NR 631 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 27 2010
KATARZYNA KOTARSKA
POZIOM SPRAWNO CI FIZYCZNEJ DZIECI W WIEKU 4–6 LAT ZE SZCZECINA BADANYCH W CYKLU JEDNEJ DEKADY
The level of physical Þ tness in children aged 4–6 years from Szczecin examined in one decade cycle
S owa kluczowe: dziecko przedszkolne, sprawno ! Þ zyczna Key words: pre-school child, physical Þ tness
1. Wst!p
Ruch jest niezb dnym bod!cem rozwojowym dla dzieci w wieku przed- szkolnym. Umo"liwia nie tylko usprawnienie, ale tak"e prawid#owy rozwój Þ zyczny, b d$cy podstaw$ zdrowia dziecka. W sferze spo#ecznej i psychicz- nej ruch kszta#tuje odwag , poczucie w#asnej warto%ci, odporno%& na stres i równowag emocjonaln$. Niestety, w ostatnich czasach du"o dzieci wycho- wuje si w niedostatku ruchowym, zarówno w %rodowisku rodzinnym jak i przedszkolnym. W konsekwencji zjawisko to powoduje obni"enie poziomu sprawno%ci Þ zycznej.
Celem niniejszej pracy jest porównanie i ocena zmian, jakie zasz#y w poziomie sprawno%ci Þ zycznej dzieci przedszkolnych ze Szczecina badanych w 1996 i 2006 roku.
2. Materia" i metoda bada#
Pierwsze badania przeprowadzono w 1996 r. Obj to nimi 865 dzieci (448 ch#opców i 417 dziewcz$t) w wieku 4–7 lat z jedenastu przedszkoli.
W 2006 r. badania powtórzono, przebadano 887 dzieci (461 ch#opców i 426 dziewcz$t) z tych samych placówek wychowawczo-o%wiatowych. Poziom sprawno%ci Þ zycznej oceniano na podstawie zmodyÞ kowanego Wroc#awskiego Testu Sprawno%ci Fizycznej opracowanego przez Sekit [6], na który sk#ada#y si cztery próby:
1) próba si#y (próba rzutu pi#k$ lekarsk$) – oceniano odleg#o%& rzutu znad g#owy pi#k$ lekarsk$ o ci "arze 1 kg,
2) próba mocy (próba skoku w dal z miejsca) – oceniano d#ugo%& skoku w dal z miejsca z odbicia obunó",
3) próba szybko%ci (próba biegu na 20 m) – oceniano czas uzyskany podczas biegu na odcinku 20 m,
4) próba zwinno%ci (próba biegu zwinno%ciowego) – oceniano czas uzyskany podczas biegu wahad#owego 4 x 5 m z przenoszeniem klocka.
Proponowany zestaw prób testowych zosta# dwukrotnie zbadany (w 1974 i 1981 r.) pod wzgl dem trafno%ci, rzetelno%ci, selektywno%ci i obiektywno%ci [5].
3. Analiza wyników bada#
3.1. Badania w 1996 roku
Jak wynika z tabeli 1, czas wykonania próby szybko%ci (próba biegu na 20 m) przez ch#opców skraca si z wiekiem. W przypadku dziewcz$t czas próby biegowej równie" maleje. W obu badanych grupach ró"nice s$ istotne statystycznie. Porównuj$c przeci tne omawianej zdolno%ci dzieci stwier- dzono sprawno%ciow$ przewag ch#opców we wszystkich grupach wieku, przy ró"nicach istotnych statystycznie w wieku 4 i 6 lat. W próbie zwinno-
%ci (próba biegu zwinno%ciowego) w zespole ch#opców przeci tne obni"aj$
si z wiekiem, ró"nice mi dzyrocznikowe s$ statystycznie istotne. W gru- pie dziewcz$t czas badanej zdolno%ci tak"e maleje z wiekiem, ró"nice mi - dzy przeci tnymi kolejnych roczników s$ statystycznie istotne. Podobnie jak w próbie biegowej dziewcz ta cechuje przeci tnie d#u"szy czas wykonywa- nia próby zwinno%ci w porównaniu z ch#opcami. Ró"nice s$ istotne staty-
stycznie tylko w grupie 6 lat. 'rednie próby si#y (próba rzutu pi#k$ lekarsk$) zwi kszaj$ si z wiekiem zarówno u ch#opców jak i u dziewcz$t. Ró"nice s$
statystycznie istotne we wszystkich grupach wieku w obu zespo#ach. Porów- nuj$c natomiast przeci tne omawianej zdolno%ci ch#opców i dziewcz$t stwierdzono sprawno%ciow$ przewag ch#opców w okresie obj tym analiz$
przy ró"nicach istotnych statystycznie, z wyj$tkiem dzieci 4-letnich. Ana- lizuj$c %rednie próby mocy (próba skoku w dal z miejsca) zauwa"ono, "e przeci tne s$ tym wy"sze, im starsza jest grupa badanych dzieci. Ró"nice w %rednich omawianej zdolno%ci pomi dzy kolejnymi grupami wieku usta- laj$ si na poziomie statystycznie istotnym. Ponadto ch#opcy w próbie skoku w dal uzyskuj$ przeci tne wy"sze w grupie wieku 5 i 6 lat przy ró"nicach istot- nych. W wieku 4 i 7 lat %rednie d#ugo%ci skoków ustalaj$ si na podobnym pozio- mie, nieznacznie wy"szym u dziewcz$t. Nie jest to jednak przewaga statystycznie znacz$ca [2].
3.2. Badania w 2006 roku
Jak wynika z tabeli 2, %rednie próby si#y zwi kszaj$ si z wiekiem w grupie ch#opców i dziewcz$t. Porównuj$c przeci tne omawianej zdolno-
%ci w badanych zespo#ach stwierdzono, "e ch#opcy uzyskuj$ wy"sze %rednie w okresie obj tym analiz$ przy ró"nicach istotnych statystycznie w wieku 5 i 6 lat. Podobnie w próbie mocy (próba skoku w dal z miejsca) zauwa"ono, "e
%rednie s$ tym wy"sze, im starsza jest grupa badanych dzieci. Ch#opcy uzys- kuj$ jednak wy"sze przeci tne w okresie obj tym analiz$. Ró"nice s$ nie- istotne statystycznie. Czas wykonania próby szybko%ci (bieg na odcinku 20 m) skraca si z wiekiem w obu grupach dzieci. Porównuj$c natomiast %rednie omawianej zdolno%ci ch#opców i dziewcz$t stwierdzono, "e pierwszy zespó#
uzyskuje lepszy czas w grupie wieku 4 i 5 lat, przy ró"nicach istotnych sta- tystycznie w wieku 5 lat. W próbie zwinno%ci (bieg wahad#owy 4 x 5 m) czas wykonania równie" skraca si z wiekiem w obu badanych zespo#ach.
W dalszym porównaniu ch#opcy uzyskuj$ lepsze %rednie badanej zdolno%ci w okresie obj tym analiz$. Ró"nice s$ istotne statystycznie u dzieci w wieku 5 lat. Porównuj$c zró"nicowanie sprawno%ci Þ zycznej ch#opców i dziewcz$t badanych w 1996 i 2006 roku (tabela 2) stwierdzono, "e w analizowanych próbach sprawno%ci Þ zycznej %rednie zwi kszaj$ si z wiekiem. W badaniach prowadzonych w 2006 roku ch#opcy uzyskuj$ wy"sze przeci tne we wszystkich próbach sprawno%ciowych z wyj$tkiem biegu na odcinku 20 m, podczas którego
Tabela 1 Liczbowa charakterystyka prób sprawno%ci Þ zycznej dzieci ze Szczecina badanych w 1996 roku Próba sprawno%ciWiek (lata)
Ch#opcy Dziewcz taWarto%& testu t nmin.max.MSM(S(nmin.max.MSM(S( Próba rzutu pi#k$ lekarsk$
410460,00270,00142,113,7237,982,6311760,00240,00135,092,9932,302,111,471 5141100,00340,00194,233,6543,352,5811515,00290,00174,393,6338,962,573,853* 6112140,00390,00237,864,9752,623,52107130,00340,00211,594,3945,423,113,962* 791140,00450,00288,206,1658,744,3578170,00410,00256,735,4047,713,823,841* Próba skoku w dal z miejsca
410430,00120,0073,892,0320,741,4411740,00120,0078,331,7518,941,241,666 514150,00160,00103,901,5918,881,1211510,00170,0098,651,8920,241,342,135* 611270,00170,00117,231,8019,051,2710760,00150,00111,731,7217,751,212,215* 79180,00200,00126,812,2321,231,577890,00170,00126,961,9317,011,360,052 Próba biegu na 20 m
41044,509,006,160,090,930,071174,759,956,450,080,840,052,421* 51414,087,235,360,090,580,031154,117,445,430,070,700,050,862 61123,866,474,990,050,550,041074,047,695,20,060,630,042,625* 7913,397,064,780,060,560,04783,707,684,880,080,670,051,044 Próba biegu zwinno%ciowego 41049,0716,8112,250,151,500,101179,4315,4412,260,111,230,080,057 51418,0414,7010,700,111,270,081158,5014,7710,770,101,110,070,472 61128,2211,979,870,070,790,051078,2214,0010,230,101,020,072,921* 7917,4211,309,420,090,830,06787,1012,6810,620,110,970,081,540 * p < 0,005
Tabela 2 Liczbowa charakterystyka prób sprawno%ci Þ zycznej dzieci ze Szczecina badanych w 2006 roku Próba sprawno%ci
Wiek (lata)
Ch#opcy Dziewczynki Warto%& testu tnMmin.max.(SMnMmin.max.(SM Próba rzutu pi#k$ lekarsk$
4179156,6250,00340,0043,573,26161146,1050,00230,0034,242,702,457* 5157189,9180,00400,0050,634,04145178,6260,00470,0049,884,141,949 6125235,92100,00440,0067,256,02120215,0880,00410,0057,885,282,594* Próba skoku w dal z miejsca
417978,0430,00140,0022,751,7016176,0520,00120,0019,121,510,870 515791,3930,00180,0025,462,0314589,016,00150,0023,591,960,843 6125110,7650,00180,0022,301,99120104,9450,00190,0024,722,261,936 Próba biegu na 20 m
41796,024,238,400,930,071616,094,229,900,830,070,750 51575,373,4712,601,030,081445,644,117,450,840,072,438* 61255,023,498,090,740,071204,984,057,150,710,060,441 Próba biegu zwinno%ciowego 417911,848,3716,431,600,1216112,088,9218,631,420,111,461 515710,777,2016,991,560,1214511,218,7515,171,310,112,659* 612510,004,2714,911,310,1212010,127,6114,501,400,130,683 * p < 0,005
dziewcz ta osi$gaj$ nieznacznie lepsze %rednie w grupie 6 lat, jednak przy ró"ni- cach nieistotnych statystycznie. Podobnie w grupie dzieci badanych w 1996 roku (tabela 1) ch#opcy wykazuj$ sprawno%ciow$ przewag we wszystkich omawia- nych próbach, z wyj$tkiem próby skoku w dal, podczas której dziewcz ta uzys- ka#y nieznacznie wy"sze %rednie w wieku 4 lat, przy ró"nicach tak"e nieistotne statystycznie.
Mo"na zauwa"y&, "e dymorÞ czne zró"nicowanie sprawno%ci Þ zycznej wyst puje u dzieci od 4. roku "ycia, zarówno podczas bada) prowadzonych w 1996, jak i w 2006 r., cho& z ró"n$ intensywno%ci$ dla poszczególnych prób sprawno%ciowych, i utrzymuje si przez ca#y okres szkolny [2].
3.3. Porównanie sprawno$ci Þ zycznej dzieci ze Szczecina badanych w 1996 i 2006 roku
W dalszej analizie dokonano porównania poziomu sprawno%ci Þ zycz- nej ch#opów badanych w 1996 i 2006 r. oraz dziewcz$t badanych w 1996 i 2006 r. (tabele 3 i 4).
Analizuj$c przeci tne próby rzutu pi#k$ lekarsk$ ch#opców stwierdzono, "e tylko dzieci w wieku 4 lat badane w 2006 r. uzyska#y wy"sze %rednie przy ró"- nicy statystycznie istotnej. Natomiast ch#opcy 5- i 6-letni osi$gn li przeci tne ni"sze w porównaniu z rówie%nikami badanymi 10 lat wcze%niej. Jednak ró"- nice s$ nieistotne statystycznie. Podobnie w pozosta#ych próbach sprawno%cio- wych – szybko%ci, mocy i zwinno%ci ch#opcy badani w 2006 r. tylko w wieku 4 lat uzyskali wy"sze %rednie, natomiast w wieku 5 i 6 lat wy"sze przeci tne osi$gn$# zespó# badany w 1996 r. Ró"nice istotne statystycznie odnotowano w próbie skoku w dal w grupie 5- i 6-letnich dzieci oraz w biegu zwinno%ciowym ch#opców w wieku 4 lat. Natomiast w próbie biegu na odcinku 20 m ró"nice s$
nieistotne statystycznie.
Analiza prób dziewcz$t wykaza#a sprawno%ciow$ przewag dzieci badanych w 2006 r., a wi c odwrotnie ni" w grupie ch#opców. Tylko w pró- bie skoku w dal wy"sze przeci tne uzyska#y dziewcz ta badane w 1996 r.
w okresie obj tym analiz$. Ró"nice s$ istotne statystycznie w wieku 5 i 6 lat.
Natomiast w próbie biegu na odcinku 20 m i biegu zwinno%ciowego lepsze %red- nie osi$gn #y dzieci w wieku 4 i 6 lat badane w 2006 roku. Ró"nice istotne sta- tystycznie odnotowano w próbie szybko%ci u 4- i 5-letnich dzieci, a w próbie zwinno%ci w wieku 5 lat. Równie" w analizowanej próbie si#y wy"sze przeci tne we wszystkich grupach wieku uzyska#y dziewcz ta badane 10 lat pó!niej, przy ró"nicach istotnych u 4-letnich dzieci.
Tabela 3 Liczbowa charakterystyka prób sprawno%ci Þ zycznej ch#opców badanych w 1996 i 2006 roku Próba sprawno%ciWiek (lata)
Ch#opcy badania w 1996 rokuCh#opcy badania w 2006 rokuWarto%& testu t nMmin.max.(SMnMmin.max.(SM Próba rzutu pi#k$ lekarsk$
4104142,1160,00270,0037,983,72179156,6250,00340,0043,573,263,27* 5141194,23100,00340,0043,353,65157189,9180,00400,0050,634,040,82 6112237,86140,00390,0052,624,97125235,92100,00440,0067,256,020,43 Próba skoku w dal z miejsca
410473,8930,00120,0020,742,0317978,0430,00140,0022,751,701,07 5141103,9050,00160,0018,881,5915791,3930,00180,0025,462,038,76** 6112117,2370,00170,0019,051,80125110,7650,00180,0022,301,992,57* Próba biegu na 20 m
41046,164,509,000,930,091796,024,238,400,930,070,61 51415,364,087,230,580,091575,373,4712,601,030,080,12 61124,993,866,470,550,051255,023,498,090,740,070,38 Próba biegu zwinno%ciowego
410412,259,0716,811,500,1517911,848,3716,431,600,122,62* 514110,708,0414,701,270,1115710,777,2016,991,560,120,88 61129,878,2211,970,790,0712510,004,2714,911,310,121,13 * p < 0,005 ** p < 0,001
Tabela 4 Liczbowa charakterystyka prób sprawno%ci Þ zycznej dziewcz$t badanych w 1996 i 2006 roku Próba sprawno%ciWiek
Dziewcz ta badania w 1996 roku
Dziewcz ta badania w 2006 rokuWarto%& testu t nMmin.max.(SMnMmin.max.(SM Próba rzutu pi#k$ lekarsk$
4117135,0960,00240,0032,302,99161146,1050,00230,0034,242,703,09* 5115174,39100,00290,0038,963,63145178,6260,00470,0049,884,140,79 6107211,5913,00340,0045,424,39120215,0880,00410,0057,885,280,51 Próba skoku w dal z miejsca
411778,3340,00120,0018,941,7516176,0520,00120,0019,121,510,68 511598,6510,00170,0020,241,8914589,016,00150,0023,591,965,84** 6107111,7360,00150,0017,751,72120104,9450,00190,0024,722,262,49* Próba biegu na 20 m
41176,454,759,950,840,081616,094,229,900,830,074,72** 51155,434,117,440,700,071445,644,117,450,840,072,53* 61075,204,047,690,630,061204,984,057,150,710,062,81* Próba biegu zwinno%ciowego
411712,269,4315,441,230,1116112,088,9218,631,420,110,63 511510,778,5014,771,110,1014511,218,7515,171,310,112,72* 610710,238,2214,001,020,1012010,127,6114,501,400,132,01 * p < 0,005 ** p < 0,001
Mo"na zatem stwierdzi&, "e w ci$gu 10 lat sprawno%& Þ zyczna badanych ch#opców mala#a. Wyj$tek stanowi$ dzieci 4-letnie. W grupie dziewcz$t zauwa-
"ono odwrotn$ tendencj . Zespó# badany w 2006 r. osi$gn$# lepsze %rednie w próbie szybko%ci, zwinno%ci, a szczególnie w próbie si#y.
4. Podsumowanie
Na podstawie bada) prowadzonych w 1996 i 2006 r. zauwa"ono, "e dymorÞ czne zró"nicowanie w rozwoju motorycznym dzieci wyst puje od 4. roku "ycia, cho& z ró"n$ intensywno%ci$ dla poszczególnych prób spraw- no%ci Þ zycznej, i utrzymuje si przez ca#y okres przedszkolny. W badaniach prowadzonych w 1996 r. ch#opcy uzyskali wy"sze przeci tne we wszystkich analizowanych próbach, z wyj$tkiem skoku w dal w grupie 4-letnich dziew- cz$t ze Szczecina. Zjawisko dymorÞ zmu p#ciowego w wieku przedszkolnym potwierdzi#o si tak"e podczas bada) z 2006 r., tylko w biegu na odcinku 20 m 6-letnie dziewcz ta uzyska#y nieznacznie lepsze przeci tne. Mo"na zatem wnioskowa&, "e dymorÞ zm p#ciowy w sprawno%ci Þ zycznej ujawnia si wcze%niej, tj. przed 7. rokiem "ycia. Przypuszczenie to znalaz#o potwier- dzenie w pracach Gniewkowskiej [1], Sekity [5] i w niniejszym materiale w badaniach prowadzonych w 1996 i 2006 roku. Analizuj$c natomiast poszcze- gólne próby sprawno%ciowe dzieci szczeci)skich stwierdzono, "e w ci$gu 10 lat poziom sprawno%ci Þ zycznej badanych ch#opców zmala#; wyj$tek stanowi$
4-latkowie. W grupie dziewcz$t zauwa"ono, "e dzieci badane w 2006 r. osi$- gaj$ wy"sze %rednie w próbie szybko%ci, zwinno%ci i sile, czyli wykazuj$ wy"szy poziom sprawno%ci Þ zycznej w porównaniu z grupami badanymi w 1996 r.
By& mo"e jest to zwi$zane z faktem, jak podaje Szopa [8] oraz Mleczko [3], "e pozytywnym zmianom rozwoju Þ zycznego w lepszych warunkach %ro- dowiskowych nie towarzyszy wzrost poziomu sprawno%ci Þ zycznej. Niew$tpli- wie mia#y na to tak"e wp#yw przemiany polityczno-spo#eczne, jakim poddane by#o spo#ecze)stwo polskie. Przeobra"enia te ukszta#towa#y now$ rzeczywisto%&
spo#eczno-ekonomiczn$ poszczególnych warstw spo#ecznych. Lepsza sytuacja socjalno-bytowa pewnych grup spo#ecznych nie wp#yn #a jednak na zmiany w poziomie sprawno%ci Þ zycznej [4]. Zdaniem Starosty [7], obserwuje si obni-
"enie poziomu sprawno%ci Þ zycznej dzieci.
5. Wnioski
1. Prowadzone badania potwierdzi#y, "e dymorÞ czne zró"nicowanie w rozwoju motorycznym dzieci wyst puje od 4. roku "ycia, cho& z ró"n$ intensywno%ci$
dla poszczególnych prób sprawno%ci Þ zycznej, i utrzymuje si przez ca#y okres przedszkolny.
2. Poziom sprawno%ci Þ zycznej dzieci w wieku przedszkolnym ujmowany na tle podobnych charakterystyk dzieci badanych w cyklu jednej dekady nie wykazuje znacz$cych ró"nic w badanych zdolno%ciach, co pozwala s$dzi&,
"e czynnik czasowy oraz dokonuj$ce si zmiany spo#eczno-ekonomiczne nie wp#yn #y korzystnie na poziom sprawno%ci Þ zycznej badanych dzieci.
BIBLIOGRAFIA
[1] Gniewkowska H., 1965: Rozwój sprawno ci ruchowych dzieci przedszkolnych,
„Wychowanie Fizyczne i Sport”, t. IX, 2.
[2] Kotarska K., Drohomirecka A., 2004: Biospo"eczne uwarunkowania rozwoju ruchowego dzieci ze #"obków i z przedszkoli w Szczecinie i Stargardzie Szczeci$skim, Uniwersytet Szczeci)ski, Szczecin.
[3] Mleczko E., 2002: Stopie$ urbanizacji a poziom rozwoju somatycznego oraz motorycznego dzieci i m"odzie#y z Ma"opolski – doniesienie wst%pne,
„Antropomotoryka”, nr 23, s. 53–76.
[4] Nowacka-Dobosz S., 2006: Urbanizacyjne ró#nice w rozwoju somatycznym i motorycznym m"odzie#y szkolnej, „Wychowanie Fizyczne i Sport”, nr 50 (1), s. 37–44.
[5] Sekita B., 1977: Z bada$ nad sprawno ci& Þ zyczn& dzieci wroc"awskich w wieku 3,5–5 lat, AWF, Wroc#aw.
[6] Sekita B., 1988: Rozwój somatyczny i sprawno ! Þ zyczna dzieci w wieku 3–7 lat, w: Rozwój sprawno ci i wydolno ci Þ zycznej dzieci i m"odzie#y, red. S. Pilicz, AWF, Warszawa, s. 12–55.
[7] Starosta W., 1993: Nowe sposoby stymulacji aktywno ci ruchowej dzieci i m"odzie#y, „Kultura Fizyczna”, nr 3–4, s. 12–15.
[8] Szopa J., 1990: Genetyczne i rodowiskowe uwarunkowania rozwoju soma tycznego dzieci mi%dzy 7. a 14. rokiem #ycia: wyniki longitudinalnych bada$ ro dzinnych, AWF, Kraków.
THE LEVEL OF PHYSICAL FITNESS IN CHILDREN AGED 4–6 YEARS FROM SZCZECIN EXAMINED IN ONE DECADE CYCLE
Summary
In the foregoing study, the level of physical Þ tness and its determinants were evalu- ated in one decade cycle in children aged 4–6 years from Szczecin. Comparison of results will allow answering to a question whether and what changes have taken place during 10 years in the examined abilities. First examinations were carried out in 1996 and included 865 children (448 boys and 417 girls) aged 4–7 years from eleven kindergar- tens in Szczecin. In 2006, examinations were repeated and included then 887 children (461 boys and 426 girls) at the pre-school age from the same institutions. The level of physical Þ tness was evaluated based on a modiÞ ed Wroc#aw Physical Fitness Test developed by Sekita [1988] composed on four test items.
Based on the carried out examinations, it was found that the level of physical Þ t- ness in children in the pre-school age from Szczecin, as expressed against a background of similar characteristics of children examined in one decade cycle, did not show any signiÞ cant differences in the examined abilities, which allows believing that time factor and socio-economic changes taking place did not favourably affect the level of physical Þ tness in the examined children.
Translation: Jerzy St%pie$
