■Tom ( V o lu m e ) X X X IX — 1969 Z e s z y t ( F a s c ic u le ) 4 K r a k ó w 1969
S T E F A N W ITOLD A L E X A N D R O W IC Z
UTWORY PALEOGENU W POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI WYŻYNY KRAKOWSKIEJ
(5 fig.)
Couches du Paleogene de la partie meridionale du Plateau de Cracovie
(5 Figs.)
T r e ś ć : W pracy op isano ila sto -p ia sz c z y ste osad y m ło d sze od k red y , a sta rsze od tortonu. W ystęp u ją one w p ro filu w ie r tn ic zy m w P isa ra ch koło R u d a w y , a ta k ż e w szcz e lin a c h i form ach k ra so w y ch , ro z w in ię ty ch w w a p ie n ia c h górnej jury. O sad y te p o w sta ły g łó w n ie w w y n ik u ro zm y w a n ia i d ep o zycji m a te r ia łó w r ezy d u a ln y ch , p och od zących z o d w a p n io n y ch sk a ł k red ow ych . Ila sto -p ia sz c z y ste p o k r y w y r e z y d u a ln e tw o r z y ły się p rzy p u szcza ln ie w eocen ie, a okres ich r e se d y m e n ta c ji m ó g ł
przyp ad ać na oligocen.
W ST Ę P
Na obszarze rozciągającym się m iędzy Krakowem a Chrzanowem, w w ielu miejscach notowano obecność iłów i piasków w ypełniających szczeliny i form y krasowe, rozw inięte w obrębie skalistych w apieni gór
nej jury. Osady te b yły opisyw ane m. in. przez iW. K u ź n i a r a i W. Ż e l e c h o w s k i e g o (1927), S. B u k o w e g o (1956) i S. A l e x a n d r o - w i c z a (1956, 1960), a bardziej szczegółową ich charakterystykę podał R. G r a d z i ń s k i (1962). Są to białe i zielonawoszare piaski drobnoziar
niste, piaski ilaste oraz zielone iły plastyczne, m iejscam i nieco piaszczyste lub m argliste. iW iłach w ystępuje dość liczna mikrofauna, złożona głów nie z elem entów szkieletow ych gąbek oraz z otw ornic jurajskich lub kredo
w ych (S. A l e x a n d r o w i c z , 1956; R. G r a d z i ń s k i , 1962). Oma
wiane osady są młodsze od kredy, bowiem w skład ich wchodzi m ateriał p ow stały z rozm ytych skał santonu i kampanu. Górna granica w ieku piasków i iłów znajdowanych w szczelinach i formach krasow ych jest trudna do ustalenia; zdaniem R. G r a d z i ń s k i e g o (1962) wyznacza ją transgresja dolnego tortonu.
U tw ory ilaste, stanowiące w ypełnienia jam krasowych, a starsze od m orskich osadów miocenu, opisała z kam ieniołom u w Kurdwanowie M.
T y c z y ń s k a (1958). Paleogeński wiek przypisał J. P o k o r n y (1963) iłom rezydualnym , w ystępującym na skrasowiałyćh powierzchniach w a pieni jurajskich w okolicach Ojcowa.
W profilu w iercenia usytuowanego w Pisarach koło R udawy (około 20 km na zachód od Krakowa) w yróżnione zostały piaski i iły analo-
.9 R o c z n i k G e o lo g i c z n y , t o m X X X I X
— 682 —
giczne do osadów w ypełniających szczeliny i form y krasowe, opisyw a
nych przez S. A l e x a n d r o w i c z a (1956) i R. G r a d z i ń s k i e g o (1962). W ystępują one w normalnym następstw ie stratygraficznym ponad m arglami kredow ym i, a pod iłow eam i dolnego tortonu, dzięki czemu wspom niany profil jest szczególnie w ażny dla określenia charakteru lito logicznego utw orów zaliczonych do paleogenu i ustalenia ich stosunku do niżej i w yżej leżących warstw.
P R O F IL W P ISA R A C H KOŁO R U D A W Y
Interesujący nas w ycinek profilu wiertniczego obejm uje w kolejności od dołu do góry następujące w arstw y (fig. 1):
8
7 6
::
3
2
. V:-
— - c - _
5=2=
RYBNA o______
K R A K O W
TORTÓN ( TORTONI EN )
P A L E p G E N ( P A L E O G E N E )
S A N T O N ( 5 A N T 0 N I E N )
T D R O N ( T U R O N I E N ) J U R A
( J U R A S S i a U E )
- 3 0
- 2 0
-10
L 5
- o
F ig. 1. P ro fil w P isara ch koło R u d a w y: 1— 9 — w a r s tw y o p isa n e w tek ście;
P — lo k a liz a cja p rofilu
Fig. 1. P r o file a PisaTy ipres de R u daw a: 1— 9 — co u ch es d ecrites dans le tex te ; P — lo ca lisa tio n du p rofile
1. (ponad 40 m miąższości) — W apienie białe i białawoszare, pelityczne lu;b drobnodetrytyczne z nielicznym i bułami krzem ionkowym i i ze szczątkam i fauny (Lacunosella cracoviensis Q u e n s t . ) wskazującej na raurak.
2. (2,30 m) — W apienie 'białe i żółtawoszare, pelityczne, nieco piaszczy
ste, z otoczakami kwarcu o średnicy do 1 cm i m ałym i konkrecjami fosforytow ym i oraz z nielicznym i ułamkami grubych skorup inocera- m ów (turon).
3. (9,50 m) — Margle zielone i szarozielone, glaukonitow e, przechodzące ku górze w m argle szare z liczną mikrofauną (Stensioina exculpta R e u s s, Pseudovalvulineria stelligera M a r i e , Pseudovalvulineria thalmanni B r o t z.) wskazującą na santon.
4. (0,50 m) — Iły m argliste żółte i żółtawoszare, nie w arstwowane, za
wierające liczne otw ornice o aglutynujących skorupkach i elem enty szkieletow e gąbek.
5. (10,50 m) — Iły zielone, plastyczne, z bardzo nielicznym i wkładkami i smugami białych, drobnoziarnistych piasków, a w części stropowej z bułami lekkich i porowatych, 'białych skał krzem ionkowych. W iłach w ystępują spikule gąbek i otw ornice kredowe o skrzem ionkowanych skorupkach.
6. (2,50 m) — Białe piaski drobnoziarniste z nielicznym i otoczakami kwarcu i z wkładkam i zielonych iłów.
7. (7,50 m) — Piaski drobno- i średnioziarniste, białe i białawoszare, 0 dobrze przesortowanym ziarnie, zawierające nieliczne igły gąbek 1 otw ornice kredowe.
8. (1,40 m) — Iłowce piaszczyste szare, nieco m argliste, przechodzące w piaskowce nie warstw owane, zawierające dość liczną faunę ślim a
ków z rodzaju Cepaea (torton — dolny opol).
9. (32,00 m) — Iły margliste szare z bogatą i charakterystyczną mikro
fauną, wskazującą na dolny poziom stratygraficzny górnego opolu (w arstw y skawińskie) z Candorbulina universa J e d 1., Planulina w uellerstorfi S c h w a g. i Robulus div. sp. Ponad tym i iłam i leżą piaski, gliny i żw iry czwartorzędowe, o łącznej m iąższości 32 m.
W opisanym profilu wyróżniono paleontologicznie udokum entowane utw ory górnej jury, turonu i santonu (w arstw y 1, 2 i 3) oraz dolnego tort o nu (w arstw y 8 i 9). Pom iędzy nimi w ystępują osady zawierające jedynie mikrofaunę kredową nagromadzoną na w tórnym złożu, w skazu
jącą pośrednio źródło m ateriału ilastego i piaszczystego.
UTW O R Y IL A ST E
Bezpośrednio na szarych marglach santonu leżą w Pisarach żółte iły m argliste (warstwa 4) o nieznacznej zawartości węglanu wapnia (8— 13%).
W przeszlam owanych próbkach tych iłów stwierdzono obecność bardzo licznych otwornic o aglutynujących skorupkach reprezentujących rodza
je: Arenobulimina i Ataxophragm ium . Stan zachowania tych otw ornic jest charakterystyczny, bowiem w odróżnieniu od takich sam ych form, spotykanych pospolicie w marglach senońskich okolic Krakowa, skorup
ki ich są bardzo kruche i rozsypliw e, a na zewnętrznych ściankach bar
dzo wyraźnie zaznacza się ziarnista budowa. Można przypuszczać, że część spoiwa w apiennego, zlepiającego ziarna kwarcu aglutynującej skorupki, uległa rozpuszczeniu. Na szczególną uwagę zasługuje skład zespołu otw or
nic, w którym form y planktoniczne i wapienne bentoniczne są akceso- rycznym elem entem , a udział ich nie przekracza 2— 5%, podczas gdy w santońskich marglach stanowią one 75— 85% (S. A l e x a n d r o w i c z, 1968). W żółtych iłach m arglistych obok otw ornic w ystępują nieliczne igły gąbek. Zmiana charakteru zespołu m ikrofauny w stosunku do niżej leżących utworów oraz wydatne zm niejszenie zawartości w ęglanu wap
nia zdają się sugerować, że om awiane iły m argliste pow stały w wyniku częściowego odwapnienia utw orów senońskich, a w szczególności szarych margli santonu — dolnego kampanu (fig. 2).
9*
— 684 —
Wyższą pozycję zajmują w om awianym profilu iły zielone, plastyczne, o płytkowej, łuseczkowej lub kostkowej oddzielności, zw ykle niew yraź
nie warstw owane, nie reagujące z kw asem solnym (warstwa 5). A nalizy chemiczne wykazały, że iły te zawierają 3—6% C aC 03 (fig. 2). Termiczna
CaCO,
5
2
ZEZFig. 2. Z m iany zaw artości w ę g la n u w a p n ia w osadach k red y i p a leo g en u w P isarach : 2— 6 — w a r stw y o p isa n e w te k śc ie
Fig. 2. D iffe r e n c e s du co n ten u du C a C 0 3 dans les se d im e n ts de la C raie et du P a leo g en e a P isary : 2— 6 — co u ch es d ecrites dans le t e x t e
analiza różnicowa, wykonana przez doc. dra L. S t o c h a i mgra inż.
W. S i k o r ę z dwóch próbek (próbka A — z dolnej części w arstw y 5;
próbka B — z górnej części w arstw y 5) pozw oliły na określenie om aw ia
nych utw orów jako iły m ontm orylonitow o-illitow e (fig. 3). iW przeszla- m owanych próbkach iły wykazują obecność dość licznej mikrofauny, zło
żonej z elem entów szkieletow ych gąbek oraz z otwornic o skrzem ionko- w anych skorupkach lub opalowych ośrodkach. Otwornice są dobrze zachowane, a najczęściej spotkać można następujące gatunki: Lenticulina comptoni (S o w.), Valvulineria lenticula (R e u s s ) , Globorotalites m i- chelinianus (d’0 r b.), Gyroidinoides nitidus (R e u s s), Stensioina excul- pta (R e u s s), Stensioina gracilis B r o t z., Osangularia cordieriana (d’0 r b.), Gavelin/ella costulata (M a r i e), Pseudovalvulineria clementiana (d’0 r b.), Pseudovalvulineria stelligera (M a r i e), Globigerinella aspera (E h r e n b.), Globotruncana arca (C u s h.), Globotruncana fornicata P l u m m e r , Globotruncana ex gr. lapparenti B o 11 i i Giimbelina glo- bulosa ( E h r e n b . ) . Zespół ten wskazuje na dolny kampan, a w profilu osadów senonu krakowskiego charakteryzuje on białe margle z krzem ie
niami (częściowo także górną część margli szarych). Proces sylifikacji mikrofauny kredowej zaznacza się w yraźnie w utworach górnej części dolnego kampanu, w ykształconych jako m argle i opoki białe i biaław o- szare, lokalnie przepojone krzemionką i zawierające konkrecje krzem ion
kowe (czerty) o bulastych i nieregularnych kształtach. Konkrecje takie
są silnie w apniste (22— 36% C aC 03 — J. R u t k o w s k i , 1965), a mogą się one tw orzyć w m iejscach nagromadzenia gąbek. Jest prawdopodobne, że zielone iły z profilu w Pisarach (warstwa 5) pow stały w skutek od
w apnienia takich w łaśnie margli z czertami. 'W w yn ik u odprowadzenia
F ig. 3. K rzy w e a n a lizy term iczn ej ró żn icow ej iłów : A — próbka z dolnej części w ars'tw y 5; B — próbka z górnej części w a r s tw y 5
Fig. 3. C ourbes de l ’a n a ly s e th erm iq u e d iffe r e n tie lle des argiles: A — e c h a n tillo n de la p a rtie in fe r ie u r e de la co u ch e 5; B — e c h a n tillo n de la p a rtie su p erieu re de
la cou ch e 5
w ęglanu wapnia fauna w ystępująca w marglach została zniszczona, a jako rezyduum pozostały w iłach tylko ig ły gąbek i te otwornice, które uległy w cześniejszem u skrzem ionkowaniu. N ależy podkreślić, że przebieg dia- genezy i wtórnych przemian, zachodzących w utworach dolnego kam- panu, sprzyjał zachowaniu się znacznej liczby otwornic w procesie dekal- cyfikacji skały, bowiem jak wykazał J. R u t k o w s k i (1965, str. 38),
„...krzemionka najpierw zastępowała kalcytow e skorupki otw ornic czy szczątki inoceramów, a dopiero później wypierała spoiwo...”. Częściowo sylifikow ane margle, opoki oraz czerty w w yniku odwapnienia prze
kształciły się w białe, porowate skały zachowujące sw oje pierwotne, kcn- krecyjne kształty.
SK A Ł Y K RZEM IO NK O W E
Białe, lekkie i porowate skały krzem ionkowe w ystępują w pobliżu stropu zielonych iłów (warstwa 5) w formie buł o nieregularnych zary
sach, wielkości 5— 20 cm. Są one dookoła oblepione iłem i wyraźnie od
graniczają się od otaczającego utworu. Skały te są słabo zw ięzłe, roz- sypliw e i kruche; nie reagują z kwasem solnym . W niektórych bułach obserwowano małe krzem ienie (0,5—1,0 cm) barw y brunatnej lub szaro
brunatnej. W preparatach m ikroskopowych widać, że krzem ienie te są zbudowane głów nie z drobnoziarnistego chalcedonu, w którym można w yróżnić dość liczne szczątki fauny. Są to otwornice, zachowane jako
— 686 —
ośrodki w ypełnione opalem, oraz chalcedonowe elem enty szkieletow e gą
bek, w których jedynie sporadycznie zaznacza się kanał centralny. Na tle podstawow ej m asy skały bezładnie rozrzucone są małe, nieforem ne skupienia substancji opalowej.
Białe skały krzemionkowe w obrazie mikroskopowym przedstawiają się jako utwór zbudowany niem al w yłącznie z opalu. Przy rów noległych nikolach można obserwować szczątki fauny, a zwłaszcza elem enty szkie
letow e gąhek w ystępujące w formie splotów lub pojedynczych spikul, otw ornice oraz płytki jeżowców. Przy nikolach skrzyżowanych, na tle masy opalowej nie reagującej na św iatło spolaryzowane wyodrębniają się niezbyt liczne, chalcedonowe ig ły gąbek.
Analiza chemiczna w ykonana z próbki om awianej białej skały w y kazuje, że jej głów nym składnikiem jest krzemionka, z której znaczną część (ponad 63%) stanow i opal, oznaczony jako S i02 rozpuszczalny w łu
gu sodowym !. Zupełnie podobny skład chem iczny mają odwapnione opo
ki kredow e z Piotrow ic koło Zawichostu nad Wisłą (tab. 1) oraz z Le- chówki na W yżynie Lubelskiej (M. K a m i e ń s k i i Z. S o k a l s k i , 1950; W. P o ż a r y s k i , 1951; M. H a r a s i m i u k , 1963).
T a b e l a 1 — T a b l e 1 S kład ch em iczn y sk a ły k rzem ion k ow ej w p rofilu w P isa rach — I
oraz opoki o d w a p n io w ej z P io tro w ic — II
(analiza II w y k o n a n a przez M. K a m i e ń s k i e g o i Z. S o k a l s k i e g o , 1950) C om position ch im iq u e de la roche silice u se du p ro file a P isary — I,
(an alyse ch im iq u e fuit e x e c u te dans le L ab oratoire de la C om p agn e des T ra v a u x G eo lo g iq u es a C racovie) et de la craie s ilic e u s e d e c a lc ifie e de P io tr o w ic e — II,
(an alyse II fa ite par M. K a m i e ń s k i et Z. S o k a l s k i , 1950)
I P isary II P io tr o w ic e
S i 0 2 93,30 90,10
A120 3 3,48 4,02
F e 20 3 0,35 2,31
CaO 0,42 0,94
MgO 0,44 0,24
KoO 0,32 n.n
N a ,0 śla d y traces n.o
so., n.o śla d y traces
strata p rażen ia , perte de
. rillage 1,28 2,07
urna, so mim e 99,59 99,68
W łasności fizyczne opisyw anych skał określone dla dwóch próbek wskazują, że mamy tu do czynienia z utworam i o bardzo dużej poro
watości i nasiąkliwości i niskim ciężarze objętościow ym (tab. 2). Uzyskane
1 A n a liza ch em iczn a (I) w y k o n a n a została w lab o rato riu m P r z ed się b io rstw a G eologiczn ego w K ra k o w ie, a o zn a czen ia ilo ści k rzem ion k i rozp u szczaln ej w łu g a ch i w ła sn o ści fiz y c zn y ch sk a ł k rzem io n k o w y ch przep row ad ził dr .inż. J. R u t k o w s k i w K ated rze S u ro w có w S k a ln y c h A k a d e m ii G ó rn iczo -H u tn iczej.
wartości są zbliżone do cech fizycznych opok odwapnionych z Lechówki (M. H a r a s i m i u k , 1963).
Charakter litologiczny i chem iczny oraz cechy fizyczne białych skał krzem ionkowych w ystępujących w Pisarach w formie buł w zielonych iłach (warstwa 5), pozwala na określenie ich jako opoki lekkie lub opoki odwapnione. Odpowiadają one dobrze opokom lekkim, pow stałym w w y niku odwapnienia skał górnokredowych, a w ystępującym na północno- -wschodnim obrzeżeniu Gór Św iętokrzyskich i na W yżynie Lubelskiej (M. K a m i e ń s k i i Z. S o k a 1 s k i, 1950; W. P o ż a r y s k i , 1951;
M. H a r a s i m i u k , 1963).
T a b e l a 2 — T a b l e 2 W łasn ości fiz y c z n e s k a ły (krzem ionkow ej z p r o filu w P isa ra ch
P rop rietes p h y siq u es de la roche silice u se du p ro file a P isary
C iężar C iężar
P orow atość
<V/0 P orosite
°//o
N a sią k liw o ść A b so rp ti v ite Próbka
E ch an tillon
w ła ś c iw y g /c m 3 P o ids sp e c ifiq u e
o b jęto ścio w y g /c m 3 Po id s v o lu m in iq u e
% ob jętości
% du v o lu m e
% w agi
% du p o id s
1 2,34 1 08 53,8 53,7 49,7
2 2,38 0,96 59,7 58,6 62,1
O SA D Y PIA SZ C Z Y ST E
Na zielonych iłach leży w Pisarach seria piasków białych i biaław o- szarych, drobno- i średnioziarnistych, na ogół sypkich lub słabo spojo
nych (w arstw y 6 i 7). W części spągowej zawierają one wkładki zielonych iłów i drobne żwirki kwarcowe. Iły są zupełnie podobne do utw orów niżej leżących lub są piaszczyste i wykazują ślady równoległego w arst
wowania.
Piaski odznaczają się mało zróżnicowanym składem ziarnowym (fig. 4).
Przeważa w nich zdecydowanie frakcja zawarta w granicach 0,1— 0,5 mm, której udział w ynosi 80— 90%. W artości m odalne mieszczą się zw ykle w zakresach 0,1— 0,25 mm, a ziarna m niejsze od 0,1 mm i w iększe od 0,5 mm stanowią nieznaczne domieszki (fig. 4, próbki 1—8). M ediany, w spółczynniki w ysortowania (wg wzoru T r a s k a ) oraz w spółczynniki i procenty obtoczenia ziarn (wg C h a b a k o w a ) wskazują, że m am y tu do czynienia z piaskami drobnoziarnistym i i częściowo średnioziar- nistym i, dobrze przesortowanym i o słabo lub dość dobrze obtoczonych ziarnach (tab. 3). Cytowane próbki reprezentują w arstw ę 7, a zostały po
brane w proporcjonalnych odstępach (co około 1 m) w kolejności od dołu do góry.
W om awianych piaskach w ystępują bardzo nieliczne szczątki fauny.
Najczęściej spotkać można ig ły gąbek lub ich ułamki, znacznie rzadziej — otwornice górnokredowe z rodzajów: Gyroidinoides, Stensioina, G lobo
truncana i Giimbelina. Otwornice te są zw ykle zachowane w form ie krzem ionkow ych ośrodek, a niekiedy mają wapienne skorupki, w różnym
— 6*88 —
stopniu skorodowane. M ikrofauna jest nagromadzona na w tórnym złożu, a pochodzi ona niem al w yłącznie z utw orów kredowych. Nie jest w yk lu czone, że część elem entów szkieletow ych gąbek została wypreparowana z w apieni jurajskich. Iły zielone, tworzące wkładki wśród piasków w dol
nej części om awianej serii osadów (warstwa 6) zawierają liczne otw ornice senońskie, w znacznej części skrzem ionkowane lub o zniszczonych sko
rupkach, a także spikule gąbek.
Opisane piaski pochodzą przypuszczalnie z rozm ywania skał kredo
w ych, na co wskazują zarówno otw ornice, jak i spikule gąbek. Zgodnie z poglądami R. G r a d z i ń s k i e g o (1962) źródłem m ateriału piaszczy
stego m ogły być częściowo osady santonu, a głów nie w apienie piaszczyste, piaskowce i zlepieńce albu, cenomanu i turonu. Na szczególną uw agę zasługują piaski albu opisane przez S. B u k o w e g o (1960) z okolic
60 i 40 20
0 J
10 11 12
60 -1
w 13 1k 15 16
20
0 -I
iO I 025 I
0 5 04 mm
10■ mI 02 5 I 0 5 04 m m
4.0 I 025
0 5 04 mm
-H— +-
10 I 025 I
05 01 mm
F ig. 4. H isto g ra m y sk ła d u ziarn o w eg o p ia sk ó w : 1— 8 — p ia sk i z p rofilu w P isa r a c h r w a r stw a 7; 9— 10 — p ia sk i z R u d a w y i N a w o jo w e j G óry; 11— 16 — p ia sk i ze szczelin
i form k r a so w y c h
Fig. 4. H isto g ra m es de la co m p o sitio n g r a n u le u se des gres: 1— 8 — sa b les du p r o file
& P isa ry , cou ch e 7; 9— 10 — sa b les de R u d aw a e t de N a w o jo w a G óra; 11— 16 — sa b les des fissu r e s e t des fo rm es k a rstiq u es
T a b e l a 3 — T a b l e 3 C h a ra k tery sty k a 'litologiczn a p ia s k ó w
Chiariacteristiąue lith o lo g ią u e d e s sables.
P róbka E chanti-
llo n
M ediana m m M ediane
W sp ółczyn n ik w y so r to w an ia
Indie e du triage
O b toczen ie ziarn — A n ro n d issem en t de grain s W spółcz. obtocz.
In d ice d ’arrond.
0.30 m m 0.50 m m
P ro cen t ob tocz.
P ou r c e n t d’arrond.
0.30 m m 0.50 m m
1 0,24 1,37 0,67 1,49 17 37
2 0,22 1,37 0,98 1,74 25 43
3 0,26 1,45 0,58 1,42 15 35
4 0,24 1,39 0,84 1,89 21 47
5 0,29 1,47 0,71 1,85 18 46
6 0,34 1,51 0,97 2,02 24 51
7 0,13 1,47 1,01 2,20 25 55
8 0,16 1,35 0,55 1,74 14 44
K orzkw i oraz piaskowce albu-cenom anu, szeroko rozprzestrzenione na obszarze rozciągającym się na wschód od Krakowa, m iędzy Bochnią, Proszow icam i i Kazimierzą W ielką (E. J a w o r i J. K r u c z e k , 1965).
M A T E R IA Ł Y SZCZELIN O W E I K R A SO W E
Iły i piaski analogiczne do opisanych z profilu w Pisarach w ystępują pospolicie na W yżynie Krakowskiej, tworząc w ypełnienia różnorodnych form krasow ych oraz szczelin rozw iniętych w obrębie w apieni górnej jury. Zasięg tych utworów, w ażniejsze ich odsłonięcia oraz zespoły zna
lezionej m ikrofauny opisali: S. A l e x a n d r o w i c z (1956, 1960) i R.
G r a d z i ń s k i (1962). Do najpospoliciej spotykanych m ateriałów szcze
lin ow ych i krasow ych należą zielone, plastyczne iły, zw ykle nie reagujące z kw asem solnym , czasem jednak nieco m argliste lub piaszczyste. Iły te zawierają bogatą m ikrofaunę, złożoną głów nie z elem entów szkieletow ych gąbek oraz z otw ornic zachowanych głów nie w form ie krzem ionkowych ośrodek. Wśród igieł gąbek można w yróżnić następujące, w ażniejsze ty py: Rhizoclon, Rhabdoclon, Hexactin, Diaen, Dichocaltrop, Protriaen, Orthotriaen, Dichotriaen, Phyllotriaen, Didichotriaen, Plagiotrwaen, O x y- ca Itrop, Criccialtrop, O xyaster, T ylo styl, A oanthotylostyl, Tetradon, A m ph iox i Sterraster (wg H. R a u f f a, 1893). Takie sam e spikule w y
stępują w zielonych iłach i w białych piaskach profilu w Pisarach. Zespół gatunków otw ornic jest bogaty i obejm uje szereg charakterystycznych gatunków: Lenticulina com ptoni (S o w.), Robulus lepidus ( R e u s s ) , No- dosaria div. sp., Valvulineria lenticula (R e u s s), Globorotalites miche- linianus ( R e u s s ) , Stensioina exculpta ( R e u s s ) , Stensioina gracilis B r o t z., Osangularia cordieriana (d’0 r b.), Gavelinella costulata (M a- r i e), Gavelinella umbilicatula M j a 11., P seudovalvulineria clementiana (d’0 r b.), Pseudovulvulineria stelligera (M a r i e ) , Globigerinella aspera ( E h r e n b.), Globotruncana arca (C u s h.), Globotruncana fo m ic a ta P l u m . , Globotruncana e x gr. lapparenti B o i l i , Bolivinoides decorata
— 690 —
( J o n e s), G umbelina globulosa (E h r e n b.) i inne. W niektórych prób
kach spotykano również duże, dobrze zachowane form y z gatunków:
Palmula baudouiniana (d’O r b .), N eoflabellina deltoide a ( We d e k . ) i Neoflabellina rugosa (d’0 r b.). Przedstawiona mikrofauna w skazuje na dolny kampan, a skład jej nie odbiega od zespołu dolnokampańskich otwornic z zielonych iłów z profilu w Pisarach (warstwa 5).
W niektórych szczelinach i formach krasowych spotkać można jako wypełnienia zielonawoszare iły m argliste, a naw et m argle z dom ieszką glaukonitu. W iłach tych w ystępują liczne otwornice górnokredowe z dość dobrze zachowanym i skorupkami w apiennym i lub aglutynującym i.
Można przypuszczać, że są to słabo odwapnione margle dolnego senonu, przypominające częściowo żółte iły m argliste z Pisar (w arstw a 4). R. G r a - d z i ń s k i (1962) znalazł również iły w ypełniające form y krasowe, za
wierające m ikrofaunę górnojurajską.
Obok zielonych iłów w szczelinach i formach krasowych, jako w y pełnienia w ystępują białe piaski drobnoziarniste. W w ielu przypadkach przekładają się one z iłami, które mogą tw orzyć soczew ki i w yklin ow u- jące się w arstew ki. A nalizy składu ziarnowego piasków w ykazały ich znaczną jednorodność. Frakcja podstawow a zawarta jest w granicach 0,1— 0,5 mm, a ziarna m niejsze i w iększe stanowią nieznaczne dom ieszki (fig. 4, próbki 11— 16). M ediany wahają się od 0 , 2 0 do 0,50 mm, a w spół
czynniki w ysortow ania — od 1,25 do 1,71. W spółczynniki obtoczenia ziarn kwarcu nie odbiegają od odpowiednich w artości obserwowanych w piaskach z profilu w Pisarach.
W okolicach Rudawy, Nawojowej Góry i Radwanowie znane są białe i zielonawoszare piaski drobnoziarniste, które leżą bądź na nierów nych powierzchniach wapieni jurajskich, bądź w nie w yjaśnionej sytuacji geologicznej. Piaśki te zawierają nieliczne szczątki kredowej m ikrofauny (spikule gąbek i otwornice), a zostały one określone jako „piaszczysta facja dolnego senonu”, rozprzestrzeniona na zachód od linii Zabierzów—
—Tyniec (S. A l e x a n d r o w i c z , 1956). Pod w zględem uziarnienia piaski z Nawojowej Góry w pełni odpowiadają opisanym uprzednio osa
dom, a piaski z R udawy odznaczają się w iększym udziałem frakcji 0,25—
— 0,50 mm (fig. 4, próbki 9, 10). W spółczynniki w ysortow ania i obtocze
nia ziarn są analogiczne jak w piaskach z profilu w Pisarach. N ależy pod
kreślić, że w yniki now ych badań nad stratygrafią santonu okolicy Kra
kowa nie potw ierdziły obecności osadów piaszczystych w spągowej części profilu margli senońskich. Zarówno w okolicach Zabierzowa i Tyńca, jak też na obszarze położonym dalej ku zachodowi (Rudawa, Wola F ili
powska, Rybna), bezpośrednio na w apieniach jurajskich lub na piaszczy
stych wapieniach turonu leżą zielone margle glaukonitow e z Globorota- lites subconicus ( M o r r o w ) i Pseudovalvulineria thalmanni ( B r o t z . ) , reprezentujące transgresywne utw ory santonu (S. A 1 e x a n d r o w i c z, 1968). Nasuwa się wniosek, że wspom niane piaski z R udawy i N awojow ej Góry zaliczane dawniej przez autora do dolnego senonu (S. A 1 e x a n- d r o w i e z, 1956), zawierają mikrofaunę na w tórnym złożu, a w iekow o odpowiadają piaskom z Pisar oraz piaszczystym m ateriałom szczelino
wym i krasowym. Jednolity charakter tyćh osadów dobrze uwidacznia się na histogramach składu ziarnowego (fig. 4) oraz na zbiorczych dia
gramach obrazujących charakter uziarnienia piasków i ich podstaw ow e w spółczynniki granulom etryczne (fig. 5).
Opisane piaski i iły , znane jako m ateriały szczelinow e i krasowe, jako
„piaszczysta facja dolnego senonu” oraz jako seria osadów pokredow ych
a przedtortońskich, rozpoznana ostatnio w w ierceniu w Pisarach, stano
wią w sumie charakterystyczny i dobrze zindyw idualizow any utwór geo
logiczny w południowej części W yżyny Krakowskiej. U stalenie jego po
zycji .stratygraficznej pozwala na w yróżnienie go jako w a r s t w y (iły i piaski) z R u d a w y , przy czym za stratotyp należy uznać opisany profil w Pisarach koło R udawy (fig. 1). W najbliższych okolicach R udawy w ychodnie tych w arstw można obserw ować na powierzchni, a określenie ich stosunku do w ystępujących w sąsiedztw ie margli kredow ych wym aga w ykonania szeregu sztucznych odsłonięć. N ależy podkreślić, że w białych piaskach kw arcow ych w w yn ik u lokalnej cem entacji m ogły utw orzyć się kw arcytow e piaskowce konkrecyjne. Piaskow ce takie znane są w dolinie potoku Racławki (Rudawy) poniżej kościoła w Rudawie.
Fig. 5. D iagram u zia rn ien ia (A) oraz za leżn o ści m ięd zy m ed ia n ą a w sp ó łc z y n n ik ie m w y so r to w a n ia p ia sk ó w (B): 1 — p ia s k i z p ro filu w P isa ra ch , w a r s tw a 7; 2 — p iask i
z R u d aw y i N a w o jo w ej G óry; 3 — p ia sk i ze szczelin i form k r a so w y ch
Fig. 5. D ia gra m m e d e la g r a n u la tio n (A) et d e la d ep en d a n ce en tre la m e d ia n e et 1’in d ic e du tria g e des sa b le s (B): 1 — sa b le s du p r o file a P isa ry , co u c h e 7; 2 — sa b les de R u d aw a et de N a w o jo w a G óra; 3 — sab les des fissu r e s e t des fo rm e s
k a r stią u e s
Osady w ypełniające form y krasowe, zaliczane przez różnych autorów do paleogenu lub ogólnie do trzeciorzędu, znane są w szeregu miejsc w północno-wschodnim obrzeżeniu Zagłębia Górnośląskiego. Charakte
rystyk ę różnorodnych utw orów w ystępujących w zagłębieniach kraso
w ych w wapieniach i dolom itach triasow ych rejonu Będzina podała S. G i- l e w s k a (1963). Ze w zględu na odm ienne źródło m ateriału nie przy
pominają one iłów i piasków z Rudawy. W okolicach Częstochowy, w formach krasowych rozw iniętych wśród skalistych wapieni górnej jury znane są piaski form ierskie, które przynajm niej częściowo mogą pocho
dzić z przerobienia m ateriału kredowego. Sądząc z opisów podanych przez M. B ł a s z c z a k (1959), M. B ł a s z c z a k i M. S u b i e t ę (1966) i in
nych autorów, mamy tu do czynienia z utw oram i podobnym i do m ate
riałów szczelinow ych i krasow ych południowej części W yżyny Krakow
skiej.
W A R U N K I TW O RZEN IA SIĘ O SA D Ó W P A L E O G E N U
Badania nad charakterem litologicznym i rozprzestrzenieniem ilasto- -piaszczystych osadów m łodszych od kredy, a starszych od tortonu um oż
liwiają podjęcie próby rekonstrukcji przebiegu zjawisk geologicznych, które rozgryw ały się w południowej części W yżyny Krakowskiej w cza
sie trwania paleogenu. Po regresji morza górnokredowego, która w om a
wianym rejonie nastąpiła w m astrychcie, a na obszarach położonych, dalej na północ i na wschód nieco później, margle senońskie, stanowiące na znacznym obszarze pokryw ę skalistych i ław icow ych wapieni górnej jury, u legały w ietrzeniu i erozji. Procesy te pow odow ały zm niejszanie się zasięgu margli i pow iększanie w ychodni stopniowo odsłanianych skał jurajskich. W warunkach ciepłego i w ilgotnego klim atu, który panow ał w eocenie (M. T y c z y ń s k a, 1957; R. G r a d z i ń s k i, 1962), w apienie ulegały następnie intensyw nem u krasowieniu, a postępująca jednocześnie dekalcyfikacja margli senońskich prow adziła do tworzenia się utw orów rezydualnych, reprezentow anych przez iły m ontm orylonitow o-illitow e, a częściowo także przez odwapnione opoki. Na w ychodniach w apienno- piaszczystych i piaskow cow ych skał alfou, cenomanu i turonu pow sta
w ały w tym czasie pokryw y rezydualne złożone głów nie z m ateriału piaszczystego. W ym ienione u tw ory ilaste i piaszczyste w w iększości po
chodzą z w ietrzenia skał kredowych. Niektóre iły i glin y m ogły tw orzyć się rów nież z krasowiejących wapieni górnojurajskich, a także z odw ap
nianych m argli kim erydu. W skazują na to szczątki jurajskiej mikrofauny,, znajdowane w niektórych m ateriałach szczelinow ych i krasow ych (R.
G r a d z i ń s k i , 1962).
Osady w ypełniające szczeliny i form y krasowe tw orzyły się w w yniku rozm yw ania pokryw rezydualnych i depozycji m ateriału po krótkim transporcie wodami pow ierzchniow ym i o słabej sile nośnej (R. G r a d z i ń s k i , 1962). W niektórych m iejscach osady te m ogły gromadzić się w formie odsypów piaszczystyoh na płaskich i zrównanych pow ierzch
niach, pokrytych iłam i, pow stałym i przez odw apnienie margli kredo
wych. W profilu w Pisarach na utworach santonu (warstwa 3) w ystępują żółte iły m argliste (warstwa 4), które można uważać za częściowo od
wapnione margle nie przem yte, związane bezpośrednio ze swoim podło
żem. Następną w arstw ę stanow ią zielone iły m ontm orylonitow o-illitow e (warstwa 5), uznane za produkt dekalcyfikacji skał senońskich, a głów nie szarych i białych margli dolnego kampanu, zaw ierających wkładki opok i nieliczne czerty, które przekształciły się w opoki odwapnione. Om awia
ne zielone iły są przekładane nielicznym i i bardzo cienkim i warstew kam i białych, drobnoziarnistych piasków. Obecność ich wskazuje, że utw ory ilaste m ogły być lokalnie rozm ywane wodam i pow ierzchniow ym i i re- sedym entowane, przez co znaczną ich część należy uznać za osady lądo
we, a nie za zw ietrzelinę ,,in situ ”. Takie same zielone iły w ypełniają liczne form y krasowe rozw inięte w wapieniach jurajskich.
Wyżej leżące piaski z w kładkam i iłów i białe piaski drobnoziarniste stanowią osad, który w południow ej części W yżyny Krakowskiej odzna
cza się dużą jednorodnością. P ow stały one przypuszczalnie z rozm ywania zw ietrzeliny skał kredow ych, a zwłaszcza piaskowcowej serii albu-ceno- manu, szeroko rozprzestrzenionej na obszarze rozciągającym się na wschód od Krakowa (E. J a w o r i J. K r u c z e k, 1965). Skład granu- lom etryczny tych piasków i ich dobre przesortowanie mogą b yć w yn i
kiem m ałego zróżnicowania m ateriału w yjściow ego czy też mogą w iązać
— 692 —
się z określonym i warunkam i erozji i transportu, zwłaszcza że frakcja podstawow a m ieści się w granicach w ielkości ziarn (0,1— 0,5 mm), które są rozm ywane i przenoszone przez stosunkowo bardzo słabe prądy (R.
G r a d z i ń s k i , 1962).
Czas pow staw ania om awianych osadów ilasto-piaszczystych jest trud
ny do ścisłego sprecyzowania, przy czym m ieści się on w szerokim za
kresie wiekowym : paleogen — doln y miocen. Osady te są jednak młodsze od głównej fazy krasowienia w apieni jurajskich i odwapniania m argli kredowych. W północno-wschodnim obrzeżeniu Gór Św iętokrzyskich i na W yżynie Lubelskiej procesy dekalcyfikacji utw orów górnej kredy za
chodziły zdaniem W. ' P o ż a r y s k i e g o (1951) po danie, a przed oli- gocenem . W św ietle w yników badań przeprowadzonych przez K. P o ż a - r y s k ą (1967), dolną granicę wieku odwapnienia należy przesunąć na koniec montu. N ajstarszym osadem przykryw ającym opoki lekkie są w rejonie lubelskim piaski dolnego oligocenu, stanow iące transgresyw ny utw ór wkraczającego morza.
Na W yżynie Krakowskiej po regresji .morza kredow ego nastąpił d łu
gotrw ały okres peneplenizacji i krasowienia. W tym czasie powierzchnia w yżyn y została w znacznym stopniu w yrównana i utw orzyła się „paleo- geńska pow ierzchnia zrównania”, scharakteryzow ana m. in. w pracy K. B o g a c z a (1967). Starsze linie tektoniczne nie m iały odzw ierciedle
nia w ukształtow aniu tej pow ierzchni („uskoki nie zaznaczające się w m orfologii” — S. D ż u ł y ń s k i , 1953). iW w yniku odwapnienia skał kredow ych utw orzyły się ilasto-piaszczyste pokryw y rezydualne. W na
stępnym etapie pokryw y te b yły rozm ywane, a m ateriał osadzał się w za
głębieniach śródlądowych i w formach krasow ych. Jest prawdopodobne, że ta faza sedym entacji piasków i iłów rozpoczęła się w czasie powolnego obniżania się obszaru, rozciągającego się poza zasięgiem transgresji morza oligoceńskiego. W takim ujęciu utw ory opisane z profilu w Pisarach i ich odpowiedniki (ogólnie —• w arstw y z Rudawy) m ogłyby b y ć uznane za oligoceńskie).
Procesy geologiczne rozgrywające się w dolnym m iocenie, w spółcześ
nie z fałdowaniem się Karpat, nie sprzyjały przypuszczalnie tworzeniu się tego typu sedym entów. K olejny etap stopniowego obniżania się po
łudniowej części W yżyny Krakowskiej rozpoczął się w dolnym opolu.
W tym okresie utw orzył się now y zbiornik sedym entacyjny, w którym grom adziły się osady lądowe, brakiczne i płytkom orskie. Obecność cien
kiej serii iłów piaszczystych z Cepaea w profilu w Pisarach św iadczy, że okolice Rudawy stanow iły południową, peryferyczną strefę tego zbior
nika.
K a t e d r a Ge ol ogii
A k a d e m i i G ó r n i c z o - H u t n i c z e j K r a k ó w , al. M i c k i e w i c z a 30
W Y K A Z L IT E R A T U R Y REFER EN CES
A l e x a n d r o w i c z S. (1956), U tw o r y se n o ń sk ie w sc h o d n ie j części Z a głęb ia G ór
n o ślą sk ieg o . Prz. geol. 4, W arszaw a.
A l e x a n d r o w i c z S. (1960), B u d ow a g eo logiczn a okolic T y ń ca . Biul. Inst. Geol.
15>2, W arszaw a.
— 694 —
A l e x a n d r o w i c z S. (1968), T r a n sg r e sy w n e osa d y san to n u w o k o lica ch K ra k o w a . Zesz. Nauk. A G H , Geol. 11, K rak ów .
B ł a s z c z a k M. (1959), O pis g e o lo g ic zn y złóż p ia sk ó w fo rm iersk ich w o k o lica ch
‘N ie g o w e j. K w a r t . geol. 3, W arszaw a.
B ł a s z c z a k M. , S u b i e t a M. (1966), C h a ra k tery sty k a p ia sk ó w fo rm ier sk ich i form k ra so w y ch w o k o licy w s i P ła z e k i O k r ą g lik w p ow . C zęsto ch o w sk im . Biul. Inst. Geol. 194, W arszaw a.
B o g a c z K. (1967), B u d ow a g eo lo g iczn a p ółn o cn eg o ob rzeżen ia row u k r z e sz o w ic kiego. Pr. geol. P A N 41, W arszaw a.
B u k o w y S. (1956), G eologia obszaru p o m ięd zy K rak o w em a K orzkw ią. Biul. Inst.
Geol. 108, W arszaw a.
B u k o w y S. (1960), U w a g i o se d y m e n ta c ji i d ia g e n e zie albu ok olic K rak ow a. Biul.
Inst. Geol. 152, W arszaw a.
D ż u ł y ń s k i S. (1953), T e k to n ik a p o łu d n io w e j części W y ży n y K ra k o w sk iej. A c t a geol. poi. 3, W arszaw a.
G i l e w s k a S. (1963), R zeźba progu śr o d k o w o tr ia so w eg o w ok o licy B ęd zin a. Pr.
geogr. P A N 44, W arszaw a.
G r a d z i ń s k i R. (1962), R ozw ój p o d ziem n y ch form k raso w y ch w p o łu d n io w ej części W yżyn y K ra k o w sk iej. Rocz. Pol. T o w . Ge o l. 32, K rak ów .
H a r a s i m i u k M. (1963), O poka o d w a p n io n a w L e c h ó w ee koło R ejo w ca . A n n a l . U ni v. M.C.S. 18, L u blin.
J a w o r E., K r u c z e k J. (1965), Z arys te k to n ik i i sto su n k ó w zło żo w y ch p o la rop nego w r e jo n ie B ochn i. G e o j iz . Geol. naf t. 100, K rak ów .
K a m i e ń s k i M. , S o k a l s k i Z. (1950), O n iek tó ry ch sk a ła ch k rzem io n k o w y ch w P o lsce. Rocz. Pol. T o w . Geol. 19, K rak ów .
K u ź n i a r W. , Ż e l e c h o w s k i W. (1927), M a te r ia ły do p o zn a n ia sto su n k u K ar
pat do ich przedgórza na p rzestrzen i od M o ra w sk iej O straw y po K rak ów . Prz.
g ór n. -hut n. 21, D ąb row a G órnicza.
P o k o r n y J. (1963), T he D e v e lo p m e n t of M ogotes in th e Sou th ern P a rt of th e C racow U p land . Bull. Ac. Pol. Sc. Ser. ge ol.- ge ogr . 11, W arszaw a.
P o ż a r y s k a K. (1967), B a d a n ia w a r s tw p o g ra n iczn y ch k redy i trzeciorzędu w P o l
sc e p o zak arp ack iej. K w a r t . geol. 11, W arszaw a.
P o ż a r y s k i W. (1951), O d w a p n ion e u tw ory k r e d o w e na p ó łn o c n o -w sc h o d n im przedpolu Gór Ś w ię to k r zy sk ic h . Biul. P a ń s t w . Inst. Geol. 75, W arszaw a.
R a u f f H. (1893), P a la eo sp o n g io lo g ie. P a la eo n to g ra p h ica 40, S tu ttg art.
R u t k o w s k i J. (1965), Sen on ok o licy M iech o w a . Rocz. Pol. T o w . Geol. 35, K rak ów . T y c z y ń s k a M. (1957), K lim a t P o lsk i w o k r e sie trzecio rzęd o w y m i c z w a rto rzę
dow ym . Czas. geogr. 28. W a rszaw a-W rocła w .
T y c z y ń s k a M. (1958), T h e P re-T o rto n ia n su rfa ce of k a r st p la n a tio n in the v ic in ity of C racow . Bull. Ac. Pol. Sc. Cl. I l l , 6, W arszaw a.
RESUME
A Pisary pres de Rudawa (ca 20 kilom etres en W de Cracovie) on a distingue dans le profile de forage (fig. 1) des calcaires du Jurassique superieur, des calcaires du Turonien, d es marnes santoniennes, le com
plexe des sedim ents argilo-sablonneux avec des debris de la faune re- maniee, des vases argileuses et des argiles tortoniennes, enfin des argiles et des sables quaternaires. Les sedim ents argilo-sablonneux (couches 4— 7), reposant sur les marnes cretaces et sous les argiles m iocenes furent attribues au Paleogene.
La .partie inferieure de ces assises (couche 4) est representee par des argiles marneuses jaunes et par des argiles vertes a fines intercalations des sables et a nodules des roches siliceuses blanches. Les argiles mar
neuses contiennent des Foram iniferes agglutinants du Cretace superieur, aux coquilles partiellem ent decalcifiees, et dans les argiles vertes pa
raissent de nombreuses spicules d’Eponges, ainsi que les Foram iniferes senoniens, conserves en formes des m ies d’opale. L’ensem ble de ces Fora
m iniferes est d’age Campanien inferieur, par consequent les argiles sont le resultat d’une decalcification des marnes du Campanien. D ’apres l’ana- lyse t'hermique differentielle ce sont les argiles m ontm orillinito-illitiques (fig. 3). Le oontenu du C aC 03 dans les couches marneuses et argileuses change brusquem ent dans la zone du contact des sedim ents du Santonien et ceux du Paleogene (fig. 2).
Les roches siliceuses blanches, paraissent dans les argiles vertes et surtout dans leur partie superieure. Ce sont des roches bien legeres et poreuses, composees surtout de S i 0 2, dont plus de 63 pour cent c’est la silice soluble dans le s caustiques (tableau 1, 2). Dans une plaque mince on peut observer la presence de nom breux elem ents des squelettes d’Eponges, ainsi que des Foram iniferes silicifies, des plaquettes d’Echino- derm es et d’autres debris de la faune. Les roches discutees sont d’origine de la decalcification des cherts senoniens et des craies siliceuses du Cam
panien inferieur. Par leur caractere lithologique elles repondent aux craies siliceuses decalcifiees citees de la zone bordiale des M onts du Saint Croix et du Plateau de Lublin.
A u-dessus des argiles reposent les sables aux grains fins et aux grains peu grossiers, done leur composition n’est pas differenciee. Le classem ent du m ateriel est net (tableau 2). Dans les sables paraissent en petite quan
tity les Foram iniferes silicifies du Cretace superieur et les elem ents squelettiques des Eponges. Les couches en question sont probablem ent nees par une desagregation des gres: decalcifies et des calcaires sablon- neux de l’A lbien, du Cenomanien et du Turonien.
Les argiles et les sables du profile a Pisary ressem blent beaucoup aux assises rem plissant les fissures et les form es karstiques developpees dans les calcaires jurassiques et decrites par S. A l e x a n d r o w i c z (1956) et R. G r a d z i n s k i (1962). On peut rencontrer, le plus souvent, des argiles vertes a Foram iniferes senoniens silicifies ou. corrodes et des spicules d’Epanges, ainsi que des sables quartzitiques blancs a grains fins, d’une com position granulom etrique ’analogue a celle des sables pa- leogenes (fig. 4, 5). Des pareils sables sont connus des environs de Ru- dawa (pres de Cracovie), comme ,,un facies sablonneux du Senonien in
ferieur” (S. A l e x a n d r o w i c z , 1956). Probablem ent toutes ces for
m ations sont d’origine d’une decalcification des roches du Cretace superieur (partiellem ent jurassiques), d’une desagregation du manteau residuel et de la deposition du m ateriel dans les coneavites peu profondes du terrain, ou dans les formes karstiques. On peut les definir toutes comme ,,des couches de R udawa” dont le profile de Pisary est le stra- totype.
Les argiles et les sables en question se sont formes apres l’epoque de la karstification des calcaires du Jura de Cracovie et de la decalcification des roches de craie m arneuses et argilo-sablonneuses. Le processus de la decalcification des craies siliceuses de la Pologne centrale avait par- couru selon W. P o z a r y s k i (1951) apres de Danien et avant l ’Oligo-
— 696 —
cene, et fut le plus puissant a l ’Eocene (R. G r a d z i ń s k i , 1962). La phase de l ’erosion et de la resedim entation d es m anteaux sablonneux et argileux pourrait avoir lieu en l ’O ligocene, alors en meme tem ps que la form ation des sedim ents sablonneux dans la mer qui inondait la Po- logne centrale. En M iocene inferieur est probablem ent survenu une ele
vation de la region du Plateau de Cracovie, tandis qu’une nouvelle sub
sidence de la sedim entation avait lieu en Tortonien inferieur.
Chaire de la Geologie de I’Academie des Mines et de la Metallurgie
K raków , 30 Rue M ickiew icz
traduit
par M. Langie
