MIKROEKONOMIA EKONOMICZNE MYŚLENIE. dr Sylwia Machowska

MIKROEKONOMIA

EKONOMICZNE MYŚLENIE dr Sylwia Machowska

1

Warunki zaliczenia przedmiotu

◼ Przedmiot kończy się zaliczeniem oraz egzaminem na ocenę.

◼ Egzamin pisemny skonstruowany na bazie wykładów.

◼ Zaliczenie testu to 51% poprawnych odpowiedzi.

◼ Do poprawki egzaminu przystępują tylko osoby, które uzyskają ocenę niedostateczną, bądź z

przyczyn usprawiedliwionych nie stawiły się na pierwszy termin.

2

◼ NIE POPRAWIAMY ocen pozytywnych np. 4,5 na 5.

◼ Egzamin odbywa się w sesji egzaminacyjnej, poprawka egzaminu w sesji poprawkowej.

◼ Wyznaczane terminy nie są terminami

alternatywnymi, są obligatoryjne i obowiązkowe – bezwzględnie należy się stawiać na każdy

termin.

◼ Nieobecność na egzaminie może być

usprawiedliwiona tylko zwolnieniem lekarskim.

◼ Nie ma też możliwości przepisywania ocen.

3

◼ Jeśli student jest chory to nie przychodzi na zaliczenie, czy egzamin tylko idzie do lekarza i bierze zwolnienie lekarskie.

◼ Studentowi przysługuje jeden termin

poprawkowy z zaliczenia ćwiczeń i jeden termin poprawkowy z egzaminu.

4

Literatura piękna

1. Krugman P., Wells R.,Mikroekonomia,PWE, Warszawa 2012.

2. Kamińska T., Kubska-Maciejewicz, B., Laudańska-Trynka J., Teoria podejmowania decyzji przez podmioty rynkowe,

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1993

3. 3. Kamińska T., Krysińska A., Kubska-Maciejewicz B., Laudańska- Trynka J., Wybrane problemy z mikroekonomii - zadania,

4. Wydawnictwo UG, Gdańsk 2013.

Literatura uzupełniająca:

1. Czarny E., Nojszewska E., Mikroekonomia, PWE, Warszawa 2000

2. Kątowski T., Podstawowy wykład z mikroekonomii, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000

3. Begg D., Fischer S., Dornbusch R., Mikroekonomia, PWE, Warszawa 1997

5 Klimczak B., Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław 1993

5

Podstawowe pojęcia

◼ Pochodzenie nazwy „ekonomia”

Nazwę przypisuje się Arystotelesowi.

Pochodzi ze złożenia dwóch słów: oikos (gospodarstwo domowe) i nomos (prawo).

Ekonomia jest wiedzą o działalności w oikosie, dającą się ująć w postaci praw naukowych.

6

Ekonomia jest nauką NAUKA - jest to systematyczne

przedstawianie rzeczywistości, oparte na logicznie uzasadnionych regułach.

Kiedy wiedza jest nauką?

7

Wiedza aspirująca do miana nauki musi posiadać:

◼ przedmiot badań (to czym zajmuje się),

◼ swój język,

◼ metody i środki pozwalające na odkrywanie prawidłowości badanych zjawisk.

8

Ekonomia – nauka zajmująca się badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity

sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.

O czym jest ekonomia ? - definicje

9

Ekonomia - jest nauką o tym, jak

społeczeństwa radzą sobie z problemem rzadkości zasobów, jak używają ich do produkcji wartościowych dóbr i jak dzielą je pomiędzy różne grupy ludzi.

10

◼ Pojęcie ograniczoności (rzadkości)

zasobów wynika z faktu, że ludzie zawsze chcą konsumować więcej niż są w stanie wytworzyć.

◼ Powstaje luka między ogólną sumą dóbr i usług potrzebnych do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa, a możliwością ich

wytworzenia.

Rzadkość

11

◼ Ograniczone środki mogą być zastosowane w różny sposób.

Do wytworzenia tego samego produktu można użyć różnych narzędzi, materiałów, metod i

technik produkcji. Zatem środki te można stosować alternatywnie. Powstaje więc problem wyboru.

Ograniczoność środków

albo

12

◼ Ponieważ jednak nie można tych samych

środków skierować jednocześnie do różnych dziedzin, by realizować różne cele, należy się zająć ich alokacją, czyli odpowiednim

rozdysponowaniem.

Ograniczoność środków

13

ZARAZ TO WIELKA BAKTERIA

14

CZY JEST TO DOBRO RZADKIE?

◼ Stąd wniosek, że ekonomia stawia sobie za cel sformułowanie teorii

racjonalnego gospodarowania rzadkimi środkami, mającymi alternatywne

zastosowanie.

15

Mikroekonomia

◼ Mikroekonomia – to dziedzina nauki zajmująca się badaniem konkretnych podmiotów np. przedsiębiorstwa,

gospodarstwa, a także określonymi

rynkami np. rynek usług turystycznych

16

Teoria ekonomiczna

◼ Teorią ekonomiczną nazywamy zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ujmowane w modelu ekonomicznym.

17

Model ekonomiczny

◼ Modele teoretyczne to konstrukcje

myślowe mające na celu wyjaśnienie obserwowanych zjawisk.

◼ Służą do wyizolowania badanych zjawisk, po to aby wyraziście ujawniły się badane zależności.

18

◼ Teoretyczny model ekonomiczny składa się z pewnej liczby założeń, w których:

- odrzuca się pewne zjawiska uznane za przypadkowe lub nieistotne,

- przyjmuje się, że badane zjawiska,

przedmioty i osoby mają określone cechy.

19

Ceteris paribus

◼ Użycie tego zwrotu oznacza świadome odrzucenie, w celu uproszczenia

rozumowania, możliwości zajścia pewnych

wydarzeń lub warunków, mogących zaburzyć związek między przesłanką a wnioskiem.

◼ Oznacza: przy innych warunkach niezmienionych.

W każdym rozumowaniu odnaleźć można następujące elementy: racja i następstwo, przesłanka i konkluzja (wniosek).

Zdanie „A” jest racją zdania „B”, zaś zdanie „B” jest następstwem zdania „A” wtedy, gdy prawdziwość zdania „A” jest gwarancją prawdziwości zdania „B”.

Zdanie stanowiące podstawę do uznania (wyprowadzenia) innego zdania nazywa się przesłanką rozumowania, a zdanie uznane (wyprowadzone) na podstawie przesłanki rozumowania nazywa się konkluzją (wnioskiem) rozumowania

(wyprowadzania). 20

Ceteris paribus

◼ Rynek upraw rolnych i szarańcza

21

Proces gospodarowania

◼ Jaki jest cel gospodarczej działalności człowieka?

Naturalnym celem gospodarczej

działalności człowieka jest zaspokajanie potrzeb.

22

◼ Co to jest potrzeba ?

Potrzeba to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych rzeczy bądź warunków, które człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu,

umożliwienia mu rozwoju, realizowania ról społecznych itp.

Cechami potrzeb są indywidualizm i

subiektywizm. ²³

◼ Jakie środki służą do zaspokojenia potrzeb?

Zaspokojenie potrzeb (osiąganie korzyści) wymaga odpowiednich środków przede

wszystkim materialnych.

Wszystkie środki służące bezpośrednio lub pośrednio do zaspokajania potrzeb ludzkich w formie rzeczy, usług lub stanu, nazywamy dobrami.

24

◼ Co to są dobra ekonomiczne i jakie mają właściwości ?

Dobra ekonomiczne (wytwarzane przez człowieka w ograniczonej ilości) mają dwie główne cechy:

- do ich wytwarzania trzeba użyć pracy ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych,

- są dobrami rzadkimi (w danym czasie mogą być wytworzone w ograniczonej ilości i przez to tylko częściowo zaspokoić potrzeby).

25

Co to są czynniki wytwórcze?

◼ Czynnik wytwórczy (inaczej: nakład, czynnik produkcji) - to dobro lub usługa wykorzystywana w procesie produkcji.

◼ Klasyczny podział czynników wytwórczych obejmuje kolejno ziemię, pracę i kapitał.

26

Gospodarowanie jako proces dokonywania wyborów

Fundamentalne założenie ekonomii

(klasycznej) mówi o tym, że potrzeby ludzkie są nieograniczone, a środki będące do

dyspozycji każdego społeczeństwa są ograniczone.

27

Stąd konieczność wyboru „coś za coś” –

zawsze jeśli wybieramy jedno to tracimy coś innego. Pojawia się kategoria kosztu

alternatywnego.

28

29

Gospodarowanie - współzależności

EKONOMIA jest nauką o ...

zaspokajaniu potrzeb

które dotyczą

konsumpcji dóbr i usług

które są

produkowane z rzadkich zasobów

potrzeby są nieograniczone

podaż surowców jest ograniczona

konieczne jest dokonywanie wyboru

oznacza to, że wszystkim

wyborom towarzyszą koszty

alternatywne

30

https://prostaekonomia.pl/koszt-alternatywny/ 31

Koszt alternatywny

Koszt alternatywny to koszt zaniechanych możliwości.

Mierzony jest on wartością tej produkcji, której nie realizujemy lub z której

rezygnujemy w tym celu, aby zwiększyć produkcję innych dóbr.

Koszt alternatywny to najlepsza z

odrzuconych alternatyw. ³²

OGRANICZONY DOCHÓD zmusza Cię do zakupu

biletu na koncert kilku płyt

TWOIM WYBOREM JEST bilet na koncert

KOSZTEM ALTERNATYWNYM SĄ płyty z których zrezygnowałeś

Koszt alternatywny = poświęcenie

najkorzystniejszego odrzuconego wyboru

Koszt alternatywny

albo

33

34

◼ Istotę racjonalnych wyborów ekonomicznych (wyborów najlepszych z możliwych w

uproszczonym modelu gospodarki) ilustruje krzywa możliwości produkcyjnych, która

znajduje uzasadnienie w poniższym przykładzie:

35

Przykład

Wyobraźmy sobie, ze gospodarka kraju LILIPUT dysponuje określonymi zasobami czynników

produkcji, w tym zasobem 5 pracowników, których może alokować pomiędzy produkcję różnych dóbr.

Inne czynniki wytwórcze (np. maszyny) są

nieprzenoszalne i niezmienne (ceteris paribus).

36

Przykład

Korzystając z kolejnych uproszczeń naszej

modelowej analizy załóżmy, że w danej gospodarce produkujemy tylko koszule i komputery, zaś każdy pracownik – ze względu na swoją uniwersalność –

może być zatrudniony zarówno przy produkcji koszul, jak i komputerów oraz, że każdy kolejny zatrudniony uzyskuje taką samą wydajność.

37

W analizowanym przypadku, każdy pracownik może wyprodukować w porównywalnym czasie 2 koszule lub jeden komputer.

Skrajnymi przypadkami zatrudnienia może być zatrudnienie wszystkich pięciu pracowników

przy produkcji koszul i żadnego przy produkcji komputera lub odwrotnie.

Biorąc pod uwagę, że zaspokojenie potrzeb związane jest z posiadaniem jednocześnie koszuli i komputera, należy rozpatrzyć

rozdysponowanie 5 pracowników pomiędzy produkcję obu dóbr.

38

Możliwe warianty zatrudnienia i wielkości produkcji prezentuje tabela.

Alokacja czynników wytwórczych między różne zastosowania

Liczba

pracowników

Zatrudnienie przy

produkcji koszul

Zatrudnienie przy

produkcji komputerów

Wielkość produkcji koszul

Wielkość produkcji komputerów

5 5 0 10 0

5 4 1 8 1

5 3 2 6 2

5 2 3 4 3

5 1 4 2 4

5 0 5 0 5

Jeden pracownik

= 2 koszule lub jeden komputer

39

Jeśli przedstawimy powyższe kombinacje dóbr za pomocą osi współrzędnych, to łącząc je uzyskamy wykres zwany krzywą możliwości produkcyjnych.

40

KMP jest właśnie zbiorem różnych

kombinacji wyprodukowanych koszul i komputerów przy pełnym

wykorzystaniu zasobów czynników wytwórczych.

41

KMP

42

Jeden pracownik = 2 koszule lub jeden komputer

◼ Łatwo zauważyć, że przy każdej kombinacji produkowanych koszul i komputerów,

zawsze wykorzystujemy 5 pracowników.

◼ Oznacza to, że KMP jest zbiorem

najlepszych z możliwych kombinacji dwóch dóbr wyprodukowanych w oparciu o

wszystkie posiadane zasoby.

43

◼ Każdy punkt leżący poniżej krzywej oznacza niepełne wykorzystanie czynników

wytwórczych, zaś każdy punkt powyżej

krzywej transformacji oznacza kombinację dóbr nieosiągalną dla danej gospodarki przy danych zasobach.

44

◼ W naszym modelu alokujemy 5

pracowników, przy

założeniu ceteris paribus, pomiędzy produkcję

koszul i komputerów i tak np. kombinacja 6 koszul i 1 komputera, leżąca

poniżej krzywej

transformacji wymaga zatrudnienia

4

pracowników, czyli mamy niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych w danej gospodarce.

Przypomnienie: Każdy pracownik może wyprodukować w porównywalnym czasie 2 koszule lub jeden komputer.

45

◼ Przy założeniu ceteris paribus (ilość i jakość czynników

wytwórczych jest stała) osiągnięcie kombinacji np. 10

koszul i 1 komputera jest niemożliwe, gdyż do produkcji

potrzebnych jest….?.

6 pracowników

DLA 10 KOSZUL POTRZEBA 5 PRACOWNIKÓW A DLA 1 KOMPUTERA 1 PRACOWNIKA ŁĄCZNIE 6 PRACOWNIKÓW

46

◼ Posuwając się po krzywej transformacji w dół łatwo zauważyć, że

każdorazowe zwiększenie produkcji komputerów z 0 do 1; 1 do 2; 2 do 3, itd.

jest okupione

zmniejszeniem produkcji koszul odpowiednio z 10 do 8; 8 do 6; 4 do 2, itd.

◼ Poruszając się po krzywej w górę zmiany będą

odwrotne: zwiększenie

produkcji koszul okupione jest zmniejszeniem

produkcji komputerów. 47

komputery

◼ Krzywa transformacji produktu ilustruje więc efekt substytucji pomiędzy

analizowanymi kombinacjami dóbr.

48

◼ Oznacza to, że - w warunkach pełnego wykorzystania czynników wytwórczych- zwiększenie produkcji jednego dobra, może się dokonać tylko kosztem

zmniejszenia produkcji drugiego dobra.

49

◼ Zwiększenie produkcji jednego dobra okupujemy utratą drugiego dobra.

Jest to koszt utraconych możliwości produkcji

jednego dobra w wyniku zwiększenia produkcji dobra alternatywnego.

Koszt utraconych możliwości zwany jest kosztem alternatywnym.

50

KMP trochę inaczej

Efektywność produkcji – występuje gdy

społeczeństwo nie może zwiększyć produkcji jednego dobra, nie zmniejszając produkcji

drugiego dobra.

Gospodarka efektywna znajduje się na krawędzi (krzywej) możliwości

produkcyjnych.

51

MRT czyli krańcowa stopa transformacji

Ilość dobra, z jakiej trzeba zrezygnować, aby otrzymać określoną ilość innego

dobra nazywamy stopą transformacji.

52

MRT krańcowa stopa transformacji

Krańcowa stopa transformacji (MRT) dobra Y w dobro X informuje, o ile

należy zmniejszyć produkcję Y, aby móc zwiększyć produkcję dobra X o

jednostkę.

MRT= spadek produkcji dobra Y / przyrost produkcji dobra X o jednostkę

53

MRT

=

Żeby wyprodukować jednego Y trzeba zrezygnować z i tu podajemy wynik MRT.

MRT

=

Żeby wyprodukować jednego X trzeba zrezygnować z i tu podajemy wynik MRT.

- -

54

Przykład: który z producentów produkuje taniej?

(Wynik MRT podajemy z wymiarze bezwzględnym)

producent

I

producent

II

X 20 50

Y 80 150

MRTyx(I) = 80/20 = 4 Y MRTyx(II) = 150/50 = 3 Y MRTxy(I) = 1/4 X

MRTxy(II) = 1/3 X

Producent I ma przewagę komparatywną w produkcji Y (produkuje Y po niższym koszcie alternatywnym:

1/4X< 1/3X).

Producent II ma przewagę komparatywną w produkcji X (3Y<4Y).

Żeby wyprodukować jednego X..

Żeby wyprodukować jednego Y..

55

56

Przewaga komparatywna - zwana inaczej przewagą względną to przewaga uzyskana poprzez zdolność do produkowania

wyrobu po niższym koszcie, niż jest w stanie robić to konkurent.

To samo dotyczy gospodarki światowej. Każdy kraj powinien

produkować i eksportować te dobra, które wytwarza najbardziej efektywnie w porównaniu z innymi krajami. Specjalizacja i

handel zależne są od przewagi komparatywnej, a nie absolutnej.

Przewaga komparatywna to różnica między alternatywnym

kosztem wytwarzania dobra, z którego trzeba zrezygnować, aby wytworzyć inne dobro. Otrzymujemy koszty różnych dóbr. Idea przewagi komparatywnej polega na tym, że kraje wytwarzają

dobra, których względne koszty produkcji są niższe niż w innych krajach. Zgodnie z tą zasadą przewagi komparatywnej kraje

wytwarzają i eksportują dobra, których względne koszty wytwarzania są niższe niż w innych krajach.

Kształt KMP

◼ MRT stała Liniowa krzywa KMP

charakteryzuje się stałym kosztem alternatywnym.

Zwiększenie produkcji A o jednostkę wymaga

rezygnacji zawsze ze stałej ilości dobra B.

Wzrost produkcji dobra B o jednostkę wymaga

rezygnacji zawsze z takiej samej ilości dobra A.

A B

57

Kształt KMP

◼ MRT rosnąca

Wklęsła w stosunku do początku układu

współrzędnych KMP

charakteryzuje się rosnącym kosztem alternatywnym. Aby zwiększyć produkcję dobra A, trzeba zrezygnować z coraz większej ilości B. Aby

zwiększyć produkcję dobra B, trzeba zrezygnować z coraz większej ilości A.

A B

58

Kształt KMP

◼ MRT malejąca

Wypukła względem początku układu współrzędnych KMP

charakteryzuje się malejącym kosztem alternatywnym.

Zwiększenie produkcji A

pociąga za sobą konieczność rezygnacji z coraz mniejszej ilości dobra B. Aby zwiększyć produkcję B, trzeba

zrezygnować z coraz mniejszej ilości dobra A.

A B

59

Kombinacje ilości dóbr na i wokół krzywej

A B

.

.

.

.

.

produkcyjne efektywne, dają one różne ilości dóbr A i B, ale

gwarantują pełne i efektywne

zatrudnienie dostępnych czynników produkcji. Punkt X leżący pod

krzywą określa nieefektywną kombinację dóbr A i B, w tym wypadku przy określonej

technologii nie wszystkie zasoby są zatrudnione; możliwa jest też

sytuacja, że wszystkie czynniki są zatrudnione, ale stosowana

technologia jest nieefektywna.

Punkt Z oznacza taką

kombinację ilościową A i B, której gospodarka nie jest w stanie osiągnąć z tytułu ograniczoności zasobów lub technologii.

60

Zmiany technologii a KMP

A B

KMP¹ KMP²

KMP³

Poprawa technologii produkcji dobra A przesuwa krzywą z KMP¹ do KMP^2. Z tytułu

poprawy technologii można zwiększyć produkcję dobra A przy wykorzystaniu takiej

samej ilości czynników produkcji. Pogorszenie

technologii produkcji dobra A przesuwa krzywą do KMP³; oznacza to, że wykorzystując tę sama ilość czynników

produkcji produkuje się mniej dobra A.

61

Zmiany technologii a KMP

KMP¹ KMP²

KMP³

A B

Przesunięcie początkowej krzywej możliwości

produkcyjnych KMP¹ do KMP² oznacza poprawę technologii

produkcji obu dóbr. Przesunięcie do KMP³ oznacza pogorszenie technologii zarówno w produkcji dobra A jak i B. Takie zmiany

położenia KMP mogą być

spowodowane również wzrostem ilości dostępnych zasobów

(KMP²) lub ich ograniczeniem (KMP³).

62

Zadanie podsumowujące

X 0 1 2 3 4 5 6

Y 60 55 48 40 30 18 8

63

Możliwości producenta w zakresie wytwarzania dóbr X i Y przedstawiono w tabeli:

Na podstawie tabeli oblicz: wynik

1. Koszt alternatywny wyprodukowania:

a) Drugiej jednostki dobra X 55-48= 7Y

b) Piątej jednostki dobra X 30-18= 12Y

2. Łączny koszt alternatywny wyprodukowania:

a) Dwóch jednostek dobra X 60-48= 12Y

c) Czterdziestu ośmiu jednostek Y 6-2= 4X 3. Koszt alternatywny zwiększenia produkcji

dobra X z 1 do 4 jednostek

55-30 = 25Y

64

1 2 3 4 5 6 7

60

50

40

30

20

10

Y

X

. .

. . . .

.

Koszt alternatywny wyprodukowania:

a) Drugiej jednostki dobra X

55

48

65

1 2 3 4 5 6 7

60

50

40

30

20

10

Y

X

. .

. . . .

.

Łączny koszt alternatywny wyprodukowania:

a) Dwóch jednostek dobra X

55

48

66

1 2 3 4 5 6 7

60

50

40

30

20

10

Y

X

. .

. . . .

.

Koszt alternatywny zwiększenia produkcji

dobra X z 1 do 4 jednostek

55

48

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

67