REGINA TRUSZKOWSKA
INFORMACJA O SYSTEMIE BIGLEB (BANK INFORMACJI O GLEBACH)
Polskie Towarzystwo Gleboznawcze Grupa Robocza System u Informatycznego BJGLEB
K om puterow y bank danych o glebach w układzie współzależnym
z w arunkam i przyrodniczym i i gospodarczymi nazwano systemem
BIGLEB. System ten został zaprojektow any i jest w drażany według pro gram u badań w latach 1976— 1985 Polskiego Towarzystwa Gleboznaw czego i W ydziału N auk Rolniczych i Leśnych PAN {6, 10, 11, 14, 15,
16, 19].
Opracowaniem system u zajm uje się G rupa Robocza powołana
w 1976 r. w Polskim Towarzystwie Gleboznawczym. W skład grupy wchodzą gleboznawcy, geografowie, geodeci, biolodzy i inform atycy, re prezentujący różne in stytuty wyższych uczelni, resortów i Polskiej Aka demii Nauk.
System BIGLEB obejmuje przede w szystkim inform acje o zasobach glebowych stanowiących główny czynnik produkcji roślinnej. Gleba, bę dąc jednym z komponentów środowiska przyrodniczego, nie może być ba dana i oceniana bez inform acji o pozostałych elementach środowiska przy rodniczego, jak też bez danych o gospodarczym użytkowaniu ziemi. D la tego w systemie BIGLEB są również gromadzone i przetw arzane infor m acje ujm ujące kompleksowe dane o środowisku przyrodniczym oraz o jego zanieczyszczeniach i degradacji. BIGLEB jest pierwszym w Pol sce systemem inform atycznym łączącym problem atykę środowiska przy rodniczego z układem gospodarczej eksploatacji zasobów przyrody [7, 8,
12, 13, 18, 24].
Podstawowym celem system u BIGLEB jest stworzenie bazy danych,
umożliwiającej uzyskiwanie oceny stanu środowiska przyrodniczego
w różnych ujęciach problem owych .{1, 3, 4, 5, 7, 9, 17, 23].
Z uwagi na bardzo szeroki zakres tem atyczny system BIGLEB został podzielony na kom plem entarne podsystem y (rye. 1).
192 R. Truszkowska
Środowisko przyrodnicze — Natural environment Struktura system u BIGLEB Structure o,f the BIGLEB system
Pierw sza grupa podsystemów inform atycznych BIGLEB zajm uje się inform acjam i kartograficznym i o środowisku glebowym ekosystemów polnych (KAR-BIGLEB), ekosystemów leśnych (KAL-BIGLEB) i ekosy stemów łąkowych (KAZ-BIGLEB).
D ruga grupa podsystemów inform atycznych BIGLEB dostarcza infor macji o właściwościach gleb: fizycznych (FIZ-BIGLEB), chemicznych (CHEM-BIGLEB), biologicznych (BIO-BIGLEB) oraz o procesach glebo wych (PROC-BIGLEB), odnosząc zbierane i przetwarzane dane do syste matycznych jednostek glebowych.
Trzecia grupa to podsystemy inform atyczne zajm ujące się prognozo w aniem plonów (PROD-BIGLEB), oceną potrzeb melioracji gleb i rekul tyw acji (MER-BIGLEB) oraz regionalizacją środowiska przyrodniczego (REG-BIGLEB i ochroną zasobów przyrody (OCHR-BIGLEB).
Czwarta grupa podsystemów inform atycznych BIGLEB obejmuje kartoteki tem atyczne (BKA-01 do 99), w których gromadzone są wyse lekcjonowane dane z istniejącej dokum entacji wyników badań środowiska przyrodniczego. Zbiory danych zinwentaryzowane w poszczególnych k ar totekach, po ich przetworzeniu, umożliwiają uzyskiwanie syntetycznych ocen w ybranych zagadnień poznawczych z zakresu gospodarki prze strzennej, zasobami przyrody, ze szczególnym uwzględnieniem gleb [21, 21, 24].
Elementami łączącymi specjalistyczne podsystemy i kartoteki tem a tyczne BIGLEB są: SŁOWNIK [25] i jednolity układ odniesienia prze strzennego danych :[2, 20].
Słownik systemu BIGLEB obejmuje wykaz pojęć i ich kodów, skła dających się na inform acje o szczegółowych właściwościach gleb i na charakterystykę środowiska przyrodniczego. W słowniku zaw arte są rów nież wzory form ularzy notowania danych źródłowych do tw orzenia pod stawowej bazy danych system u BIGLEB.
Pełny źródłowy opis jednostki glebowej (pedonu) obejmuje 36 kart, 80-k (osiemdziesięcio kolumnowych), w których można zanotować kody 160 cech środowiska przyrodniczego i szczegółowych właściwości gleby. Na 4 kartach 80-k zaw arte są kody cech środowiska przyrodniczego ob szaru, na którym jest zbadana gleba, z nich 2 zaw ierają kody cech m or fologicznych gleby i jej profilu, 36 pozostałych k art służy do notowania wyników analiz laboratoryjnych próbek glebowych.
Wszystkie dane źródłowe są zbierane i inw entaryzow ane w jednoli tym układzie odniesienia przestrzennego. W tym celu powierzchnię Pol ski podzielono na tzw. pola znaczone: 0,25 km 2, 1 km 2, 2,5 km 2 i 10 km2, które wyznaczono odpowiednio do różnych skal siatką prostokątną we dług współrzędnych geograficznych. Każde pole ma stałą num erację.
Notowanie danych na podstawie Słownika BIGLEB i znaczonych pól na jednolitych wzorach ułatw ia obecnie wymianę inform acji pomiędzy podsystemami BIGLEB i w przyszłości umożliwi utworzenie nieomal automatycznie zintegrowanej bazy danych o środowisku przyrodniczym i jego gospodarczym wykorzystaniu.
N ajtrudniejszym problemem w eksploatacji system u BIGLEB jest uzyskiwanie danych źródłowych (danych wejściowych) dotychczasowych.
R. Truszkowska
Rozproszenie badań środowiska przyrodniczego w różnych resortach ogromnie utrudnia założenie reprezentatyw nej dla obszaru całego k raju sieci punktów, tras i powierzchni do prowadzenia na nich komplekso wych obserwacji i pomiarów stanów środowiska przyrodniczego, czyli tzw. m onitoringu środowiska [22]. Jedynie ten ostatni może dostarczać -prawidłowych danych źródłowych do ocen zachodzących zmian w środo
wisku przyrodniczym pod wpływem działalności gospodarczej. Stąd -też projekt takiej sieci pomiarowej jest opracowywany w ram ach BIGLEB; jednak organizacja pomiarów przekracza kompetencje G rupy Roboczej sy stem u BIGLEB. Do czasu wdrożenia w Polsce monitoringu środowiska w systemie BIGLEB są w ykorzystyw ane wszystkie dostępne dane z w y ników badań środowiska przyrodniczego.
Jak w ynika z dotychczasowych wdrożeń, system BIGLEB przyczynia się do:
— ułatw ienia podstawowych badań gleb i innych elementów środo wiska przyrodniczego,
— uzyskiwania spójnych inform acji o środowisku przyrodniczym w zakresach i formach oraz term inach dostosowanych do różnych działań społecznych i gospodarczych, takich jak planowanie zagospodarowania przestrzennego kraju, programowanie rozwoju gospodarczego, bezpośred nie prowadzenie produkcji rolnej i leśnej oraz sterowanie ochroną śro dowiska przyrodniczego.
Jednocześnie eksploatowany system BIGLEB zmniejsza koszty eksper tyz i badań gleb oraz innych elementów środowiska przez wielokrotne w ykorzystywanie dla różnych celów jednorazowo uzyskanych danych źródłowych.
Uzyskiwanie wymienionych korzyści z systemu BIGLEB zależy prze de wszystkim od użytkowników informacji, to jest od planistów, projek tantów, program istów i producentów zajm ujących się rozwojem gospo darczym k raju i ochroną środowiska przyrodniczego. A ktyw ny ich udział w tw orzeniu bazy danych BIGLEB jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania przedstawionego systemu.
LITERATURA
[1] B a r r e t t E. C., C u r t i s L. F.: Environm ental rem ote sensing applications and achievem ent. Great Britain 1974ц
[2] B u l i c z R.: Układ odniesienia przestrzennego danych i informacji system u BIGLEB. PTG. Prace Kom isji Naukowych, 1977.
[3] D o j o z R.: Precis d’ecologie. Paris 1974.
[4] G i r a r d M; C.: Application de la télédétection aux études integrées Inform atique et Biosphere, Paris 1975.
[5] J u r d a n t M., R e l a i r I., G e r a d i n V.: Invetaire écologique du territoire an Quebec, Inform atique et Biosphere, Paris 1975.
[6] K o w a l i ń s k i S., T r u s z k o w s k a R., O s t r o w s k i J., K o w a l k ó w s k i A. i in.: Bank informacja o glebach BIGLEB. Rocz. glebozn. 1, 1979, 1. [7] I z a r d W.: M etody analizy regionalnej. PWN, W arszawa 1965.
[8] K u k l i ń s k i : ONZ-owski program badań regionalnych. Referat z posiedzenia KPZK, 1976.
[9] R o m a d e F.: Elém ent d’ecologi appliqué! Paris 1975.
[10] System inform atyczny o środowisku glebow ym BIGLEB. Prace Kom isji N au kowych PTG. V/34, W arszawa 1977.
[11] T r u s z k o w s k a R.: Potrzeba zastosow ania m aszyn m atem atycznych do syn tezy i analiizy dokumentacji gleboznawczo-kartograficznej. Rocz. glebozn.* dod. do t. 15, 1965.
[12] T r u s z k o w s k a R.: Próba przybliżonej oceny przydatności rolniczej gleb Polski. Pam. puł. Prace IUNG, 1965, z. 18.
[13] T r u s z k o w s k a R., O s t r o w s k i Jl i in.: A neksy do map glebow o-rolni czych. Pam. puł. Prace IUNG, 1966, z. 12. ;
[14] T r u s z k o w s k a R., C h w a ś c i ń s k a D.: Zastosow anie m aszyn m atem a tycznych do obliczeń i interpretacji rejestrów powierzchniow ych do map g le bowo-rolniczych. Pam. puł. Prace IUNG, 1967, z. 27.
[15] T r u s z k o w s k a R.: Projekt zastosow ania urządzeń i m aszyn liczących do ew idencjonowania i przetwarzania danych gleboznawczo-rolniczyoh. Pam. puł. Prace IUNG, 1967, z. 27.
[16] T r u s z k o w s k a R. i iii : Zastosowanie m aszyn cyfrow ych do przetwarzania inform acji gleboznawczych indywidualnych na zbiorcze w zakresie opracow y w ania w yników badań stacji chemiczno-rolndczyoh. Pam. puł. Prace IUNG,
1971, z. 48.
[17] T r u s z k o w s k a R.: Zagadnienie przetwarzania kartograficznych informacji do badań i zagospodarowania przestrzennego terenu. Przegląd Geograf, t. 43, 1971, 3.
[18] T r u s z k o w s k a R.: M etody liczbowej oceny produkcyjności gleb rolni czych. Biuletyn KPZK, w. 71, Warszawa 1971.
[19] T r u s z k o w s k a R.: Problem atyka banku danych kartograficznych BDK dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego kraju. Prace Inst. Geod. i Kart. 1972, z. 44.
[20] T r u s z k o w s k a R., B u l i c z R.: Zapis num eryczny d anych . kartograficz nych ZND. Prace Inst. Geod. -i Kart. 1973, z. 46.
[21] T r u s z k o w s k a R., T o k a r s k i R.: Kartoteka danych o środowisku przy rodniczym. Człowiek i Środowisko, IKS, t. 1, W arszawa 1977.
[22] T r u s z k o w s k a R.: Problem s of desining and im plem enting a system of environm ent m onitoring in Poland. B iuletyn Instytutu K ształtow ania Środo wiska, Special Issue, W arszawa 1975.
[23] T r u s z k o w s k a R., K o w a l i ń s k i S.: Próba m etodyczna systetycznej cha rakterystyki zm ian antropogenicznych w środowisku przyrodniczym. Kom isja Nauk o Ziemi PAN, Oddział Wrocł., 1979L
[24] T r u s z k o w s k a R.: Metoda oceny w arunków przyrodniczych rolnictwa w skali przeglądowej. Zesz. probl. Post. Nauk. roi. 1979, z. 224,
[25] T r u s z k o w s k a R.: Wzory i słow nik do notow ania w yników badań profi lów gleb w system ie BIGLEB. Prace K om isji Naukow ych PTG, W arszawa 1979,
196 Р. ТРУЩКОВСКА ИНФОРМАЦИЯ О СИСТЕМЕ БИГЛЕБ (БАНК ДАННЫХ О ПОЧВАХ) Польское общество почвоведов, Рабочая группа по информативной системе БИГЛЕБ Р е з юме С целью удовлетворения хозяйственных потребностей в информации о почвах, а также ввиду необходимости введения комплексных исследований в систему взаимозависимостей с системами природных и экономических условий, Польское общество почвоведов с 1976 г. проводит исследования и координирует проективоание и внедрение системы БИГЛЕБ. Проектирование и внедрение комплементарных подсистем продвинуты в различной степени. До сих пор были внедрены картотеки данных (БКА-БИГЛЕБ), охватывающие выбранные сборы информаций о почвенной ср еде. На основании картотеки БКА-90 можна получить отпечатки карт в масштабе 1: 500 000 с различным подходом к оценке состояния почвенных ресурсов и других элементов природной среды для территорий отдельных вое водств и всей Нтраны.
R. TRU SZKOW SKA
INFORMATION ABOUT BIGLEB SYSTEM (BANK OF DATA ON SOILS)
Polish Soil Science Society, Working Group on Soil Information System
S u m m a r y
Since 1976 investigations aind disigning works has been carrying out concerning the BIGLEB system . The purpose is to satisfy demands for informations obout soils and others demands of natural envirom ent.
Designing and im plem entation of com plem entary subsystem s are at various stages o f advance. The data files comprising selected informations concerning soils has been introduced until now . On the basic o f file: BKA-90 BIGLEB various maps m ay be obtained, representing different interpretations of states of soils resources and other elem ents of natural environm ent particular regions and for I he whole country w as w ell.
D oc. d r h a b . R e g in a T r u s z k o w s k a
P o ls k ie T o w a r z y s tw o G le b o z n a w c z e W a r s za w a , u l. W iś n io w a 6
