M. Arszyński
Przegląd zagranicznych czasopism
konserwatorskich
Ochrona Zabytków 18/3 (70), 74-75
PRZEGLĄD ZAGRANICZNYCH CZASOPISM KONSERWATORSKICH*
D EUTSCH E K U N S T U N D D EN K M A LPFLEG E. Wyd.
Vereinigung der Landesdenkm alpfleger in der B un desrepublik Deutschland. D eutscher K unstverlag Mün chen'—'Berlin. Ukazuje się dwa razy w roku. Rocznik; 1964.
Z eszy t 1, ‘ stron 60, ilu stracje.
H. F e11 d t k e 11 e r, Eine bisher unbekannte karolin
gische Grosskirche im H ersfeld er S tif t (N iezn an y do
tych czas, d u ży k o śció ł k a ro liń sk i n a teren ie k la szto ru
H ersfeld), s. 1—19, 13 fotografii, 6 rysunków.
Om ówienie p o ł ą c z o n y c h z w ykopaliskam i badań archi
tektonicznych, prowadzonych na terenie, na którym 'znajduje się skom plikow any, w zajem nie się n aw ar stw iający i przenikający kompleks reliktów kilku k oś ciołów i budynków klasztornych, istniejących kolejno w okresie od VIII do X II w. Odkrycie now ych frag m entów i w nikliw a analiza w szystkich poznanych do tychczas elem en tów zabudowy przeprowadzona w d y sk usji z dotychczasową, oihszerną literaturą, pozw oliły na zidentyfikow anie części reliktów jako śladów jesz cze jednego kościoła, który datow any jest przez auto ra na lata 831'—850* i uznany za jedną z najbardziej m onum entalnych św iątyń tego czasu na terenie N ie miec.
H. J. S a c h s e, Dach w erks- und. G ew ölbekon stru ktio
nen der Abteikirch e Ottobeure n (K onstrukcja w ięźb y
d a ch o w ej i sk lep ień w k o ściele op actw a O ttobeuren), s. 20—31, 3 fotografie, 17 rysunków.
Podstaw ow e w iadom ości historyczne d w yczerpująca analiza konstrukcyjna w ięźby, powstałej w połow ie X V III w. Z e w zględu na zróżnicowanie rozw iązań technicznych oraz znaczne w ym iary i rozpiętości po szczególnych elem entów , w ięźba zaliczana jest do n aj ciekawszych przykładów X V III-w iecznej Ciesiołki. Za w iera ona obok rozwiązań typowo barokowych (środ kow e słupy podwieszone na zastrzałach, otwarte w ię- zary z krzyżow ym i zastrzałam i) elem en ty późnośre dniow ieczne (boczne słupy w iszące, połączone bezpo średnio z krokwiam i, stolce leżące z belką rozpierają cą bezpośrednio pod jętką). Analizę w ięźby uzupełnia
charakterystyka sklepień i kopuł, w yw ierających
znaczny w p ły w na ukształtow anie konstrukcji dacho w ej.
E. D o b e r e r , Die gotische Schranke der K lo s te r k ir
che zu Haina — ein gefährdetes Denkmal zisterzien - sischer Baukunst (G otyckie lek toriu m k ościoła k la s z
torn ego w H ain a — zagrożony za b y tek arch itek tu ry
cy stersk iej), s. 32—36, 3 fotografie, 1 rysunek.
Poprzedzona ogólnym om ówieniem roli lektorium
i zw ięzłą historią kościoła charakterystyka zabytku. Lektorium jest m urowane z ciosu i architektonicznie bogato rozczłonkowane; ustaw ione w poprzek w szy st kich trzech naw w ydziela z korpusu n aw ow ego p oło żoną od zachodu część dla konw ersów i łączącą się z prezbiterium część dla m nichów. P ierw otn ie p osia dało ono zam ykające przejścia drzw i i zw ieńczenie w form ie krzyża.
R. S t e i n , Das alte Wandschneiderhaus (G ew erbe hau s)
zu B rem en von 1619/21 und seine Wiederherstellung 1948—1959 (Stary dom su k ien n ik ó w (Izba R zem ieśln i
cza) w B r e m ie z la t 1619/21 i jego rek o n stru k cja w la tach ,1948—1959), s. 37—51, 13 ilu stra cji.
U dokumentowana źródłowo historia budowy m onu m entalnej, bogato dekorowanej kam ienicy, w zn iesio nej dla potrzeb najbogatszego w m ieście cechu w okre sie w ielkiego rozkwitu architektury i rzeźby brerneń- skiej, połączona ze zw ięzłą relacją o późniejszych lo sach obiektu aż do jego całkow itego prawie zniszcze nia w 1944 r. Poprzedzona krótką charakterystyką a r chitektury obszerna analiza bogatej rzeźby architekto nicznej, pozwala z pomocą źródeł pisanych zidentyfi kow ać jako jej tw órców dwóch znanych m iejscow ych rzeźbiarzy (J. N acken i E. Krossmann). A rtykuł koń czy charakterystyka prac konserwatorskich, które realizow ane w dwóch etapach, doprowadziły do od budowy pierwotnej bryły budynku, adaptacji w nętrza na potrzeby Izby Rzem ieślniczej i historycznie w ier nej rekonstrukcji zniszczonych w znacznym procen cie elem en tów dekoracji rzeźbiarskiej.
W. G e n z m e r , Richtlinien zu m Schutze alter w e r t
voller Orgeln (W ytyczne ochrony starych, cennych
organów ), s. 52—57, 4 fotografie, 2 rysunki.
Dla osiągnięcia w łaściw ego brzm ienia utw orów m uzy k i dawnej konieczne jest zachow anie charakterystycz nych cech m echanizm u organowego, ulegających na ogół całkow item u zatarciu w czasie napraw. W celu przeciwdziałania tem u zjaw isk u opieka konserw ator ska, obejmująca dotychczas tylko zabytkow e prospek ty, rozszerzona została na część m uzyczną instrum en
tu. A rtykuł charakteryzuje w ytyczn e opracowane
w zw iązku z tym dla konserwatorów. Zawierają one om ów ienie cech charakterystycznych dla poszczegól nych okresów rozwoju instrum entu (traktura, barwa i skala głosów, dyspozycja, typy piszczałek itp.), w sk a zówki odnośnie sposobu inw entaryzacji i charaktery stykę typow ych zabiegów konserwatorskich. W zakoń czeniu poglądy autora na tem at nowoczesnych pro spektów w zabytkowych w nętrzach.
H. V o g e l , Eine la ndesfürstliche Verordnung aus der
Frühzeit der deutschen D enkmalpflege (K siążęce roz
p orząd zen ie z okresu zarania n ie m ie c k ie j op iek i nad zab ytk am i), s. 57—58.
Opatrzony krótkim kom entarzem tek st dokum entu w y danego w r. 1779 przez Fryderyka II H eskiego. Rozpo rządzenie zawiera szereg nakazów (ochrona „starożyt n ości” w czasie rem ontów i rozbiórek budynków, za kaz niszczenia napisów i herbów, obowiązek zgłasza nia znalezisk num izm atycznych itd.) i nakłada na ad m inistrację państw ową i kościelną obowiązek ich egzekw ow ania.
R E C E N Z J E
S. Hartwagner, Der Dom zu Gurk, Wien—F rankfurt/ /M ain 1963, (T. B r e u e r ) s. 59.
T. Müller, Deutsche P la sti k der Renaissance bis zu m
D r e i s s i gjährigen Krieg, K önigstein im Taunus 1963
(Т. В r e u e r), s. 60. Personalia.
* S tały przegląd zagranicznych czasopism konser w atorskich obejm uje Ul w yd aw n ictw , których zestaw zam ieszczono w z. 3 (62) rocznika X V I (1963) „Ochrony Z abytków ” s. 69.
Z eszy t 2, stron 91, ilu stra cje.
H. R e u t h e ir , Das Fachwerkhaus in Hannoversch-
-M ünden (D om y ry g lo w e w H ann oversch -M ü n d en ),
s. 61—74, 1 plan, 6 fotografii, 5 rysunków.
Przedstawiona na tle historii m iasta próba syn tetycz nego ujęcia rozw oju m iejscow ego budownictw a ryglo w ego. W grupie zachowanych 450 dom ów wyróżniono,
posługując się w n ik liw ą analizą poszczególnych e le m entów (proporcje i konstrukcja kratownic, sposób w ypełniania, ornam entacja belek itd.), sześć następu jących po sobie typów , z których najstarszy datow a ny jest na lata 1400—1530, najm łodszy zaś na pierwszą połow ę X IX w. W zakończeniu krótka charakterystyka problem atyki konserwatorskiej.
R. P o p ip e , Die Zisterzienserinnenkirche in Börstel —
ein Beispiel farbiger In nenraumgestaltung m itte la lte r licher Backsteinkirchen (K ościół cystersek w B örstel
— p rzyk ład k o lo ry sty czn eg o ro zw ią za n ia w n ętrza
śred n io w ieczn eg o k o ścio ła ceglan ego), s. 75— 86,
1 plan, 9 fot.
Opis i analiza dekoracji m alarskiej w nętrza poprze dzone om ów ieniem historii i architektury kościoła na tle pokrew nych fundacji. Ceglane lico b yło lekko la- serow ane w kolorze cegły i biało spoinow ane. S klepie nia posiadały cienką w ypraw ę tynkową i b yły m alo w ane rozbieloną ochrą. Gurty, łuki tarczow e i glify okienne, m alow ane na kolor piaskowca, posiadały d e koracyjne podziały naśladujące cios. R ów nież pozo stałe elem enty architektoniczne i cegły profilow ane b yły różnobarwnie m alowane. D ekorację uzupełniały zacheuszki i tonda z napisam i. Ta X II-w ieczn a d eko racja uzupełniona została w X IV w. m alow idłem n a śladującym dekoracyjną tkaninę, usytuow anym koło
cyborium ściennego. W zakończeniu sprawozdanie
z iprac konserw atorskich, ograniczających się do utrw a lenia i niew ielu uzupełnień.
H. H. M ö l l e r , Das Palais Ephraim in Berlin (P ałac E phraim a w B erlin ie), s. 87— 162, 3 plany, 2 ry sunki, 6 fotografii.
Poprzedzone przedstaw ieniem kształtowania się zabu dow y parceli przed jej nabyciem w r. 1762 przez n a dwornego jubilera V. H. Ephraima om ów ienie przebu dowy istniejących tam budynków na reprezentacyjny dom m ieszkalny przez znanego architekta F. W. D ite- richa. Analiza form y budynku na tle architektury w iek u X V III posłużyła za podstaw ę stw ierdzenia w y sokiej jakości artystycznej i prekursorskiego znacze nia. O m ów ienie dalszych losów obiektu do chw ili roz biórki w 1Θ35 r., w czasie której zabezpieczono w ię k
szą część elem entów fasady głów nej zbudowanej
z ciosu. W zakończeniu projekty ponownego zesta w ie nia tych elem entów jako części w spółcześnie w znoszo nych budynków.
H. W o l f f , Die Ausrüstu ng von Strassen u nd Plä tzen (W yp osażen ie u lic i placów ), s. 103—111, 9 ilustracji. Krótkie w prow adzenie historyczne i uwagi na temat
w spółczesnych sposobów plastyczno-przestrzennego
kształtowania placów i ulic za pomocą takich elem en tów jak: rodzaj podłoża (trawa, asfalt, ibruk), charak ter ograniczających plac pierzei (kolorystyka fasad i plastyczne ukształtow anie ścian ryzalitam i, balko nami, reklamą), sylw eta Obiektów w olnostojących (la tarnie, słu py ogłoszeniow e, budki telefoniczne), drob na armatura (aparaty sygnałow e, hydranty, kratow ni ce kanałów ) itd.
H. W. К e i s e r, Ergebnisse der Restaurierung an der
M ü nsterm an n -K anzel in der Kirche zu Rodenkirchen /W esermarsch (W yniki prac k o n serw a to rsk ich przy
k azaln icy M ü n sterm an n a w k o ściele w R o d en k irch en /
W eserm arsch), s. 112— 120, 11 fotografii.
Szczegółow e spraw ozdanie z prac konserwatorskich, przeprowadzonych przy kazalnicy w ykonanej przez znanego snycerza M ünstermanna (1575— 1639), u w zglę
dniające porównawczo problem atykę artystyczną
i konserwatorską innych jego dzieł. W w yniku prac, prowadzonych m etodam i konw encjonalnym i, w zm oc niono i częściow o uzupełniono elem en ty drew niane oraz odkryto i zakonserwowano pierwotną polichro mię.
H. K r e i s e l , Tagung der L andesden km alpfleger 1964
im Saarland m it Exkursionen nach Luxem bu rg und den Niederlanden (Zjazd k o n serw a to ró w k rajow ych
1964 w Z agłęb iu Saary połączony z w y cieczk a m i do L u k sem b u rga i H olandii), s. '121—146, 27 fotografii. Bardzo obszernie i problem owo opracowane spraw o zdanie zawiera om ów ienie treści obrad oraz analizę problem atyki konserwatorskiej zabytków zwiedzanych w czasie w ycieczek. Porządek obrad, prócz referatu Bornheima na tem at barw y w architekturze, obejm o w ał m. in. takie spraw y jak w ystaw a konserwatorska w ramach UNESCO, om ówienie problem atyki kongre su w Wenecji, zagadnienia adm inistracyjno-prawne itd. Spośród w ielu problemów, poruszonych przez autora w sprawozdaniu z w ycieczek, na w iększą uw a gę zasługują: Zagłębie Saary — ukształtow anie w n ę trza odbudowywanego kościoła św. Ludwika, szkody górnicze, prace konserwatorskie w opactw ie św . Mau rycego w Tholey: Luksem burg — odbudowa m iastecz ka Echternacht: Holandia — w zm acnianie fundam en tów na terenach podmokłych, urbanizacja w si i m ia steczek, sanacja.
Recenzje.
Die Denkmäler des Rheinlandes, herausgegeben von
R. W esenberg und A. Veerbek, D üsseldorf 1964, (H. K r e i s e l ) , s. 147— 148.
D enkmalpflege in W estfalen-L ippe, 1953—1963. 41 Band von „W estfalen”, H efte für G eschichte, Kunst und Volkskunde. Münster, Asichendorff 1963, H efte 1— 4, (H. K r e i s e l ) , s. 148.
Achthundert Jahre Verehrung der Heiligen Drei K ö nige in Köln 1164— 1964, In: K ölner Domblatt, Jahr
buch des Zentral-Dom bauverein, K öln 1964, ( G e b h a r d ) , s. 148—149.
H. Kreft — J. Soenke, Die Weserrenaissance, Hameln 1964, ( R e u t h e r ) , s. 149.
H. Seiler, Münster, Die alte Stadt, V ergan gen h e it-G e
genwart, Münster 1964 (A. H o r n ) , s. 156.
D. T hulesius, S. Hecht, Haustüren aus A lt-B ra u n -
schweig als Zeugen vorbildlicher H an dw erkskultur,
Band 32. „Brauinischweiger W erkstücke”, B raunschw eig о. J., (H. W o l f f ) , s. 156.
F. Mielike, Das Holländische Viertel in Potsdam , B er lin 1960, ( G e b h a r d ) s. 150—151.
Höfische K u n st des Barock, Führer durch das W ü rt- tembergische Landesm useum S tu ttg a rt-Z w eig m u s eu m Schloss Ludwigsburg, Stuttgart 1964, (H. K r e i s e l ) ,
s. 151.
Restauri e nuove accessioni, a cura di Nicolo Rasmo,
Trient 1964, (H. K r e is ^ e l) , s. 161. Personalia.
M. A r szy ń sk i
