Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego Czartowe Pole

(1)

ANNALES

UNI VERSIT ATIS MARIAE C U R I E - S K Ł O D O W S K A LUBLIN — POLONIA

VOL. XXVIII, 14 SECTIO C 1973

Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki i Geografii Roślin

Dominik FIJAŁKOWSKI

JlecHbie

^m

TpasHHMcro-ocoKOBbie accouMauMM naHfluiacpTHoro pe3epBaTa MapTOBe Ilonę

Forest and Peat Associations of the Czartowe Pole Landscape Resevation

Czartowe Pole traktowane jest jako rezerwat od r. 1958. Utworzono go głównie celem zachowania odcinka głębokiej i pięknej doliny potoku Sopot z licznymi jego progami.

Niniejsza praca ma przedstawić charakterystykę fitosocjologiczną i ekologiczną zbiorowisk roślinnych tego obiektu. Badania prowadzono w latach 1968 i 1971 powszechnie stosowaną metodą fitosocjologiczną Braun-Blanqueta. Podobną metodą opracowano wcześniej zbiorowiska łęgowe rezerwatu (7).

STOSUNKI GEOMORFOLOGICZNE I GLEBOWE

Rezerwat znajduje się na pograniczu dwóch regionów geobotanicz- nych: Roztocza i Kotliny Sandomierskiej. Ponieważ jego położenie zwią

zane jest z doliną rzeki, charakteryzuje go mała szerokość (120—320 m) i duża długość (3750 m). Łącznie zajmuje on powierzchnię 80,51 ha, z czego na rezerwat ścisły przypada 48,47 ha, a na częściowy 32,04 ha.

Powierzchnia leśna zajmuje 72 ha, łąki — 3,91 ha, rzeka — 4,48 ha i linia oddziałowa — 0,12 ha.

Teren przylegający do rezerwatu jest całkowicie równinny i opada lekko z północy ku południowi z 240 m n.p.m. do 230 m n.p.m. Sama do

lina ma spadek znacznie większy — wynosi on w zasięgu rezerwatu 26 m. Powstała ona na skutek wymycia piaszczystych utworów trzecio-

10 Annales. sectio C, t. XXVIII

(2)

146 ^Dominik Fijałkowski

i czwartorzędowych aż do kredowego dna. Uskokowy charakter tego po

dłoża był powodem powstania licznych niskich (do 50 cm) wodospadów.

Zróżnicowanie gleb rezerwatu wiąże się przede wszystkim z ich po

łożeniem fizjograficznym. Wierzchowinowe partie pokrywają gleby bie- licowe wytworzone z piasków luźnych i słabogliniastych; zajmują one około 20% powierzchni rezerwatu. Na skłonach występują gleby brunat

ne i skrytobielicowe wytworzone z piasków słabogliniastych, rzadziej gli

niastych; zajmują one około 50% powierzchni. Dno doliny wypełniają gleby mułowo-błotne i mułowo-bagienne, zajmujące do 30% powierzchni.

Gleby bielicowe pokrywają głównie bory sosnowe z udziałem jodły; bru

natne i skrytobielicowe — głównie bór jodłowy, a mułowe i bagienne — zespoły łęgowe i fragmenty zbiorowisk trawiasto-turzycowych.

STOSUNKI WODNE

Uwilgotnienie rezerwatu jest bardzo duże. Około 30% jego powierz

chni — składającej się na dolinę — uwilgotniona jest stale bardzo sil

nie. Poziom wód gruntowych nie opada tu nawet w suche lata więcej niż 50 cm poniżej powierzchni doliny. Dalszych 25% terenu — obejmu

jącego środkowe i dolne partie zboczy, ma uwilgotnienie dobre. Za

wdzięczać to należy nie tylko zwykłej grawitacji i przemieszczaniu się wód opadowych po zboczu, ale przede wszystkim licznym drobnym wy

ciekom ze zboczy. Są one przyczyną powstawania małych zastoisk wod

nych i kształtowania się procesów torfotwórczych nie w samej dolinie, lecz na płaskich skłonach, wyniesionych do 3 m ponad poziom doliny.

Wycieki tych wód wiążą się bezpośrednio z upadem ku południowi skał kredowych, po których sączy się woda z przyległych terenów Roztocza.

Tylko najbardziej wierzchowinowe partie doliny, obejmujące około 10%

powierzchni, mają stosunki wodne wyraźnie niekorzystne.

KLIMAT

Klimat badanego terenu należy według E r m i c h a (2) do Klimatów Wyżyn Środkowych, Krainy: Wyżyny i Krawędzie Lubelsko-Lwowskie.

Najbliżej położona stacja w Tomaszowie Lubelskim wykazuje cechy kli

matyczne (3) zestawione w tab. 1.

Wymienione dane wskazują na kontynentalny charakter klimatu ba

danego terenu. Składają się na to zwłaszcza duże kontrasty termiczne pomiędzy ciepłą porą roku i zimą. Okresy zimowy i letni zaczynają się wcześnie i trwają stosunkowo długo. Nadto okresy późnego lata i jesie

ni charakteryzują się najczęściej słoneczną pogodą. Liczba dni ze śnie

giem waha się w granicach od 44 do 45. Pora zimowa — o temperatu

rach dobowych poniżej 0°C — trwa przeciętnie 3 miesiące.

(3)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego... 147

£

IIX IX X XI IIIA IIA

co

©”

f

co

CM

in

co O a

£ M-»(U

0)

c °

N £ O 05 . *7 01 r-l

•ZS co

£ 00 ł-M .2 >>

c £?

■S 3

'C/D

o05

*6

g

o Sm

© o

rM

co CM

1

L"

o

rT

r—1

»—<

1

t*

c<r

tT Tf

Ol

7

^CO

©

lO CO

Ol co

1 co

io

co

oT O) co

CM CM

1

if5

co

o

>>

NSm a

8.

g lO

©

⁰¹

i _o

co lO

oi _CO _a

05

7

N uo 05 1

4-<

01 c

CM

05

C 05 tH

00 '£

TJ 1

CM 05

To B c

s T3

co

ł-M

_CO ^4->^S01^m Ti • c

N 3

£ £

«B N Cl e

co

£ 01 1

a

£ S 'Cl •

>»

T3

CO

a o

2 c T3 01

M cO g

75

c o

t/5 X3

►>

Sm 3 COSm

O c-

rt

N 0£ Ul

W

£

(4)

148 ^Dominik Fijałkowski

Tab. 2. Skład florystyczny zespołów dna doliny Sopotu

Floristic composition of associations from the valley bottom of the river Sopot

T

1.Pokrycie w.drzew a % 1 2.Pokrycie w.krzewów b %

5.Pokrycie runa c %

4. Pokrycie mchów \d % 5. Wystawa

6.Stopień nach.zboczy w

7.Nr zdjęcia

i C' o CJ KS W H

O tn a3

*■>

<D 1"

+» H4) -H O O

ft>i rt rt g

•O o

1 *>

•H Ł1 O O

r-ł0, g

•H +»

O O H to

O -i rt

(3 W)

o O

1 1 i i i r- r-

1 1 c- co e> o i i

i i i c\ c> c CM T- + 1 1 1

CJ CM o c>

«- + 1 1 i i 1 1 1

m vo r—

1 1 CO o

O

C-CO CO I I I I CM r«> *-k\cmt- cn o o o o

I I I -I I lilii

O »-CMf,-\X*

1

i I

T- »- o?

I I I I I I m \.o c- K\

r- «-Oi 'T< a\ cc co r- »-«-CM I I I I

I I I I

r'- a? r"> n w o :<\CMCCOOir»t<"><M — CM CMW r>\v£> U*' K*' COCO <TU\ LA sfł kfj TT* -A <X> <e

M CO UJ aj U

Z -y, W x ar

c i

-

a w m ko r~ © a) CM CM fi (M -M l» (M C4|

Alnus glutinosa a

" " a1

8 7 » 7 87777686

Abies alba a a1 b

Picea excelsa a

” ” a1

" •• b

1 Acer pseudoplatanus al Sorbus aucuparia b . 5vonynus europaea b Sambucus racemosa b Padus aviurr. b Prangula alnus b

" " c Corylus avellana b

Lolio-Cynosureturn:

Cynosurus cristatus Lolium perenne Plantago lanceolata

Cynosurion:

Leontodon autumnalis f i

.

Odontites rubra ♦ +,...

Cb.rysanthemum leucant.1 * . . Trifolium renens 2 - . *-

Arrhenatberetalia:

Achillea millefolium 1 + . . Alectorolophus minor - .

Carex panicea •

Caltha palustris . * .

Lysimachia vulgaris . . +• - Lotus uliginosus . . + . Lythrur salicaria . + . .

folinio-Arrhenatheretea:

Cirsium rirulare . . . . Cirsium oleraceurr. . . Euphrasia rostkoviana + > . .

Poa pratensis ; 2 * +•

Poa trivialis . . . *

P.anunculus acer * *■

Rumex acetosa + 1 . ♦

Veronica chamaedrys

Deschampsia caespitosat + . .

Festuca rubra + 2 . *

Kyosotis palustris . . . - Acrocladium cuępidatum+ 2 1 * Cardanine pratensis . * . >

Climacium dendroides 11..

Geum rivale . ♦ + .

Cerastium vulgatum + + . .

Crepis paludosa . . . .

Juncus effusus ...■»■

Comarum palustre . . + .

+• 1

♦ 2*1 + + ♦ +

...+■

+ ... + .

6 2 1

6

• b 1 1 1 3 t 1

♦ + 3 2 1 1 + 3

7 t 1 I

1 * 2 + ♦ . 7 7 7 1 2 1 1 1

t

1 t 1

i i i

(5)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego.. 149

coo Carici-Agrostidetum:

Agrostis canlna . . 1 1 + . + . . Carex stellulata ..11 ...

Carex caneacans ..11 ...

Caricion canescentis:

Carex fueca .+ + + + +. . .

Sphagnum subsecundum . . + + ...

Eriophorum angustif. .,11. + ...

Yiola palustris ... + . Caricetalla fuscae i

Scheuchzerio-Caricetea fuscae:

•Carex diandra . . + + ...

Sphagnum teres ..54 ...

Sphagnum acutlfolium ..43 ...

Menyanthes trifoliata . + 1 ♦ + . . . . Galium uliginosum ..11+....

Yaleriana simplicif...+ . Caricetum gracilis:

Iris pseudoacorus ....+.+..

Carex acutlformis .... 5 1 2 7 7 Carex gracilis .... 1 3 7 1 1

Magnocaricion elatae:

Cicuta virosa ..++.+...

Carex rostrata ..42..+..

Galium palustre +.++++++.

Lysimachia thyrsiflora. .+...+..

Calllergon giganteum...+ + . .

Poa palustris ...♦ + ♦...

Peucedanum palustre .. + ♦•♦...

Scutellaria galericulata. .+++.+.

Phragmitetalia i Phragmitetea:

Phalaris arundinacea • . . • • 2 . . . Eąuisetum limosum • . .+++1++

Alisma plantago-aąuatica. ...+..+

Carici elongatae-Aln.:

Solanum dulcamara ... + . Carex elongata ...12

Alnetea glutinosae:

Calla- palustris ...+

Eupatorium cannahinum ...

Lyoopus europaeus ...+.++.+

Dryopteris thelypteris...+ + . Sphagnum sąuarrosum ...

Calamagrostis canescens ...

Circaeo-Alnetum:

Circaea alpina ...

Chaerophyllum hirsutum...

Stellarlo-Alnetum glut.:

Stellaria nemorum ...

Carici remotae-Fraxinetum:

Rumex sanguineus ...

Veronica montana ...

Carex remota ...

Alno-Padion:

Circaea lutetiana ...

Humulus lupulus ...

Chrysosplenium altem...

Impatiens noli-tangere...

Poa remota ...

O r\J ha ««ł- in vo r~- oo O in r- 00 o\

T- T- T- T- T- T-T-T-T-NtMNfMNNNNNtM

13 13 3 4

**♦ .+ ♦1133222*. . .**

... + .. + ••• +...

22773... 1...1..

. . + 1 + 1+ + + 12+...

+ ... +-. • ♦ + .~ y. . . . 2 + + +12 + 3 + 212...

+ .. + .1+ + + + + +...

Stachys silvatlcus . • Festuca glgantea . . Eąuisetum pratense . . Eąuisetum silvaticum . . Mrilum undulatum . . Rumex obtusifolius . .

Fagetalia:

Burhynchiurr swartzii . . Eurhynchium zetterstedtil Hepatica r.obilis . . Anemone nemorosa . . Yiola silvestris . .

.... + . + ..1. +...♦

...♦..♦. + . + 1...

.♦...11.1214...+

+ . + . +... + ..+♦. + . + ... + . + 1 + 1. 1.

+ .1.1.+ + +. + 1 + 1 +...

+ +..♦...♦.++ + ♦ ...

... +...+ . +...

..♦...++... + + + + ++ .

+ . + .♦.♦. .♦+. .++. . + . .

(6)

150 Dominik Fijałkowski

C. d. tab. 2 — Table 2 continued

cj m m r- co <x> c •- cu Ouerco-Piceetum:

Lyeopodium annotlnum ... +.146 Plaglochila aspienoides ... +

Dicrano-Plnion i Taocinio-Piceetalia:

Dryopteris austriaca ... + . Dicranum undulatum ...

Ptilium crista-castr...+ 1 + Trientalis europaea ... + . + ...

7accinium myrtillus ...

7accinio-Piceetea:

Pteridium aąuilinum ...

Dryopteris spir.ulosa...+...+

4 4 3 5 1

2 1+211

1 1 1 + 1 1

1 137785468+1 .+ + +12+. + . . . . 1 1 . . 1

. 1 + .

1 + 1

Satodon schreberii ... +...++1 + Hylocomium splendens...+ . + +

■•lampyrum pratense ...+ . + . Gatunki towarzyszące:

Sellis p erennis 11 ...

Anthoxanthum odoratum 2 + ...

Caznpylium chrysophyllum + . +...

Prunella vulgaris 1+ ...

Rhytidiadelphus squar.+ 1++ ... - ...

Agrostis alba .+...+ 1 ...

Eąuisetum palustre ... +1..+ ...

Glechoma hederacea . +... + .+ +....++.. + ..

Lysimachia nummularia ++ ... +..++..++ ...

Marchantia polyrr.orpha ..1 +...+...

Rubus hirtus . . . . ^...2...1 . . Mnium ^.ffine ...+ .. + ....

Thuidium tamariscifolium...+ ...++. + ...

Urtica dioica ... +.11

Ranunculus repens +.+...+11.1

Mnium seligerii ...+ + 1 Athyrium filix-femina...+ 1

Angelica silvestris ... +.++++.+ ...

Geranium robertianum ... +.+.+++++1+1+ ...

Ajuga reptans ...+ + . + *...

Gardaminę amara ... +.+ ...

Trichocolea tonent...+ . . . +...

Gatunki sporadyczne: Betula pubescens a1 25/+/,Fraxinus excelsior al 13/+/,

?.ibes nigrum b 8/+/.Alectorolophus glaber 1/+/,Centaurea jacea 1/+/,?edicularis palustris l/+/,Briza media 1/1/,Thuidium recognitum 1/1/.Pimpinella 3axifraga 1/+/,Plantago media l/+/,Bryum ventricosum 1/+/,2pilobium palustre 3/+/,Drepa- nocladus aduncuus 3/+/,K.entha palustris 3/+/,Carex vesicaria 5/+/.Glyceria aąua-- tica 5/3/.Ranunculus lingua 7/+/,Rorippa amphibia 7/+/,Veronica scutellata ?/+/, Dryopteris cristata 8/+/.Brychythecium rutabulum lo/+/,Carex disticha 15/+/, Hedera helix 19/+/,19/+/.

ZESPOŁY ROŚLINNE

W wyniku opracowania fitosocjologicznego 62 zdjęć geobotanicznych (lab. 2 i 3) wyróżniono w rezerwacie 11 zespołów (9). Trzy z nich przy

padają na zbiorowiska trawiasto-turzycowe gleb mokrych (Lolio-Cynosu- return ok. 2,5 ha, Carici-Agrostidetum — ok. 1 ha, Caricetum gracilis — ok. 0,5 ha), cztery — na zespoły leśne gleb mułowo-błotnych (Carici elon- gatae-Alnetum — ok. 1 ha, Carici remotae-Fraxinetum — ok. 2 ha, Cir- caeo-Alnetum — 3 ha, Stellario Alnetum — 15 ha) oraz cztery — na zespoły gleb mineralnych (Querco-Piceetum — ok. 3 ha, Abietetum po- lonicum — 40 ha, Vaccinio myrtilli-Pinetum — 5 ha, Pino-Quercetum

— 3 ha).

(7)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego... 151 Lolio-Cynosuretum Tx. 1937 (zdj. 1, 2)

Zespół jest zbiorowiskiem trawiastym. Panują w nim następujące gatunki: Cynosurus crislatus, Poa pratensis, Fesluca rubra, Anthoxan- thum odoratum, Plantago lanceolata, Trifolium repens i Bellis peren- nis. Łącznie klasę Arrhenatheretea reprezentuje 28 gat., Scheuchzerio- -Caricetea fuscae — 7 gat. i rośliny towarzyszące — 15 gat.

Lolio-Cynosuretum wykształca się w dolinie potoku po wylesionych łęgach na glebach mułowo-błotnych o odczynie obojętnym lub słabo kwaśnym.

gmmmł i

Ryc. 1. Mapka sytuacyjna rezerwatu Czartowe Pole; 1 — rezerwat Situational map of the Czartowe Pole reservation; 1 — reserve

Carici canescentis-Agrostetum caninae T x. 1937

Zbiorowisko trawiasto-turzycowe. Największy udział mają gatunki związane z torfowiskami przejściowymi: Agrostis canina, Carcx rostrata, C. slellulata, C. canescens, Eriophorum angustifolium, Galium uligino- sum, Menyanthes trifoliata i torfowce: Sphagnum sąuarrosum i Sph. ne- moreum.

Klasę Scheuchzerio-Caricetea fuscae reprezentuje łącznie 9 gat., a klasę Arrhenatheretea — 15 gat., ale tylko sporadycznych i o małym zwarciu. Z klasy Phragmitetea stwierdzono w zdjęciach 8 gat. również

— z wyjątkiem Carex rostrata — o niskim zwarciu. Spośród roślin to

warzyszących występuje w zdjęciach tylko 6 gatunków.

Zespół wykształca się na dnie doliny stale podtopionej i silnie za

kwaszonej (pH 3,5—4,0). Jest to zbiorowisko wtórne, powstałe w wy-

(8)

152 ^Dominik Fijałkowski

U.

V

3 *

O w

fli CO

n

.a 2 a rt g

OJ

(9)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego... 153 niku wylesienia olsów na glebach bagiennych wytworzonych z torfów dolinowych. W sukcesyjnym rozwoju prowadzić może również — przy zaniechaniu gospodarki kośnej — do zakrzewienia i powstania olsu.

Zespół wykształca się wyraźnie tylko w południowej części rezerwatu.

Caricetum gracilis T x. 1937

Zbiorowisko należy do wielkich turzyc, spośród których dominują Carex gracilis i C. acutiformis. W domieszce najczęściej występują:

Agrostis alba, Eąuisetum limosum, Galium palustre i Poa pratensis. W niektórych bardziej podtopionych i żyznych miejscach rośnie Glyceria aąuatica (podzespół: Caricetum gracilis glycerietosum aąuaticae) lub Phalaris arundinacea (podzespół: Caricetum gracilis phalaridelosum a- rundinaceae). Łącznie z klasy Phragmitetea stwierdzono w zdjęciach 18 gat., Scheuchzerio-Caricetea fuscae — 5 gat., Arrhenatheretea — 14 gat., ale o niskim zwarciu oraz 7 gat. towarzyszących. Caricetum gracilis wykształca się na dnie doliny w pobliżu koryta Sopotu na glebie bagiennej, wytworzonej z torfów dolinowych. Gleby te są stale silnie podtopione i nieco zakwaszone (pH 5,0—6,0). Jest to również zbiorowis

ko wtórne, powstałe po wylesieniu olsów i łęgów olszynowych. Towa

rzyszy najczęściej zbiorowisku poprzedniemu, znajdującemu się w gor

szych od niego warunkach troficznych i tlenowych.

Carici elongatae-Alnetum W. Koch. 1926

Zespół tworzy las olszynowy o słabej strukturze kępkowo-dolinko- wej. Dolinki są silnie podtopione i porośnięte głównie przez następują

ce rośliny: Carex acutiformis, C. gracilis, C. elongata, Ranunculus repens i Eąuisetum limosum. Na kępkach licznie występuje kruszyna i nie

które gatunki siedlisk grądowych oraz borowych: Dryopteris cristata, D. thelypteris, Polytrichum attenuatum, Entodon schreberi, Dryopteris spinulosa, Vaccinium myrtillus, Trientalis europaea, Viola siluestris, Moe- hringia trineruia, Dryopteris filix-mas i inne.

Klasę Alnetea glutinosae reprezentuje łącznie 8 gatunków, Phragmi

tetea — 6 gat., Arrhenatheretea — 12 gat. o niskim zwarciu i sta

łości oraz 15 gat. towarzyszących.

Fragmenty olsów występują w rezerwacie na glebach mułowo-tor-

fowej i bagiennej wytworzonej z torfów dolinowych. Odczyn gleby jest

słabo kwaśny (pH 5,0—6,0). W typowej postaci wykształca się tylko

w południowej części rezerwatu. W innych miejscach tworzy formy

przejściowe z łęgiem olszynowym. Wylesienie olsu prowadzi tu szybko

do powstania zbiorowisk wielkich turzyc.

(10)

154 ^Dominik Fijałkowski

Carici remotae-Fraxinetum W. Koch 1926

Łęg z turzycą odległokłosą tworzy fragmenty lasu olszynowego z udziałem (do 30%) jodły i świerka. Z gatunków charakterystycznych

Tab. 3. Skład florystyczny zespołów zboczy i wierzchowin doliny Sopotu Floristic composition of associations from the slopes and uppermost parts of the

Sopot river valley

t.Pokryoie w.drzew a % a'£

2. Pakryole w.krzewów b%

3. Pokryole runa c % 4. Pokrycia mohów d % Po kryole porostów e % 5. tystawa

6.Stopień naoh.zboozy 7.Sr zdjęcia

OJ so P- OJ

KS KS

SO SO OJOJ

I I

Abietetum - polonicom

p- us ks o- soso *so r~

IAKS 00 KS US KS SO OJ US KS KS US

^W-

KS w- US OJ c- co

cd us p- os ks

r-

ks

US KS 4 v-KS^~ 4-

OJOJ

I I I I I I I

O- O- SO

▼” US OJ

*so * 00 sop- KSKS OJ

I I I ot

Taocinio zgrrtilli- Plnetum

Pino- Quercetum

P- US SO

OJ OJ

ks

r- 5r-

W- P-KS OS US OS

P~SOp~ KS ł- OJ US +

M-

SO US W

t^O-SOP-SOt—

+ + + + W

OJ OJ US OJ SC SO h-USKSU OSCO CS p-

OT »5 OT OTW W OT SUSUSUSUSUSOUSOUS

IOJ us ISOOJ

c- so P- so CO IOJ I r

»- USOJ Ol soKS SOUS so KS 00 SOUSKS

4 4 4 11

: W OT S5 OT * I OT OT

» OUS l

US SOP- CO OSo ■

Abiee alba a 1675264416664653

" " a1 5 1 5 3 6 2 4 3 6 2 4 1 5 2 3 2 1 2 1 1 1 1

" " b 4 + 3 2 4 2 3 2 + 5 1 3 6 3 3 6 8 4 4- 4 2 4 4 3 4 4 1 1

» ■ c + 4 + ♦ 4 + 4 1 4- 4- 4- 1 1 4- 4-

^4-

4 4 4 4 4 4

Plcea ercelsa a 1 1 1 3 t 1 1 4-

• " a1 2 ₁ 1 + 1 1 1 • • 4- 1 1 1

• - b 4 4 4 + + 1 1 1 • 1 4- 4- 4- 1 4- 1 1 4- 1 4 4 1 4 4 1

■ - o 4 4 4 4 4 4- 4- 4- • 4- 4- 4- 4 4 4 4 4 4

Pinus silTeetris a • • 1 • 1 • • 1 3 4- 1 3 • 4 4 6 7 6 7 i 7 6 7 6 7 5 9 7 7 6 7 6 7

• " a1 + 2 4- 1 1 1 4 4 4 1 1 1 • 4 1 . 1 2

- ■ b 4- 4- 4 4 2 • 2 • 3 2 • 2 1 3 2 4 1

■ - c 4- 4 4 4

⁴ ⁴

4 4 4 4 4

Betula Terrucosa a1 4 4

Eronymua Terrucosa b + 4 4 +

7rangula alnus b 4

♦

4 4- 4 4 . 4

Alnus glutlnosa b + 2 4

Corylus avellana b 2 1 4 4 2 1 4- 4- 4-

Juniperus communis b 4 4 4 4 4 4 4 4

Daphne mezereum 4 4 4-

Abietetum polon1cum:

Lyeopodium selago 4 4-

Dryopteris austriaca 4 • 4 + Plno-Quercetum:

Teronica offlolnalis 4 4 4- 4 4 4

⁴

4

4 . 4

Hieracium lachenalll 4- 4- 4- 4 4 4 4

⁴

4 4

⁴

Dicrano-Plnion i Taecinio-Piceetalia:

Dicranum undulatum ♦ 4 4

Ptilium crista-castr. 4- 4-

Plrola seounda 4- 4- 4

Trientalis europaea + 4- 4- 4- 4- 4 4

Taoelnium myrtillus 4 1 3 1 2 4 4 2 3 4 2 1 1 3 1 1 4 4 1 4 .

Taccinlum Titis-ldaea 4- 4- 4- 4 1 4 4 4 4 4 1 2 4 4 4 .

Taoeinlo-Plceetea:

Pteridium aąuilinum 4- 4- 1 4 4 4 1 3 2 1 4 4 4

Polytriohum attenuatum. 4 4 ♦ • + + 4 4- 4- 1 4- 4 1

Polytriohum Juniperinum 4- 4- 4 4 • 4 4 4 4 4 4 4 4 .

Solidago Tirga-aurea Dicranum scopariurn Dryopteris zpinuloea Entodon aehreberii Hylocomium splendens Hieracium murorum Melampyrum pratense Carei erioetorum

Calamagrostis arund...+ . 4

4 4 4 1 1 1 1 4 1 2 4 4 1 2 2 5 4 4 4 1 4 4 4 4 4 1 1 4 4 4 1 4 4 4

1 1 4 4 4 1 1 1 8 3 7 8 8 5 7 5 8 3 3 6 1 1 1 1 1 2 3 1

• • • • • • • 4 4 • 1 4 4 1 2 1 2 4 2 4 1 1 4 . 4 4 4- • 4 • 4 • 4 4 4

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 . 4 4 4 . 4

4

4 . 4 4 4 • . 4

(11)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego... 155

iuerco-Fagetea:

Eąuisetum sllvaticum + + i’nium undulatum 1 2 Pulronaria obseura . 1 Dryopteris flllx-mas + + Galeobdolon luteum 4 2

’ nium effusum . . Paris ąuadrifolia + + Aegopodium podagraria 1 +

2 1 Asarur. europaeum Eurhynchium swartzii Eurhynchium zetterst Anemone nemorosa Epilobium montanum Carex digitata Euphorbia amygdaloides+

Hepatica nobilis 2

1‘oehringia trinervia + Kycelis rauralis Stellaria nemorun. +

7iola silvestris +

Gatunki towarzyszące:

Veronica chamaedrys Knautia arvensis

Rubus idaeus +

Senecio fuchsii +

Athyrium filix-femina . Geranium robertianum

AJuga reptana +

Ynium cuspidatum +

12 2 1

4-

1

4-

1 1 ♦

♦

+

+ 1 + + + +

4-

+ + . . . .

+ + 1 + 2 1 + +

+ + +

+ . . . . 2 2 4 3 2 1 2

+

1 1 +

+ +

+

1 ^4-

1 2 + + +

+

+ + + + . . . .

+ 1 + + +

+ + + + + 1 1 + 1 1 1 + . + . . .

+ + + + + . . . .

3 1 1 2 2 2 1 3 2 3 2 5 + + . . . .

+

⁺ ⁺ +

1 + + 1 2 1 + +

+ 4- + + + +

+ +

+

+ + +

+ +

+ + +

+

1 + + + • +

♦ +

^{+ +} ^♦

+ +

+ . . . + . .

, ,. + . •

1 +

+ +

+

^{+ + + +} ^{+ + +}

+

^{+ +}

+

+ + 1

+

^4- ^{+ +}

+ +

+ + 1 + + . . . ,

+ +

+ + 4-

+ + 1 . + . .

22242222 + + 1 + + 1 1 1

2 1 1 ♦ + + 1 1

1 1 2

2 1 1 4 3 5 3 2 1 + 1 + 11

+ + 1 + +

^{1 +}

+ + + + 1 + + 1 1 1

3 2 + 1 1 1

Galium vernum Rubus hirtus Oxalis acetosella Luzula oilosa Festuca ovina Calluna vulgaris Agrostis vulgaris

Sieglingia decumbens ... ... ++.+.+++

Thymus serpyllum ... + ...

Rubus suberectus .... +...1...+ . + .+

Rumex acetosella .... +... + ...+ .+

Ceratodon purpureus ... + ... + ... +..+..

Polytrichum piliferum ... +++.+

Cladonia pyy.idata ...+ + + +1..

Hieracium pilosella ... +..+..

Fragaria vesca +

Rhytidiadelphus triq...2 1'elica nutans ... + ... + ..«♦+...

Gatunki sporadyczne: Hieracium umbellatum 52/+/; Lycopodium clavatum 56/+/,62/+/; Coryne- phorus canescens 56/+/,Cladonia verticillata 56/2/,Cl.degenerans 56/1/,Cl.comutoradiata 56/l/,Cl.sylvatica 56/+/.Hierochlofc australis 56/+/,Hypochoeris radicata 57/+/»Pircpinella saxifraga 57/+/,Sedum maximum 57/+/,Trifolium alpestre 57/+/, Tr.medium 57/+/.

zespołu występują Carex remota o zwarciu do 70% oraz pojedyncze oka

zy Rumex sanguineus i V eronica montana. Brak jest zupełnie innych gatunków charakterystycznych: Carex pendula, Cerastium siluaticum i Circaea intermedia. W jednym z płatów gromadnie (do 70% zwarcia) wystąpiły Cirsium rivulare (podzespół: C.r.-F. cirsietosum rwularis) w innym — Cirsium oleraceum (podzespół: C.r.-F. cirsietosum oleracei).

Klasę Querco-Fagetea reprezentuje łącznie 25 gatunków. Największą stałość i zwarcie osiągają: Chrysosplenium alternifolium, Galeobdolon luteum, Senecio nemorensis, Eurhynchium swartzii i Circaea lutetiana.

Inne klasy reprezentowane są bardzo nielicznie: Vaccinio-Piceetea 1 gat.

(12)

156 Dominik Fijałkowski

(Trientalis europaea), Alnetea glutinosae — 6 gat., Phragmitetea — 2 gat., Scheuchzerio-Caricetea fuscae — 3 gat. i Molinio-Arrhenethere- tea — 13 gat. Z roślin towarzyszących, poza drzewami i krzewami, większe zwarcie i stałość wykazują: Urtica dioica, Ranunculus repens, Athyrium filix-femina i Mnium seligerii.

Carici remotae-Frazinetum wykształca się tylko w niższych partiach zboczowych, w miejscu zatrzymywania się wody wysiąkającej ze zbo

czy. Są to bardziej grząskie i trudniejsze do przejścia płaty niż niżej położone, porośnięte przez Stellario-Alnetum. Zajmuje jednak niewiel

kie fragmenty w obrębie niemal całej doliny.

Carici remotae-Fraxinetum należy do łęgów rzadko opisywanych (np.

1, 6, 7).

Circaeo-Alnelum O b e r d. 1953 ł.

Zespół tworzy las olszowy o składzie podobnym do Carici remotae- -Fraxinetum. W runie brak jednak prawie zupełnie gatunków bagien

nych (np. Cirsium rwulare, C. oleraceum, Carex remota), a panującym elementem staje się Urtica dioica. Z gatunków charakterystycznych ze

społu stwierdzono pojedyncze skupienia Circeaea alpina i nieliczne oka

zy Chaerophyllum hirsutum. W badanych płatach wystąpiło 17 gatun

ków z klasy Querco-Fagetea (głównie Stellaria nemorum, Chrysosple

nium alternifolium, Circaea lutetiana, Eąuisetum pratense), 6 gat. z kla

sy Vaccinio-Piceetea (głównie Dryopteris spinulosa), 12 gat. z klasy Molinio-Arrhenatheretea (głównie Geum riuale) i 14 towarzyszących (przede wszystkim: Glechoma hederacea, Urtica dioica — do 80% zwar

cia, Ranunculus repens i Mnium seligeri).

Warunki siedliskowe towarzyszące zespołowi są niemal te same co przy Carici remotae-Fraxinetum. Stąd jego zasięg ogranicza się do ma

łych płatów u podnóży zboczy, nieco zakwaszonych (pH 6,0—7,0).

Stellario-Alnetum glutinosae (Kóstn. 1938) Lohm 1953 Łęg gwiazdnicowo-olszynowy jest lasem olszynowym o dużym udzia

le świerka i jodły, zwłaszcza w niższych warstwach drzewostanu oraz w podszyciu. W runie panują Stellaria nemorum (gatunek charaktery

styczny zespołu), Chrysosplenium alternifolium, Galeobdolon luteum, a nade wszystko Urtica dioica. Z klasy Querco-Fagetea rośnie łącznie 23 gat., Vaccinio-Piceetea — 6 gat., oraz pojedyncze gatunki z innych klas. Duży udział mają rośliny towarzyszące. Największe zwarcie i sta

łość osiągają następujące: Glechoma hederacea, Mnium seligeri, Athy

rium filix-femina, Angelica silnestris, Geranium robertianum, Ajuga

reptans i wspomniana Urtica dioica.

(13)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego... 157 Stellario-Alnetum glulinosae jest w rezerwacie panującym zespołem lęgowym. Porasta dno doliny, zajmując gleby mulowo-błotne i silnie spiaszczone, a 'jednocześnie wilgotne, żyzne, o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH 6,0—7,0). Po wylesieniu zbiorowisko to przechodzi w zespoły trawiasto-turzycowe i turzycowe. Analizę zespołu z omawianego rezerwatu przeprowadził Sokołowski (7).

Querco-Piceetum Mat. 1955

Bór mieszany wilgotny tworzy drzewostan wysokościowo dość zróż

nicowany. W warstwie najwyższej panują jodła i świerk o podobnych stosunkach ilościowych. W warstwie niższej oprócz jodły i świerka trzy

ma się zawsze olsza czarna. Wszystkie drzewa bardzo dobrze się odna

wiają, na co wskazuje duży ich udział w warstwie podszycia i runa.

Z krzewów największy udział w zespole osiągają Frangula alnus i Co

rylus auellana. Rzadko rosną Sorbus aucuparia i Sambucus racemosa.

Runo ma charakter borowy. Dominują w nim następujące gatunki:

Lycopodium annotinum, Dryopteris spinulosa, Vaccinium myrtil.lus, Lu

zula pilosa, Ozalis acetosella, oraz liczne mchy: Sphagnum sąuarrosum, Ptilium crista-castrensis, Entodon schreberi, Hylocomium splendens i Po

ły tnchum commune. Klasę Vaccinio-Piceetea reprezentuje łącznie 12 ga

tunków o dużym zwarciu, np.: Lycopodium annotinum — do 60%, En

todon schreberi — do 40%, Vaccinium myrtillus — do 20%; nadto o niż

szym zwarciu — Ptilium crista-castrensis, Trientalis europaea, Dryop

teris spinulosa, Hylocomium splendens i Melampyrum pratense. Sporo jest też (9 gat.) roślin z klasy Querco-Fagetea, ale mają one niskie zwar

cie i stałość. Inne grupy roślin oraz gatunki towarzyszące są nieliczne.

Querco-Piceetum wykształca się na glebie bielicowej silnie podmo

kłej, z warstwą butwiny od 5 do 20 cm grubości i odczynie kwaśnym (pH 4,0—5,0). Występuje on w rezerwacie pasem kilkumetrowej szero

kości po obu stronach podnóża doliny, w strefie przejścia boru jodło

wego w łęgi: Carici remotae-Frazinetum i Circaeo-Alnetum., rzadziej w Carici elongatae-Alnetum.

Abietetum polonicum (D z i u b. 1928) B r. - B 1. et VI i eg. 1939 Bór jodłowy tworzy zwarty drzewostan o dość dużym zróżnicowa

niu tak warstwy drzew, jak i runa. Pokrywa on oba skłony doliny o nachyleniu 10—30° i do 30 m wysokości. W dolnej części skłonów drzewostan tworzą gonne jodły ze znaczną domieszką świerka (do 30%).

W podszyciu częste są krzewy: Corylus auellana, Frangula alnus, rza

dziej Ribes alpinum i Euonymus uerrucosa. Runo ma charakter grądo

(14)

158 Dominik Fijałkowski

wy. Panują w nim następujące gatunki: Galeobdolon luteum, Dryopte

ris filix-mas, Carex digitata, Hepatica nobilis, Eurhynchium swartzii, E.

zetterstedtii, Oxalis acetosella i Luzula pilosa. Gatunki wskazujące na większe zakwaszenie (Vaccinium myrtillus, V. vitis-idaea) nie rosną zupełnie. Ta grądowa odmiana Abietetum polonicum jest bardzo charak

terystyczna dla Roztocza, Gór Swiętkorzyskich i pogórza karpackiego.

Często włączana jest do Fagetum carpaticum (np. 4). Brak jest jednak prawie zupełnie gatunków ze związku Fagion i buka, a ogólna tenden

cja sukcesyjna wywoływana nawet małymi zmianami gospodarczymi w biotopie prowadzi do boru. Również zupełny brak dębu, lipy i grabu nie daje przekonywających dowodów na zaliczenie grądów jodłowych do zespołu Tilio-Carpinetum, mimo że zaznacza się w nich przewaga iloś

ciowa i jakościowa gatunków runa grądowych nad borowymi. Sprawy te wymagają szczegółowych dalszych badań. W górnej części skłonów jedliny są nieco niższe (ok. 25 m wys.) i rzadsze; udział świerka w nich maleje, a zwiększa się domieszka sosny. Krzewy rosną tylko pojedyn

czo (Corylus avellana, Frangula alnus). Runo ma charakter boru, w któ

rym największy udział osiągają następujące gatunki: Vaccinium myrtil

lus, Entodon schreberi, Hylocomium splendens, Luzula pilosa i Anemo- ne nemorosa. Łącznie klasę Vaccinio-Piceetea reprezentuje 15 gatunków;

Querco-Fagetea — 20 gat. i towarzyszących (poza drzewami i krzewami) 13 gat.

Gleby należą do typu bielic wytworzonych z piasków słaboglinias- tych. Odczyn ich jest dość niski (pH 4,0—5,0), gdy w odmianie grądo

wej jest co najmniej o jeden stopień pH wyższy.

Vaccinio myrtilli-Pinetum (Kob. 1939) B r. - B 1. et V 1 i e g. 1939 Bór iglasty jest dobrze wydzielającym się zespołem w rezerwacie.

Tworzą go najczęściej sadzone sośniny w wieku 30—50 lat z niewielką domieszką w podszyciu, rzadziej w warstwie drzew, jodły i świerka.

Sosna nie odnawia się prawie zupełnie, co wskazuje na duże zmiany biotyczne wywołane swego czasu zrębami zupełnymi. W podszyciu wy

stępuje pojedynczo jałowiec i kruszyna. Runo jest bardzo ubogie w ga

tunki: panują w nim następujące rośliny: Vaccinium myrtillus, V. vi- tis-idaea, Pteridium aąuilinum, Entodon schreberi, Polytrichum junipe- rinum, Dicranum scoparium, Melampyrum pratense, Luzula pilosa i Fe- stuca ovina. Na kilku małych płatach (np. zdj. 56) pojawiają się chro

botki, co wskazuje na wydzielenie się zespołu Cladonio-Pinetum. Klasę

Vaccinio-Piceetea reprezentuje łącznie 18 gat., a Querco-Fagetea tylko

8 o bardzo niskim zwarciu i stałości. Roślin towarzyszących występuje

17 gatunków.

(15)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego... 159 Bór iglasty wykształca się wyłącznie na. wierzchowinach doliny So

potu. Towarzyszą mu gleby bielicowe wytworzone z piasków luźnych i słabogliniastych. Odczyn gleby waha się w granicach od pH 4,0 do 4,5.

Pino-Quercetwm K o z ł. 1925

Bór mieszany tworzą najczęściej sadzone sośniny, często przerze

dzone, najczęściej dość dobrze odnawiające się, często z domieszką jodły, bardzo rzadko świerka w podszyciu. Z krzewów występuje tylko jało

wiec, bardzo rzadko kruszyna. Runo jest ubogie; panuje Festuca ovina (do 50% zwarcia), tworząc najuboższy podzespół boru mieszanego Pino- -Quercetum festucosum ovinae (Festuco-Pinetum). Dość duży udział w runie mają jeszcze następujące gatunki: Hieracium lachenalii, Ento- don schreberi, Melampyrum pratense, Luzula pilosa, Agrostis uulgaris, Sieglingia decumbens i Thymus serpyllum. Z klasy Vaccinio-Piceetea występuje razem 12 gatunków, Querco-Fagetea — 1 gat. i towarzyszą

cych 13 gat.

Bór mieszany z Festuca ovina wykształca się na glebach skrytobieli- eowych wytworzonych z piasków luźnych i słabogliniastych. Jest on naj

gorzej zniszczonym lasem w rezerwacie. Tworzy tylko małe fragmenty na wierzchowinach doliny Sopotu, w miejscach zupełnie odsłoniętych.

WYKAZ ROŚLIN

Niżej przedstawiony wykaz obejmuje rośliny rzadsze oraz nie figu

rujące w tabelach zdjęciowych. Zastosowano w nim następujące ozna

czenia: + — gatunek występujący bardzo nielicznie; +4- — występu

jący często; + + + — rosnący bardzo licznie. Nadto gatunki rzadsze i chronione wyróżniono spacją.

A etaea s pi c a t a + Berteroa incana +

Adoxa moschatellina + Berula erecta +

Agrimonia eupatoria + Betonica officinalis +

Agropyron repens + Botrychium lunaria +

Alchemilla pastoralis + _B. _multifidum +

A. micans + Brachypodium silvaticum +

Alectorolophus minor + Bromus tectorum +

Alliaria officinalis + Butomus umbellatus +

Alopecurus geniculatus + Calamagrostis epigeios +

A. pratensis + C. neglecta +

Antennaria dioica + Calamintha milgaris +

Anthericum r a m o s u m + Callitriche verna +

Arabis arenosa + Campanula bononiensis +

Asperula odorata + _C. _patula +

Asplenium trichomanes -1- C. persicifolia +

(16)

160 Dominik Fijałkowski Campanula rotundifolia

Capsella bursa-pastoris C ar e x brizoides

C. diandra “i H

C. dioica +

C. hirta C. Hudsoni C. lasiocarpa

C. leporina +

C. li m o s a +

C. oederii +

C. pairaei +

C. pallescens +

C. paniculata +

C. pilulifera +

C. pseudocyperus +

C. silvatica +

Carum carvi 4— h

Centaurea scabiosa 4- C e n t a u r i u m u m b e 11 a t u m 4- C e p h a l a n t h e r a a l b a 4-

Cerastium aruense 4-

C. caespitosum 4-4-

Chimaphila umbellata 4-

Cicutauirosa 4-

Cirsium palustre +

Conuallaria maialis 4-

Cystopteris fragilis 4-

Cytisus nigricans 4-

C. ratisbonensis 4-

Daciylis glomerata 4*

Daphne mezereum 4-

Daucus carota +

Dentaria bulbifera 4- Dianthus carthusianorum +

D. deltoides 4-

Drosera intermedia 4-

D. rotundifolia +

Dr yopteris austriaca +

D. cristata 4-

Epilobium hirsutum 4-

E. palustre 4-

E. paroiflorum +

Epipactis latifolia +

Eąuisetum aruense +

E. p r a t e n s e 4-4-

E. siluaticum 4 —|-

Erigeron acer 4-

Eriophorum latifolium 4*

Euphorbia a m y g d a l o i d e s++

E. cyparissias 4-

E. angulata Euphrasia stricta Festuca pratensis

Filipendula ulmaria 4-

Galeopsis pubescens 4-

Galium mollugo 4-

Galium schultesi 4*

Geum urbanum 4-

Glyceria fluitans 4-

G. plicata 4*

Gnaphalium silvaticum 4- Goodyera repens 4"

Hederahelix +

Heleocharis palustris 4- Hieracium sabaudum 4 —H Hierochloe australis 4-

Holcus mollis 4-

Holcus lanatus 4*

Hottonia palustris 4-

H ypericum acutum +

H. montanum 4-

H. perforatum 4-

Inula britannica 4-

Jasione montana 4-

Juncus articulatus 4-

J. bulbosus 4-

J. conglomeratus 4-

J. sąuarrosus 4-

l.athyrus niger +

L. paluster 4-

L. pratensis -f-

L. vemus 4-

Lemna minor 4 — H

L. trisulca 4-

Leontodon hispidus 4-

Lilium martagon 4-

Linaria vulgaris 4-

Linum catharticum 4-

Luzula campestris 4*

L. multiflora 4*

L. pallescens +

Lychnis flos-cuculi +

Lycopodium annotinum 4-4-4-

L. clapatum +

L. complanatum 4-

L. s e l a g o 4"

L y s i m a c h i a nemorum 4- Majanthemum bifolium 4 —I— H

Malachium aąuaticum 4-

(17)

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego... 161

Malus siluestris + R. schlechtendali +

Medicago lupulina + Rorippa amphibia ++

Melampyrum nemorosum + Rosa canina +

Mentha aąuatica ++ Rubus caesius +

M. aruensis ++ R. plicatus +

Mercurialis perennis + P.umex crispus +

Millium effusum + R. hydrolapathum +

Molinia coerulea + Salix aurita +

M onotropa hypopitis + S. cinerea +

Myosotis caespitosa + Sambucus racemosa +

Nardus stricta + Sanguisorba officinalis +

Neotia nidus-avis + Scripus siluaticus +

Oenanthe aąuatica + Scorzonera humilis +

O phioglossum v ulg a tum + Scrophularia nodosa +

Orchis incarnata + Selinum car vif olia ++

0. latifolia + Senecio fuchsi ++

O. maculata + S. uulgaris +

Parnassia palustris + Sium latifolium

Peucedanum palustre + Sparganium simplex +

P. oreoselinum + Stachys palustris +

Phegopteris dryopteris + Stellaria holostea +

Ph. polypodioides + S. media +

Phleurn pratense + S. palustris +

Pirola chlorantha + Succisa pratensis +

P. minor + Symphytum officinale +

P. rotundifolia + Taraxacum palustre +

Plantago media + Thalictrum aąuilegiifolium +

Poa annua + Torilis japonica +

Polygonatum multiflorum + Trifolium pratense +

P. odoratum + V aleriana sambucif olia +

Polygonum amphibium + V. simplicif olia +

P. hydropiper ++ V. officinalis +

P. minus + Veronica beccabunga +

Polypodium uulgare + V. spicata +

P oly stichum lob atum + Viburnum opulus +

Potentilla anserina + Vicia cracca +

P. erecta +++ V. dumetorum +

P. reptans + V. siluatica +

Quercus robur + Viola canina +

Ranunculus flammula + V. tricolor +

Rhynchospora alba + V i s cum ab i e ti s -1-

Ribes alpinum +

WNIOSKI

Rezerwat krajobrazowy Czartowe Pole zajmuje odcinek doliny rzeki o najbardziej naturalnym charakterze spośród wszystkich dolin wo

jewództwa lubelskiego. W ok. 90% pokrywają go mało zniszczone go

spodarką człowieka zbiorowiska leśne. Ich układ uzależniony jest prze-

11 Annales, sectio C, t. XXVIII

(18)

162 ^Dominik Fijałkowski

de wszystkim od położenia fizjograficznego. Na dnie doliny występuje łęg olszynowy Stellario-Alnetum glutinosae i małe płaty zbiorowisk trawiasto-turzycowych (Caricetum gracilis, Carici-Agrostidetum, Lolio- -Cynosuretum) jako efekt wyrąbania łęgów. W miejscach wysiąkania wód u brzegów doliny rosną fragmenty innych łęgów: Carici remotae- -Frazinetum i Circaeo-Alnetum glutinosae. W tych samych położeniach

— na przejściu doliny do brzegów mineralnych — lecz przy braku wi

docznego wysięku wód, rozwija się zespół boru mieszanego wilgotnego (Querco-Piceetum). Panują w nim jodła i świerk, nieco mniej olsza czarna i nielicznie sosna. Niższe skłony doliny masowo porasta głównie grądowa odmiana boru jodłowego (Abietetum polonicum). Panuje w nim jodła, a w domieszce licznie rośnie świerk. Ku wierzchowinie ten typ lasu przechodzi stopniowo w bór iglasty (Vaccinio myrtilli-Pinetum).

W drzewostanie panuje tu sosna, a najczęstszą domieszkę stanowią jo

dła i świerk. Wierzchowiny doliny zajmuje ubogi, sosnowy bór mieszany (Pino-Quercetum) z dużym zwarciem w runie Festuca ovina. Jodłę i świerk można tu spotkać już tylko niemal wyłącznie w podszyciu.

PIŚMIENNICTWO

1. Celiński F.: Zespoły leśne Puszczy Bukowej pod Szczecinem. Monogr. Bot.

13 Suppl. 1— 208 (1962).

2. Fijałkowski D.: Rezerwat leśny Bachus koło Chełma. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C 14, 297— 347 (1961).

3. Izdebski K.: Bory na Roztoczu Środkowym. Ann. Univ. Mariae Curie- -Skłodowska sectio C 17, 313— 362 (1962).

4. Izdebski K.: Zbiorowiska leśne na Roztoczu Środkowym. Uogólnienie i uzu

pełnienie. Acta Soc. Bot. Polon. 32 (2), 349 — 374 (1963).

5. Lohmeyer W.: Der Hainmieren — Schwarzerlenwald. (Stellario-Alnetum glutinosae). (K a s t n e r 1938). Mitt. flor.-soz. arbeitsgem. N. F. 15, 147 —157 (1957).

6. Medwecka-Kornaś A.: Zespoły leśne i zaroślowe (Przegląd zbiorowisk lądowych i słodkowodnych), [w:] Szata roślinna Polski, Państw. Wydawn.

Nauk., 2, Warszawa 1959.

7. Sokołowski A. W.: Zbiorowiska łęgowe w rezerwacie Czartowe Pole.

Ochrona Przyrody 33, 167— 176 (1968).

8. Wiszniewski W. i współprac.: Przyczynek do klimatologii Polski. Wiado mości Służby Hydr, i Meteorol. 1, 2, 5, (1949).

9. Plan urządzenia gospodarstwa rezerwatowego rezerwatu częściowego i ści

słego Czartowe Pole. Wojewódzki Konserwator Przyrody, Lublin 1966.

(19)

JlecMHbie

^m

TpaBsiHHCTo-ocoKOBbie accoąHauHH naHflmacfnHorc pe3eptaTa... 153 PE3FOME

Pe3epBaT MapTOBe llo/ie pacnono>KeH b flo/iMHe peKu ConoT, xopoino

coxpaHMBiueM cboh ecTecTBeHHbiń xapa«Tep. npH6nw3HTenbHo 90% Teppn~

Topnn pe3epBaia noKpbuo necHbiMM cooóiuecTBaMM. Hx pa3MemeHne 3a-

bmcmt npewfle Bcero ot cpM3norpacpM4ecKMX ycnoBMM. Ha flHe flO/iMHbi BbicTynatoT: Stellario-Alnetum glutinosae u He6onbuine nracTbi Carice

tum gracilis, Carici-Agrostidetum, Lolio-Cynosuretum, k 3 k acpcpeKT Bbi-

py6«n necoB M3 Alno-Padion. B Meciax npocaMHBaHws BOflbi u no KpasM Ao/iMHbi pacTyT Carici remotae-Fraxinetum u Circaeo-Alnetum glutino- sae. Ha 3 tmx we MecTax — nepexofl flonMHbi k MMHepanbHbiM 6epera*z —

TonbKo ripn HeBHflMMOM npocaMMBaHMM pacTeT Querco-Piceetum. B HeM

npeoónaflatOT Abies alba u Picea excelsa, MeHbuie ecTb Alnus glutinosa

m eflMHMMHbie Pinus silvestris. Hw>KHas MacTb ckjiohob flOJiMHbi noKpbua

b ochobhom jiecaMM n3 Abies alba c npnMecbto Picea excelsa. Bbiine stot

jiec nocTeneHHo nepexoflMT b Vaccinio myrtilli-Pinetum. 3flecb óojibine Pinus siluestris c nacTOM npMMecbio Abies alba h Picea excelsa. BepwMHy flo/iMHbi 3aHMMaeT Pino-Quercetum c óo/ibiuMM yqacTneM Festuca ovina.

Zespoły leśne i trawiasto-turzycowe rezerwatu krajobrazowego Czartowe Pole - Biblioteka UMCS

ANNALES

UNI VERSIT ATIS MARIAE C U R I E - S K Ł O D O W S K A LUBLIN — POLONIA

VOL. XXVIII, 14 SECTIO C 1973

Dominik FIJAŁKOWSKI