R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T. X V I, Z. 1 W A R S Z A W A 1966
K A ZIM IER Z B O R A T Y Ń SK I, S T E F A N IA R O SZYK O W A , M A R IA ZIĘTEC K A
ZAW ARTOŚĆ M IEDZI W RÓŻNYCH W YCIĄGACH GLEBOW YCH
K ated ra C hem ii R olnej W SR W rocław
Do oznaczania zaw artości w glebie m iedzi p rzy sw aja ln e j dla roślin stosow ane są różne ro ztw o ry ek stra k cy jn e . N ależą do nich: woda, roz tw o ry buforow e octanow e (odczynnik M organa i Barona), kom plekson III (EDTA) oraz kw asy: octow y, cy try n o w y , solny o różn ym stężeniu, azotow y i inne.
Istn ie je stosunkow o niew iele d an y ch zarów no w lite ra tu rz e k ra jo w ej, jak i zagranicznej n a te m a t p o ró w nan ia ilości m iedzi przechodzą cych do ro ztw o ru p rzy użyciu ty ch różnych rozpuszczalników . B adania tak ie prow adzili: S c h a r r e r i w spółpracow nicy [18], W e s t e r h o f f [19], H e n r i к s e n i J e n s e n [8, 9] oraz B a l k s [1]. W Polsce za gadn ieniem ty m zajm ow ali się: K a b a t a [10], K o c i a ł k o w s k i [11], C z a r n o w s k a [6], a w odniesieniu do gleb to rfow ych — L i w s k i [12] i .
W ym ienieni a u to rz y stosow ali w sw oich b ad aniach ty lk o n iek tó re ro ztw o ry e k stra k c y jn e i n ie zawsze te, k tó re o statnio w eszły w n a j w iększe użycie. D latego przeprow adzone b ad an ia nie d a ją odpowiedzi, jak ie są w zajem ne stosun k i m iędzy ilością m iedzi przechodzącej do ro ztw o ru p rzy użyciu różnych ro ztw o rów e k stra k cy jn y c h .
Ta różnorodność stosow anych m etod e k stra k c ji z jed n ej stro n y i n ie dostateczne in fo rm acje odnośnie w zajem ny ch stosunków ilości m iedzi ek strah o w an y ch ró żnym i m eto dam i z d ru g iej, u tru d n ia ją w łaściw ą in te rp re ta c ję i ocenę m a te ria łu dotyczącego zaw artości m iedzi w różnych glebach.
1 S zczeg ó ło w y p rzegląd m etod oznaczania za w a rto ści m ied zi w g leb ie, sto s o w a n y ch roztw orów ek stra k cy jn y ch i u zy sk a n y ch w y n ik ó w b ęd zie przed m iotem od d zieln ej p u b lik acji.
42 К . B o ra ty ń sk i, S. R oszyk ow a, M. Z iętec k a
W celu p rzep ro w ad zen ia in w e n ta ry z a c ji zaw artości m iedzi w glebach P olski nieodzow ne je st p rzy jęcie przez w szystkie placów ki zajm u jące się ty m zagadnieniem jed n ej o kreślonej m eto d y e k stra k c ji gleby. Z d r u giej stro n y w y d aje się rzeczą w ażną stw ierdzenie w zajem ny ch sto su n ków m iędzy ilościam i m iedzi, ek stra h o w a n y m i p rzy użyciu różnych ro z puszczalników .
W zw iązku z ty m w ram a ch p rac n a d ujednoliceniem m etod p o d ję liśm y b ad an ia nad porów n an iem n iek tó ry ch najczęściej ostatnio sto sow anych m etod e k stra k c ji p rzy sw aja ln e j dla ro ślin m iedzi z gleby.
W b ad an iach w stęp n y ch porów nano ilości m iedzi w y e k stra h o w a n e j z g leby n a stę p u jąc y m i roztw oram i: rozcieńczonym H N 03 w edług W e s- t e r h o f f a [19], l n HCl, 0,02m EDTA oraz odczynnikiem B arona. O znaczono rów nież ogólną zaw artość m iedzi.
W dalszych badan iach użyto trz e ch roztw orów ek strak cy jn y ch : roz cieńczonego kw asu azotow ego [1, 3, 18, 19], p rzy ję te g o przez K om isję K o o rd y n a c y jn ą do B adań n ad U jednoliceniem .M etod w K ra ja c h D e m o k racji L udow ej l n HC1 stosow anego szeroko przez au to rów Zw iązku R adzieckiego [14, 15] oraz 0 ,ln HC1 [5, 7].
P rzep ro w ad zen ie całkow itej zaw arto ści m iedzi do ro ztw o ru w y k o n a no m etodą N e m e s a i w spółpracow ników [13]. Z aw artość m iedzi p rz y sw ajaln ej we w szystkich w yciągach glebow ych oznaczono m etodą S c h a r r e r a i S c h a u m l ö f f e l a [4, 17].
P rz y sp o rządzaniu w yciągów glebow ych zachow ano jed n ak o w y sto sunek g leby do ro ztw o ru e k strak cy jn eg o (1:1 0) oraz czas w y trzą sa n ia ( 2 godz.). Je d y n ie p rz y w yciągu odczynnikiem B arona stosun ek gleb y do ro ztw o ru e k strak cy jn eg o w ynosił 1:5, zgodnie z m etodą B arona [2].
B adania w stęp n e przeprow adzono na 10 prób kach glebow ych o róż n y m składzie m echanicznym i ró żn y m pH (4,4— 7,0). O gólna zaw artość m iedzi (tab. 1) w ahała się w gran icach 3,4— 10,9 ppm Cu.
Dalsze b ad an ia przeprow adzono na w iększym m a te ria le glebow ym (82 próbki) 2. A nalizow ane p ró b ki pochodziły bądź z w a rstw y p o w ierz chniow ej, bądź z głębszych w a rstw różnych ty p ó w glebow ych. pH ty ch gleb w ahało się od 3,4 do 7,6. B y ły to jed n ak gleb y w w iększości słabo kw aśn e i obojętne.
U zyskane w y n ik i w b ad an iach w stęp n y ch zam ieszczono w tab. 1. Ilości m iedzi przechodzące do ro ztw o ru b y ły zależne od stosow anego odczynnika ek strakcyjn ego. N ajw yższe w artości, stanow iące średnio 61% (38— 87%) w sto su n k u do ogólnej zaw artości, uzyskano w w yciągu l n HC1.
2 O trzym ano je z P ra co w n i K a rtograficzn ej S ta c ii C h em iczn o -R o ln iczej w e W rocław iu .
M iedź w w y c ią g a c h g leb o w y ch 43
T a b e l a 1
Z aw artość m ied zi w różn ych w y ciągach glebow ych C a łk o w ity za w a rto ść m ie d z i w g l e b i e ( . Cu o g .) p r z y ję to za 100% Copper c o n te n t s in v a r io u s s o i l e x t r a c t s T o ta l copper c o n te n t o f s o i l tak en a s 100% Nr Cu og-1 Cu Roztwory e k str a k c y jn e - E x tr a cta n s Lp. g le b y S o i l Tota In HC1 r o z c i e ń . - d i l . HN03 0 ,0 2 m EDTA od.czyn. Barona Baron's s o lv e n t Nr. ppm % ppm % ppm % ppm % ppm % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 6 9 7 8 1 3 5 2 4 10 3 .4 3 .6 3 .7 5 .5 6 ,2 6 ,3 6 .5 6 .5 9 ,9 1 0 ,9 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1 .3 1 .5 1 ,9 3 .5 5 .4 2 .7 3 .5 5 .4 6 .5 6 .7 38 42 51 64 87 43 54 83 66 61 1 ,2 1 ,1 1 .0 2 ,4 2 ,9 2 .0 2 ,1 4 ,0 3 ,8 4 , 2 35 31 27 44 47 32 32 62 38 38 1 ,1 0 ,9 0 ,9 2 ,1 3 ,2 1 ,8 2 ,6 4 ,1 4 , 0 3 ,8 32 25 24 38 52 28 40 63 40 35 0 ,9 1 .0 0 ,9 0 ,9 0 ,9 0 , 9 1 .0 0 ,9 1 ,2 0 ,9 26 28 24 16 14 14 15 14 12 8 Średnio Mean 6 ,2 100 3 ,8 61 2 ,5 40 2 ,4 39 1 ,0 17 Wahania V a r ia tio n s 3 ,4 - 1 0 ,9 1 ,3 - 6 ,5 3 8 -8 7 1 , 0 - 4 ,2 27-62 0 , 9 - 4 ,1 24-63 0 , 9- 1 ,2 8 -2 8
W y raźn ie niższe b y ły ilości m iedzi w rozcieńczonym HNO3 (średnio 40°/o, z w ah an iam i 27— 62% w odniesieniu do ogólnej zaw artości m iedzi). W yn iki te są zgodne z b ad an iam i (26 próbek) S c h a r r e r a i w sp ó łp ra cow ników [18], k tó rz y w w yciągu 2% HNO3 (roztw ór HNO3 stosow any przez nas b ył około 2,7°/o), znaleźli średn io 41% (21— 65%) w sto su nk u do ogólnej zaw artości m iedzi.
Podobne ilości m iedzi ja k rozcieńczony HNO3 w y e k stra h o w a ł 0,02m EDTA. S tan o w iły one średnio 39% (24— 63%) ogólnej zaw artości m iedzi. U zyskane przez nas w y n ik i w w yciągu 0,02m EDTA leżą w g ranicach zaw artości podanych przez C z a r n o w s k ą [6], k tó ra b ad ając 10 p ro filów różnych gleb bielicow ych znalazła w ty m w yciągu ilości m iedzi stanow iące od 0 do 63% ogólnej zaw arto ści m iedzi.
Ilości m iedzi przechodzące do ro ztw o ru p rz y użyciu odczynnika B a ro n a b y ły p raw ie jednak o w e (0,9—1 , 2 ppm ) niezależnie od ogólnej za w artości m iedzi.
W b ad an iach S c h a r r e r a i w spółpracow ników [18] ilości m iedzi w y ek strah o w an e odczynnikiem B arona w y nosiły od 0,04 do 1,0 ppm .
W tok u oznaczania zaw artości m iedzi w poszczególnych w yciągach glebow ych nie napo tk an o na trudności, z w y ją tk ie m w yciągu EDTA. O znaczenia ilości m iedzi w ty m w yciągu nie b y ły do statecznie zgodne i p o w tarzaln e. Dodać tu m ożna, że L i w s k i [12] e k stra h u ją c m iedź z gleb torfo w ych za pom ocą 0,02 m EDTA znajdow ał średnio 39% bądź 14% w sto su n k u do ogólnej zaw artości m iedzi, w zależności od sposobu
44 К . B o ra ty ń sk i, S. R oszyk ow a, M. Z ięteck a
oznaczenia an alitycznego m iedzi w w yciągu. W ydaje się, że spraw a ta w ym aga szczegółow ych badań.
Z przytoczonych w zględów w dalszych bad aniach porów naw czych nie stosow ano tego ro ztw o ru ek strak cy jn eg o. W yelim inow ano rów nież z d a l szych b ad ań odczynnik B arona, k tó ry nie dał zróżnicow ania ilości ek s tra h o w a n e j m iedzi. N ato m iast zastosow ano obok H N 03 (w edług W e ste r- hoffa) i l n HCl tak że 0,ln HCl.
W yniki uzy sk ane ty m i trzem a ro ztw o ram i ek stra k cy jn y m i dla 82 próbek glebow ych podane są w tab. 2 i 3.
T a b e l a 2
Z aw artość m ie d z i w różnych w yciągach glebow ych
t 82 p rób k i glebow e
(ró żn e typy i poziomy glebow e ł ą c z n ie ) Copper c o n te n ts in d i f f e r e n t s o i l e x t r a c t s 82 s o i l sam ples (v a r io u s s o i l ty p e s ) Roztwór ek str a k c y jn y S o lv e n t e x tr a c t a n s ppm Cu ś r e d n io - mean wahania v a r ia t io n s H o z c .- D il. HNO3 2 ,6 0 , 6- 6 ,1 ln HCl 3 , 2 0 , 9 - 8 , 4 0 , ln HCl 2 ,3 0 , 0 - 4 , 6 T a b e l a 3
b red n ia zaw artość m ied zi w różnych typach glebow ych w z a le ż n o ś c i od roztw oru ek str a k c y jn e g o lie an copper c o n te n t in d i f f e r e n t e o i l ty p es in dependence on e x tr a c ta n t
ppm Cu
Typy glebow e S o i l type
Poziom - H orizon A^ Poziomy g łę b s z e - Deeper la y e r s i l o ś ć próbek nuaber - o f samples roztw ory e k str a k c y jn e e x tr a c ta n e i l o ś ć próbek nuaber o f sam ples roztw ory e k str a k c y jn e e x tr a c ta n s r o z c . d i i . HNO3 ln HCl 0 , l n HCl r o z c .d i i . НИО3 ln HCl 0 , ln HCl Gleby b ie lic o w e P o d zo ls 4 1 ,8 2 ,4 2 ,6 7 1 ,7 2 ,4 2 ,6 G leby b ie lic o w e - brunatne Brown p o d zo ls 7 2 ,4 2 ,8 2 ,3 12 1 ,8 2 ,2 1 ,7 Gleby brunatne Brown so i l s IQ 2 ,9 3 ,2 2 ,2 17 1 ,9 2 ,2 1 . 5 Czarne z ie m ie Black e a r th s 6 4 ,7 5 ,6 3 ,4 13 3 ,1 3 ,6 2 .1 Mady - Uadaa 3 5 ,2 5 ,9 3 ,2 3 4 ,4 6 ,0 4 ,0 èred n io - Uean 30 3 ,2 3 ,8 2 ,6 52 2 ,3 2 ,8 2 ,1
M iedź w w y cią g a ch g leb o w y ch
R o zp atru jąc w y n ik i u zy sk an e d la całego m a te ria łu glebowego łącznie (tab. 2) uzy sk an o podobnie jak w b ad an iach poprzednich (tab. 1) n a j w yższe śred n ie w artości dla w yciągu l n HC1 (3,2 pp m Cu). Niższe śred n ie w a rto śc i dał rozcieńczony H N 03 (2,6 ppm Cu), a najniższe 0 ,ln HC1 (2,3
ppm Cu).
A naliza m ate m a ty cz n a w yk azała daleko idącą w spółzależność pom ię dzy zaw artością m iedzi w w yciągu rozcieńczonego H N 03 i l n HC1, w y ra ż a ją c ą się w ysokim w spółczynnikiem k o relacji (r = 0,98). Znalezione w spółzależności d la w yciągu rozcieńczonym H N 03 i 0 ,ln HC1 (?’ = 0,48) oraz 0 ,ln H C l i l n HC1 (r = 0,54) b y ły m niej ścisłe, n iem niej zgodnie z k ry te riu m p rz y ję ty m za R o m a n o w s k i m [16] rów nież istotne.
Jak k o lw iek w zajem ne sto su n k i śred nich ilości m iedzi w y e k stra h o w an ych ró żnym i m etod am i u k ła d a ją się dla całego m a te ria łu jak podano w yżej, to jed n a k p rzy u p o rządk o w aniu badanego m a te ria łu w edług ty pów glebow ych sto sunk i te u k ład a ją się nieco inaczej (tab. 3).
D la gleb b ru n a tn y c h , czarnych ziem i m ad uszeregow anie odczynni ków e k stra k cy jn y c h pod w zględem ilości m iedzi przechodzącej do roz tw o ru je s t identy czne jak d la całości m a te ria łu (p atrz w yżej).
N atom iast w glebach bielico w y ch śred n ie ilości m iedzi w w yciągu 0 ,ln HC1 są w yższe niż w l n HC1 oraz w rozcieńczonym H N 03 i to zarów no w poziom ie A, jak w w arstw ach głębszych. W glebach bielico- w o -b ru n a tn y c h śred n ia zaw artość m iedzi w 0,ln HC1 różni się nieznacz nie od zaw artości w rozcieńczonym H N 0 3.
Ś red n ia zaw artość m iedzi w w yciągu rozcieńczonego H N 03 i l n HC1 w z ra sta w poziom ie A, a tak że w w arstw ach głębszych w edług n a s tę pującego szeregu: gleby bielico we, gleby bielico w o -b ru n atn e , gleby b r u n atne, czarne ziem ie i m ad y zgodnie z p rzew idyw aniam i teo rety czn y m i i n iek tó ry m i d an y m i lite r a tu r y [7].
N ato m iast ilości m iedzi przechodzące do ro ztw o ru 0 ,ln HCl nie w y k a z u ją te j zależności (tab. 3).
W ydaje się więc, że 0 ,ln HC1 jest roztw orem m niej p rz y d a tn y m do oznaczania zaw artości p rzy sw aja ln e j dla roślin m iedzi w glebie.
O dnośnie d w u pozostałych roztw orów ek stra k cy jn y c h , tj. l n HC1 i rozcieńczonego H N 03 n ależy wziąć pod uw agę, że ilości m iedzi przecho
dzące do rozcieńczonego H N 03 d a ją p rzy uw zględnieniu odpow iednich
liczb granicznych, zgodnie z d an y m i lite r a tu r y [1], w ysoką k orelację z re a k c ją roślin. T a m etoda e k stra k cji została p rz y ję ta w Niem czech jako sta n d a rto w a. Stosow ana jest rów nież w b ad an iach m ięd zynaro do w ych n ad u jed no liceniem m etod badaw czych w k ra ja c h d em okracji lu dowej.
W y d aje się, że ten sposób e k stra k c ji p rzy sw aja ln e j dla ro ślin m iedzi z gleby należałob y zastosow ać i u nas.
46 К . B o ra ty ń sk i, S. K oszyk ow a, M. Z iętec k a
M etoda e k stra k c ji rozcieńczonym H N 03 d a je d o b rą po w tarzalność oznaczania zaw artości m iedzi p rzy sw aja ln e j w glebie (tab. 4).
P ro w adzo ne w ram ach w spó łp racy m iędzynarodow ej b ad an ia n a d za w artością skład nik ó w po karm ow ych w glebie, a m iędzy in n y m i m iedzi,
T a b e l a 4
P o w ta rza ln o ść oznaczeń z a w a r to śc i m ie d z i w w yciągu r o z c . HNO3
R e p r o d u c ib ilit y o f d e te r m in a tio n o f copper c o n te n ts in d i i . HNO3 s o l u t i o n Nr g le b y S o i l Nr. ppm Cu 3 .IX 16. IX 1 2 . X 1 2 ,8 3 , 0 2 ,9 2 3 ,9 4 , 2 4 , 0 3 2 ,2 2 ,2 2 ,0 4 3 ,9 4 , 0 3 ,8 5 2 ,1 2 ,2 2 ,1 6 1 ,3 1 ,2 1 .2 7 0 ,9 0 , 9 1 ,0 8 2 ,2 2 ,1 2 ,4 9 0 ,9 1 ,0 1 ,1 10 4 , 0 3 ,9 4 , 2
w y k azu ją rów nież d o b rą zgodność w yników oznaczeń w yk on an y ch w róż nych pracow niach.
P rz y k ła d e m tego m ogą być dane tab. 5, w k tó re j przytoczono ozna
czenia zaw artości p rzy sw aja ln e j m iedzi w 1 2 0 prób kach glebow ych,
w yko nan y ch w naszej K ated rze i In sty tu c ie Ż yw ienia R oślin w Jen ie. N ależy tu zaznaczyć, że poszczególne p a rtie, stanow iące każdorazow o serię 20 próbek g leby (czechosłow ackich = C, niem ieckich = N, pol skich = P, ru m u ń sk ich = R, w ęgierskich = W, radzieckich = ZR) n a desłane i analizow ane b y ły w odstępach k ilkum iesięcznych.
O ile w pierw szych dw u p a rtia c h gleby (gleby С i N) ilość próbek, dla k tó ry c h w y n ik i oznaczeń w obu lab o rato riach ró żn ią się o 0,5 ppm Cu i w ięcej, jest dość znaczna, o ty le w dalszych p a rtia c h ilość tych próbek znacznie się zm niejsza, a w o sta tn ie j p a rtii (gleby ZR) różnice w k ilk u zaledw ie p rzy p ad k ach dochodzą do 0,4 ppm Cu. J e s t to n ie w ątp liw ie w ynikiem nab y w an ia przez p racow ników obu lab o rato rió w w iększej w p raw y .
Różnice w oznaczaniu ab so lu tn ej ilości m iedzi w w yciągach, u zy sk a ne w obu lab o rato riach , w niew ielk im ty lk o sto p n iu w p ły n ę ły n a ocenę
T a b e l a 5 Zawartość m ied zi p rzy sw a ja ln ej w g le b a c h , oznaczona w dwu różnych la b o r a to r ia c h . Wyciąg w rozcieńczonym HNOj
S o i l c o n te n t o f a v a ila b le copper determ ined a t two d i f f e r e n t la b o r a to r ie s
________________ ( i n dil.H N 03 s o l u t . ) _____________ ________ ___________ _____________ Lp. Order Nr g le b y S o i l Rr. ppm Cu Ocena z a so b n o śc i Abundance e stiin a te Lp. Order Nr g le b y S o i l Nr* ppm Cu Ocena z a so b n o śc i Abundance e stim a te Lp. Order Nr g le b y S o i l Nr. ppm Cu Ocena z a so b n o śc i Abundance e stim a te Wrocław Jena Wrocław Jena Wrocław Jena Wrocław Jena Wrocław Jena Wrocław Jena
1 1 С 6 ,3 6 ,8 + + 21 1 N 5 ,7 6 ,2 + + 41 1 P 0 ,9 0 ,4 2 2 С 5 ,2 5 ,4 + ♦ 22 2 N 5 ,4 6 ,6 + + 42 2 P 3 ,4 3 ,4 + + 3 3 С 5 ,5 6 ,1 •f + 23 3 N 3 ,1 1 ,2 + - 43 3 P 2*7 2 ,8 + + 4 4 С 5 ,2 5 ,9 + + 24 4 N 6 ,7 8 ,0 + + 44 4 P 3 ,1 3 ,7 ♦ + 5 5 С 4 ,1 4 ,5 + + 25 5 N 0 ,5 0 ,6 - 45 5 P 2 ,6 2 ,1 6 6 С 8 ,2 7 ,6 + + 26 6 N 5 ,4 6 ,4 + + 46 6 P 1 ,9 2 ,0 + + 7 7 С 4 , 2 4 ,2 + + 27 7 N 6 ,1 7 ,7 + + 47 7 P 4 ,5 4 ,0 ♦ + 8 8 С 2 ,3 3 ,4 + + 28 8 N 4 ,2 6 ,0 + + 48 8 P 2 ,9 3 ,0 + + 9 9 С 7 ,4 9 ,0 + + 29 9 N 5 ,5 7 ,0 + + 49 9 P 5 ,2 5 ,5 + + 10 10 С 3 ,4 3 ,8 + + 30 10 N 3 ,7 1 ,9 + 50 10 P 6 ,2 5 ,9 + + 11 11 С 1 1 ,6 > > 1 2 + + 31 “ U N 0 ,4 0 ,8 - 51 11 P 4 ,9 4 ,8 + 12 12 С 3 ,4 3 ,6 + + 32 12 N 1 8 ,2 1 6 ,0 + + 52 12 P 3 ,7 3 ,6 + + 13 13 С 4 ,3 5 ,3 ♦ + 33 13 N 1 5 ,2 1 6 ,0 + ♦ 53 13 P 4 , 8 4 ,5 + + 14 14 С 1 ,6 2 ,2 + •f 34 14 N 3 ,4 5 ,0 ■f + 54 14 P 1 ,0 0 ,8 15 15 С 5 ,9 6 ,5 + 35 15 N 1 7 ,4 1 6 ,0 + + 55 15 P 2 ,4 2 ,0 + + 16 16 С 7 ,2 9 ,6 + + 36 16 N 4 ,7 5 ,8 + + 56 16 p 6 ,1 6 ,2 + ♦ 17 17 С 1 ,2 1 ,1 37 17 N . 4 ,2 5 ,6 + + 57 17 P 6 ,0 6 ,0 ■f + 18 18 С 3 ,8 3 ,0 + + 38 18 N 5 ,5 6 ,8 + + 58 18 P 6 ,0 5 ,5 + + 19 19 С 7 ,1 7 ,5 + + 39 19 N 1 ,6 3 ,5 + + 59 19 P 3 ,8 3 ,4 + + 20 20 С 6 ,6 6 ,1 + + 40 20 N 1 3 ,8 1 5 ,0 + + 60 20 P 2 ,0 2 ,1 + ♦ ' Znak + oznacza zasob n ość dobrą, znak * ś r e d n ią i znak - z ł ą .
2 с . d . t a b e l i 5 Lp. Order Kr g le b y S o i l Kr. ppm Cu Ocena za so b n o śc i Abundance estim a te Lp. Order Kr g le b y S o i l Nr. ppm Cu Ocena z a so b n o śc i Abundance e stim a te Lp. Order Nr g le b y S o i l Nr. ppm Cu Ocena z a so b n o śc i Abundance e stim a te
Wrocław Jena Wrocław Jena Wroclaw Jena Wrocław Jena Wrocław Jena Wrocłew Jena
61 1 R 7 ,8 8 ,4 + + 81 1 W 3 ,4 4 ,4 + + 101 1 ZR 2 ,3 1 ,9 t + 62 2 R 1 5 Д > 1 2 + + 82 2 W 2 ,5 2 ,8 + 102 2 ZR 4 ,2 4 ,6 + + 63 3 R 8 ,1 8 ,6 + + 83 3 W 0 ,0 0 ,2 - - 103 3 ZR 4 , 1 4 , 2 ♦ + 64 4 R 6 ,0 6 ,4 + 84 4 W 5 ,3 5 ,1 + ♦ 104 4 ZR 3 ,8 3 ,7 + ■f 65 5 R 9 ,2 8 ,6 + + 85 5 W 7 ,3 7 ,6 ♦ ♦ 105 5 ZR 2 4 ,8 : > 1 6 + 66 6 R 1 5 ,7 > 1 2 + ♦ 86 6 W 5 ,9 6 ,0 + 106 6 ZR 4 ,3 5 ,0 + + 67 7 R 1 1 ,9 > 1 2 + ♦ 87 7 V/ 8 ,1 8 ,9 + + 107 7 ZR 4 ,9 5 ,0 + ♦ 68 8 R 5 ,3 5 ,2 + ■f 88 8 W 0 ,8 1 ,3 - - 108 8 ZR 2 ,3 2 ,3 + + 69 9 R 5 ,8 + + 89 9 W 2 ,9 3 ,2 ♦ •f 109 9 ZR 0 ,8 0 ,8 - -70 10 R 2 2 ,9 > 1 2 ♦ + 90 10 W 1 2 ,3 ^ 1 2 + + 110 10 ZR 3 ,0 3 ,1 + + 71 11 R 4 ,2 4 ,2 + + 91 11 W 1 ,8 3 ,0 + + 111 11 ZR 3 ,3 3 ,5 ♦ 4-72 12 R 4 ,1 4 ,6 + + 92 12 W 2 ,6 3 ,0 + + 112 12 ZR 0 ,5 0 ,2 - -73 13 R 6 ,7 7 ,3 + + 93 13 W 0 ,0 0 ,1 - - 113 13 ZR 0 ,4 0 ,6 - » 74 14 R 3 ,9 4 ,1 + + 94 14 W 2 ,5 2 ,7 + ♦ 114 14 ZR 0 ,7 0 ,5 - -75 15 R 4 ,4 4 ,5 + + 95 15 W 3 ,5 4 ,3 ♦ + 115 15 ZR 1 ,3 0 ,9 - -76 16 R 4 ,8 5 ,2 + + 96 16 W 4 ,1 5 ,0 + + 116 16 ZR 4 ,1 4 ,0 + + 77 17 R 5 ,0 5 ,6 + + 97 17 W 0 ,4 1 ,3 - - 117 17 ZR 3 ,7 3 ,5 + + 78 18 R 8 ,6 $»8 + 98 18 W 1 1 ,0 > 1 2 + + 118 18 ZR 6 ,2 5 ,8 + •f 79 19 R 6 *4 7 ,1 + + 99 19 W 2 ,5 3 ,5 + i 119 19 ZR 6 ,2 6 ,2 + ♦ 80 20 R 4 ,7 4 ,8 + 100 20 W 6 ,6 9 ,4 + 120 20 ZR 6 ,2 6 ,0 + +
Znak + oznacza zasob n ość dobrą, znak * śr e d n ią i znak - z ł ą . + h ig h t abundance, - medium abundance, - low abundance.
M iedź w w y cią g a ch g leb o w y ch 49
zasobności p rzy p rzy jęciu ty ch sam ych k ry te rió w w obu lab o rato riach. Na 120 zbadanych próbek gleb ty lk o w sześciu w ypadkach w ycena była niezgodna, a w ty m jed y n ie w jed n y m w y p adk u o dw ie klasy.
L IT E R A T U R A
[1] B a l k s R.: F o rtsch ritte in der U n tersu ch u n g der K u ltu rb od en au f M agn esiu m und d ie M ik ron äh rstoffe. Z. L andw . V ers. u. U n ters. W esen, 1, 1965, s. 524 - 539. [2] B a r o n H.: G em ein sam e E x tra k tio n und ch em isch e B estim m u n g des leich t
lö slic h e n A n te ils der M ik ro n ä h rsto ffe B, Fe, Co, Cu, Mn, Mo, Zn im B oden. L andw . F orsch., V II, 1954/55, s. 82-105.
[3] B e r g m a n n W. , B ü c h e l L., E b e l i n g R., W i t t e r B.: D ie M agn esiu m und M ik ro n ä h rsto ffev erso rg u n g der B öd en T h ü rin gen s. Tag. B er. D t. A kad. L an d w irt. W iss. B erlin , 56, s. 35-54.
[4] B e r g m a n n W.: M etody o k reśla n ia za w a rto ści m agn ezu i m ik ro elem en tó w w gleb ach . M iędzynarod. C zasop. R oln., 3, 1963, s. 49-53.
[5] B ö n i g G., H e i g e n e r H.: D ie serien m ä ssig e B estim m u n g der v o rfü g b a - ren M ik ro n ä h rsto ffe Cu, Zn und N i im B od en u n ter A n v en d u n g der P a p ie r ch rom atograp h ie. L andw . F orsch. IX , 1956, s. 89-96.
[6] C z a r n o w s k a K.: Z aw artość m ied zi w gleb ach w y tw o r z o n y c h z p iask ów różnej g en ezy. Z eszy ty P robl. P ost. N auk. Koln., 50b, 1964, s. 33-39.
[7] G l i ń s k i J.: F orm y m ied zi w gleb ach p ojezierza Ł ęczy ń sk o -W ło d a w sk ieg o . Praca d ok torsk a W SR L u b lin , 1964.
[8] H e n r i k s e n A.: C h em ical and b io lo g ic a l d eterm in a tio n o f copper in Soil. N a tu re Lond. 178, 1956, s. 489-500.
[9] H e n r i к s e n A., J e n s e n H. L.: C h em ical and m ik ro b io lo g ica l d e term in a tio n of copper in soil. A cta A gric. Scand., V III, 1958, s. 441-469.
[10] K a b a t a - P e n d i a s A.: U w a g i o ch em iczn ych m etod ach oznaczania m ied zi i k ob altu w form ach p rzy sw a ja ln y ch dla roślin. P a m iętn ik P u ła w sk i, 9, 1963, s. 31-39.
[11] K o c i a ł k o w s k i Z.: Z aw artość Co, Mn, Mo, Cu, Zn i N i w różn ych w y ciągach n iek tó ry ch ty p ó w gleb W ielk op olsk i. Pozn. T ow . P rzy ja ció ł N auk, X IV , z. 2, 1963, s. 467-495.
[12] L i w s k i S.: R ola m ied zi w ży zn o ści gleb to rfo w y ch . R oczn. N au k R oln., 87-17-3, 1963, s. 436-470.
[13] N e m e s M., D u c a C., B i l a n s C., S t a n e s c u D.: L a m éth od e de d e t- term in ation des m icro élém en ts du sol et q u elq u es leu r con ten u dans le sols de la T ra n sy lv a n ie (R.P. R oum aine). R oczn. G lebozn., X , 1961, s. 279-286. [14] P e j w e J. W. , R i n k i s G. J.: M ietod y b ystrogo o p ried ielen ija d ostupnych
ra stien ija m m ik r o e le m e n tó w (Cu, Zn, Mn, Co, Mo, B) w p oczw ach. P o c z w o w ie dien., 9, 1959, s. 65-75.
[15] R i n k i s G. J.: M etody u sk orien n ogo k o lo rim etr iczesk o g o o p r ie d ie le n ija m ik ro e le m e n tó w w b io ło g iczesk ich ob iek tach . R yga 1963.
[16] R o m a n o w s k i W.: Z a sto so w a n ie sta ty sty k i m a tem a ty czn ej w d o św ia d c z a l n ictw ie. W arszaw a 1951.
[17] S c h a r r e r K. , S c h a u m l ö f f e l R.: D ie q u a n tita tiv e B estim m u n g k le in s ter M engen K u p fer m itte ls D iä th y lo d ith io ca rb a m in a t /D D TC als C u(D D TC )2.
L an d w . F orsch. X I, 1958, s. 59-60.
[18] S c h a r r e r K. , R u s s E., M e n g e l K.: U ber die B estim m u n g der p fla n
50 К . B o ratyń sk i, S. K oszykow a, M. Z ięteck a
zen a u fn eh m b a ren K u p fers and M angans. Z. f. P fl. D üng. u. B od., 85, 1959, s. 1-2 0.
[19] W e s t e r h o f f H.: B eitrag zur K u p ferb estim m u n g im B od en . L an d w . F orsch. VII, 1954/55, s. 190-193. K. БОРАТЫНЬСКИ, C. РОШЫК, M. ЗЕНТЭЦКА СОДЕРЖАНИЕ МЕДИ В РАЗЛИЧНЫХ ПОЧВЕННЫХ ВЫТЯЖКАХ Кафедра Агрохимии Вроцлавской Сельскохозяйственной Академии Р е з ю м е В 10 почвенных образцах, различных по механическому составу значениям pH и общему содержанию меди, проведено определение меди экстрагированной с помощью: разбавленной H NO3; 1 н НС1; 0,02 мол. EDTA и реактива Барона. Количество меди в растворах определено по методу Шаррера и Шаумлёффеля. Количества меди экстрагированной с помощью 0,02м EDTA не давали удовлетворительной совпадаемости и сходимости результатов, а при упо треблении в качестве экстрактора реактива Барона, эти количества были одинаковы, неза висимо от общего содержания меди (таб. 1). В связи с этим, в дальнейших исследованиях проведенных на 82-х почвенных образцах отобранных из поверхностных или из более глубоких слоев различных типов почв, в качестве экстракторов употребляли: разбавленную H NO3, 1н НС1 и 0,1 НС1. В бурых почвах, темноцветных (черных) почвах и мадах количество меди экстрагиро ванной 1н НС1 было наиболее высокое, немного ниже в разбавленной HNO3, а самое низкое в 0,1 н НС1. Однако, в подзолистых почвах, так в поверхностном слое, как и в более глубоких слоях, найвысшие средние количества меди были получены в вытяжке 0,1 н НС1. Средние ко личества меди, экстрагируемые разбавленной HNO3 и 1 н НС1, складываются, так в горизонте А, как и в более глубоких слоях, в следующий возрастающий ряд: подзолистые почвы — под золистобурые почвы —> бурые почвы -> темноцветные почвы —> мады. Однако в случае 0,1 н НС1 эта закономерность не обнаружена (таб. 3). Экстракция разбавленной H NO3 (метод Вестергоффа) дает хорошую сходимость резуль татов (таб. 4). и совпадаемость определений получаемых в отдельных лабораториях (таб. 5). Этот метод принят в работах проводимых Координационной Комиссией Стран Народной Демократии по унифицированию методов определения обеспеченности почв в питательные вещества. Авторы предлагают принять этот метод в польских лабораториях, проводящих исследование обогащенности почв медью усвояемой растениями. К . B O R A T Y Ń S K I, S. R O S Z Y K O W A , М. Z IĘ T E C K A
COOPER CON TEN T IN V A R IO U S SO IL E X T R A C T S
D e p a r t m e n t o f A g r o c h e m is t r y , C o lle g e o f A g r ic u ltu r e , W r o c ła w
S u m m a r y
In 10 so il sa m p les w ith d ifferen t m ech a n ica l com position, d ifferen t pH and d iffe r e n t to ta l copper co n ten t w a s d eterm in ed th e am ount o f copper ex tra cted by m ean s o f d ilu ted H N O3, 1 n HC1, 0.02m E D T A and B aron ’s ex tra cta n t. T he am ount
M iedź w w y cią g a ch g leb o w y ch 51 o f copper in th e so lu tio n w a s d eterm in ed w ith th e Scharrer and S c h a u m lö ffe l m ethod. The copper am ou n ts ex tra cted w ith 0.02m E D T A did not g iv e ad eq u a tely a g reem en t and rep rod u ciab le resu lts, w h ile th e q u a n tities ex tra cted w ith B aron ’s so lv e n t w er id e n tic a l in d e p e n d e n tly of th e to ta l con ten t of copper (tab. 1).
F u rth er com p a ra tiv e te s ts w e r e su b se q u e n tly m ad e on 82 so il sa m p les from th e su rface as w e ll as from deep er la y ers of variou s so il ty p es, d ilu ted H N 0 3, 1 n HC1 and 0.1 n HC1 b ein g used in e x tra ctio n .
In th e case of brow n so ils, b lack so ils and m adas, th e am ou n ts o f copper e x tracted w ere g rea test w ith ln HC1, so m ew h a t lesser w ith d ilu ted H N 0 3, and lo w e st w ith 0.1 n HC1, w h ile in p od zolized so ils (surface as w e ll as d eep er layers) th e h ig h est m ean am ou n ts of copper w ere ob tain ed w ith th e O.ln HC1 ex tra cta n t. T he m ean am ou n ts o f copper ex tra cted w ith d ilu ted H N 03 and ln HC1 sh ow ed , both in horizon A and in d eep er layers, th e risin g seria l pattern : p od zols-> b row n p od - zo ls-> b ro w n so ils-^ b la c k earth s-^ m ad as. T his reg u la rity w a s not ob served w h en u sin g O.ln HC1 (tab. 3).
E x tra ctio n w ith H N 03 so lu tio n (W esterh o ff’s m ethod) g iv e s good rep ro d u ci b ility o f r esu lts (tab. 4) and agreem en t b e tw e e n te sts m ad e at d iffe r e n t lab oratories (tab. 5). T his proced u re w a s accep ted also in th e stu d ies on u n ifica tio n of th e r e search m eth od s on so il n u trien t abundance, conducted b y th e C oordination C om m issio n o f th e P e o p le ’s D em ocratic R ep u b lics. A u th ors su g g est th a t th is m ethod be adopted in th e P o lish lab oratories d oing research w ork on so il co n ten ts of p la n t- -a v a ila b le copper.
