A N N A L E Ś
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A
VOL. XLVII, 14 SECTIO C 1992
I n s t y t u t B io lo g ii U M C S Z a k ł a d S y s t e m a t y k i i G e o g r a f i i R o ś l i n
Z a k ł a d B o t a n i k i O g ó ln e j
D o m in ik F I J A Ł K O W S K I , M i r o s ł a w a B L O C H , Z o f ia F L I S I Ń S K A , B e a t a N Y C Z , A d a m P O L S K I ,
H a n n a W Ó J C IA K
F lo ra i zesp o ły p ro jek to w an eg o re z e rw a tu B agno R akow skie
Flora and Associations in the Projected Reservation of Bagno Rakowskie
WSTĘP
Bagno Rakowskie znane jest przyrodnikom już od ok. 30 lat ze swoich wysokich walorów naukowych i krajobrazowych (ryc. 1). Wzmianki o rzadkich roślinach poda
wał stąd F i j a ł k o w s k i (5), potem K r z a c z e k (17-21) oraz K r z a c z k o w i e (28).
Pobliskie tereny opracowali: F i j a ł k o w s k i (8), I z d e b s k i (14, 15), S a ł a t a (32) i S o k o ł o w s k i (33). Dane o występowaniu mszaków znajdujemy w pracach K r z a c z k a (22), K a r c z m a r z a i B l o c h a (16). Pierwsze wnioski o ochronę rezerwatową tego obiektu podali F i j a ł k o w s k i (6,9), K r z a c z e k (27) i inni. Projekt przewiduje 1500 ha powierzchni rezerwatowej. Przeszkodą w jego realizacji jest własność prywatna. Tylko jego część zachodnia należy do lasów państwowych.
Podstawowymi przyczynami utworzenia rezerwatu są kolejno: występo
wanie rzadkich i zróżnicowanych zespołów torfowisk przejściowych z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae] nagromadzenie rzadkich gatunków roślin, zwłaszcza o zasięgu borealnym; utrzymanie się mało przekształconego siedli
ska, a szczególnie stosunków hydrologicznych i troficznych. Powołanie rezer
watu wiąże się także z koniecznością objęcia prawami ochronnymi większego
obszaru powiązanego ściśle z niecką Bagna Rakowskiego.
200
D. Fijałkowski, M. Bloch, Z. Flisińska, B. Nycz, A. Polski, H. Wójciak STOSUNKI PRZYRODNICZEBagno Rakowskie położone jest w strefie przejścia Roztocza w Kotlinę Sandomierską (3). Ma ono kształt workowatego zagłębienia o kierunku NE na SW. Taki kierunek mają generalnie wszystkie cieki wodne i większość ba
gien w strefie przejścia Roztocza w Kotlinę Sandomierską. Na tym bowiem odcinku Roztocze ma wyraźnie łukowatą krawędź, opadającą z wysokości 270 do 220 m n.p.m. (13). W miarę obniżania się w Kotlinę Sandomierską utworów kredowych Roztocza zwiększa się miąższość piasków luźnych okresu dyluwialnego i holoceńskiego. Osiągają one grubość kilku metrów, a potem przechodzą w nieprzepuszczalne iły krakowieckie. Na nich spoczywa więc niecka Bagna Rakowskiego. Przewianie piasków, głównie na początku holo- cenu, spowodowało wytworzenie wydm i bezodpływowych zabagnionych ob
niżeń. Taki układ sprawił, że w zaklęsłościach terenu uformowały się gleby bagienne wytworzone z torfów przejściowych i wysokich (4). Zajmują one całkowicie zabagnioną część rezerwatu. Piaszczyste wzniesienia natomiast,, otaczające nieckę Bagna Rakowskiego, zajmują gleby bielicowe wytworzone z piasków luźnych oraz płowe wytworzone z piasków słabogliniastych. Te ostatnie okalają wąskim pasmem Bagno Rakowskie po stronach północnej i południowej. Równocześnie różnicuje się flora. Gleby płowe pokrywa bór jodłowy Abietetum polonicum i bór mieszany wilgotny Querco-Piceetum.
Gleby bielicowe są natomiast siedliskiem borów świeżych (Leucobryo-Pine- tum i Molinio-Pinetum). Słabiej podtopione gleby bagienne zajmują nato
miast zespoły torfowisk wysokich (Ledo-Sphagnetum, Eriophoro-Sphagne- tum, Sphagnetum magellanici), a silniej podtopione — bardzo zróżnicowane asocjacje z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae, miejscami — fragmenty ze
społu Sphagno-Caricetum rostratae i Sphagno-Caricetum elatae.
Zróżnicowanie gleb i hipsometrii związane jest ściśle z ukształtowaniem się stosunków wodnych. Cały teren rezerwatu jest uwilgotniony stosunkowo dobrze, mimo że przed kilku łaty zaniechano kompleksowych melioracji la
sów i łąk. Należy sądzić, że podstawę uwilgotnienia tworzą podziemne ruchy wód z Roztocza, które grawitacyjnie spływają piaszczystym płaszczem po nieprzepuszczalnych utworach kredowych i zatrzymują się na iłach Mako
wieckich. Na skutek tego wszystkie niżej położone tereny są podtopione, pęcznieją pokłady torfowe w czasie wyższych stanów wód powierzchnio
wych i opadają w czasie okresów suchych. Te zmiany w objętości torfowisk ułatwiają utrzymanie się rzadkich gatunków roślin strefy borealnej i atlan
tyckiej. Dzięki podobnym zjawiskom zachowała się rzadka fauna, zwłaszcza
owadów. Należy też sądzić, że dzięki oddziaływaniu wód powierzchniowych
płynących z Roztocza, bogatych w związki wapnia, zachowały się w stre-
Flora i zespoły projektowanego rezerwatu Bagno Rakowskie 201
Ryc. 1. Położenie Bagna Rakowskiego Localization of Bagno Rakowskie
fie przejścia do Kotliny Sandomierskiej drzewostany z udziałem jodły oraz świerka. W runie tych drzewostanów można znaleźć sporo roślinnych ele
mentów górskich (np. Euphorbia amygdaloides, Ribes alpinum, Dryopteris dilatata, Sambucus racemosa).
Klimat Bagna Rakowskiego według Z in k ie w ic z ó w (35) należy do Biłgorajsko-Janowskiej Dziedziny Klimatycznej. Temperatura powietrza na poziomie morza wynosi w ciągu roku średnio 8,6°C, a w okresie wegetacyj
nym średnio 14°C. Okres wiosenny obejmuje 57 dni, lata — 98, jesieni — 64, zimy — 77 dni. Okres wegetacyjny trwa 217 dni, opady atmosferyczne wynoszą średnio wiosną 110 mm, latem 210, jesienią 120, zimą 90, w okresie wegetacyjnym 380, a w ciągu roku 540 mm.
METODA PRACY
Badania geobotaniczne prowadzono w latach 1987-1989. Dotyczyły one występowa
nia zespołów roślinnych oraz flory. Badania zbiorowisk roślinnych prowadzono metodą
202
D. Fijałkowski, M. Bloch, Z. Flisińska, B. Nycz, A. Polski, H. Wójciak B r a u n - B 1a n q u e t a (2). Wykonano łącznie 217 zdjęć fitosocjologicznych (ryc. 2). Na ich podstawie wyróżniono 57 zespołów, które zestawiono w tab. 1-11. Poszczególne gatunki w tabelach ułożono zgodnie z systemem fitosocjologicznym M a t u s z k i e w i c z a (30) i F i j a ł k o w s k i e g o (10).
W wyniku badań florystycznych stwierdzono występowanie 98 gatunków grzybów, 48 gatunków porostów, 22 gatunków wątrobowców, 96 gatunków mchów i 502 gatunków roślin naczyniowych. Zestawiono je alfabetycznie z podaniem 5 klas zasobności. Obliczono ją w przybliżeniu w przeliczeniu na 100% łącznego ich pokrycia w rezerwacie. Liczbą 1 określono występowanie pojedynczych roślin; 2 — łączne występowanie na powierzchni do 1 ara; 3 — 1-10 arów; 4 — 11-100 arów; 5 — ponad 100 arów.
Nomenklaturę grzybów oparto na opracowaniach G u m i ń s k i e j i W o je w o d y (12), porostów — N o w a k a i T o b ol e ws k i e g o (31), a mszaków — na monografii B lo c h (1). Nazewnictwo roślin naczyniowych podano według wydawnictwa Flora Euro- paea (11). Zaznaczono w wykazie rośliny rzadkie oraz objęte ochroną gatunkową. Nagro
madzenie roślin rzadkich na niektórych płatach stało się podstawą do zaprojektowania pomników przyrody w rezerwacie. Forma takiej ochrony ma zwrócić uwagę na występu
jące osobliwości, choćby zastosowanie zabiegów było często sprzeczne z interesami całego rezerwatu. Do ciekawych miejsc zaproponowano wytyczenie 4 ścieżek dydaktycznych.
W terenie prowadzono badania nad rozmieszczeniem podstawowych zespołów roślin
nych. W wyniku tych prac wykonano mapę rozmieszczenia zespołów (ryc. 3).
WYKAZ ZESPOŁÓW ROŚLINNYCH
W rezerwacie wyróżniono 57 zespołów. Ich opis ekologiczny i flory- styczny jest podobny do podanego przez F i j a ł k o w s k i e g o (10) oraz przez S z a f e r a i Z a r z y c k i e g o (34):
1. Zespół: Lemnetum minoris ( O be r d. 1957) M u lle r et G o r s 1960.
2. Potamogetonetum lucentis ( K o c h 1926) P a s s . 1964.
3. Elodeetum canadensis ( P i n g. 1953) P a s s . 1964.
4. Ranunculetum fluitantis A l l o r g e 1922.
5. Pepłi (portulae)-Agrostietum F i j a ł k o w s k i 1978.
6. Junco-Scleranthetum F i j a ł k o w s k i 1978.
7. Ranunculo-Juncetum bulbosi N o r d h 1921, O b e r d . 1957.
8. Junco-Hydrocotyletum uulgaris F i j a ł k o w s k i mscr.
9. Lycopodietum inundati F i j a ł k o w s k i mscr.
10. Drepanocladeto-Utricularietum intermedii F i j a ł k o w s k i 1960.
11. Typhetum angustifoliae ( A li o r ge 1922) Soó 1927.
12. Typhetum latifoliae S oó 1927.
13. Equisetetum limosi S t e f f e n 1931.
14. Eleocharitetum palustris S e n n i k o v 1919.
15. Phragmitetum communis ( G am s 1927) S c h m a le 1939.
16. Glycerietum plicatae ( K u le z. 1928) O b e r d . 1954.
17. Iridetum pseudacori E g g l e r 1933 (n.n.).
18. Caricetum rostratae R u b e l 1912.
19. Caricetum elatae K o c h 1926.
20. Molinietum medioeuropaeum K o c h 1926.
Flora i zespoły projektowanego rezerwatu Bagno Rakowskie
203
21. Junco-Molinietum P r s g . 1951.
22. Scirpetum siluatici ( S c h w i c k 1944) K n a p p 1946.
23. Holcetum lanati I s s l e r 1936.
24. Poo-Festucetum rubrae F i j a ł k o w s k i 1959.
25. Festuco-Cynosuretum B iik e r 1941.
26. Lolio-Cynosuretum R. T x. 1937.
27. Caricetum limosae B r.-B I. 1921.
28. Rhynchosporetum albae K o c h 1926.
29. Caricetum lasiocarpae K o c h 1926.
30. Caricetum diandrae J o n . 1932 em O b e r d . 1957.
31. Sphagno-Eriophoretum angustifoliae F i j a ł k o w s k i mscr.
32. Sphagno-Caricetum rostratae ( S t e f f e n 1931) Śm. 1947.
33. Junco effusi-Sphagnetum recurui P a ł c z y ń s k i 1964, P a s s . 1964.
34. Ranunculo- Caricetum juscae ( T o ł p a 1956) P a łc z . 1975.
35. Carici-Agrostietum caninae R. T x. 1937.
36. Sphagnetum magellanici (M a le. 1929) K a s t n e r et F l ó s s n e r 1933 em. D ie r s s . 1975.
37. Eriophoro-Sphagnetum recurui H u e c k 1929.
38. Ledo-Sphagnetum magellanici S u k o p p 1959 em. N e u h a u s l 1969.
39. Calluno-Nardetum strictae H ry n c . 1959.
40. Nardo-Juncetum N o r d h . 1920, Biik. 1942.
41. Cladonio-Callunetum P a s s . 1964.
42. Vaccinio uliginosi-Pinetum K l e i s t 1929.
43. Molinio-Pinetum M a t u s z k i e w i c z 1981.
44. Leucobryo-Pinetum M a t u s z k i e w i c z (1962) 1973.
45. Festuco ouinae-Pinetum K o b e n d z a 1930.
46. Dicrano scopariae-Pinetum F i j a ł k o w s k i mscr.
47. Cladonio-Pinetum J u r a s z e k 1927.
48. Abietetum polonicum ( D z i u b. 1928) B r.-B I. et V lie g 1938.
49. Querco-Piceetum M a t. et P o l. 1955.
50. Zbiorowisko z Carei brizoides.
51. Zbiorowisko z Calamagrostis canescens.
52. Sphagno sguarrosi-Alnetum S o l.- G ó r n . 1975.
53. Sphagno-Salicetum cinereae F i j a ł k o w s k i mscr.
54. Polygono-Bidentetum ( K o c h 1929) L o h m . 1950.
55. Leersio-Bidentetum ( K o c h 1926) P o l i et J. T x . 1960.
56. Rubetum suberecti F i j a ł k o w s k i mscr.
57. Rubo-Calamagrostidetum epigei F i j a ł k o w s k i 1978.
DYNAMIKA ZESPOŁÓW (tab. 1-11)
Zbiorowiska roślinne w projektowanym rezerwacie Bagno Rakowskie sku
piają się głównie w 6 klasach: Vaccinio-Piceetea, Nardo-Callunetea, Oxy-
cocco-Sphagnetea, Scheuchzerio-Caricetea fuscae, Molinio-Arrhenatheretea
204 D. Fijałkowski, M. Bloch, Z. Flisińska, B. Nycz, A. Polski, H. Wójciak Tab. ] . Skład florystyczny zespołów z klas:
The floristic composition of the associations from the classes:
Lemnetea, Potamogetonetea, Isoeto-Nanojuncetea, Utricularietea intermedio minoris
p p
■w0 E
a 0
P m
n 3 o
43 0
COt « p
c e
O
3 u
a p
p 3 p
r-ł3 3 pP 3
3 0)
3 p
r-4
?
T)
c p
u
p ■o £ p
3 p
r-t
o P s
fl p
p 5 c
3 O
N a z w y i n u m e r y z e s p o ł ó w P c o 3 n
0 *3
1 0 I u
N a m e s a n d n u m b e r s
o f a s s o c i a t i o n s 3 p
V 3 0
r t rd
toO r-4O
3
► »
PO
P0
■a 5
1
p O 0 o 1 O o 0 p
g u
<0 1
r—4 o
1 g u o ■a
o CU
o
u 2 0
CU s X>» u r-4
O
OJ m cn CO cń c
CU I
Z w a r c i e z a r o ś l i b • • • • • • . . . • . n j v - . o j » o j « m • • • • •
ó
OJ T h i c k e t d e n s i t y
P o k r y c i e r o ś l i n z i e l n y c h c CD CO cno- cn o o - o cr c n o co co ao co o* cocncncncr cn co \O O> O- co O- H e r b p l a n t s c o v e r
P o k r y c i e m s z a k ó w d
B r y o p h y t e s c o v e r r - ♦ ♦ m ~x m e n m m » - i n m m r u OJ
T-
« - oj o j m 00N r z d j ę ć N o . o f r e c o r d s
t- o j IT \O o oo cr O « - Ol m < t IT vO O oo en o t- (\jm -4 -m v o r - r - OJ OJ OJ OJ OJ OJ OJ o - c o
OJ OJ c n ocm o j m m m m
m
D r z e w i k r z e w y : A l n u s g l u t i n o s a b D e t u l a p e n d u l a b F r a n g u l a a l n u s b P i n u s s y l v e s t r i s b S a l i x c i n e r e a b S a l i x a u r i t a b S a l i x n l g r l c a n s b
G a t u n k i c h a r a k t e r y s t y c z n e z k l a s y L e m n e t e a : 1 . L e m n a m i n o r L e m n a t r i s u l c a
G a t u n k i c h a r a k t e r y s t y c z n e i w y r ó ż n i a j ą c e z b i o r o w i s k k l a s y P o t a m o g e t o n e t e a :
w y r ó ż n i a j ą c e z b i o r o w i s k
6 7 . + . 3 + • + .
2 . P o t a m o g e t o n l u c e n s 3 . E l o d e a c a n a d e n s i s 4 . R a n u n c u l u s f l u i t a n s P o t a m o g e t o n n a t a n s
N u p h a r l u t e a . . . . + . . . .
G a t u n k i c h a r a k t e r y s t y c z n e i w y r ó ż n i a j ą c e z b i o r o w i s k z k l a s y I s o S t o - N a n o j u n c e t e a :
5 . P e p l i s p o r t u ł a ...i
5 . A g r o s t i s c a n i n a ...
5 . C a l l i t r i c h e h a m u l a t a ... ; 6 . J u n c u s b u f o n i u s . . . ...
7 . J u n c u s b u l b o s u s ...
7 . R a n u n c u l u s f l a m m u l a . . . ...
7 . S p h a g n u m c u s p i d a t u m . . . ...
8 . H y d r o c o t y l e v u l g a r i s ...
9 . L e p i d o t i s i n u n d a t a . . . . . . . . .
9 . P o l y t r i c h u m j u n i p e r i n u m ...
G y p s o p h i l a m u r a l i s . . . . ...
F i l a g i n e l l a u l i g i n o s a . . . . ...
R a d i o l a l i n o i d e s ...
S a g i n a a p e t a l a ...
P h a e o c e r o s l a e v i s ...
H y p e r i c u m h u m if u s u r a ...
G a t u n k i c h a r a k t e r y s t y c z n e i w y r ó ż n i a j ą c e z b i o r o w i s k z k l a s y U t r i c u l a r i e t e a i n t e r m e d i o - m i n o r i s :
1 0 . D r e p a n o c l a d u s r e v o l v e n s ...
1 0 . U t r i c u l a r i a i n t e r m e d i a ...
D r e p a n o c l a d u s f l u i t a n s ...
S p a r g a n i u m m in im u m ...
8 8 7 . . 3 2 . . 3 7 7 . . + 2 1 . . 6 6
1 + . 1 + + • 5 + . 1 8 8 '
+ ♦ 3 * 1
+ + + 4 + 1 . 4 - 1 . 3 6 5 1 1 1 . . 1 6 2 . . + 1
. . 2 3 + 1 2 . 2 2 2 . 2 1 1 . 3 1
5 4 1 1 2 3
7 6 6 4 1 . . . 3 . + .
Flora i zespoły projektowanego rezerwatu Bagno Rakowskie
205
Ciąg dalszy tab. 1 — Table 1 continued
Nr z d j ę ć
No. o f reoord a cm tn t o r - oo o t- ojo m co o r - c j o r-c o o ^ o r t \ i o
Cm Oj Ol CU Ol OJ Cu o j oj cu r o r o r o ro
G a t u n k i t o w a r z y s z ą c e
a . G a t u n k i z b l i ż o n e d o s i e d l i s k i z e s p o ł ó w z k l a s y M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a :
L y c o p u s e u r o p a e u s P o ly g o n u m h y d r o p i p e r R a n u n c u l u s r e p e n s A g r o s t i s s t o l o n i f e r a A n t h o x a n t h u m o d o r a t u m C a l l i e r g o n c u s p i d a t u m C i r s i u m p a l u s t r e C l i m a c i u m d e n d r o i d e s D e s c h a r a p s ia c a e s p i t o s a E ą u i s e t u m p a l u s t r e F e s t u c a r u b r a H o l c u s l a n a t u s J u n c u s c o m p r e s s u s J u n c u s e f f u s u s J u n c u s a r t i c u l a t u s
L e o n t o d o n a u t u r a n a l i s ...
L y t h r u m s a l i c a r l a ...
L o t u s u l i g i n o s u s ...
L y s i m a c h i a v u l g a r i s ...
L y s i m a c h i a t h y r s i f l o r a ... . M o l i n i a c o e r u l e a ...
P e u c e d a n u m p a l u s t r e . ... ...
P o a p r a t e n s i s . . ...
T r i f o l i u m h y b r i d u m , ...
b . G a t u n k i z b l i ż o n e d o s i e d l i s k i z e s p o ł ó w z k l a s S c h e u c h z e r i o - C a r i c e t e a f u s c a e i O x y c o c c o - S p h a g n e t e a : P o t e n t i l l a p a l u s t r e
C a r e x n i g r a C a r e x c u r t a C a r e x s e r o t i n a D r o s e r a r o t u n d i f o l i a D r e p a n o c l a d u s a d u n c u s D r o s e r a i n t e r m e d i a E r i o p h o r u i n a n g u s t i f o l i u m G a l i u m u l i g i n o s u m N a r d u s s t r i c t a V a c c i n i u m o x y c o c c o s R h y n c h o s p o r a a l b a S p h a g n u m s ą u a r r o s u m S p h a g n u m n e m o re u m S p h a g n u m p a l u s t r e V i o l a p a l u s t r i s
c . G a t u n k i r ó ż n y c h s i e d l i s k : C a r e x r o s t r a t a
G l y c e r i a n e m o r a l i s C a r e x p a n i c e a C a l l u n a v u l g a r i s P o t e n t i l l a e r e c t a
B i d e n s c e r n u a ... • ♦ + ♦ + + ♦ • • • • ♦ .
B i d e n s t r i p a r t i t a ... 4 4 4 4 4 4 . . . . H y p o c h o e r i s r a d i c a t a ...
P o l y t r i c k u m fo r m o s u m ... ... • • 1 • +
G a t u n k i t o w a r z y s z ą c e w y s t ę p u j ą c e 1 i 2 r a z y , a : J u n c u s c o n g l o m e r a t u s 2 4 ( + ) , ___
- c u c u l i 2 3 ( + ) ; L e e r s l a o r y z o i d e s 1 3 ( 1 ) ; P o t e n t i l l a a n s e r i n a 2 3 ( + ) ; S t a c h y s p a l u s t r i s 2 2 ( + ) » S u c c i s a p r a t e n s i s 2 0 ( + ) ; S e l i n u m c a r v i f o l i a 2 6 ( + ) . b : C a r e x l a s i o c a r p a 3 3 ( 4 ) ; C . e c h i n a t a 3 3 ( + ) ; M e n y a n t h e s t r i f o l i a t a 3 3 ( 5 ) ; S p h a g n u m f a l l a x 3 3 ( 6 ) ; V a c c i n i u m u l i g i n o s u m 2 5 ( + ) . c : E ą u i s e t u m f l u v i a t i l e 9 ( 2 ) , 3 1 ( 1 ) ; D r y o p t e r i s c a r t h u s i a n a 2 1 ( + ) ; E l e o c h a r i s p a l u s t r i s 8 ( + ) ; C a m p y l i u m s t e l l a t u m 1 9 ( + ) ; O d o n t i t e s v e r n a s s p . s e r o t i n a 2 2 ( 4 ) ; T r i f o l i u m c a m p e s t r e 2 2 ( + ) .
4 4 4 •
4 1 1 1
1 + 4 4 .
... ... . . . . . 4 1 . 4 + 4 + ♦ . ♦ .
4 4 2 . 4 + • + 2 2 + + . .
4
4 • 4 4 ♦ + 4 4 . • 4
+ + . + . 4 4 • . 4
4 4 ♦ + + + 2 4- 4 1 4
4 4
♦ . 1 1 1
+ . 1 1 1 4 . ♦ • ♦ 1 . 4 1 1 + ♦ •
4 4 + 2
4 1 4 4 4 4 4 1 4 . 4 • 1
4 4 4 4 4 4
1 4 4 4 4 1 4 1 1 1 1 2 4
3 2 4 1 4 4 4 4 1 4 4 3 3
1 + 4
1 4 . 4 6 4 4 2 5 4 2 4
1 4 4 . 4 4 • 4 • • 4
4 4 4 . . 4
4 1 4
4
1 4
4 4 2
1 4 3 4 4 1
4 1 2 4 3 1
2 2 4 • 4
1 1
’ 3 Ó ( i ) i
L y c n n i s f l o s -
i Phragmitetea. Zbiorowiska olsowe występują tylko bardzo fragmentarycz
nie, a wodne skupiają się właściwie poza rezerwatem, w zalewie koło Fram
pola. Również fragmentarycznie reprezentowane są klasy: Litorelletea, Utri- cularietea, Secalietea, Bidentetea i Epilobietea angustifolii. Łącznie zajmują fragmenty tych zespołów tylko kilkadziesiąt arów powierzchni. Stanowi to zaledwie 0,001% całości rezerwatu. Rozmieszczenie wszystkich zespołów uza
leżnione jest przede wszystkim od stosunków wodnych, stopnia synantropi
zacji i składu mechanicznego gleby.
Klasa Vaccinio-Piceetea obejmuje lasy borowe, przeważnie z dużym
206
D. Fijałkowski, M. Bloch, Z. Flisińska, B. Nycz, A. Polski, H. Wójciak Tab. 2. Skład florystyczny zespołów z klasy Phragmitetea The floristic composition of the associations from the class of PhragmiteteaN a z w y i n u m e r y z e s p o ł ó w Nam eo a n d n u m b e r s o f a s s o c i a t i o n s
Ol(0
r-4O 3 5 p p
£ 3 S ? H (0
o>
« 3 5 P u°
2 5 a s H P
N a3
♦»V
p41 P
53
S - S Dd r-rń T T U P
3
•a o.
a9 P«J
■Hb 2 Oo 4)
<-ł U
3 p P OłW
& § C 3 X o 0 . O
m 4»« P«J PO
O.
3 p<u
Pb V oX po
o Pb o o(0 o
•o 34»
WO.
3 p s
«« p
£ p«
s
p01 o u
3
CO n pP P O s to B 3 P01 O u
3
có
Z w a r c i e z a r o ś l i b . . . . . . . . . • • ♦ OJ • • + • OJ
T h l c k e t d e n s i t y
P o k r y c i e r o ś l i n z i e l n y c h c COCO CO CO O '® co coco c o o o co co co co CD H e r b p l a n t s c o v e r
P o k r y c i e m s z a k ó w d C-Jm
B r y o p h y t e s c o v e r
N r z d j ę ć N o . o f r e c o r d s
-T i n o r - c o C ' O C\J •n i n o 5 co m
D r z e w a i k r z e w y : A l n u s g l u t i n o s a b B e t u l a p e n d u l a b B e t u l a p u b e s c e n s b F r a n g u l a a l n u s b P i n u s s y l v e s t r i s b S a l i x a u r i t a b S a l i x c i n e r e a b
G a t u n k i c h a r a k t e r y s t y c z n e i z k l a s y P h r a g m i t e t e a : 1 1 . T y p h a a n g u s t i f o l i a 1 2 . T y p h a l a t i f o l i a 1 3 . E ą u i s e t u m f l u v i a t i l e 1 4 . E l e o c h a r i s p a l u s t r i s 1 5 . P h r a g m i t e s a u s t r a l i s
P h r a g m i t i o n : R o r i p p a a m p h i b i a 1 6 . G l y c e r i a p l i c a t a
S p a r g a n i o - G l y c e r i o n : B e r u l a e r e c t a
Y e r o n i c a a n a g a l l i s - a ą u a t i c a G l y c e r i a f l u i t a n s
1 7 . I r i s p s e u d a c o r u s 1 8 . C a r e x r o s t r a t a 1 9 . C a r e x a c u t a
M a g n o c a r i c i o n : G a l i u m p a l u s t r e L y s i m a c h i a t h y r s i f l o r a P e u c e d a n u m p a l u s t r e S c u t e l l a r i a g a l e r i c u l a t a C i c u t a v i r o s a
C a r e x a c u t i f o r m i s C a r e x e l a t a
P h r a g m i t e t e a : A l i s m a p l a n t a g o - a ą u a t i c a
...+ 1 . . + . .
...1 ...
...1 ...
... 1
...2
w y r ó ż n i a j ą c e z b i o r o w i s k 8 8 7 . . . + . 3 ...
. . + 7 6 5 + ... . 1 3 3 . . + 1
. . 7 6 6 + . • + . + 8 7 6 + + + + . 3 . . 1 9 3 7 + 1 + . . . • . . • + + • • + • + • ■ • + + + • • + 2 • • 1 2 + + 8 + + 6 + + + 1 1 + + + + + + + + + + + • + + • ... ... + 1 1 + . + ♦ . . . + + 1
R u n ie x h y d r o l a p a t h u m ... + . . G a t u n k i t o w a r z y s z ą c e
a . G a t u n k i z b l i ż o n e d o s i e d l i s k i z e s p o ł ó w z k l a s S c h e u c h z e r i o - C a r i c e t e a f u s c a e i O x y c o c c o - S p h a g n e t e a :
C a r e x n i g r a 1 . .
C a r e x c u r t a + . .
C a r e x e c h i n a t a . . . . . . . + . .
P o t e n t i l l a p a l u s t r i s . . . ...
D r e p a n o c l a d u s f l u i t a n s 1 . +
D r e p a n o c l a d u s a d u n c u s 1 . .
G a l i u m u l i g i n o s u m + . .
M e n y a n t h e s t r i f o l i a t a 3 . .
P o l y t r i c h u m s t r i c t u r a ...
S p h a g n u m p a l u s t r e + . .
S p h a g n u ra s a u a r r o s u m 1 . .
S p h a g n u m c u s p i d a t u m ...
S p h a g n u m n e m o r e u m . ...
S p h a g n u m f a l l a x ...
1 1 2
2 . 3 . 1 4 5 2 + 3
Flora i zespoły projektowanego rezerwatu Bagno Rakowskie 207
Ciąg dalszy tab. 2 — Table 2 continued
Nr e d ję d
N o . o f re c o r d « in so t'-c o a > o - r - c a o
n n n n n n J t -9 •»
C O C T,
Om in r-
b . G a t u n k i z b l i ż o n e d o s i e d l i s k i z e s p o ł ó w z k l a s y M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a :
A g r o s t i s s t o l o n i f e r a ...1 ...2 . ♦ C a l l i e r g o m c u s p l d a t u m ... 1 . . . . . . 2 + + 3 C i r s i u r a p a l u s t r e ... ... ... ... . + + C l i r a a c i u m d e n d r o i d e s ... + + + C a l t h a p a l u s t r i s ... + + ♦ + D e s c h a m p s ia c a e s p l t o s a ...
E ą u i s e t u m p a l u s t r e ... . + 1 + 1 E r i o p h o r u m a n g u s t i f o l i u m ... 1 .
F e s t u c a r u b r a ... ... . 1 + ♦ 1 L y s i m a c h i a v u l g a r i s . . ... + . . . . 1 + + . + + L y t h r u r a s a l i c a r i a ... + + + M y o s o t i s s c o r p i o l d e s ...+ . ♦ 1 P o a p r a t e n s i s ...+ . + +
c . G a t u n k i r ó ż n y c h s i e d l i s k :
C a l l i e r g o n s t r a r a i n e u m ... + ... + + C a l l i e r g o n c o r d i f o l i u m ... 1 + . . . + + R a n u n c u l u s f l u i t a n s • • • • + • + ... 1 . P o t a r a o g e t o n l u t e n a + 2 + + 2 . 3 . . . + ...
G a t u n k i t o w a r z y s z ą c e w y s t ę p u j ą c e 1 1 2 r a z y , a : A g r o s t i s c a n i n a 5 0 ( + ) , 5 1 ( + ) » C a r e x l a s i o c a r p a 4 7 ( 3 ) » C . d i a n d r a 4 8 ( + ) ; D r o s e r a r o t u n d i f o l i a 4 5 ( 1 ) ; R a n u n c u l u s f l a m m u l a 4 1 ( + ) , 4 3 ( + ) ; V a c c i n i u m o x y c o c c o s 4 7 ( 2 ) . b : J u n c u s a r t i c u l a t u s 4 3 ( + ) , 5 1 ( + ) » L y c h n i s f l o s - - c u c u l i 4 8 ( + ) . c : C a l l a p a l u s t r i s 4 9 ( 1 ) ; C a l a m a g r o s t i s c a n e s c e n s 4 6 ( + ) ; T h e l y p t e r i s p a l u s t r i s 4 6 ( + ) » E l o d e a c a n a d e n s i s 3 5 ( + ) » 4 4 ( + ) ; P o h l i a n u t a n s 4 5 ( + ) , P o l y t r i c h u m co ram u n e 4 6 ( 1 ) .
udziałem borówek w runie. Spośród 10 zespołów tej klasy siedliska najsuch
sze i dość silnie przekształcone gospodarką człowieka są miejscem, gdzie można jeszcze znaleźć fragmenty boru chrobotkowego (Cladonio-Pinetum).
Porosty jednak prawie całkowicie wyginęły na skutek „kwaśnych deszczy” . Miejsce borów chrobotkowych zajmują bory brusznicowe (zespoły Dicrano scopariae-Pinetum i Vaccinio vitis-idaeae-Pineturn).
Te same siedliska pod względem zalegania poziomu wód gruntowych (poniżej 3 m) zajmują fragmenty borów sosnowych z kostrzewą owczą (Fe- stuco ouinae-Pinetum). Nieco wilgotniejsze miejsca, położone przy pozio
mie wód gruntowych od 1,5 do 3 m, zajmuje bardzo rozpowszechniony bór świeży (Leucobryo-Pinetum). W zwartym drzewostanie sosnowym pojawiają się tu pojedynczo brzoza brodawkowata, świerk, niekiedy jodła. Jeśli gleba jest mniej przepuszczalna, zbudowana z piasków słabogliniastych, wówczas wykształca się bór jodłowy (Abietetum polonicurn). Tu dominuje już jo
dła z udziałem sosny i świerka. Przy wyższym stanie wód (przy ich pozio
mie średnio 0,5-1,5 m) wykształca się na glebach wytworzonych z piasków słabogliniastych bór wilgotny mieszany ( Querco-Piceetunri) z domieszką jo
dły, świerka i sosny. Jeśli jednak glebę tworzą piaski luźne, wówczas wy
kształca się bór trzęślicowy (Molinio-Pinetum). Podłoża okresowo podta
piane na podłożu przepuszczalnym są siedliskiem występowania boru ba
giennego (Vaccinio uliginosi-Pineturn). Nawiązuje on na tym siedlisku do
zespołów z klasy Oxycocco-Sphagnetea. Bardziej eutroficzne siedliska w tej
strefie hydrologicznej prowadzą do tworzenia się zbiorowisk olsowych z klasy
Alnetea glutinosae.
208
D. Fijałkowski, M. Bloch, Z. Flisińska, B. Nycz, A. Polski, H. Wójciak Tab. 3. Skład florystyczny zespołów z klasy Molinio- Arrhenetheretea The floristic composition of the associations from the class of Molinio-ArrhenethereteaN a z w y 1 n u m e r y z e s p o ł ó w N am es a n d n u m b e r s o f a s s o c i a t i o n s
Z w a r c i e z a r o ś l i T h i c k e t d e n a i t y P o k r y c i e r o ś l i n z i e l n y c h H e r b p l a n t s c o v e r P o k r y c i e m s z a k ó w B r y o p h y t e s c o v e r
N r z d j ę ć
N o . o f r e c o r d s & E
D r z e w a i k r z e w y : A l n u s g l u t i n o s a b A b i e s a l b a b F r a n g u l a a l n u s b P i n u s s y l v e s t r i s b P i c e a a b i e s b
G a t u n k i c h a r a k t e r y s t y c z n e i w y r z k l a s y M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a 2 0 . M o l i n i a c o e r u l e a
2 0 . G e n t i a n a p n e u m o n a n t h e 2 0 . C a r e x p a n i c e a 2 1 . S u c c i s a p r a t e n s i s
8
2 1 • J u n c u s c o n g l o r a e r a t u s
2 1 . J u n c u s e f f u s u s + 6 7 1 1 + . . . ♦ . . ,
M o l i n i o n :
L y s i m a c h i a v u l g a r i s + 1 2 1 1 1 . + . . + . . .
C a r e x f l a v a +
S e l i n u m c a r v i f o l i a 4-
2 2 . S c i r p u s s i l v a t i c u s • 8 7 . . .
2 3 . H o l c u s l a n a t u s C a l t h i o n : C a l t h a p a l u s t r i s C r e p i s p a l u d o s a Geura r i v a l e T r i f o l i u m h y b r i d u m
M o l i n i e t a l i a : C i r s i u m p a l u s t r e C l i m a c i u m d e n d r o i d e s E ę u i s e t u m p a l u s t r e G a l i u i n u l i g i n o s u m L o t u s u l i g i n o s u s L y c h n i s f l o s - c u c u l i 2 4 . F e s t u c a r u b r a 2 4 . P o a p r a t e n s i s A r r h e n a t h e r i o n : C a r a p a n u la p a t u l a G a l i u m m o l l u g o 2 5 . C y n o s u r u s c r i s t a t u s 2 5 . T r i f o l i u m r e p e n s 2 5 . B e l l i s p e r e n n i s 2 6 . L o l i u m p e r e n n e 2 6 . B r i z a m e d ia
C y n o s u r i o n : A n t h o x a n t h u m o d o r a t u m
M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a : C a r d a m i n e p r a t e n s i s C e n t a u r e a j a c e a C e r a s t i u m h o l o s t e o i d e s F e s t u c a p r a t e n s i s L e o n t o d o n h i s p i d u s R u m e x a c e t o s a T r i f o l i u m p r a t e n s e
s s a» u 3
O O-
ż n i a j ą c e z b i o r o w i s k
5 4 . + • + +
+ + +
+ + + . + + + . +
+ + . +
+ . 1 1 + + 1 + +
+ 1 + + + +
+ . ♦ ♦ • . . . 1 ..
. + + 4-
+ + + • + +
. 1 + 1 1 2 3 5 3 2 2 2
. 1
• • + 1 2 2 2 2 2 4 3 3
+ + + + + +
+ + . + 1 ♦
1 +
+ 1 2
1 1
2 2
• 2 1 2
. 1 • 2 . . 1 1 2 2 3
+ + +
1 + +
+ + 4- + +
+ . +
. + + +
+ . 4- +
Flora i zespoły projektowanego rezerwatu Bagno Rakowskie 209
Ciąg dalszy tab. 3 — Table 3 continued
Nr sd ję d
No. o f re co rd * oj m o r - co o o ▼- N t n - j - m m m m m m m m m \ o & to v o < D v o
G a t u n k i t o w a r z y s z ą c e
a . G a t u n k i z b l i ż o n e d o s i e d l i s k M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a : C a l l i e r g o n c u s p i d a t u m A g r o s t i s s t o l o n i f e r a B ry u m c a e s p i t i c u m D e s c h a m o s i a c a e s p i t o s a P l a n t a g o l a n c e o l a t a R a n u n c u l u s a c r i s R a n u n c u l u s r e p e n s T a r a x a c u m o f f l c i n a l e
b . G a t u n k i z b l i ż o n e d o s i e d l i s k
i z e s p o ł ó w z k l a s y
. + . + 1 + + 2 1 1 1
. . . ♦ 1 . + 2 + + +
+ . . . + . ♦
♦ . . . . 1 1 + + + + + +
. . . . . . + • + • + + +
. + + . + + . . • •
. . . . • + • + + • • •
i z e s p o ł ó w z k l a s S c h e u c h z e r i o - C a r i c e t e a f u s c a e i O x y c o c c o - S p h a g n e t e a :
1
A l i s m a A g r o s t i s c a n i n a
C a r e x n i g r a + . . . + + . .
V i o l a p a l u s t r i s + . + 4 . . + .
c . G a t u n k i r ó ż n y c h g r u p s i e d l i s k o w y c h :
C a r e x r o s t r a t a • • + + + • • •
G a l i u m p a l u s t r e • • • • + + + •
P o t e n t i l l a e r e c t a 1 , + + + . , .
P o l y t r i c h u m co m m u n e 1 . + ...
G a t u n k i t o w a r z y s z ą c e w y s t ę p u j ą c e 1 i 2 r a z y ,
p l a n t a g o - a ą u a t i c a 5 6 ( + ) ; L e u c a n t h e m u m v u l g a r e 6 4 ( + ) ; L u z u l a m u l t i f l o r a 6 3 ( + ) » L e o n t o d o n a u t u r a n a l i s 6 1 ( + ) ; L y c o p u s e u r o - p a e u s 5 3 ( + ) ; L y t h r u m s a l i c a r i a 5 7 ( 1 ) ; M y o s o t i s s c o r p i o i d e s 5 3 ( + ) ń 5 8 ( + ) ; D a c t y l o r r h i z a m a j a l i s 6 3 ( + ) ; P e u c e d a n u m p a l u s t r e 5 2 ( + ) , 5 4 ( + ) ; R a n u n c u l u s a u r i c o m u s 6 3 ( + ) ; S t e l l a r i a p a l u s t r i s 6 2 ( + ) ; T r i f o l i u m d u b iu m 6 1 ( + ) . b : C a r e x c u r t a 5 5 ( * ) , 6 2 ( 1 ) ; C . e c h i n a t a 5 3 ( + ) , 5 5 ( + ) ; C . s e r o t i n a 5 3 ( + ) ; P o t e n t i l l a p a l u s t r i s 5 4 ( 1 ) , 5 7 ( + ) ; E r i o p h o r u n a n g u s t i f o l i u m 5 4 ( + ) ; H y d r o c o t y l e v u l g a r i s 5 4 ( 1 ) , 6 3 ( 1 ) ; N a r d u s s t r i c t a 6 3 ( + ) ; R a n u n c u l u s f l a m m u l a 5 3 ( + ) , 6 2 ( + ) ; S p h a g n u m p a l u s t r e 5 2 ( 1 ) ; S p h , n e m o re u m 5 2 ( 2 ) ; V a c c i n i u m u l i g i n o s u m 5 2 ( 1 ) , 5 4 ( + ) ; L e - dum p a l u s t r e 5 2 ( + ) , 5 4 ( + ) . c : C a r e x v e s i c a r i a 5 o ( + ) » E ą u i s e - t u m s y l v a t i c u m 5 4 ( + ) ; G l y c e r i a f l u i t a n s 5 6 ( + ) ; P l a t a n t h e r a b i f o l i a 6 3 ( + ) ; Y a c c i n i u m v i t i s - i d a e a 5 2 ( 1 ) ; V . m y r t i l l u s 5 2
