ROCZNIKI GEOMATYKI 2015 m TOM XIII m ZESZYT 3(69): 255–264
Rozwijanie kompetencji miêkkich
w zakresie projektowania systemów geoinformacyjnych
Soft skills development
in the field of designing geoinformation systems
Albina Moœcicka1, Agnieszka Zwirowicz-Rutkowska2
1Wojskowa Akademia Techniczna, Wydzia³ In¿ynierii L¹dowej i Geodezji 2Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie, Wydzia³ Geodezji,
In¿ynierii Przestrzennej i Budownictwa
S³owa kluczowe: innowacyjna technika, koncepcja T-shaped people, system informacji geogra-ficznej, in¿ynieria systemów informatycznych
Keywords: innovation technique, T-shaped people concept, geographical information system, systems engineering
Wstêp
Doœwiadczenia i sukcesy najlepszych uczelni œwiata pokazuj¹, ¿e umiejêtnoœci miêkkie s¹ nieod³¹cznym elementem kszta³cenia w ka¿dej dziedzinie, stanowi¹c tak¿e podstawê wiêk-szoœci innowacji. Skuteczne projektowanie i wdra¿anie nowoczesnych rozwi¹zañ, obok wie-dzy bran¿owej, wymaga efektywnego po³¹czenia myœlenia projektowego (Brown, 2008), umiejêtnoœci przywódczych (Isaacson, 2012) i pracy zespo³owej (Adler i in. 2011).
Problem ten dotyczy tak¿e geodezji i kartografii, w tym przedmiotów z zakresu projekto-wania SIP. Dobry projektant systemów geoinformacyjnych oprócz licznych kompetencji twardych powinien charakteryzowaæ siê szerokim wachlarzem umiejêtnoœci miêkkich, które umo¿liwi¹ mu zrealizowanie z powodzeniem najbardziej wymagaj¹cych projektów.
W obszarze nauczania projektowania systemów geoinformacyjnych na uczelniach wy-¿szych i potrzeby rozwijania umiejêtnoœci miêkkich u studentów, wyzwaniem jest dobór przez prowadz¹cego zajêcia odpowiednich technik. Tak, aby umo¿liwiæ zarówno kszta³to-wanie kompetencji miêkkich u przysz³ych projektantów GIS, ale tak¿e realizacjê zak³ada-nych efektów w ramach przedmiotów z zakresu problematyki systemów informacji geogra-ficznej.
Celem artyku³u jest przedstawienie metod s³u¿¹cych rozwijaniu kompetencji miêkkich u studentów, stosowanych w przedmiotach Zastosowanie systemów informacji przestrzennej (Wydzia³ In¿ynierii L¹dowej i Geodezji, WAT) oraz In¿ynieria systemów informatycznych (Wydzia³ Geodezji, In¿ynierii Przestrzennej i Budownictwa, UWM w Olsztynie).
Koncepcja T-shaped people w nauczaniu GIS
Sformu³owaniem T-shaped people okreœla siê osoby posiadaj¹ce dwa rodzaje cech, które mog¹ byæ zwizualizowane z wykorzystaniem litery „T” (rys. 1). Pionowa czêœæ „T” symbo-lizuje solidn¹ wiedzê i umiejêtnoœci z danej dziedziny, które umo¿liwiaj¹ przyczynienie siê do procesu twórczego. Umiejêtnoœci te mog¹ dotyczyæ dowolnej dziedziny: architektu-ry, socjologii, IT, biologii, geodezji itp. Po-zioma linia „T” przedstawia sk³onnoœæ do wspó³pracy interdyscyplinarnej, umiejêt-noœæ szerokiego wykorzystania wiedzy bran¿owej na wielu ró¿nych polach. Umie-jêtnoœci te sk³adaj¹ siê z dwóch sk³ado-wych. Po pierwsze jest to empatia, która umo¿liwia ludziom wyobraziæ sobie problem z innej perspektywy. Po drugie, entuzjazm w nastawieniu do innych dyscyplin do tego stopnia, ¿e mo¿na zacz¹æ je praktykowaæ (Hansen, 2011).
Jedn¹ z najwa¿niejszych umiejêtnoœci dewelopera GIS jest umiejêtnoœæ przetrans-formowania potrzeb u¿ytkowników lub klientów na konkretne rozwi¹zania prak-tyczne. Przewa¿nie jest to proces wspie-rany przez zamawiaj¹cego, przy czym – co istotne – nie zawsze zna siê on na szczegó³ach projektowania systemów. W zwi¹zku z tym niezbêdne jest prze³o¿enie jego potrzeb na rozwi¹zania, które spe³niaj¹ oczekiwania klienta. Jeœli nie jest to mo¿liwe, specjalista GIS musi byæ w stanie zaoferowaæ rozwi¹zania alterna-tywne, podobnie jak w przypadku analizy wymagañ przy rozwoju oprogramowania.
Do realizacji powy¿szych celów niezbêdne jest skuteczne komunikowanie siê specjalisty GIS zarówno z klientem, jak i w³asnym zespo³em. Tej umiejêtnoœci nie da siê niczym zast¹piæ i dotyczy ona nie tylko komunikacji werbalnej. Niezwykle wa¿na jest umiejêtnoœæ jasnego komunikowania siê na piœmie zarówno w pracy z klientami, jak równie¿ umiejêtnoœæ doku-mentowania wyników i raportów dotycz¹cych swojej pracy.
Zatem umiejêtnoœci uto¿samiane z koncepcj¹ T-shaped people s¹ wymagane tak¿e w œwiecie GIS, zw³aszcza w rozwi¹zaniach tworzonych dla niespecjalistów. Aby wiêc spro-staæ wymaganiom wspó³czesnoœci potrzebni s¹ specjaliœci typu T-shaped. Wi¹¿e siê to z koniecznoœci¹ kszta³towania umiejêtnoœci miêkkich u studentów. Próby podejmowane w tym zakresie przedstawiono w kolejnych rozdzia³ach.
Rysunek 1. Wizualizacja umiejêtnoœci T-shaped people (Hansen, 2011)
Wybrane przedmioty z zakresu projektowania GIS
Omówienie zagadnienia kszta³towania umiejêtnoœci miêkkich u studentów odniesione bê-dzie do dwóch przyk³adowych przedmiotów podejmuj¹cych tematykê projektowania GIS (tab. 1). S¹ to: przedmiot Zastosowania Systemów Informacji Przestrzennej, realizowany na Wydziale In¿ynierii L¹dowej i Geodezji WAT oraz przedmiot In¿ynieria systemów informa-tycznych na Wydziale Geodezji, In¿ynierii Przestrzennej i Budownictwa UWM w Olsztynie. Treœci realizowane w obu przedmiotach obejmuj¹ problematykê interdyscyplinarnoœci wy-korzystania systemów, pozyskania, dokumentowania i zrozumienia potrzeb przysz³ych u¿yt-kowników rozwi¹zania geoinformacyjnego oraz metody projektowania i realizacji poszcze-gólnych komponentów systemu.
Propozycje innowacyjnych technik
w kursie projektowania GIS
System KRK (2011) wprowadzi³ kategorie efektów kszta³cenia w tym w zakresie kompe-tencji spo³ecznych. Wyzwaniem jest osi¹gniêcie tych efektów w praktyce. Z jednej strony dobór odpowiedniej metody w trakcie zajêæ przez prowadz¹cego, z drugiej strony postawa studentów czêsto przenoszona z innych zajêæ: biernoœæ, brak zainteresowania prezentowa-nym materia³em, brak chêci pracy w³asnej i pracy w zespole.
Projektowanie rozwi¹zañ geoinformacyjnych w okreœlonej dziedzinie przedmiotowej i organizacji wymaga okreœlenia krêgu u¿ytkowników i zaspokojenia ich potrzeb informacyj-nych lub te¿ usprawnienia realizacji konkretinformacyj-nych zadañ przez nich wykonywainformacyj-nych za po-moc¹ systemu. Wi¹¿e siê to z koniecznoœci¹ kszta³towania wielu umiejêtnoœci miêkkich u przysz³ych projektantów systemów i innych cz³onków zespo³ów, realizuj¹cych przedsiê-wziêcia geoinformacyjne, które wpisaæ mo¿na w koncepcjê T-shaped people.
Tabela 2 przedstawia opis kompetencji miêkkich, które powinny byæ rozwijane u studen-tów nabywaj¹cych umiejêtnoœci z zakresu przedstawionego w rozdziale Wybrane przedmioty z zakresu projektowania GIS, w tym: zastosowanie SIP w ró¿nych dziedzinach (np. nauki humanistyczne, spo³eczne), analiza potrzeb u¿ytkowników, projektowanie komponentów rozwi¹zañ geoinformacyjnych (m.in. baz danych przestrzennych).
Przyk³ady wykorzystania innowacyjnych technik
Doœwiadczenia z realizacji przedmiotów Zastosowania systemów informacji przestrzennej i In¿ynieria systemów informatycznych pozwalaj¹ na przedstawienie wykorzystania kilku ró¿-nych technik, takich jak: æwiczenie Marshmallow challenge, burza mózgów i redukcja idei, praca w terenie, prototypowanie i prezentacja w zagadnieniach projektowania GIS.
Marshmallow Challenge
Pouczaj¹ce æwiczenie projektowe, które zachêca zespo³y do zrobienia prostej, ale warto-œciowej lekcji wspó³pracy, innowacyjnoœci i kreatywnoœci. Ka¿dy zespó³ musi w ci¹gu 18 minut zbudowaæ jak najwy¿sz¹, wolnostoj¹c¹ konstrukcjê, korzystaj¹c jedynie z: 20 sztuk makaronu spaghetti, 1 metra taœmy klej¹cej i 1 metra sznurka. Na czubku konstrukcji musi siê znaleŸæ pianka marshmallow. Marshmallow jest metafor¹ ukrytych za³o¿eñ projektu:
za³o-Tabela 1. Charakterystyka wybranych przedmiotów z zakresu projektowania GIS s i p O WAT UWMwOlsztynie u t o i m d e z r p a w z a N ZastosowaniaSystemówInformacji j e n n e z r t s e z r P h c y n z c y t a m r o f n i w ó m e t s y s a i r e i n y ¿ n I w ó i d u t s m o i z o P Istopieñ IIstopieñ n i z d o g a b z c i L 18wyk³adów,12laboratoriów, h c y w o t k e j o r p n i z d o g 6 1 ñ e z c i w æ 0 3 , w ó d a ³ k y w 5 1 e n a w o z i l a e r i c œ e r T e i z d a ³ k y w a n ) a ³ s a h ( , h c y n a d a j c a r g e t n i , a k y t s y t a t s o e g , e j c a l o p r e t n I -o n p ê t s o d y z i l a n a , h c y n n e z r t s e z r p h c y n a d y z i l a n a e j c a k i f y s a l k , h c y w o r t s a r h c y n a d y z i l a n a ,i c œ e i n a w o s o t s a z , e n l a i r e t y r k o l e i w y z i l a n a , h c y n a d h c y n z c e ³ o p s i h c y n z c y t s i n a m u h h c a k u a n w P I S a i c y ¿ l k y c , h c y w o t k e j o r p k y d o t e m d ¹ l g e z r P -a r g , u m e l b o r p a z i l a n a , L M U a j c a t o n , u m e t s y s b e z r t o p a z i l a n a ,i j z i w t n e m u k o d , u m e t s y s e c i n , w ó k i n w o k t y ¿ u diagramyprzypadkówu¿ycia, a w y t k e p s r e p wewnêtrznasystemu,modelowa -i l a n a s a l k m a r g a i d , h c y w o s e n z i b w ó m e t s y s e i n m a r g a i d , a n z r t ê n w e z a w y t k e p s r e p , h c y n z c y t m a r g a i d , a n l a r u t k u r t s a w y t k e p s r e p ,i j c n e w k e s o p m o k a w y t k e p s r e p , s a l k nentów,perspektywa t o r p , a i n a w o k o l z o r otypowanie,dokumentacja a i n a ¿ a r d w a i z d ê z r a n i i k i n h c e t , a w o t k e j o r p , e i n a m y z r t u , m e t k e j o r p e i n a z d ¹ z r a z , u m e t s y s u m e t s y s j ó w z o r i e i n a w o r t s i n i m d a e n a w o z i l a e r i c œ e r T h c a i n e z c i w æ a n ) a ³ s a h ( , h c y n a d a j c a r g e t n i i e i n a w i k s y z o P h c a i n e i n d a g a z w P I S e i n a t s y z r o k y w , h c y n a d a j c a z i l a u z i w , h c y n z c e ³ o p s e w o t e n r e t n i y p a m , e n w y t k a r e t n i y p a m b e z r t o p a z il a n a ,i j z i w t n e m u k o d , u m e l b o r p a z il a n A i j c a t n e m u k o d e i n a w o c a r p o , w ó k i n w o k t y ¿ u , u m e t s y s a n z r t ê n w e w a w y t k e p s r e p ( j e w o t k e j o r p a w y t k e p s r e p , a n z r t ê n w e z a w y t k e p s r e p , w ó t n e n o p m o k a w y t k e p s r e p , a n l a r u t k u r t s , e i n a w o p y t o t o r p , a i n a w o k o l z o r a w y t k e p s r e p ) m e t k e j o r p e i n a z d ¹ z r a z – a i n e c ³ a t z s k y t k e f E a z d e i w ¹ n z c y t e r o e t ê z d e i w ¹ n a w o k d ¹ z r o p u a m t n e d u t S -n e z r t s e z r p z i l a n a a i n a w y n o k y w d a s a z ¹ c ¹ z c y t o d a i n a w y w o c a r p o z a r o h c y n a d i c œ o k a j y n e c o , h c y n i j c a r g e t n i y d a s a z a n z , p a m i c a t s o p w w ó k i n y w -d o p e n z c y t e r o e t z a r o h c y n n e z r t s e z r p h c y n a d h c y n ¿ ó r w h c y n a d h c y t a i n a t s y z r o k y w y w a t s m e i n e i n d ê l g z w u z , h c y n n e z r t s e z r p h c a z i l a n a , h c y n l a i r e t y r k o l e i w z i l a n a ,i j c a l o p r e t n i u s e r k a z z ê z d e i w ¹ w o ³ ó g e z c z s a m ,i j c a k i f y s a l k a i n a w o s o t s a z i c œ o w i l ¿ o m i h c y n n e z r t s e z r p z i l a n a a n z , j e n z c i l b u p i j c a r t s i n i m d a h c a c a r p w P I S z a b h c y n a r b y w i j c a z i l a u t k a i a i n e z r o w t y d a s a z ) O D B , C L E N I R O C , k 0 1 T O D B ( h c y n a d i m a j c a l u g e r i m y c ¹ j u z ¹ i w o b o z e i n d o g z e i s e r k a z m y t w i m y n w a r p w ó m e t s y s a i n a w o t k e j o r p i k y d o t e m a n z t n e d u t S a i z d ê z r a n z a r o h c y n z c y t a m r o f n i itechnikami m r o f n i o e g w ó m e t s y s a i n a ¿ a r d w acyjnych,atak¿e i m y n j y c a m r o f n i o e g i m a t k e j o r p a i n a z d ¹ z r a z – a i n e c ³ a t z s k y t k e f E i c œ o n t ê j e i m u æ i w a t s d e z r p i æ a w o t o g y z r p i f a r t o p t n e d u t S h c y n a r b y w z ê j c a t n e z e r p m i k s l o p u k y z e j w æ a w o t o g y z r p z a r o P I S a i n a w o s o t s a z ñ e i n d a g a z u k y z ê j w y w o s i p o ³ a i r e t a m i n d e i w o p d o e c ¹ z d o h c o p e n a d æ y z c ¹ ³ o p i f a r t o p , m i k s l e i g n a , æ a w o z i l a n a e z r p e j e i n z c ¹ ³ ,³ e d ó r Ÿ h c y n ¿ ó r z æ a w o t k e j o r p a z i f a r t o p ,i k i n y w e n a k s y z u æ i n e c o h c y n n e z r t s e z r p z i l a n a a i n a n o k y w m t y r o g l a , a i n a d a z o g e n o l œ e r k o a i n a n o k y w u l e c w e n a k s y z u æ i n e c o i m t y r o g l a n e t æ a w o z i l a e r z h c y n a d ê z a b ¹ n j y c a l e r æ y z r o w t u i f a r t o p ,i k i n y w , S I G u p y t u m a r g o r p m e i n a t s y z r o k y w z dokonaæ e i n e z c ¹ ³ o d z e z r p h c y n a d i j c a z i l a u t k a danych ³ e d ó r Ÿ h c y n z r t ê n w e z h c y n n i z h c y n a k s y z o p y t n e n o p m o k æ a w o t k e j o r p i f a r t o p t n e d u t S a w o r p z a r o o g e n j y c a m r o f n i o e g u m e t s y s dziæ i m i n æ a z d ¹ z r a z i e n z c y t a m r o f n i o e g y t k e j o r p – a i n e c ³ a t z s k y t k e f E e n z c e ³ o p s e j c n e t e p m o k e i p u r g w æ a w o c a r p i æ a ³ a i z d ³ ó p s w i f a r t o p t n e d u t S , æ œ o m o d a i w œ a m ; e l o r e n ¿ ó r j e i n w c ¹ j u m j y z r p -a k y w z a r o ¹ n s a ³ w ê c a r p a z i c œ o n l a i z d e i w o p d o m o d a s a z ê i s a i n a w o k d ¹ z r o p d o p æ œ o w o t o g e j u z i c œ o n l a i z d e i w o p d o a i n e z s o n o p i e l o p s e z w y c a r p a i n a d a z e n a w o z i l a e r e i n l ó p s w a z e i n l e i z d o m a s , y n w y t a e r k t s e j t n e d u t S rozwi¹ -, e n j y c p e c n o k y m e l b o r p i a i n a d a z e j u z jest i m a t k e i b o y z d ê i m o p i j c a l e r y m o d a i w œ æ a w o r t s u l i o w o z a r b o i f a r t o p ,i n e z r t s e z r p w e i m o d a i w œ , m y n n i e n n e z r t s e z r p y m e l b o r p h c y n z c y t a m r o f n i o e g i z d ê z r a n z a t s y z r o k
¿eniem æwiczenia jest, ¿e pianka – lekka i puszysta – bêdzie ³atwo utrzymana przez pa³eczki spaghetti. Ale kiedy budujemy wie¿ê z makaronu i próbujemy na czubku umieœciæ piankê, okazuje siê, ¿e wcale nie jest ona taka lekka, przewa¿a budowlê niszcz¹c j¹ (rys. 2).
Lekcja, które p³ynie z zadania Marshmallow challenge polega na tym, ¿e (Wujec, 2015) musimy zidentyfikowaæ za³o¿enia w naszym projekcie – okreœliæ rzeczywiste potrzeby klien-ta, koszt produktu, czas trwania us³ugi – i testowaæ je jak najwczeœniej i jak najczêœciej. Jest to mechanizm, który prowadzi do skutecznej innowacji, gdy¿ umo¿liwia unikniêcia rozcza-rowañ na finale projektu.
Æwiczenie mo¿e byæ znakomitym wprowadzaniem do z³o¿onej tematyki projektowania i zarz¹dzania projektami systemów geoinformacyjnych oraz in¿ynierii wymagañ, a tak¿e omó-wienia formalnych metod dokumentowania faz projektu geoinformacyjnego w ramach przed-miotu In¿ynieria systemów informatycznych.
Tabela 2. Zestawienie kompetencji miêkkich po¿¹danych w projektowaniu GIS
æ œ o n t ê j e i m U Opis e z c d ó w y z r p i c œ o n t ê j e i m U (leadership) Umiejêtnoœæprowadzenia,przewodzenialubukierunkowywania a w t s r e n o j z i w o d æ œ o n l o d z , b ó s o æ œ o n w y t a e r K (creativity) Proceswytwarzaniaczegoœ,cojestoryginalneiwartoœciowe e w o t k e j o r p e i n e l œ y M (designthinking) Wykorzystywaniewra¿liwoœciimetodprojektowychwcelu o c , o g e t m e i n e i n d ê l g z w u z i z d u l b e z r t o p o d ñ a z ¹ i w z o r a i n a w o s a p o d e ¿ o m a w o s e n z i b a i g e t a r t s o c , e n l a c a ³ p o i e n l a n o k y w e i n z c i n h c e t t s e j e w o k n y r i c œ o w i l ¿ o m i a t n e i l k a l d æ œ o t r a w w æ i c ³ a t z s k e z r p e l o p s e z w a c a r P (team-working) Umiejêtnoœæpracywspólniezgrup¹ludziwceluosi¹gniêcia u l e c o g e n l ó p s w a j c a k i n u m o K (communication) Umiejêtnoœæefektywnegoprzekazywaniainformacjiinnymosobom, : k a j h c i k a t ,i j c a u t y s h c y n ¿ ó r o d a n a w o s o t s o d æ y b e ¿ o m a r ó t k u ³ o p s e z e i n a w o m r o f n i , a i n a k t o p s e i n e z d a w o r p o p , y p u r g o d e i n e i w ó m a j c a t n e z e r P (presentation) Umiejêtnoœæskutecznegoprzedstawieniaustnychinformacjiinnym
Rysunek 2. Przyk³ad zastosowania metody Marshmallow challenge na zajêciach z przedmiotu Zastosowania systemów informacji przestrzennej (fot. Albina Moœcicka)
Burza mózgów i redukcja idei
Studenci podzieleni s¹ na zespo³y. Zadania przydzielane studentom formu³owane s¹ w postaci problemu do rozwi¹zania, co ma za zadanie zmusiæ ich do myœlenia. Podczas burzy mózgów cz³onkowie zespo³ów analizuj¹ problem i szukaj¹ rozwi¹zañ, z intencj¹ ulepszenia tych, które ju¿ istniej¹.
Na zajêciach przedmiotu Zastosowania systemów informacji przestrzennej ka¿dy zespó³ otrzymuje inne zadanie, odniesione do innej grupy u¿ytkowników koñcowych. Studenci spisuj¹ swoje pomys³y na samoprzylepnych karteczkach, umieszczanych nastêpnie na œcia-nie. Ca³a praca odbywa siê na stoj¹co, ka¿dy uczestnik trzyma w rêku karteczki i d³ugopis. Taka forma pracy umo¿liwia³a wszystkim cz³onkom zespo³u przyklejenie swojego pomys³u na œcianê (rys. 3). Podstawow¹ zasad¹ jest nie krytykowanie pomys³ów kolegów, ale nazbie-ranie ich jak najwiêcej. Dopiero w kolejnym etapie nastêpuje analizowane, grupowane i oce-niane pomys³ów pod k¹tem przydatnoœci w dalszych pracach.
Na æwiczeniach z In¿ynierii systemów informatycznych wszystkie zespo³y najczêœciej dwu-lub trzyosobowe otrzymuj¹ to same zadanie odniesione do tej samej grupy u¿ytkowników koñcowych oraz dokumentacjê przekazan¹ przez u¿ytkowników, na któr¹ sk³ada siê teksto-wy dokument wizji przysz³ego rozwi¹zania geoinformacyjnego oraz ankiety przedstawiaj¹ce wstêpne wymagania u¿ytkowników co do funkcjonalnoœci przysz³ego systemu. Podzia³u prac w zespole przy analizie materia³ów studenci dokonuj¹ samodzielnie. Metoda burzy mó-zgów i redukcji idei zastosowana jest przez studentów do zadania analizy problemu, który ma byæ rozwi¹zany za pomoc¹ systemu geoinformacyjnego oraz analizy wymagañ u¿ytkowni-ków. Studenci dziel¹ siê w zespo³ach przemyœleniami i dokonuj¹ syntezy wiedzy i pomys³ów, a wyniki opisuj¹ za pomoc¹ diagramu szkieletu ryby (rys. 4) oraz diagramów wymagañ i przypadków u¿ycia UML stosuj¹c aplikacje Visio i Enterprise Architect.
Rysunek 3. Przyk³ad dokumentowania wyników metody burzy mózgów i redukcji idei za pomoc¹ samoprzylepnych karteczek (fot. Albina Moœcicka)
Wywiad terenowy
W ramach zajêæ z przedmiotu Zastosowania systemów informacji przestrzennej studenci zbierali dane w wybranym obszarze testowym, sprawdzaj¹c i dokumentuj¹c istniej¹ce obec-nie rozwi¹zania (lub ich brak), jak rówobec-nie¿ wskazuj¹c miejsca, w których powinny byæ wprowadzone zmiany. Podczas wizyty w terenie zbierano szczegó³owe informacje o obiek-tach (zakres dzia³ania, godziny otwarcia, oferowane us³ugi itp.), rozmawiali z dostawcami us³ug oraz potencjalnymi u¿ytkownikami.
Prototypowanie
Jest to technika wykonywania wstêpnych wersji produktu lub rozwi¹zania, które ma na celu przedstawienie i prezentacjê graficzn¹ pomys³ów przysz³ym u¿ytkownikom przed im-plementacj¹ i wdro¿eniem systemu. Na zajêciach z przedmiotu Zastosowania systemów in-formacji przestrzennej na podstawie zebranych danych, korzystaj¹c z oprogramowania ArcGIS, studenci projektuj¹ i wype³niaj¹ treœci¹ bazê danych przestrzennych dedykowan¹ wybranej grupie spo³ecznej (np. matkom z dzieæmi, inwalidom, emerytom, rowerzystom). Nastêpnie, korzystaj¹c z ArcGIS Online studenci opracowuj¹ interaktywne mapy, umo¿li-wiaj¹ce swoim u¿ytkownikom korzystanie z informacji (np. na temat dostêpnoœci instytucji kultury dla osób niepe³nosprawnych). W miarê mo¿liwoœci proponowane rozwi¹zania s¹ konsultowane z u¿ytkownikami, testowane oraz modyfikowane. Na podstawie interaktyw-nej mapy zostaj¹ opracowane aplikacje internetowe, z których mo¿na korzystaæ tak¿e za pomoc¹ smartfona.
Na wyk³adach z zakresu In¿ynierii systemów informatycznych studenci poznaj¹ metodykê prototypowania GUI (Graphical User Interface), narzêdzia umo¿liwiaj¹ce projektowanie in-terfejsów aplikacji geoinformacyjnej oraz diagramy UML dokumentuj¹ce dzia³anie aplikacji i zadañ przez ni¹ realizowanych. Na æwiczeniach, na podstawie dokumentacji in¿ynierii wy-magañ oraz diagramów sekwencji i czynnoœci UML, studenci wykonuj¹ projekty interfejsów internetowej aplikacji GIS, odnosz¹cych siê do zak³adanej funkcjonalnoœci rozwi¹zania. Pro-jekt bazy danych przestrzennych obejmuje model pojêciowy w postaci diagramu klas UML i jego implementacjê w wybranym œrodowisku narzêdziowym, tj. QGIS lub ArcGIS.
Rysunek 4. Przyk³ad dokumentowania wyników metody burzy mózgów i redukcji idei za pomoc¹ diagramu szkieletu ryby
Prezentacja
Na ka¿dych zajêciach z Zastosowañ systemów informacji przestrzennej zespo³y prezentuj¹ kolegom postêpy w realizacji swoich projektów, dziel¹ siê pomys³ami i proponowanymi rozwi¹zaniami. Korzystaj¹c z uwag i wskazówek kolegów mo¿liwe jest udoskonalenie w³a-snych pomys³ów, eliminowanie b³êdów na wczew³a-snych etapach pracy, a tak¿e monitorowanie postêpów prac przez prowadz¹cego. Ka¿dorazowo inny cz³onek zespo³u prezentuje prace, dziêki czemu ca³y zespó³ jest aktywizowany. Koñcow¹ prezentacjê projektów przygotowuje siê w 3 formach: prezentacja ArcGIS Online, prezentacja multimedialna przygotowana w opro-gramowaniu Prezi, a tak¿e prezentacja „na ¿ywo” dzia³ania opracowanej przez zespó³ aplikacji. W przypadku æwiczeñ z przedmiotu In¿ynieria systemów informatycznych, na ka¿dych zajêciach prowadz¹cy ocenia postêpy prac z poszczególnymi zespo³ami, omawiane s¹ za-gadnienia problemowe, konsultowane pomys³y i wymieniane uwagi. Jeœli prowadz¹cy dys-ponuje rezerw¹ czasow¹ podczas æwiczeñ, to przedstawia ciekawsze problemowe zagadnie-nie jednego zespo³u pozosta³ym studentom i zachêca ich do wypowiedzi lub podpowiedzi w zakresie rozwi¹zania danego zagadnienia. Koñcow¹ prezentacjê projektu zespo³y przygoto-wuj¹ w trzech formach: (1) tekstowego dokumentu projektowego opisuj¹cego komponenty internetowej aplikacji GIS oraz zarz¹dzanie projektem, (2) modelu systemu UML wykonane-go w Enterprise Architect oraz diagramów PERT i Gantt wykonanych w programie Gantt-Project, (3) prototypów GUI wykonywanych w programach do wyboru: Visio, DesignerVi-sta, GUI Design Studio, SmartDraw.
Innowacyjne techniki w nauczaniu projektowania GIS
a rozwój kompetencji miêkkich u studentów
Zaprezentowany zestaw technik oraz sposób ich wykorzystania w nauczaniu zagadnieñ z zakresu projektowania GIS, zdaniem autorek niniejszej publikacji, skutecznie przyczyniæ siê mo¿e do rozwoju u studentów wielu kompetencji miêkkich, wskazywanych jako kluczowe w ramach koncepcji T-shaped people. Tabela 3 przedstawia zestawienie stosowanych tech-nik w ramach przedmiotów Zastosowania systemów informacji przestrzennej i In¿ynieria systemów informatycznych oraz po¿¹danych umiejêtnoœci miêkkich u projektantów syste-mów geoinformacyjnych. a k i n h c e T Umiejêtnoœci e g n e l l a h C w o l l a m h s r a M pracawzespole,kreatywnoœæ,komunikacja,umiejêtnoœciprzywódcze i e d i a j c k u d e r i w ó g z ó m a z r u B pracawzespole,kreatywnoœæ,myœlenieprojektowe y w o n e r e t d a i w y W komunikacja,pracawzespole e i n a w o p y t o t o r P kreatywnoœæ,myœlenieprojektowe,komunikacja a j c a t n e z e r P komunikacja,kreatywnoœæ,umiejêtnoœæskutecznegoprzedstawieniaustnych m y n n i i j c a m r o f n i
Podsumowanie
Kszta³towanie kompetencji miêkkich u studentów jest niew¹tpliwie du¿ym wyzwaniem. Potrzeba ich nauczania wskazywana jest od dawna, prowadzonych jest wiele szkoleñ, do-stêpna jest literatura krajowa i zagraniczna. Wsparcie to obejmuje jednak bardzo ogólne za-gadnienia z zakresu rozwijania kompetencji spo³ecznych, bez odniesienia ich do nauki przed-miotów specjalistycznych, w tym tak¿e z zakresu SIP. Wprowadzanie nowoczesnych tech-nik nauczania, dostosowywanie ich do wymagañ przedmiotów, motywowanie studentów do czynnego uczestnictwa w nowych formach prowadzenia zajêæ wymaga ponadstandardo-wego zaanga¿owania prowadz¹cych zajêcia i wypracowania autorskich rozwi¹zañ w tym zakresie. Jest to tym bardziej trudne, i¿ obecnie nie istniej¹ systemowe rozwi¹zania w zakre-sie kszta³cenia samych wyk³adowców z innowacyjnych metod nauczania przedmiotów, w tym tak¿e z szeroko rozumianej geodezji i kartografii, brak jest choæby podstawowej literatu-ry w tym zakresie.
Przedstawione w artykule doœwiadczenia autorek wynikaj¹ z g³êbokiej œwiadomoœci po-trzeb w zakresie pracy zespo³owej, kreatywnego myœlenia, skutecznej komunikacji zarówno studentów, jak i przysz³ych pracowników. Wprowadzane techniki bazuj¹ na w³asnych do-œwiadczeniach autorek oraz podpatrywaniu i adaptowaniu rozwi¹zañ stosowanych w innych dziedzinach. Praca ta wymaga nie tylko ogromnego nak³adu pracy, ale tak¿e du¿ej odwagi st¹pania po nieznanym gruncie oraz niepewnoœci czy „innoœæ” zostanie dobrze zrozumiana i zaakceptowana nie tylko przez studentów, ale tak¿e przez prze³o¿onych.
Powy¿sze trudnoœci nie umniejszaj¹ jednak zadowolenia autorek z efektów uzyskanych w wyniku zastosowania nowych technik w prezentowanych przedmiotach. Satysfakcjê i motywacjê do dalszej pracy daje przede wszystkim zaanga¿owanie studentów, ich kreatyw-noœæ i – co mo¿e zaskakiwaæ – gotowoœæ do ciê¿kiej pracy. Œwiadomoœæ w³asnych potrzeb w zakresie kompetencji spo³ecznych oraz korzyœci jakie dziêki nim mog¹ uzyskaæ mo¿na znaleŸæ w przytoczonych ni¿ej przyk³adowych opiniach z anonimowych ankiet oceniaj¹cych zajêcia, które studenci wype³niali po zakoñczeniu projektu z przedmiotu Zastosowania syste-mów informacji przestrzennej:
1. Ka¿de tego typu zajêcia w zespole ucz¹ mnie dzia³ania w grupie, co na pocz¹tku spra-wia³o mi trudnoœæ. Czêsto wola³abym zrobiæ wszystko sama, a praca w grupie uczy mnie podzia³u obowi¹zków. Myœlê ¿e to mo¿e byæ przydatna umiejêtnoœæ w póŸniejszej pracy zawodowej ...
2. Nauczy³am siê akceptowaæ pomys³y innych i konstruowaæ argumenty popieraj¹ce moje w³asne idee. Nauczy³am siê tak¿e koordynacji prac zespo³u, przydzielania osobom odpo-wiednich zadañ i egzekwowania od nich efektów ich pracy, by na czas oddaæ projekt. 3. Ca³y projekt bardzo mi siê podoba³. By³ ciekawy, wymaga³ od nas du¿o pracy, ale bardzo
przyjemnie siê j¹ wykonywa³o… budowanie wie¿y z makaronu by³o œwietnym przedsiê-wziêciem, poniewa¿ uczy³o w prosty sposób pracy w zespole.... Burza mózgów by³a rów-nie¿ ciekawa, poniewa¿ pokaza³a, ¿e mimo lec¹cych lat nie tracimy wyobraŸni i mamy du¿o ciekawych pomys³ów na ka¿dy temat .... Oby wiêcej takich projektów.
Literatura
Adler P., Heckscher H., Prusak L., 2011: Building a Collaborative Enterprise. Four keys to creating a culture of trust and teamwork. Harvard Business Review 89 (7-8): 94-101.
Brown T., 2008: Design thinking. Harvard Business Review 86 (6): 84-92.
Isaacson W., 2012: The Real Leadership Lessons of Steve Jobs. Harvard Business Review 90 (4): 93-102. Hansen M.T., 2011: An Interview with IDEO CEO Tim Brown: T-Shaped Stars: The Backbone of IDEO’s
Collaborative Culture. Available online 7th April 2015, (dostêp 2.07.2015 r.) http://chiefexecutive.net/ ideo-ceo-tim-brown-t-shaped-stars-the-backbone-of-ideoae%E2%84%A2s-collaborative-culture Rozporz¹dzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych
Ram Kwalifikacyjnych dla Szkolnictwa Wy¿szego. Dz.U. 2011 nr 253 poz. 1520.
Wujec T., 2015: Marshmallow challenge, (dostêp 1.07.2015 r.) www.marshmallowchallenge.com
Streszczenie
Celem publikacji jest odniesienie do koncepcji „T-shaped people” w obszarze nauczania projektowa-nia systemów geoinformacyjnych. Idea „T-shaped people” rozpropagowana zosta³a przez Tima Brow-na, dyrektora firmy IDEO, jednej z najbardziej innowacyjnych firm Doliny Krzemowej. Podejœcie to z powodzeniem jest stosowane przez wiele œwiatowej s³awy firm, takich jak na przyk³ad: Apple, Intel lub Nike. Dobry projektant, oprócz licznych kompetencji twardych, powinien charakteryzowaæ siê szero-kim wachlarzem umiejêtnoœci spo³ecznych, które umo¿liwi¹ mu odniesienie sukcesu w pracy zawodo-wej, a tak¿e zrealizowanie z powodzeniem najbardziej wymagaj¹cych projektów IT. Autorki przedsta-wiaj¹ techniki s³u¿¹ce rozwijaniu kompetencji miêkkich wœród studentów ostatnich dwóch lat studiów, stosowane w przedmiotach: Zastosowanie systemów informacji przestrzennej (Wydzia³ In¿ynierii L¹dowej i Geodezji, WAT) oraz In¿ynieria systemów informatycznych (Wydzia³ Geodezji, In¿ynierii Przestrzennej i Budownictwa, UWM w Olsztynie).
Abstract
The aim of the paper is the reference to the concept of “T-shaped people” in the area of geoinformation systems designing. “T-shaped people” paradigm has been popularized by Tim Brown, the Head of IDEA Company, one of the most innovative companies in Silicon Valley. This approach is used by many worldwide companies such as Apple, Intel or Nike. A good designer should not only have a wide range of hard skills, but also the soft ones, which help to successfully realize the most demanding projects. The authors present the techniques, which support development of students’ soft skills and are used in the course of Application of geographic information systems at the Military University of Technology, Faculty of Civil Engineering and Geodesy and in the course of Systems engineering at the University of Warmia and Mazury, Faculty of Geodesy, Geospatial and Civil Engineering for the last two years of studies.
dr hab. in¿. Albina Moœcicka albina.moscicka@wat.edu.pl
dr in¿. Agnieszka Zwirowicz-Rutkowska agnieszka.zwirowicz@uwm.edu.pl
