KONKURS BIOLOGICZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO
I ETAP SZKOLNY
31 października 2014
Ważne informacje:
1. Masz 60 minut na rozwiązanie wszystkich zadań.
2. Pisz długopisem lub piórem, nie używaj ołówka ani korektora. Jeżeli się pomylisz, przekreśl błąd i zaznacz inną odpowiedź.
3. Pisz czytelnie i zamieszczaj odpowiedzi w miejscu na to przeznaczonym. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
Życzymy powodzenia!
Maksymalna liczba punktów 60 100%
Uzyskana liczba punktów %
Podpis osoby sprawdzającej
Zadanie 1. (4 pkt)
Na rysunkach A, B i C przedstawiono budowę trzech rodzajów komórek.
A B C
Źródło: Wawrzyniec Kofta, Ciekawa biologia. WSiP
Rysunki A, B, C przedstawiają różne rodzaje komórek. Wybierz spośród nich schemat budowy komórki bakteryjnej i roślinnej. Odpowiednią literę wpisz do tabeli. Zaznacz w tabeli plusem („+”) te elementy budowy, które występują w danym rodzaju komórki, a minusem („--”) te, które w ogóle nie występują w danym rodzaju komórki.
Elementy budowy
Komórka bakteryjna rysunek ……..
Komórka roślinna rysunek ……..
Jądro komórkowe Cytoplazma Błona komórkowa Mitochondria Chloroplasty Ściana komórkowa Wakuola
Siateczka śródplazmatyczna Zadanie 2. (2 pkt)
Dwaj uczniowie oglądając schematyczny rysunek budowy komórki zwierzęcej sprzeczali się o nazwę i funkcję jednej z przedstawionych na nim organelli. Organellum to miało postać wielu połączonych ze sobą kanalików, których powierzchnia pokryta była licznymi niewielkimi, kulistymi strukturami.
Podaj nazwę oraz funkcję przedstawionej organelli komórkowej.
………...
Zadanie 3. (1 pkt)
Zaznacz odpowiedź, w której wymieniono główne składniki błony komórkowej komórki roślinnej.
A. Białka i lipidy. C. Lipidy i węglowodany.
B. Białka i węglowodany. D. Białka, lipidy i witaminy.
Zadanie 4. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono ogólną budowę komórki roślinnej oraz wybranego elementu jej budowy oznaczonego literą X.
Zaznacz numer (spośród 1-4) preparatu mikroskopowego, na którym na pewno nie można zaobserwować elementu X. Odpowiedź uzasadnij.
1. Przekrój poprzeczny stożka wzrostu korzenia fasoli.
2. Przekrój poprzeczny wąsa czepnego fasoli.
3. Przekrój poprzeczny łodygi fasoli.
4. Przekrój poprzeczny liścia fasoli.
Uzasadnienie: ………...
………...
………...
Zadanie 5. (4 pkt)
W tabeli przedstawiono krótkie opisy wybranych czynności życiowych organizmów.
Do każdego opisu A-F, podaj nazwę czynności życiowej, wpisując ją w odpowiedniej rubryce tabeli.
Opis czynności życiowej Nazwa czynności życiowej A. Wytwarzanie i uwalnianie z komórek ciała substancji,
które poza nimi pełnią swoją funkcję biologiczną.
B. Przekształcanie struktur ciała aż do osiągnięcia budowy typowej dla osobnika dorosłego.
C. Wykorzystanie substancji z otoczenia do przekształcenia ich w składniki własnego ciała.
D. Reagowanie organizmu na zmiany w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym.
E. Pozbywanie się przez organizm zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.
F. Utlenianie związków organicznych związane z pozyskaniem z nich energii.
b) Spośród A-F wybierz i wypisz poniżej oznaczenia literowe tych czynności życiowych, podczas których wykorzystywana jest energia z utleniania związków organicznych.
………..
Zadanie 6. (3 pkt)
Ciało tego organizmu zbudowane jest z wielokomórkowych, nitkowatych, rozgałęzionych struktur, czasami nawet kilkumetrowych, intensywnie rosnących w glebie. Elementy te nigdy nie są zielone Czasami wyrastają nad glebę i przybierają postać ściśle upakowaną, przypominającą tkankę, tworzącą formę w kształcie miseczki. W tej części ciała wytwarzane są duże ilości zarodników.
Na podstawie: Praca zbiorowa pod red. M. Maćkowiak i A. Michalak, Biologia. Jedność i różnorodność.
Warszawa 2008, str. 635-639.
a) Na podstawie informacji zawartych w tekście zidentyfikuj opisany organizm. Podaj nazwę królestwa, którego jest przedstawicielem.
………..
b) Na podstawie informacji podanych w tekście oceń, czy opisany organizm jest samożywny czy cudzożywny. Odpowiedź uzasadnij za pomocą dwóch argumentów wybranych z tekstu.
………
………
……….
Zadanie 7. (3 pkt)
Na wykresie przedstawiono zmiany temperatury w stosie wilgotnego siana.
Źródło: Opracowanie własne.
a) Wyjaśnij, w jaki sposób dochodzi do obserwowanego wzrostu temperatury.
………
………
b) Napisz, w którym dniu pomiaru temperatury nastąpił największy ubytek masy siana oraz wyjaśnij przyczynę tego faktu.
………
………
……….
Zadanie 8. (4 pkt)
Porównaj proces fotosyntezy i proces oddychania tlenowego u roślin, wypełniając poniższą tabelę.
Cecha procesu Fotosynteza Oddychanie tlenowe
Organellum, w którym proces zachodzi w komórce Udział światła
Substraty Produkty
Zadanie 9. (3 pkt)
Uczniowie przeprowadzili doświadczenie, którego celem było zbadanie wpływu podwyższonej ilości azotu w glebie na wielkość nadziemnej części sałaty (tzw. główki sałaty). Do dyspozycji mieli skrzynki ogrodnicze, ziemię ogrodniczą, wodę wodociągową, nawóz azotowy w postaci sproszkowanej oraz czterdzieści siewek sałaty o takiej samej wielkości, które wyrosły w takich samych warunkach uprawy.
Opisz próbę doświadczalną i próbę kontrolną tego doświadczenia oraz sposób zebrania danych i porównania wyników otrzymanych w obu próbach.
Próba doświadczalna
Próba kontrolna
Sposób zbierania danych i
porównania otrzymanych wyników
Zadanie 10. (3 pkt)
a) Wymień dwa przykłady tkanek roślinnych stałych.
………..
b) Podaj nazwę tkanki wzmacniającej, której komórki narysowano poniżej oraz przedstaw cechę budowy jej komórek, umożliwiającą pełnienie przez tę tkankę wskazanej funkcji.
Nazwa tkanki:………..……
Cecha budowy komórek: ………
……….
……….
Zadanie 11. (2 pkt)
Porównaj dwie tkanki roślinne: skórkę i korek, wypełniając poniższą tabelę.
Cechy
Rodzaj budujących komórek (martwe/żywe)
Nazwa struktur umożliwiających wymianę gazową Skórka
Korek
Zadanie 12. (3 pkt)
Rośliny wykształciły wiele przystosowań do życia na lądzie.
Wymień trzy przykłady przystosowania w budowie roślin lądowych zabezpieczające je przed nadmiernym parowaniem wody.
1. ………...
2. ………...
3. ………...
Zadanie 13. (3 pkt)
W tabeli wymieniono trzy przykłady modyfikacji organów roślinnych.
Scharakteryzuj podane przykłady modyfikacji wypełniając poniższą tabelę.
Przykłady modyfikacji Zmodyfikowany organ Funkcja zmodyfikowanego organu Cierń kaktusa
Bulwa ziemniaka Ssawki jemioły
Zadanie 14. (2 pkt)
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wpisz w odpowiednich miejscach tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F 1. W korzeniu roślin dwuliściennych jedyną tkanką twórczą jest miazga.
2. Liście roślin dwuliściennych najczęściej zbudowane są z blaszki i ogonka.
3. Okwiat u roślin dwuliściennych najczęściej nie jest zróżnicowany na kielich i koronę.
Zadanie 15. (3 pkt)
Na rysunku przedstawiono kwiat rośliny jednoliściennej.
Wpisz w kolumnach tabeli nazwy wskazanych organów (A, B, C) oraz podaj po jednej funkcji każdego z nich.
Budowa kwiatu A B C
Zadanie 16. (2 pkt)
Uczniowie przeprowadzili następujące doświadczenie. Na dnie dwóch szklanych słojów umieścili gazę o grubości 1 cm, a na gazie położyli po 15 suchych nasion fasoli. Oba słoje postawili w nieoświetlonym pomieszczeniu o temperaturze pokojowej. Gazę w pierwszym słoju zwilżali codziennie przez 5 dni wodą destylowaną, stosując tę samą ilość wody, oraz obserwowali wygląd nasion w obu słojach. Po 5 dniach porównali wygląd nasion, a następnie sformułowali wniosek.
a) Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.
………...
b) Sformułuj hipotezę, którą mogło potwierdzić to doświadczenie.
………...
………...
Zadanie 17. (4 pkt)
Na rysunkach A-D przedstawiono kwiatostany czterech różnych roślin, a na schematach 1-9 zilustrowano różne typy kwiatostanów.
A B C D
1 2 3 4 5
6 7 8 9
Do każdego kwiatu A, B, C, D przyporządkuj schemat budowy kwiatostanu spośród 1-9.
W tym celu wypełnij poniższą tabelę.
A B C D
Zadanie 18. (2 pkt)
Poniżej zamieszczono opisy (1-6) roślin nasiennych.
1. Owoc nie wykształca się.
2. Zarodek ma więcej niż jeden liścień.
3. Woreczek zalążkowy zawiera jedną komórkę jajową.
4. Ziarno pyłku wyposażone w dwa pęcherzyki powietrzne.
5. Liście szerokie, o dużej powierzchni asymilacyjnej, z dobrze widoczną nerwacją.
6. Kwiaty zwykle rozdzielnopłciowe, bez okrywy kwiatowej lub z okrywą słabo rozwiniętą.
Przyporządkuj roślinom nagonasiennymi oraz roślinom okrytonasiennym
odpowiadające im opisy, wybierając spośród 1-6. W tym celu wypełnij poniższą tabelę.
Rośliny nagonasienne Rośliny okrytonasienne
Zadanie 19. (2 pkt)
Przejawem wrażliwości roślin są ruchy zwane nastiami. Jednym z nich są ruchy liści mimozy.
Określ rodzaj bodźca działającego na liść mimozy oraz wyjaśnij mechanizm reakcji tego liścia.
Rodzaj bodźca:………..
Wyjaśnienie mechanizmu reakcji ………
...………
...………
Zadanie 20. (4 pkt)
Na rysunku przedstawiono budowę owocu jabłoni
Podaj nazwy elementów oznaczonych cyframi 1 i 2 oraz nazwy elementów kwiatu, z których elementy 1 i 2 powstają w cyklu rozwojowym jabłoni. W tym celu wypełnij poniższą tabelę.
1 - ………..….…...powstaje z ………..
2 - ………....powstaje z …...………...
1 2
Zadanie 21. (4 pkt)
Na rysunku przedstawiono gałązki pewnego gatunku rośliny nasiennej. Gałązki te ilustrują dwa etapy cyklu rozwojowego tej rośliny.
Źródło: wikipedia
a) Rozpoznaj tę roślinę, podając jej nazwę gatunkową.
………...
b) Wymień dwie cechy budowy, widoczne na rysunku, charakterystyczne dla wszystkich współczesnych roślin zalążkowych.
1. cecha:………...
2. cecha:………
c) Wymień jedną cechę budowy, widoczną na rysunku, występującą wyłącznie u współczesnych roślin okrytozalążkowych.
………...
