska T. (red.):

3. Finansowe aspekty rozwoju lokalnego na podstawie badań, Wydawnictwo AE w Katowi- cach, Katowice 2006.

Famulska T., Znaniecka K. (red.):

4. Finansowe aspekty rozwoju lokalnego, AE Katowice, Katowice 2004.

Gorzelak G.:

5. Rozwój regionalny Polski w warunkach kryzysu i reformy, Rozwój regionalny, rozwój lokalny, samo- rząd terytorialny t. 14, Warszawa 1989.

Klasik A., Kuźnik F.:

6. Planowanie strategiczne rozwoju lokalnego i regionalnego, [w:] Dolata S. (red.): Funkcjo- nowanie samorządu terytorialnego – doświadczenia i perspektywy, t. 2, UO, Opole 1998.

Kosiedowski W. (red.):

7. Samorząd terytorialny w procesie rozwoju regionalnego i lokalnego, Dom Organizato- ra, Toruń 2005.

Markowski T., Stawasz D. (red.):

8. Ekonomiczne i środowiskowe aspekty zarządzania rozwojem miast i regio- nów, UŁ, Łódź 2001.

Michalski T., Tarkowski M.:

9. Analiza potencjału i perspektyw rozwoju społeczno-gospodarczego polskiej części Łuku Południowego Bałtyku, www.southbal care.pl.

Miszczuk A., Miszczuk M., Żuk K.,

10. Gospodarka samorządu terytorialnego, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2007.

Obrębalski M.:

11. Mierniki rozwoju regionalnego, [w:] Strahl D. (red.): Metody oceny rozwoju regionalnego, Wydawnictwo AE Wrocław, Wrocław 2006.

Parysek J. J.:

12. Podstawy gospodarki lokalnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Poznaniu, Poznań 2001.

Pietrzyk I.:

13. Polityka regionalna UE i regiony w państwach członkowskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, War- szawa 2000.

Rosner A.:

14. Wiejskie obszary problemowe pod kątem widzenia rozwoju gospodarczego, [w:] Rosner A. (red.):

Lokalne bariery rozwoju obszarów wiejskich, FAPA, Warszawa 2000.

Sej- Kolasa M., Zielińska A.:

15. Analiza porównawcza gmin województwa dolnośląskiego na podstawie wybranych wskaźników zrównoważonego rozwoju, [w:] Jajuga K., Walesiak M. (red.): Taksonomia 9. Klasyﬁ kacja i analiza danych. Teoria i zastosowania, Prace Naukowe AE Wrocław Nr 942, Wrocław 2002.

Strahl D.:

16. Metody porządkowania liniowego w ocenie rozwoju regionalnego, [w:] Strahl D. (red.): Metody oceny rozwoju regionalnego, Wydawnictwo AE Wrocław, Wrocław 2006.

Strahl D.:

17. Wykorzystanie metod klasyﬁ kacji do identyﬁ kacji poziomu rozwoju regionalnego, [w:] Strahl D. (red.):

Gospodarka lokalna w teorii i praktyce, Prace Naukowe AE Wrocław Nr 979, Wrocław 2003.

Warda J., Kłosowski W.:

18. Strategia rozwoju lokalnego a działalność samorządu terytorialnego, [w:] Michałow- ski S. (red.): Samorząd terytorialny II Rzeczpospolitej – 10 lat doświadczeń, Wydawnictwo M. C. Skłodowskiej, Lublin 2002.

Wojewódzka A.:

19. Klasyﬁ kacja gmin miejsko-wiejskich województwa mazowieckiego według poziomu rozwoju, [w:]: red. Strahl D. Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce, Prace Naukowe AE Wrocław Nr 1161, Wyd. AE Wrocław, Wrocław 2007.

Wojewódzka A.:

20. Kapitał społeczny jako czynnik rozwoju lokalnego (na przykładzie województwa mazowiec- kiego),Warszawa 2008, SGGW, niepublikowana rozprawa doktorska.

Wojtasiewicz L.:

21. Czynniki rozwoju lokalnego – nowe ujęcia metodologiczne, [w:] Maik W., (red.): Problematyka rozwoju lokalnego w warunkach transformacji systemowej, Biuletyn KPZK PAN, Warszawa, Z. 177/1997.

Zeliaś A., (red.):

22. Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dyna- micznym, Wydawnictwo AE Kraków, Kraków 2000.

(14)

Informacje o autorze:

Dr Agnieszka Wojewódzka

Katedra Polityki Agrarnej i Marke ngu Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW Ul. Nowoursynowska 166

02–787 Warszawa

agnieszka_wojewodzka@sggw.pl

(15)

Zmiany poziomu rozwoju gmin w Polsce w latach 2004–2008

Metody badania

Celem badania było określenie zmian poziomu rozwoju gmin w Polsce pomiędzy 2004r. i 2008r.

Do realizacji niniejszego celu wykorzystano metodę badawczą opartą na obliczeniu syntetycz- nego wskaźnika poziomu rozwoju gmin, oznaczonego jako Ws.

Źródło danych statystycznych stanowił Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Sta- tystycznego (h p://www.stat.gov.pl/bdr_n/app/strona.indeks, stan na dzień 20 października 2009r.). Dla niektórych cech diagnostycznych najnowsze dane w dniu pobrania (20.10.2009r.) były dostępne tylko dla 2007r., stąd przedział czasowy badania uściślono jako 2004r. i 2007/2008r.

W pierwszym etapie badań do próby badawczej włączono wszystkie gminy miejskie, wiej- skie i miejsko-wiejskie, tj. 2413 jednostek . Jednak pomiędzy 2004 a 2008r. zachodziły zmiany administracyjnej prowadzące albo do powstania czy łączenia, albo do zmiany rodzaju niektórych gmin, co spowodowało konieczność wyłączenia 22 jednostek z badania i zmniejszenie próby badawczej o 0,9% do 2391 gmin. Badanie nie obejmuje miast na prawach powiatu.

Badanie oparto na realizacji kolejnych etapów:

Etap I.

Pierwotny dobór cech diagnostycznych, oparty na badaniach literatury przedmiotu oraz przyję- tych założeniach merytorycznych, uwzględnił szeroki zakres 20 zmiennych określających poziom rozwoju gmin w aspekcie gospodarczym i społecznym.

Etap II.

Weryﬁ kacja danych statystycznych dla wybranych cech diagnostycznych ujawniła, że w przypad- ku niektórych zmiennych dane są albo niepełne (np. tylko dla pewnej części badanych gmin), albo nastąpiły zmiany w metodologii zbierania danych lub brak jest danych dla któregoś bada- nego roku. Z tego powodu niektóre kategorie nie spełniły kryterium formalnego i nie mogły zostać wykorzystane do badania.

Etap III.

Wtórny dobór cech diagnostycznych, po weryﬁ kacji danych, oraz ich pogrupowanie pozwoliły na określenie:

A. poziomu rozwoju gmin pod względem infrastruktury technicznej i społecznej (zmienna syn-

tetyczna [ZsA] dla grupy zmiennych A) poprzez analizę:

(16)

– odsetka mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej (% ogółu ludności, dane za 2004 i 2007r.),

– odsetka mieszkańców korzystających z kanalizacji (% ogółu ludności, dane za 2004 i 2008r.),

– odsetka mieszkańców korzystających z sieci gazowej (% ogółu ludności, dane za 2004 i 2007r.),

– wydatków majątkowych inwestycyjnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca (w zł, dane za 2004 i 2008r.),

– wydatków na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na 1 mieszkańca (w zł, dane za 2004 i 2008r.),

– wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w przeliczeniu na 1 mieszkań- ca (w zł, dane za 2004 i 2008r.);

B. sytuacji ekonomiczno-społecznej badanych gmin (zmienna syntetyczna [ZsB] dla grupy zmiennych B) poprzez analizę:

– dochodów własnych budżetów gmin w przeliczeniu na 1 mieszkańca (w zł, dane za 2004 i 2008r.),

– liczby podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON, w prze- liczeniu na 1000 osób w wieku produkcyjnym (dane za 2004 i 2008r.),

– odsetka pracujących w głównym miejscu pracy (% ogółu ludności w wieku produkcyj- nym, dane za 2004 i 2008r.),

– wskaźnika obciążenia demograﬁ cznego, wyrażonego jako stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym (w %, dane za 2004 i 2008r.), – stopy bezrobocia (dane za 2004 i 2008r.);

C. kapitału społecznego (zmienna syntetyczna dla grupy zmiennych C [ZsC]) poprzez analizę:

– odsetka radnych z wykształceniem wyższym (% radnych ogółem, dane za 2004 i 2008r.),

– liczby czytelników bibliotek publicznych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (dane za 2004 i 2008r.),

– liczby stowarzyszeń i organizacji społecznych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, (dane za 2004 i 2008r).

Etap IV.

Obliczenie wartości zmiennych syntetycznych dla grupy zmiennych A [ZsA], B [ZsB] i C [ZsC].

Do obliczenia wartości poszczególnych zmiennych syntetycznych wykorzystana została metoda

podziału uzyskanych przedziałów wartości cech diagnostycznych na kwintyle, a następnie rango-

wanie uzyskanych kwintyli poprzez przyporządkowanie im wartości od 0 do 5. Ponieważ wśród

cech diagnostycznych wybranych do określenia poziomu rozwoju gmin wystąpiły zarówno cechy

o charakterze stymulant, jak i destymulant, w przypadku cech niepożądanych (destymulant),

jak np. wysoka stopa bezrobocia, zastosowano rangowanie odwrócone, tzn. najniższe wartości

badanej cechy, zawarte w kwintylu I, otrzymały rangę najwyższą 5, kolejne kwintyle otrzyma-

ły rangi w porządku malejącym, do 0 włącznie. W przypadku stymulant zastosowano rango-

wanie proporcjonalne, tzn. najniższe wartości badanej cechy zawarte w kwintylu I otrzymały

rangę najniższą 0, kolejne kwintyle otrzymały rangi o wartościach rosnących, do 5 włącznie.

(17)

Wyodrębniono także gminę Kleszczów, dla której wartości takich cech diagnostycznych jak poziom dochodów czy wydatków inwestycyjnych był wielokrotnie wyższy od najbliższej jej war- tościowo kolejnej w rankingu jednostki. Przypadek ten wykluczono z dalszego badania.

W celu uzyskania wartości zmiennych syntetycznych ZsA, ZsB i ZsC, zsumowano uzyskane rangi poszczególnych cech diagnostycznych w obrębie każdej grupy tematycznej.

Etap V.

Obliczenie wartości syntetycznego wskaźnika rozwoju gmin [Ws] poprzez zsumowanie wartości trzech zmiennych syntetycznych ZsA, ZsB i ZsC.

Etap VI.

Analiza zmian oraz zróżnicowania poziomu rozwoju gmin wg wartości wskaźnika Ws w uję- ciu czasowym (lata 2004 i 2007/2008), przestrzennym (Polska ogółem i województwa) oraz wg rodzajów gmin (miejskie, wiejskie, miejsko-wiejskie). Wyniki analizy zostały przedstawione w formie tabelarycznej oraz na wykresach.

Schemat procesu badawczego

Etap I Pierwotny dobór cech diagnostycznych

Etap II Weryﬁkacja danych wg kryterium formalnego

Etap III Wtórny dobór cech diagnostycznych i ich pogrupowanie [grupa A, B i C]

Etap IV Obliczenie zmiennych syntetycznych ZsA, ZsB i ZsC

Etap V Obliczenie wartości syntetycznego wskaźnika rozwoju [Ws]

Etap VI Analiza zmian i zróżnicowania Ws w 2004 2007/2008

Wyniki badania

Prezentowane badanie obejmuje określenie poziomu rozwoju gmin w Polsce w 2004r.

i 2007/2008r., analizę ich zmian i zróżnicowania w ujęciu ogólnokrajowym oraz w ujęciu regio-

nalnym (w poszczególnych województwach), a także przy uwzględnieniu podziału badanej zbio-

rowości gmin na gminy miejskie, wiejskie i miejsko-wiejskie.

(18)

Województwo dolnośląskie

W województwie dolnośląskim zmiany poziomu rozwoju gmin zamykały się w przedziale od –9 do 5 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju Ws: w 56 (34%) jednostkach poziom roz- woju spadł od 1 do 9 jednostek Ws, w 42 (25%) gminach nie odnotowano żadnych zmian, a w 67 (41%) gminach poziom rozwoju wzrósł od 1 do 5 jednostek Ws (przy 165=100%).

Spadek <–9; –1> oraz brak zmian <0> poziomu rozwoju gmin Typ

gmin

Liczba i struktura gmin wg natężenia zmian poziomu rozwoju w latach 2004–2008 (różnica Ws 2008/2007–Ws2004)

–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0

Ogółem 1 – – – – – 4 13 38 42

Miejskie – – – – – – 2 4 13 7

Wiejskie – – – – – – 1 6 12 20

Miej.-wiej. – – – – – – 1 3 13 15

–9: Osiecznica;

–3: Złotoryja, Głogów, Szczytna, Malczyce;

–2: Warta Bolesławiecka, Wądroże Wielkie, Kowary, Kamieniec Ząbkowicki, Stoszowice, Ząbko- wice Śląskie, Ziębice, Złoty Stok, Cieszków, Krośnice, Milicz, Oleśnica, Bierutów, Dobroszyce, Dziadowa Kłoda, Międzybórz, Oleśnica, Syców, Twardogóra, Oława, Domaniów, Jelcz-Lasko- wice, Oława, Borów, Kondratowice, Przeworno, Strzelin, Wiązów, Kostomłoty, Malczyce, Miękinia, Środa Śląska, Udanin, Oborniki Śląskie, Prusice, Trzebnica, Wisznia Mała, Zawo- nia, Żmigród, Brzeg Dolny, Wińsko, Wołów;

–1: Bolesławiec, Bolków, Mściwojów, Wądroże Wielkie, Piechowice, Mysłakowice, Kamienna Góra, Kamienna Góra, Marciszów, Lubań, Świeradów-Zdrój, Platerówka, Wleń , Pieńsk, Woj- cieszów, Świerzawa, Żukowice, Niechlów, Chojnów, Kunice, Grębocice, Polkowice, Piława Górna, Niemcza, Duszniki-Zdrój, Kłodzko, Polanica-Zdrój, Bystrzyca Kłodzka, Stronie Śląskie, Dobromierz, Strzegom, Jedlina-Zdrój, Kamieniec Ząbkowicki, Ząbkowice Śląskie, Oleśnica, Syców, Środa Śląska, Brzeg Dolny;

0: Karpacz, Stara Kamienica, Lubawka, Lubań, Lwówek Śląski, Mirsk, Zgorzelec, Pielgrzymka, Zagrodno, Złotoryja, Góra, Krotoszyce, Legnickie Pole, Prochowice, Przemków, Bielawa, Dzierżoniów, Kudowa-Zdrój, Lewin Kłodzki, Międzylesie, Nowa Ruda, Świdnica, Jaworzyna Śląska, Marcinowice, Świdnica, Żarów, Czarny Bór, Stare Bogaczowice, Wałbrzych, Bardo, Stoszowice, Złoty Stok, Cieszków, Bierutów, Dobroszyce, Międzybórz, Oława, Kostomłoty, Oborniki Śląskie, Żmigród, Wińsko, Jordanów Śląski.

Wzrost poziomu rozwoju gmin <1; 5>

Typ gmin

Liczba i struktura gmin wg natężenia zmian poziomu rozwoju w latach 2004–2008 (różnica Ws 2008/2007-Ws2004)

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ogółem 37 18 10 – 2 – – – –

Miejskie 6 1 – – – – – – –

Wiejskie 21 10 5 – 2 – – – –

Miej.-wiej. 10 7 5 – – – – – –

(19)

1: Bolesławiec, Gromadka, Nowogrodziec, Jawor, Męcinka, Jeżów Sudecki, Podgórzyn, Gryfów Śląski, Zawidów, Jerzmanowa, Pęcław, Jemielno, Miłkowice, Ruja, Lubin, Ścinawa, Chocia- nów, Dzierżoniów, Łagiewniki, Kłodzko, Radków, Świebodzice, Szczawno-Zdrój, Głuszyca, Walim, Ciepłowody, Ziębice, Milicz, Dziadowa Kłoda, Oleśnica, Oława, Borów, Kondratowi- ce, Strzelin, Prusice, Mietków, Żórawina;

2: Paszowice, Węgliniec, Zgorzelec, Głogów, Wąsosz, Chojnów, Gaworzyce, Boguszów-Gorce, Mieroszów, Domaniów, Wiązów, Miękinia, Udanin, Trzebnica, Zawonia, Czernica, Sobótka, Święta Katarzyna;

3: Lubomierz, Radwanice, Lądek-Zdrój, Krośnice, Twardogóra, Jelcz-Laskowice, Przeworno, Długołęka, Kąty Wrocławskie, Kobierzyce;

5: Lubin, Wisznia Mała.

Zróżnicowanie poziomu rozwoju gmin w województwie dolnośląskim

Najniższa [min Ws], średnia i najwyższa [max Ws] wartość syntetycznego wskaźnika poziomu rozwoju gmin w województwie dolnośląskim w latach 2004 i 2007/2008 wg rodzajów gmin

Gminy miejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejskich województwa dolnoślą- skiego to Ws=29 w 2004r. i niewielki spadek do Ws=28 w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju cechował gminę Wojcieszów Ws=18 w 2004r. oraz Ws=17 w 2008r.

Najwyższy poziom rozwoju w 2004r. osiągnęła gmina Głogów Ws=36, a w 2008r. Lubin Ws=35.

Gminy wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin wiejskich województwa dolnoślą- skiego to Ws=20 w 2004r. iWs=21w 2008r., świadczące o niewielkiej poprawie.

Najniższy poziom rozwoju cechował gminę Stara Kamienica Ws=13 w 2004r. i Ws=14 w 2008r.

(20)

Najwyższy poziom rozwoju w 2004r. osiągnęła Rudna Ws=37, a w 2008r. Kobierzyce Ws=36.

Gminy miejsko-wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego to Ws=23 zarówno w 2004r., jak i w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował gminę Lubomierz Ws=15, a w 2008r. aż trzy gminy:

Leśna, Wleń i Świerzawa Ws=16.

Najwyższy poziom rozwoju osiągnęła gmina Polkowice Ws=42 w 2004r. oraz Ws=41w 2008r.

Województwo kujawsko-pomorskie

W województwie kujawsko-pomorskim zmiany poziomu rozwoju gmin zamykały się w przedzia- le od –3 do 6 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju Ws: w 36 (26%) jednostkach poziom rozwoju spadł od 1 do 3 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju, w 35 (25%) gminach nie odnotowano żadnych zmian, a w 66 (49%) gminach poziom rozwoju wzrósł od 1 do 6 jedno- stek Ws (przy 140=100%).

gmin

–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0

Ogółem – – – – – – 3 7 26 35

Miejskie – – – – – – – 2 1 5

Wiejskie – – – – – – 2 4 16 24

Miej.-wiej. – – – – – – 1 1 9 6

–3: Nowa Wieś Wielka, Czernikowo, Lubraniec;

–2: Chełmno, Radomin, Bukowiec, Koneck, Radziejów, Osięciny, Piotrków Kujawski;

–1: Chełmża, Lubicz, Kijewo Królewskie, Lisewo, Kowalewo Pomorskie, Łasin, Świecie nad Osą, Osie, Inowrocław, Janikowo, Złotniki Kujawskie, Dobrzyń nad Wisłą, Kikół, Wielgie, Mogil- no, Nakło nad Notecią, Sadki, Szubin, Dobre, Radziejów, Lubanie, Topólka, Brzuze, Chodecz, Lubanie, Lubień Kujawski;

0: Dobrcz, Koronowo, Łubianka, Brodnica, Bobrowo, Stolno, Unisław, Golub-Dobrzyń, Radzyń Chełmiński, Rogóźno, Sośno, Jeżewo, Lniano, Nowe, Świekatowo, Gostycyn, Lubiewo, Książ- ki, Ciechocinek, Raciążek, Waganiec, Zakrzewo, Inowrocław, Dąbrowa Biskupia, Lipno, Skępe, Tłuchowo, Jeziora Wielkie, Rypin, Baruchowo, Boniewo, Brześć Kujawski, Fabianki, Izbica Kujawska, Gąsawa.

Typ gmin

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ogółem 42 22 3 – 1 1 – – –

Miejskie 4 1 – – – – – – –

Wiejskie 22 20 2 – 1 1 – – –

Miej.-wiej. 16 1 1 – – – – – –

(21)

1: Dąbrowa Chełmińska, Solec Kujawski, Brzozie, Jabłonowo Pomorskie, Osiek, Świedziebnia, Chełmno, Papowo Biskupie, Gruta, Kamień Krajeński, Sępólno Krajeńskie, Więcbork, Dra- gacz, Drzycim, Pruszcz, Świecie, Warlubie, Cekcyn, Śliwice, Tuchola, Wąbrzeźno, Dębowa Łąka, Aleksandrów Kuj., Nieszawa, Wąbrzeźno, Bądkowo, Gniewkowo, Kruszwica, Pakość, Rojewo, Bobrowniki, Strzelno, Kcynia, Mrocza, Rypin, Rogowo, Kowal, Włocławek, Barcin, Janowiec Wielkopolski, Rogowo, Żnin;

2: Białe Błota, Sicienko, Chełmża, Obrowo, Wielka Nieszawka, Zławieś Wielka, Brodnica, Górz- no, Bartniczka, Zbiczno, Ciechocin, Zbójno, Grudziądz, Kęsowo, Aleksandrów Kujawski, Chrostkowo, Dąbrowa, Bytoń, Skrwilno, Wąpielsk, Kowal, Choceń;

3: Golub-Dobrzyń, Płużnica, Łabiszyn;

5: Osielsko;

6: Łysomice.

Zróżnicowanie poziomu rozwoju gmin w województwie kujawsko-pomorskim

Najniższa [min Ws], średnia i najwyższa [max Ws] wartość syntetycznego wskaźnika poziomu rozwoju gmin w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2004 i 2007/2008 wg rodzajów gmin

Gminy miejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejskich województwa kujawsko- pomorskiego to Ws=25 w 2004r. i w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w tej grupie cechował gminę Nieszawa Ws=19 w 2004r. oraz Ws=20 w 2008r.

Najwyższy poziom rozwoju w tej grupie w 2004r. osiągnęła gmina Chełmno Ws=30, a w 2008r.

Inowrocław Ws=29.

(22)

Gminy wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin wiejskich województwa kujawsko- pomorskiego to Ws=18 zarówno w 2004r., jak i w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował gminę Grudziądz Ws=13 , a w 2008r. Topólka Ws=14.

Najwyższy poziom rozwoju w 2004r. osiągnęła gmina Nowa Wieś Wielka Ws=24 (niski poziom rozwoju), a w 2008r. Sielsko Ws=26.

Gminy miejsko-wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejsko-wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego to Ws=21 zarówno w 2004r., jak i w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju cechował Izbicę Kujawską Ws=16 w 2004r. oraz Ws=15 w 2008r.

Najwyższy poziom rozwoju w tej grupie osiągnęły gminy Solec Kujawski i Świecie Ws=28 w 2004r. oraz Ws=29 w 2008r.

Województwo lubelskie

W województwie lubelskim zmiany poziomu rozwoju gmin zamykały się w przedziale od –3 do 3 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju Ws: w 65 (31%) jednostkach poziom rozwoju spadł od 1 do 3 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju, w 58 (28%) gminach nie odno- towano żadnych zmian, a w 84 (41%) gminach poziom rozwoju wzrósł od 1 do 3 jednostek Ws (przy 207=100%).

gmin

–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0

Ogółem – – – – – – 3 21 41 58

Miejskie – – – – – – – 3 4 7

Wiejskie – – – – – – 3 18 31 43

Miej.-wiej. – – – – – – – – 6 8

–3: Janów Podlaski, Wojsławice, Dzierzkowice;

–2: Terespol, Konstantynów, Leśna Podlaska, Piszczac, Zalesie, Podedwórze, Radzyń Podlaski, Hanna, Hańsk, Uchanie, Krasnystaw, Łopiennik Górny, Grabowiec, Komarów-Osada, Traw- niki, Potok Wielki, Zakrzówek, Chodel, Józefów nad Wisłą, Puławy, Dęblin;

–1: Międzyrzec Podlaski, Biała Podlaska, Kodeń, Rokitno, Parczew, Siemień, Wohyń, Włodawa, Włodawa, Wola Uhruska, Goraj, Tarnogród, Rejowiec Fabryczny, Dubienka, Sawin, Wierz- bica, Żmudź, Horodło, Mircze, Werbkowice, Izbica, Susiec, Nielisz, Sitno, Michów, Sułów, Niedźwiada, Serniki, Bełżyce, Krzczonów, Łęczna, Batorz, Dzwola, Kraśnik, Szastarka, Opole Lubelskie, Poniatowa, Baranów, Żyrzyn, Nowodwór;

0: Międzyrzec Podlaski, Rossosz, Sławatycze, Dębowa Kłoda, Milanów, Sosnowica, Radzyń Pod-

laski, Kąkolewnica Wschodnia, Komarówka Podlaska, Biłgoraj, Ulan-Majorat, Aleksandrów,

Księżpol, Tereszpol, Białopole, Chełm, Dołhobyczów, Hrubieszów, Trzeszczany, Krasnystaw,

Tomaszów Lubelski, Żółkiewka, Jarczów, Rachanie, Telatyn, Ulhówek, Łabunie, Radeczni-

ca, Stary Zamość, Szczebrzeszyn, Zamość, Zwierzyniec, Lubartów, Kock, Ostrów Lubelski,

(23)

Ostrówek, Bychawa, Wysokie, Zakrzew, Milejów, Spiczyn, Piaski, Rybczewice, Godziszów, Modliborzyce, Urzędów, Stoczek Łukowski, Krzywda, Serokomla, Wola Mysłowska, Karcz- miska, Łaziska, Janowiec, Kazimierz Dolny, Końskowola, Kurów, Ryki.

Typ gmin

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ogółem 55 24 5 – – – – – –

Miejskie 1 1 – – – – – – –

Wiejskie 49 21 5 – – – – – –

Miej.-wiej. 5 2 – – – – – – –

1: Drelów, Łomazy, Terespol, Jabłoń, Borki, Czemierniki, Stary Brus, Józefów, Łukowa, Obsza, Dorohusk, Kamień, Leśniowice, Ruda-Huta, Siedliszcze, Fajsławice, Kraśniczyn, Siennica Różana, Krynice, Lubycza Królewska, Tarnawatka, Tomaszów Lubelski, Krasnobród, Skier- bieszów, Firlej, Jeziorzany, Kamionka, Lubartów, Uścimów, Garbów, Jabłonna, Konopnica, Niedrzwica Duża, Niemce, Strzyżewice, Wojciechów, Wólka, Cyców, Ludwin, Puchaczów, Janów Lubelski, Annopol, Trzydnik Duży, Łuków, Adamów, Stanin, Wojcieszków, Wilków, Nałęczów, Wąwolnica, Stężyca, Ułęż;

2: Sosnówka, Tuczna, Wisznice, Biłgoraj, Biszcza, Frampol, Potok Górny, Turobin, Rejowiec Fabryczny, Gorzków, Rudnik, Bełżec, Tyszowce, Adamów, Miączyn, Abramów, Borzechów, Jastków, Świdnik, Mełgiew, Wilkołaz, Stoczek Łukowski, Trzebieszów, Markuszów;

3: Urszulin, Łaszczów, Głusk, Łuków, Puławy.

Zróżnicowanie poziomu rozwoju gmin w województwie lubelskim

Najniższa [min Ws], średnia i najwyższa [max Ws] wartość syntetycznego wskaźnika poziomu

rozwoju gmin w województwie lubelskim w latach 2004 i 2007/2008 wg rodzajów gmin

(24)

Gminy miejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejskich województwa lubelskie- go to Ws=28 w 2004r. i Ws=27 w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju cechował gminę Terespol Ws=22 w 2004r. i Ws=20 w 2008r.

Najwyższy poziom rozwoju w 2004r. osiągnęła gmina Puławy Ws=34, a w 2008r. Kraśnik i Łuków Ws=30.

Gminy wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin wiejskich województwa lubelskie- go to Ws=17 zarówno w 2004r., jak i w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował gminy Rudnik i Bełżec Ws=11, a w 2008r. gminę Dzwola Ws=11.

Najwyższy poziom rozwoju osiągnęła gmina Puchaczów Ws=30 w 2004r. i Ws=31 w 2008r.

Gminy miejsko-wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejsko-wiejskich województwa lubelskiego to Ws=21 w 2004r. i Ws=22 w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował Tyszowice Ws=15, a w 2008r. Tyszowice i Anno- pol Ws=17.

Najwyższy poziom rozwoju w tej grupie osiągnęła gmina Łęczna Ws=30 zarówno w 2004r.

i w 2008r.

Województwo lubuskie

W województwie lubuskim zmiany poziomu rozwoju gmin zamykały się w przedziale od –4 do 5 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju Ws: w 17 (21%) jednostkach poziom rozwoju spadł od 1 do 4 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju, w 22 (28%) gminach nie odno- towano żadnych zmian, a w 41 (51%) gminach poziom rozwoju wzrósł od 1 do 5 jednostek Ws (przy 80=100%).

gmin

–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0

Ogółem – – – – – 2 1 3 11 22

Miejskie – – – – – 1 – – 2 2

Wiejskie – – – – – 1 – 1 4 5

Miej.-wiej. – – – – – – 1 2 5 15

–4: Borowice, Żagań;

–3: Szprotawa;

–2: Przytoczna, Trzciel, Słubice;

–1: Witnica, Bledzew, Cybinka, Lubniewice, Słońsk, Torzym, Gubin, Gubin, Żagań, Łęknica,

Jasień;

(25)

0: Międzyrzecz, Skwierzyna, Strzelce Krajeńskie, Krzeszyce, Krosno Odrzańskie, Bytom Odrzań- ski, Kożuchów, Świebodzin, Babimost, Kargowa, Nowogród Bobrzański, Zabór, Gozdnica, Iłowa, Małomice, Wymiarki, Żary, Zwierzyn, Krzeszyce, Sława, Szlichtyngowa, Wschowa.

Typ gmin

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ogółem 20 12 7 1 1 – – – –

Miejskie 1 1 – – – – – – –

Wiejskie 14 9 4 1 1 – – – –

Miej.-wiej. 5 3 3 – – – – – –

1: Kostrzyn nad Odrą, Santok, Pszczew, Rzepin, Drezdenko, Stare Kurowo, Sulęcin, Bytnica, Kol- sko, Otyń, Łagów, Szczaniec, Sulechów, Trzebiechów, Zielona Góra, Brzeźnica, Niegosławice, Lipinki Łużyckie, Lubsko, Przewóz;

2: Bogdaniec, Kłodawa, Górzyca, Ośno Lubuskie, Dąbie, Nowa Sól, Nowa Sól, Nowe Miastecz- ko, Lubrza, Bojadła, Brody, Tuplice;

3: Lubiszyn, Dobiegniew, Maszewo, Siedlisko, Skąpe, Zbąszynek, Czerwieńsk;

4: Świdnica;

5: Deszczno.

Zróżnicowanie poziomu rozwoju gmin w województwie lubuskim

Najniższa [min Ws], średnia i najwyższa [max Ws] wartość syntetycznego wskaźnika poziomu rozwoju gmin w województwie lubuskim w latach 2004 i 2007/2008 wg rodzajów gmin

Gminy miejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejskich województwa lubuskie-

go to Ws=28 w 2004r. i w 2008r.

(26)

Najniższy poziom rozwoju w tej grupie cechował gminę Gozdnica Ws=20 w 2004r. i w 2008r.

Najwyższy poziom rozwoju osiągnęła gmina Kostrzyń nad Odrą Ws=32 w 2004r. oraz Ws=33 w 2008r.

Gminy wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin wiejskich województwa lubuskie- go to Ws=18 w 2004r. i Ws=19 w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował Maszewo Ws=13, a w 2008r. Gubin Ws=14.

Najwyższy poziom rozwoju w tej grupie w 2004r. osiągnęła gmina Przytoczna i Bobrowice Ws=24, a w 2008r. Kłodawa Ws=24.

Gminy miejsko-wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejsko-wiejskich województwa lubuskiego to Ws=23 zarówno w 2004r., jak i w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował Nowe Miasteczko i Dobiegniew Ws=18, a w 2008r.

Cybinka i Jasień Ws=19.

Najwyższy poziom rozwoju w tej grupie w 2004r. osiągnęła gmina Słubice Ws=31, a w 2008r.

Słubice i Sulechów Ws=29.

Województwo łódzkie

W województwie łódzkim zmiany poziomu rozwoju gmin zamykały się w przedziale od –4 do 6 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju Ws: w 23 (13%) jednostkach poziom rozwoju spadł od 1 do 4 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju, w 57 (33%) gminach nie odno- towano żadnych zmian, a w 91 (53%) gminach poziom rozwoju wzrósł od 1 do 6 jednostek Ws (przy 171=100%).

gmin

–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0

Ogółem – – – – – 1 – 3 19 57

Miejskie – – – – – – – – – 8

Wiejskie – – – – – – – 2 18 40

Miej.-wiej. – – – – – 1 – 1 1 9

–4: Złoczew;

–2: Kiełczygłów, Wróblew, Wieluń;

–1: Dobroń, Parzęczew, Łęki Szlacheckie, Budziszewice, Rokiciny, Siemkowice, Strzelce Wielkie, Brąszewice, Goszczanów, Biała, Mokrsko, Ostrówek, Bolesławiec, Krzyżanów, Nowe Ostro- wy, Góra Świętej Małgorzaty, Żychlin, Domaniewice, Bolimów;

0: Andrespol, Konstantynów Łódzki, Lutomiersk, Głowno, Ozorków (miasto), Ozorków, Rogów,

Bełchatów, Kluki, Zelów, Poświętne, Aleksandrów, Moszczenica, Ręczno, Rozprza, Sulejów,

Radomsko, Kamieńsk, Kobiele Wielkie, Lgota Wielka, Masłowice, Żytno, Będków, Tomaszów

Mazowiecki, Łask, Widawa, Działoszyn, Pęczniew, Poddębice, Zadzim, Błaszki, Brzeźno, Burze-

nin, Klonowa, Sieradz, Pątnów, Czastary, Lututów, Łubnice, Szadek, Kutno, Dąbrowice, Witonia,

(27)

Łowicz, Bielawy, Łyszkowice, Nieborów, Rawa Mazowiecka, Biała Rawska, Cielądz, Rawa Mazo- wiecka, Sadkowice, Głuchów, Godzianów, Lipce Reymontowskie, Nowy Kawęczyn.

Typ gmin

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ogółem 36 40 11 3 – 1 – – –

Miejskie 6 1 – – – – – – –

Wiejskie 23 35 11 1 – 1 – – –

Miej.-wiej. 6 4 – 2 – – – – –

1: Brójce, Tuszyn, Pabianice (miasto), Pabianice, Zgierz, Brzeziny, Bełchatów, Drużbice, Drzewi- ca, Opoczno, Sławno, Czarnocin, Gorzkowice, Gidle, Ładzice, Tomaszów Mazowiecki, Czer- niewice, Inowłódz, Sędziejowice, Sieradz, Warta, Konopnica, Skomlin, Wierzchlas, Galewice, Sokolniki, Wieruszów, Krośniewice, Łanięta, Strzelce, Łęczyca, Kocierzew Południowy, Zduny, Maków, Słupia;

2: Koluszki, Nowosolna, Dłutów, Aleksandrów Łódzki, Zgierz, Brzeziny, Dmosin, Jeżów, Rusiec, Żarnów, Wola Krzysztoporska, Wolbórz, Dobryszyce, Gomunice, Kodrąb, Przedbórz, Wiel- gomłyny, Lubochnia, Rzeczyca, Ujazd, Żelechlinek, Buczek, Wodzierady, Nowa Brzeźnica, Pajęczno, Sulmierzyce, Dalików, Osjaków, Zduńska Wola, Zapolice, Zduńska Wola, Kutno, Oporów, Grabów, Łęczyca, Świnice Warckie, Chąśno, Kiernozia, Łowicz, Skierniewice;

3: Ksawerów, Głowno, Szczerców, Białaczów, Grabica, Radomsko, Wartkowice, Czarnożyły, Pią- tek, Regnów, Kowiesy;

4: Stryków, Mniszków, Uniejów;

6: Rząśnia.

Zróżnicowanie poziomu rozwoju gmin w województwie łódzkim

Najniższa [min Ws], średnia i najwyższa [max Ws] wartość syntetycznego wskaźnika poziomu

rozwoju gmin w województwie łódzkim w latach 2004 i 2007/2008 wg rodzajów gmin

(28)

Gminy miejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejskich województwa łódzkiego to Ws=27 w 2004r. i w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w tej grupie cechował gminę Głowno Ws=22 w 2004r. i w 2008r.

Najwyższy poziom rozwoju osiągnęła gmina Bełchatów Ws=33 w 2004r. i w 2008r.

Gminy wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin wiejskich województwa łódzkiego to Ws=17 w 2004r. i Ws=18 w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował gminy: Głowno, Żelechlinek i Kowiesy Ws=13, a w 2008 Sadkowice, Siemkowice, Żelechlinek i Łąki Szlacheckie Ws=14.

Najwyższy poziom rozwoju w 2004r. osiągnęły Sokolniki Ws=23, a w 2008r. Rząśnia Ws=27.

Gminy miejsko-wiejskie

Średnia wartość syntetycznego wskaźnika rozwoju dla gmin miejsko-wiejskich województwa łódzkiego to Ws=21w 2004r. i Ws=22 w 2008r.

Najniższy poziom rozwoju w 2004r. cechował gminy Zelów, Przedbórz i Biała Rawska Ws=17, a w 2008r. Zelów i Biała Rawska Ws=17.

Najwyższy poziom rozwoju w tej grupie w 2004r. osiągnęła gmina Wieluń Ws=27, a w 2008r.

Aleksandrów Łódzki Ws=27.

Województwo małopolskie

W województwie małopolskim zmiany poziomu rozwoju gmin zamykały się w przedziale od –3 do 5 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju Ws: w 52 (30%) jednostkach poziom rozwoju spadł od 1 do 3 jednostek syntetycznego wskaźnika rozwoju, w 42 (24%) gminach nie odno- towano żadnych zmian, a w 82 (47%) gminach poziom rozwoju wzrósł od 1 do 5 jednostek Ws (przy 176=100%).

gmin

–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0

Ogółem – – – – – – 1 12 39 42

Miejskie – – – – – – – 1 2 6

Wiejskie – – – – – – 1 4 29 26

Miej.-wiej. – – – – – – – 7 8 10

–3: Lubień;

–2: Bukowno, Słomniki, Kozłów, Szaﬂ ary, Chrzanów, Libiąż, Bolesław, Chełmek, Bystra-Sidzina, Maków Podhalański, Andrychów, Czchów;

–1: Lipnica Murowana, Rzezawa, Czernichów, Kocmyrzów-Luborzyca, Mogilany, Sułoszowa,

Świątniki Górne, Miechów, Pcim, Raciechowice, Tokarnia, Pałecznica, Proszowice, Biecz,

Łużna, Limanowa, Łukowica, Grybów, Lipnica Wielka, Łapsze Niżne, Bukowina Tatrzańska,

Trzebinia, Klucze, Oświęcim (miasto), Oświęcim, Polanka Wielka, Przeciszów, Stryszawa,

(29)

Brzeźnica, Kalwaria Zebrzydowska, Spytkowice, Wadowice, Radgoszcz, Szczucin, Ciężkowi- ce, Pleśna, Radłów, Rzepiennik Strzyżewski, Skrzyszów;

0: Bochnia, Łapanów, Trzciana, Iwanowice, Jerzmanowice-Przeginia, Zielonki, Sułkowice, Wiśniowa, Koniusza, Wieliczka, Gorlice (miasto), Gorlice, Moszczenica, Mszana Dolna, Jodłownik, Limanowa, Mszana Dolna, Niedźwiedź, Korzenna, Nawojowa, Nowy Targ, Rab- ka-Zdrój, Spytkowice, Alwernia, Wolbrom, Kęty, Zator, Jordanów, Sucha Beskidzka, Budzów, Wieprz, Brzesko, Dębno, Gnojnik, Szczurowa, Olesno, Lisia Góra, Tarnów, Żabno, Szerzyny.

Typ gmin

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ogółem 52 20 6 3 1 – – – –

Miejskie 2 – – – – – – – –

Wiejskie 40 16 6 2 1 – – – –

Miej.-wiej. 10 4 – 1 – – – – –

1: Drwinia, Nowy Wiśnicz, Igołomia-Wawrzeńczyce, Krzeszowice, Liszki, Michałowice, Skawina, Charsznica, Książ Wielki, Racławice, Słaboszów, Myślenice, Koszyce, Nowe Brzesko, Radzie- mice, Kłaj, Bobowa, Lipinki, Ropa, Dobra, Laskowa, Tymbark, Grybów, Chełmiec, Kamionka Wielka, Krynica-Zdrój, Łącko, Łososina Dolna, Muszyna, Rytro, Stary Sącz, Czorsztyn, Jabłon- ka, Ochotnica Dolna, Zakopane, Biały Dunajec, Poronin, Olkusz, Trzyciąż, Osiek, Zawoja, Lanckorona, Tomice, Borzęcin, Iwkowa, Gręboszów, Gromnik, Ryglice, Tuchów, Wierzcho- sławice, Wietrzychowice;

2: Bochnia, Skała, Zabierzów, Gołcza, Dobczyce, Biskupice, Gdów, Kamienica, Słopnice, Gródek nad Dunajcem, Łabowa, Piwniczna-Zdrój, Krościenko nad Dunajcem, Nowy Targ, Kościeli- sko, Babice, Jordanów, Bolesław, Dąbrowa Tarnowska, Mędrzechów;