Pomagamy Sobie w Pracy : opolski kwartalnik informacyjno-metodyczny, 1964 nr 4

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna - Opole Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Katowice

•

ROK IX NR 4 (32) 1964

Pomaqamif,

óoiti ta w p r a c y

Kwartalnik instrukcyjno-metodgczny

ZESPÓŁ REDAKCYJNY:

WBP Katowice — Elżbieta Solipiwko, Anna Radziszewska, Witold Smolarkiewicz

W i MBP Opole — Jadwiga Wyszomirska, Teresa Jakubczak, Mieczysław Faber

Redaktor wydawnictwa — Zbigniew Bożek

Drukarnia Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Państwowym Zakładzie Wychowawczym dla Dzieci Głuchych Nr 1 im. Konrada Mańki w Lublińcu, ul. Pawia Stalmacha Nr 90.

Nr zamówienia 542 XII 64 r. 1500 pf izem. F-3. Pap. pism. ki. 3 Ü0 g. A 1.

forodzif (ŁziftaLnicif,!

II progu nowego etapu coraz to bliższej i milszej współpracy obu województw i obu bibliotek.

Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Opolu oraz Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Katowicach, nasz Zespól Redakcyjny, dorocznym zwyczajem, składa Wszystkim Czytelnikom swoje najlepsze, serdeczne życzenia spełnienia pragnień w życiu osobistym i dal- szych sukcesów w pracy zawodowej.

Do życzeń łączy prośbę o ,.głosy z terenu", gdyż te jedynie są dla Redakcji dalszym drogowskazem i wy- kładnikiem opinii ogółu o celowości doboru tematów i, co jest sprawą równie wielkiej wagi, atrakcyjności ich opracowania.

Jeśli kwartalnik ma być NASZYM PISMEM, jeśli istotnie ma pomagać w pracy, wszyscy musimy być jego twórcami, redaktorami ze szczerego serca.

ZESPÓŁ REDAKCYJNY

Grudzień 1964, Styczeń 1965.

Mgr Stanisław Kaźmierczak Kierownik Wydziału Kultury Prezydium Woj. R. N. w Opolu

Osiągnięcia

Roku Bibliotek i Czytelnictwa"

na Opolszczyźnie

ciągu ostatnich kilku lat w województwie opolskim osiągnięty został p o w a ż n y postęp w dziedzinie upow- szechnienia k u l t u r y , W t y m okresie instancje i organi- zacje p a r t y j n e oraz terenowe r a d y narodowe podjęły wiele i n i c j a t y w d l a rozwoju działalności kulturalno-oświatowej, u r e g u l o w a n i a szeregu s p r a w w systemie organizacji k u l t u r y i w za- kresie wychowawczego oddziaływania n a szerokie kręgi społeczeń- stwa.

Uczyniono' dużo wysiłków, aby poprawić pracę bibliotek pow- szechnych, ponieważ o d g r y w a j ą one poważną rolę w kształtowaniu świadomości odbiorcy dóbr k u l t u r a l n y c h . Wartościowa literatura spełnia postulat oddziaływania emocjonalnego: wzrusza i kształci.

Biblioteki powszechne naszego' województwa uczyniły krok n a - przód w rozwoju sieci placówek, poprawie bazy m a t e r i a l n e j i u p o w - szechnieniu czytelnictwa. J e d n a k mimo szybszego tempa wzrostu czytelnictwa niż średnia k r a j o w a , n a wielu odcinkach, jak np. ilość filii bibliotecznych, procent czytelni w bibliotekach gromadzkich, ilość p u n k t ó w bibliotecznych, procent czytelników na stu mieszkań- ców, ilość wypożyczeń n a jednego czytelnika, nie osiągnęliśmy w 1963 r. średniej k r a j o w e j .

S t a n lokali, ich wygląd estetyczny, w a r u n k i sanitarne, zaopa- trzenie w książki b y ł y m i m o s t a ł e j p o p r a w y wciąż jeszcze w w i ę k - szości p o w i a t ó w niezadowalające.

N a 250 bibliotek gromadzkich i filii bibliotecznych, t y l k o 80 posiadało czytelnie, a j e d n a trzecia z a j m o w a ł a pomieszczenie mniejsze, niż p r z e w i d u j ą n o r m y . W kilkunastu wilgotnych i zagrzy-

bionych lokalach groziło książkom zniszczenie i choroba bibliote- karzowi. Stare umeblowanie, niekiedy b r a k pieca, słabe oświetle- nie, nie przyciągały czytelnika. P o w o d o w a n e więc koniecznością po- p r a w y sytuacji dla zapewnienia r o z w o j u bibliotek i czytelnictwa, a równocześnie wielu przykładami t r o s k l i w e j opieki n i e k t ó r y c h po- wiatowych i gromadzkich rad n a r o d o w y c h — P W R N w Opolu ogłosiło* dla wszystkich prezydiów G R N w w o j e w ó d z t w i e współza- wodnictwo pod nazwą „Rok 1963/64 — rokiem bibliotek i czytel- nictwa".

Współzawodnictwo dotyczyło takich s p r a w j a k :

£ poprawa warunków lokalowych bibliotek, zapewnienie pomiesz- czeń na czytelnie;

£ zapewnienie potrzebnego wyposażenia i estetycznego urządzenia;

9 wzbogacenie księgozbioru i zaprenumerowanie szerokiego ze- stawu czasopism;

0 rozwój sieci punktów bibliotecznych w gromadzie i zapewnienie im odpowiednich warunków do pracy.

Prezydium! Wojewódzkiej Rady N a r o d o w e j ogłosiło konkurs, zwracając się bezpośrednio d o gromadzkich r a d n a r o d o w y c h z re- gulaminem i materiałem! pomocniczymi w postaci broszurki, która wskazywała sposoby urządzenia i estetycznego w y s t r o j u w n ę t r z bibliotek. Czas trwania konkursu w y z n a c z o n o n a okres od września 1863 r. do października 1964 r., aby umożliwić powiązanie go z opra- cowaniem i realizacją budżetu na rok 1964.

Po ogłoszeniu współzawodnictwa i dostarczeniu r e g u l a m i n ó w do wszystkich prezydiów powiatowych i gromadzkich r a d narodo- wych, nastąpiło zaznajamianie się z potrzebami bibliotek i p o d e j - mowanie przez prezydia uchwał. Oto tekst jednego z. p o s t a n o w i e ń :

Uchwała nr 7//64 Prezydium Gromadzkiej Rady N a r o d o w e j w Łubowicach z dnia. 2 kwietnia 1964 r. w sprawie przystąpienia do współzawodnictwa pod nazwą „Rok 1963-1964 rokiem, biblioteki 1 czytelnictwa":

1. Przystąpić do współzawodnictwa gromadzkich rad narodo- wych odnośnie do opieki nad biblioteką i p u n k t a m i bibliotecz-

nymi.

2. Poprawić s y t u a c j ę lokalową biblioteki przez:

a) przeznaczenie 1 lokalu na czytelnię w t e r m i n i e do 5. 4. 1964 r.,

b) przeprowadzenie r e m o n t u d w u lokali biblioteki w t e r m i - nie do 10. 4. br.,

c) uporządkowanie clbejścia przed biblioteką i w y m a l o w a n i e klatki schodowej w t e r m i n i e do d n i a 1. 9. 1964 r.,

cl) zakupienie dwu regałów na książki w terminie do dnia 1. 9. 1964 r.,

e) wyposażenie czytelni w nowy sprzęt biblioteczny wartości do 5.000 zł w terminie do dnia 1. 5. 1964 r.,

f) zaopatrzenie biblioteki w sprzęt przeciwpożarowy (gaśnica pianowa) w terminie do dnia 1. 9. 1964 r.

3. Uruchomić p u n k t biblioteczny w P G R w Brzeźnicy w terminie do dnia 1 września 1964 r., oraz przenieść i estetycznie w y p o - sażyć nowy p u n k t biblioteczny przy remizie strażackiej w Brzeźnicy.

Wykonanie u c h w a ł y zleca się przewodniczącemu GRN ob. Sta- nisławowi Krybusowi.

Termin w y k o n a n i a u c h w a ł y w całości: 1 października 1964 r.

GRN w Nędzy pow. Racibórz w uchwale z 10. X. 1964 r. posta- nawia przenieść bibliotekę gromadzką z nieodpowiedniego lokalu do odremontowanego, w k t ó r y m będą d w a pomieszczenia na bib- liotekę i czytelnię, zakupić dla biblioteki odpowiednie stoliki i krzes- ła i urządzić estetycznie czytelnię, otworzyć p u n k t biblioteczny w m a j ą t k u P G R T r a w n i k oraz przeznaczyć fundusz z nadwyżki b u d ż e t o w e j na u t r z y m a n i e biblioteki i czytelni.

GRN Tworków pow. Racibórz w uchwale z 13. I. 1964 posta- nowiła z przyległego do biblioteki lokalu utworzyć czytelnię, którą należało odpowiednio w y r e m o n t o w a ć i zaopatrzyć w sprzęt; zaku- pić d o d a t k o w y sprzęt dla biblioteki (regały i żyrandole), a stary odnowić, aby upiększyć w n ę t r z e biblioteki; zakupić dodatkową ilość książek i czasopism.

Podobne uchwały podjęły prawie wszystkie gromadzkie rady narodowe powiatu raciborskiego.

Jest to zjawisko bardzo pozytywne, ponieważ jeszcze przed rokiem spotkaliśmy się z przenoszeniem bibliotek do gorszych po- mieszczeń.

Np. PGRN w Pawłowiczkach powiat Koźle podjęło uchwałę o przeznaczeniu sumy 35,000 zł na zakup mebli i książek dla bib- lioteki gromadzkiej.

Gromadzkie rady narodowe powiatu Koźle już trzeci rok z rzędu przeznaczają rocznie ponad 100.000 zł dodatkowo na zakup książek. Te właśnie praktyki GRN w pow. Koźle i Grodków spełniły rolę inspirującą w ogłoszeniu współzawodnictwa dla gminnych rad narodowych.

GRN w Olszance powiat Brzeg postanowiła w uchwale z 14. I. 1964 r.: o d r e m o n t o w a ć pomieszczenie na czytelnię i w y p o - sażyć j e w odpowiedni sprzęt; uzupełnić regały w e wszystkich pla-

cówkach bibliotecznych; zapewnić środki na w y d a t k i związane z u t r z y m a n i e m lokali bibliotek i z a k u p e m czasopism z; k r e d y t ó w budżetowych i k r e d y t ó w dodatkowych.

GRN Szonów powiat Głubczyce postanowiła w uchwale z 8. II. 1984 r. zakupić nowe meble dla biblioteki za 5.000 zł; za- kupić książki z funduszu gromadzkiego; w y m a l o w a ć pomieszczenia biblioteki; zakupić firanki i linoleum dla lokalu biblioteki.

Uchwały podobnej treści i o w i ę k s z y m zakresie prac p o d j ę ł y GRN w e Włodzieninie i Lisięcicach powiat Głubczyce i inne g m i n - ne r a d y narodowe tego powiatu oraz wszystkie p o w i a t u brzeskiego.

Do współzawodnictwa przystąpiło ponad 130 PGRN na ogólną ilość 190 gromadzkich rad, tj. ponad dwie trzecie gromad naszego województwa. Dododatkowo przystąpiło do współzawodnictwa 7 osiedlowych i małomiasteczkowych rad narodowych.

W powiatach Brzeg, Racibórz, Grodków, Olesno, Nysa, Prud- nik wszystkie prezydia GRN podjęły i wykonały zobowiązania.

W innych powiatach większość rad narodowych przystąpiła do współzawodnictwa.

Co uzyskaliśmy w w y n i k u p o d j ę t y c h zobowiązań? W paź- dzierniku 1964 r. powiatowe i w o j e w ó d z k a k o m i s j a zdały r e z u l - t a t y współzawodnictwa. Na podstawie s p r a w o z d a ń z p o w i a t ó w i lustracji placówek bibliotecznych w ich siedzibach komisje stwier- dziły, że olbrzymią większość z-obowiązań zrealizowano, niektóre są jeszcze w toku realizacji, a jedynie bardzo z n i k o m y p r o c e n t zo- bowiązań nie został w y k o n a n y . Są n a t o m i a s t gromadzkie rady, które podjęły i wprowadziły w życie d o d a t k o w e u c h w a ł y .

Do powiatów, w których współzawodnictwo przebiegało naj- lepiej, zaliczyć należy Olesno.

W wyniku zobowiązań polepszyły się warunki lokalowe bib- liotek, zakupiono wiele książek i nowy sprzęt, a przede wszystkim współzawodnictwo wzmogło zainteresowanie prezydiów rad narodo- wych placówkami bibliotecznymi jako ośrodkami upowszechnienia czytelnictwa i wychowania społecznego. Cztery biblioteki gromadz- kie i filie uzyskały lokale na czytelnie. Wszystkie one zostały przed- t e m w y r e m o n t o w a n e i wyposażone w n o w y sprzęt. Wyposażenie tych czytelni kosztowało 55.000 zł. Cztery biblioteki gromadzkie (w Zdziechowicach, Łomnicy, Radawiu i Pawłowiczkach) o t r z y m a ł y inne, lepsze lokale. W j e d e n a s t u bibliotekach p r z e p r o w a d z o n o re- mont. Obecnie w powiecie Olesno na 20 bibliotek gromadzkich i ich filii, 12 posiada pomieszczenie dwulokalowe. Wszystkie zyskały ogromnie na estetycznym wyglądzie, a p r z e d e wszystkimi biblioteki gromadzkie w powiecie Brzeg. Biblioteki w Lipkach, Pisarzowicach, Łosiowie, Karłowicach przeniesiono d o innych, lepszych lokali-

W Lubszy, R a t a j a c h , Lipkach, Łosiowie, Olszance i Stobrawie uzys- kały pomieszczenia na czytelnie.

W powiecie brzeskim we wszystkich placówkach gromadzkich istnieją obecnie czytelnie.

Poprawienie w a r u n k ó w lokalowych, remonty, wyposażenie bibliotek i czytelni w odpowiedni sprzęt, dodatkowe środki n a za- k u p książek stworzyły bardzo dobre w a r u n k i do pracy bibliotecz- n e j w t y m powiecie.

W powiecie Grodków, trzecim' z kolei, gdzie wszystkie P G R N przystąpiły do współzawodnictwa, szczególnie wyróżniło się P G R N O t m u c h ó w , które odmalowało bibliotekę gromadzką w Wójcicach, zakupiło do niej n o w y sprzęt za ponad 10.000 zł i przeznaczyło na zakup książek 2.000 zł. To samo prezydium zwiększyło lokal filii bibliotecznej z jednego na d w a pomieszczenia, w y r e m o n t o w a ł o go, zakupiło d o niego telewizor, radio i książki za 2.000 zł. Niewiele m n i e j uczyniły inne gromadzkie rady w t y m powiecie.

W Raciborskiem wszystkie 16 gromadzkich rad narodowych podjęło zobowiązania poprawy warunków lokalowych, zakupienia nowego sprzętu i przeznaczyło około 70.000 zł z funduszu gromadz- kiego na zakup książek.

S t a r a n i e m gromadzkich rad narodowych w Wojnowicach i L e k a r t o w i e założono dwie nowe biblioteki gromadzkie w Saimboro- wicach i Wojnowicach z k o m p l e t n y m nieomal wyposażeniem-.

— Dokonano z m i a n y niewłaściwych pomieszczeń 5 bibliotek:

w* Rudniku, Turzu, Krzanowicach, Nędzy i Zawadzie.

'— Lokale n a czytelnie uzyskało 7 gromadzkich biblotek:

w Rudniku, Turzu, Łubowicach, Zawadzie, Krzanowicach, Nędzy.

Rudach Wielkich.

— P r z e p r o w a d z o n o r e m o n t y 8 pomieszczeń bibliotecznych:

w Rudniku, Turzu, Lekartowie, Nędzy, Łubowicach, Krzyżanowi- cach, Zawadzie i Pawłowie.

— C z y n e m społecznym uporządkowano teren koło bibliotek w R u d n i k u i Nędzy.

— 10 bibliotek gromadzkich otrzymało z funduszu gromadz- kich rad n a r o d o w y c h nowe, estetyczne meble, jak regały na książki i czasopisma, biurka, stoliki, krzesła oraz żyrandole, a ponadto fi- ranki, radia. Są t o n a s t ę p u j ą c e placówki: Samborowice, Wojnowice, Krzanowice, Nędza, Pawłów, Krowiarki, Rudy Wielkie, Łubowice, R u d n i k i Krzyżanowice.

— Częściowo wyposażona w sprzęt została także biblioteka gromadzka w Zawadzie z budżetu Biblioteki Powiatowej w Raci- borzu. Nadmienić też trzeba, że P o w i a t o w a Biblioteka na zakup

sprzętu, w r a m a c h pomocy g r o m a d z k i m r a d o m n a r o d o w y m w e współzawodnictwie, z w ł a s n e g o budżetu przeznaczyła 45.000 zł, uzupełniając w ten sposób wyposażenie czytelni w R u d a c h Wiel- kich, Krzanowicach, Łubowicach i w y ż e j w y m i e n i o n e j Zawadzie.

— 5 gromadzkich bibliotek publicznych o t r z y m a ł o sprzęt a u - diowizualny w postaci radioadapterów, a d a p t e r ó w i r z u t n i k ó w — jedna w Samborowicach z funduszy g r o m a d z k i e j r a d y n a r o d o w e j , pozostałe w Chałupkach, Tworkowie, R u d n i k u i W o j n o w i c a e h z Po- wiatowej Biblioteki Publicznej w Raciborzu.

Powiat Koźle, jeden z największych w województwie — około 100.000 mieszkańców — d ą ż y d o poprawienia s t a n u księgozbioru (w r. 1961 0,7 książki n a mieszkańca, przy 1,2 książki średnio w województwie).

Dlatego też główny nacisk położono w zobowiązaniach na przeznaczenie dodatkowych środków na zakup książek.

Ogólna wartość zobowiązań (poza zmianami lokali) wynosi 216.000 zl. Z tego około 100.000 zł przeznaczono na uzupełnienie księgozbioru.

Podobne zobowiązania podejmowały gromadzkie rady naro- dowe powiatu opolskiego. Na posiedzeniu Prezydium w dniu 15. X. 1964 r. postanowiono, że ponadplanowe w p ł y w y na fundusz gromadzki będą nadał przeznaczane głównie na zakup książek.

Na szczególne wyróżnienie w powiecie n a m y s ł o w s k i m zasłu- g u j e kierownik gromadzkiej biblioteki w Swierczowie ob. Marcin Andruszków. Był on w P G R N rzecznikiem interesów g r o m a d z k i e j biblioteki i dwóch filii. P o t r a k t o w a ł w s p ó ł z a w o d n i c t w o nie jako oderwaną akcję, ale jako wysiłek będący codzienną, ciągłą pracą biblioteki. P r z e j ę t y pracą, pełen i n i c j a t y w y i zapału społecznik, sekretarz P O P P Z P R , sekretarz; kółka rolniczego, członek zarządu ogniska oświaty i k u l t u r y , a k t y w i s t a u n i w e r s y t e t u powszechnego, dobry rolnik, s a m wykonał szereg prac.

W innych powiatach w y n i k i współzawodnictwa są s k r o m n i e j - sze j e d n a k wszędzie rady narodowe p o d j ę ł y i zrealizowały wiele zobowiązań, dzięki k t ó r y m nastąpiły z m i a n y n a lepsze.

Obliczenie w y n i k ó w współzawodnictwa w skali w o j e w ó d z k i e j wykazało, że do 30. IX. prezydia gromadzkich rad narodowych w województwie opolskim zakupiły z funduszu gromadzkiego książ- ki na sumę około 500 000 zł. Na ogólną liczbę 250 bibliotek gro- madzkich i filii bibliotecznych uruchomiono 51 nowych czytelni;

najwięcej, bo 7, w gromadach powiatu raciborskiego, 6 w powiecie brzeskim, 5 grodkowskim, 4 w oleskim.

W 30 miejscowościach wymieniono lokale bibliotek na lepsze, (w pow. Olesno, Racibórz, Opole, Głubczyce, Grodków). 40 no- wych punktów uzupełni sieć biblioteczną na wsi opolskiej.

Wartość pomieszczeń p r z y z n a n y c h na lokale bibliotek, czytel- nie czy p u n k t y t r u d n o jest obliczyć, ale budowa tych lokali pochło- n ę ł a b y duże sumy.

Remonty oraz zakup sprzętu i mebli kosztowały PGRN ponad milion złotych. Wiele prac wykonanych było w czynie społecznym, przede wszystkim porządkowanie po remontach. Np. w gromadzie Włodzienin, pow. Głubczyce czytelnicy upiększyli ogród k w i a t o w y przed biblioteką, a pracownicy P G R N i bibliotekarka posadzili drzewka wokół b u d y n k u .

Dane te o b r a z u j ą p o p r a w ę sytuacji lokalowej, wyposażenia, wzrost księgozioru, a więc u k a z u j ą w a r u n k i i możliwości lepszej i w y d a j n i e j s z e j p r a c y naszych bibliotek.

P r z y k ł a d e m oddziaływania sytuacji m a t e r i a l n e j na pracę bib- lioteki są informacje bibliotek powiatowych, z, których wynika, że tylko w ciągu pierwszego półrocza br. przybyło ponad 20.000 czy- telników.

Do osiągnięć współzawodnictwa należy także zaliczyć wzrost zainteresowania pracą bibliotek na co dzień prezydiów gromadz- kich rad narodowych, wzrost aktywności społecznej pracowników biblioteki, nawiązanie bliższego kontaktu bibliotekarzy z gromadz- kimi radami.

Wzrosło zainteresowanie pracą biblioteki społeczeństwa gro- mady i organizacji społeczno-politycznych. Wyrazem tego jest pow- stanie ponad 40 kół przyjaciół bibliotek.

Tak więc ,.Rok bibliotek i czytelnictwa" przyniósł efekty nie tylko m a t e r i a l n e .

Przykład współzawodnictwa uczy, jak można zdobyć środki finansowe i wyzwolić i n i c j a t y w ę społeczną dla przyśpieszenia roz- w o j u życia kulturalno-oświatowego.

Liczymy na to, że wzrost zainteresowania s y t u a c j ą materialną i pracą bibliotek nie będzie jednorazowy, lecz będzie się stale zwięk- szał także w odniesieniu do i n n y c h pla.ców^Tek kulturalnych działa- jących na terenie gromady, jak świetlice, kluby, gromadzkie ośrod- ki k u l t u r y , zespoły oświatowe, artystyczne, społeczne ogniska a r t y - styczne itp. F a k t y ostatnich miesięcy dowodzą, że na tych odcin- kach n a s t ę p u j e w y r a ź n a i szybka poprawa.

Uważam, że zawarte w uchwale IV Zjazdu PZPR wskazanie

„rozszerzenia działalności kulturalnej na wsi w oparciu o stale roz- budowującą się sieć bibliotek, czytelni i placówek kulturalnych", będzie dzięki właściwemu zrozumieniu tego zadania przez aktyw rad narodowych i społeczeństwa Opolszczyzny coraz pełniej reali- zowane.

MATERIAŁY DO PRACY Z CZYTELNIKIEM

Helena Jurewicz W BP — Katowice

Pisarze odznaczeni i nagrodzeni za twórczość

dla dzieci i młodzieży tu okresie XX-lecia

N

Poniższe zestawienie literatury, w r a z z k r ó t k i m i w z m i a n - kami o autorze — niech służy nie t y l k o jako p o d s u m o w a n i e twórczości ostatniego XX-lecia, ale w r ó w n e j j a k o pomoc w dalszym rozwijaniu czytelnictwa, organizowaniu w y s t a w i imprez wśród najmłodszych b y w a l c ó w naszych bibliotek.

Stanisław ALEKSANDRZAK — r e d a k t o r naczelny „ P ł o m y - czka", współautor zbioru opowiadań historycznych ,,Przez stulecia".

Za w y b i t n e zasługi w redagowaniu czasopism dla dzieci w roku 1961 otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Jest autorem n a s t ę p u j ą c y c h książek: Ogrodowe zuchy — 1947, Słoneczny świat — 1949, Obrazki — 1950, P r z y g o d y p e w n e j wioski

— 1950, S k a r b — 1950, Pokaż nam, że czytasz s a m — 1951, Wieś

— 1953, Przygody Zosi — 1955, Dziesiąte kurczę — 1956.

Helena B O B I Ń S K A — ur. w 1887 r. w Warszawie — powieścio- pisarka, a u t o r k a książek dla młodzieży. Pracowała <mdn. w redakcji pism „Nowe W i d n o k r ę g i " i „ P ł o m y k " w Moskwie. Do Polski w r ó - ciła w 1945 r. Obecnie mieszka i p r a c u j e w Warszawie. Za twór- czość dla dzieci i młodzieży otrzymała nagrodę Prezesa Rady Mini- strów w roku 1951.

Napisała: Dzieciaki i zwierzaki — W - w a 1948, Lipniacy — W - w a 1948, O k o t k u góralu — W - w a 1949, Sąd pionierów — W - w a 1950, Spisek — W - w a 1950, S y n partyzanta — W - w a 1950, Zemsta rodu K a b u n a u r i . W - w a 1950, Pionierzy — W - w a 1951, Maria Curie-Skłodowska i— Wyd. 3. W - w a 1958.

Marian BRANDYS ur. 1912 r. w Wiesbaden. Studiował prawo i ekonomię. Poza pracą literacką z a j m u j e się także dziennikarst- wem. W i e l e podróżował. J e s t a u t o r e m książek zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych. Za powieść „Dom odzyskanego dzieciństwa"' otrzymał w 1953 r. P a ń s t w o w ą Nagrodę Literacką III stopnia.

Napisał m. in.: Dom odzyskanego dzieciństwa — W - w a 1953, W y p r a w a do A r t e k u — W - w a 1953, Koreańczycy z Gołotczyzny

— W - w a 1954, Wiewiórczak — W - w a 1955, Honorowy Łobuz — W - w a 1957, Śladami Stasia i Nel — W - w a 1961, Z p a n e m Biegan- kiem w Abisynii — W - w a 1962.

J a n i n a BRONIEWSKA ur. w 1904 r. w Kaliszu, z zawodu n a u - czycielka, w czasie okupacji przebywała w ZSRR. Była j e d n y m z n a j c z y n n i e j s z y c h członków Związku Patriotów Polskich i z jego ramienia pracowała do 1945 r. jako korespondent w o j e n n y I Armii Kościuszkowskiej. Przed w o j n ą wydała dla dzieci „Historię gałgan- k o w e j Balbisi". W 1949 roku o t r z y m a ł a Nagrodę Literacką miasta Warszawy, a w 1951 P a ń s t w o w ą Nagrodę Literacką III stopnia.

Dla dzieci i młodzieży napisała: Czołg porucznika Kukułki — W - w a 1945, Siostrzeńcy ciotki Agaty — W-wa 1946, Ciapek włó- częga — W - w a 1947, O człowieku, który się k u l o m nie kłaniał — W - w a 1948, Filip i jego załoga n a kółkach — W - w a 194-9, K r y s t e k z Warszawy — W - w a 1949, Ogniwo — W - w a 1951, O s k ą p y m Bar- toszu, s p r y t n y m Filusie i babcinych okularach — W - w a 1959,

J a n B R Z E C H W A — ur. w 1900 r. z wykształcenia prawnik, przez szereg lat był a d w o k a t e m . Od 1947 r. z a j m u j e się wyłącznie pracą literacką. Mieszka w Warszawie. Jeden z n a j b a r d z i e j popu- larnych poetów dla dzieci. W 1955 roku za powieści dla dzieci i mło- dzieży o t r z y m a ł Nagrodę Literacką m. Warszawy, a w 1956 — n a - grodę Prezesa Rady Ministrów.

W y d a ł m. in.: Baśń o korsarzu Palemonie — W - w a 1945, Akademia P a n a Kleksa — W - w a 1946, P a n Drops i jego t r u p a — W - w a 1946 Ptaisie plotki — W - w a 1946, Baśń o s t a l o w y m jezu — W - w a 1947' Na w y s p a c h B e r g a m u t a c h — W - w a 1948, Szelmostwa

lisa Witalisa. — W - w a 1948, L a t a j ą c y pogrzebacz. (Opowieść) — W-wa 1950, Za króla Jelonka — W - w a 1950, B r z e c h w a dzieciom — W -wa 1953, B a j k i i baśnie — W - w a 1954. P a n D o r e m i i jego siedem córek - W - w a 1955, Wiersze w y b r a n e — W - w a 1955, Poszła w las nauka — W-wa 1956, Magik — W - w a 1957, C z e r w o n y k a p t u r e k

— W - w a 1958, Sto b a j e k — W - w a 1958, P a n Soczewka w puszczy

— W - w a 1958, P a n Soczewka na księżycu — W - w a 1959, P a n So- czewka na dnie oceanu —• W - w a 1960, F r u w a j ą c a k r o w a — W - w a 1960, W y p r a w a na Ariadnie. — G d y n i a 1960, T r z y wesołe k r a s n o - ludki — W-wa. 1961, Podróże pana Kleksa — W - w a 1961. Przvgoda Lutka — W-wa 1963.

Alina i Czesław CENTKIEWICZOWIE — ur. w 1904 r. Czesław jest z wykształcenia inżynierem. W 1932 r. brał udział w w y p r a w i e polarnej na Wyspę Niedźwiedzią.

Wspomnienia z tej w y p r a w y („Wyspa mgieł i w i c h r ó w " ) za- początkowały jego twórczość literacką. P r z e d w o j n ą odbył jeszcze podróż n a Szpicbergen oraz w y p r a w ę zimową na Morze Białe. Po wojnie powrócił do pracy w P a ń s t w o w y m Instytucie Hydrologiczno- Meteorologicznymi. Od czasów p o w o j e n n y c h Centkiewicz pisze swe książki wspólnie z żoną Aliną, która (ur. w 1907), jest również samo- dzielną autorką.

Po wojnie napisali i w y d a l i : Alina Centkiewiczowa: Radio- stacja zamilkła. W - w a 1953, Niezwykła podróż. W - w a 1955.

Czesław Centkiewicz: Z n o w u na. Wvspie Niedźwiedziej — W - w a 1954. "

A. i Cz. Centkiewiczowie: Odarpi, syn Egigwy — W - w a 1949, Zdobywcy Bieguna Północnego — W - w a 1950, Na podbój A r k t y k i

— W-wa 1952, W lodach Eisfiordu — W - w a 1953, Bohaterski sztur- m a n — W-wa 1956, Na białym, szlaku — W - w a 1960, Fridtjof, co z ciebie wyrośnie — W - w a i962, Opowieść spod bieguna — W - w a 1960, Zaczarowana zagroda — W-wa< 1963.

Arkady FIEDLER — ur. 1894 r, w Poznaniu, z wykształcenia i zamiłowania przyrodnik. Podczas licznych podróży przyrodniczo- literackich zebrał bogate m a t e r i a ł y do s w e j twórczości. B*ył w Nor- wegu, Brazylii, Kanadzie, Palestynie i na Madagaskarze. Należy do n a j w y b i t n i e j s z y c h polskich przedstawicieli l i t e r a t u r y b e l e t r y - styczno-przyrodniczej. Za całokształt twórczości został w 1955 r.

odznaczony Krzyżem Oficerskim* O r d e r u Odrodzenia Polski.

Napisał: Dywizjon 303 — 1942, D z i ę k u j ę ci k a p i t a n i e — 1944, Rio de Oro — 1950, Mały Bizon — 1952, W y s p a Robinsona — 1954, Orinoko — 1957.

Wanda GRODZIEŃSKA — ur. w 1906 r. w Warszawie, z w y - kształceni a. polonistka, była r e d a k t o r k ą pisemka dla dzieci „ Ś w i e r - szczyk" oraz współpracowała z „Głosem R o b o t n i c z y m " j a k o do-

radca dodatku dla dzieci. Pisze wierszem' i prozą, z a j m u j e się także przekładami z języka rosyjskiego. Za całokształt pracy literackiej o t r z y m a ł a w 1950 r. S r e b r n y , a w 1954 r. Złcty Krzyż Zasługi.

J e s t a u t o r k ą u t w o r ó w : Najprawdziwsza b a j k a — 1945, Migda- łowe historie (wiersze dla dzieci) — 1946, Były sobie koty d w a — 1848, Kimsobo podróżnik — 1949, O ślimaku, co szukał wiosny — 1949, Maszynowe wróżki — 1950, Pieśń o towarzyszach — 1952, Kot Bazyli — 1954, S p r a w a Tomka Zawiei — 1954, Kolorowe bajki (Wybór wierszy i opowiadań) — 1955, Śladami poety. Opowiadania o Mickiewiczu — 1955, Dziwne dziwy się plotą — 1958, Wesołe okienka — 1961, Marek. S u m a k i jego koledzy — 1962, Leśne ja- gody — 1962, Leśny k a r n a w a ł — 1963.

Czesław JANCZARSKI — z zawodu nauczyciel, mieszka w Warszawie. Jest znany n a j m ł o d s z y m dzieciom jako redaktor naczelny pisemka „Miś". Za swą twórczość dla dzieci otrzymał w r. 1958 nagrodę miasta Warszawy, a w r. 1960 za całokształt twórczości dla dzieci nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Opublikował: Dzięciołowe mieszkanie i— 1948, O świerszczu, co przepiłował skrzypce i i n n e wierszyki — 1948, J a k W o j t e k został s t r a ż a k i e m — 1950, W ę d r o w a ł y d w a Michały — 1950, Wspólna sprawa — 1950, Pędzi pociąg po moście — 1951, Przedszkole na Kole — 1952, Jedzie pogotowie — 1953, Ślady — 1953, Zator na

r z e c e — 1953, Blisko czy daleko — 1955, Woreczek z wisienką —

1955, Wyścig pokoju — 1955, Wesoły Florek — 1956, Zaczarowana fajeczka — 1956, Kopciuszek — 1957, Przygody Tomcia Palucha

— 1957, Świerszczykowe n u t k i — 1957, B a j k a o Koguciku W ę d r o w - niku i p r z e m ą d r y m Lisie — 1958, Gdzie mieszka bajeczka — 1958, A w a n t u r a w kinie — 1959, Gliniany kogucik — 1959, Kolorowy w i a n e k — 1959, Która godzina — 1959, O królewnie Śnieżce i sied- miu krasnoludkach — 1959, Damek z piernika — i960, O czym ćwierkały wróbelki — 1960, Przygody i wędrówki Misia Uszatka

— 1960, Skrzat z h a l a b a r d ą — 1960, Srebrn-ogrzywek — 1960, T y g r y s o złotym sercu -— 1963.

H a n n a JANUSZEWSKA — ur. 1905 r. z wykształcenia polo- nistka Przed w o j n ą współpracowała z pismem. „ P ł o m y k " i „Płomy- czek". P o w o j n i e zamieszkała w Łodzi, a następnie w Warszawie.

W 1954 r za swą twórczość dla dzieci i młodzieży została odznaczo- n a nagrodą Prezesa Rady Ministrów, a w 1956 r. nagrodą miasta W a r s z a w y .

J e s t a u t o r k ą u t w o r ó w : Baśń o w ę d r u j ą c e j Pyzie Cz. 1-4 1938

— 1956 Było i będzie (współautorka) — 1945, O dobrym strachu

— 1945' Kowal spod Racławic — 1946, J a k Pyza koguta sprzedawa- ła _ 1947 Ni — to ni — sio — 1947, Ród Waligóry — 1948, O kocie, oo faję k u r z y ł i o i n n y c h dziwach — 1949, To Trasa śpiewa — 1950, M a j o w e Święto — 1950, O flisaku i Przydróżce. B a j k a wiślana —

1950, Złota legenda warszawska — 1950, Zwycięskie kielnie — 1950, Nawojka. Opowieść sceniczna w 4 a k t a c h z epilogiem — 1952, Baśnie polskie — 1952, Wiórki — 1953, O s m o k u w a w e l s k i m — 1954, O Bartku doktorze i i n n e baśnie — 1955, Z góry na M a z u r y

— 1955, Złota jabłoń — 1955, Hafciarka jesienna —• 1956, Wróżka

— 1957, O p r z e p i ó r e c z c e — 1958, Rękopis pani F a b u l i c k i e j — 1958, O krakowskimi kocie — 1959, S r e b r n a kózka — 1960, Światła — 1962.

Irena JURGIELEWICZÓW A — ur. 1903 r. studiowała poloni- stykę i została nauczycielką w szkołach dla dorosłych. P r a c u j ą c w instytucjach opiekuńczych, zainteresowała się losem dzieci opusz- czonych. To dało początek j e j twórczości dla dzieci, za k t ó r ą w 1958 i . otrzymała nagrodę Prezesa R a d y Ministrów, a w rok póź- niej — nagrodę miasta Warszawy.

Napisała m a n . książki: Historia o czterech pstroczkach — 1948, Wiewiórcza m a m a — 1950, Osiem lalek i j e d e n miś. Sztuka — 1951, O chłopcu, który szukał domu — 1957, K a j t e k , w a r s z a w s k i szpak

— 1958, J a k jeden malarz chciał n a m a l o w a ć szczęśliwego m o t y l a

— 1960, Rozbita szyba — 1963.

Maria KANN urodzona w Warszawie, ukończyła studia polo- nistyczne. Swoją pierwszą książkę „Leśne czasy" w y d a ł a w 1935 r.

Za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży otrzymała w 1957 r.

nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Wydała: J u t r o będzie słońce — 194-7, Pilot gotów — 1947, Góra Czterech Wiatrów — 1948, W j a k i m kolorze — 1951, W a n t u l e

— 1953, Największy siłacz — 1955, Baśń o s r e b r n o r o g i m jeleniu

— 1956, Dujawice — 1956, Baśń o z a k l ę t y m kaczorze — 1957, Mai winka — 1960, Owcze ścieżki — 1960.

J e r z y KIERST — ur. w 1911 r., ukończył polonistykę n a U n i - wersytecie Warszawskimi i pracował j a k o nauczyciel g i m n a z j a l n y . Obecnie pracuje w Polskim' Radiu. W' 1958 r. za wiersze dla dzieci otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Dla dzieci napisał: Rośnie dzielnica n o w a MDM — 1952, Roz- mowa z jaszczurką — 1952, Niech leci piosenka — 1953, Nad potocz- kiem :— 1954-, Patyczek i m e w a Śmieszka — 1954, Wesoły pociąg

—• 1956, Nieznany przyjaciel — 1958, Dwie wiewiórki — 1960.

Maria KOWNACKA — ur. 1894 r. Po ukończeniu szkoły śred- niej zajmowała się pracą oświatową i b y ł a zatrudniona jako biblio- tekarka. Twórczość swą związała z działalnością t e a t r u k u k i e ł k o - wego „Baj". W 1951 r. otrzymała nagrodę literacką miasta W a r s z a - wy za całokształt pracy twórczej, a w 1956 r. n a g r o d ę literacką Prezesa Rady Ministrów za działalność pedagogiczną i twórczość literacką dla dzieci.

Jest autorką książek: O Jasiu Brudasiu — 1945, O szewczyku Łukaszku, co szył b u t y dla ptaszków — 1945, Ogródek — 1946,

J a k mysz pod miotłą — 1947, K a j t k o w e przygody — 1948, O Rochu i jego grochu — 1948, T a j e m n i c a uskrzydlonego serca — 1948, O Kasi, co gąski zgubiła. Sztuka dla teatru kukiełkowego — 1949, O Żaczku Szkolaczku i o Sowizdrzale, co jeden kochał szkołę, a ten drugi wcale — 1949, Swierszczykowy k r a m — 1949, Klocek — 1950.

K w i a t k i Małgorzatki — 1950. Przygody dzieci z J a s n e j Wody — 1950, Nocka i dzionek — 1953, O wietrze piaskowieju i lesie dobro- dzieju — 1953, Przygody profesora Biedronki Z. 1: Profesor i ptaki

— 1956, Z. 2.: O kocie niecnocie — 1957, Z. 3: A kuku. . . mości k r u k u — 1957, Przygody Plastusia — 1957, Rogaś z doliny Roztoki

— 1957, Misio i Plastuś — 1958, Szkoła nad obłokami — 1958, S k r z y n k a s k a r b ó w — 1959, K r e d k a kolegi Edka — 1960, Kruczek c h u d y nie m i a ł b u d y —1960. O Bidzie i złotych jabłkach — 1960, Wykończ za Edka — 1960, Orzeszek — 1961, O bursztynowym złocie — 1962, J a k . . . mysz, kura, wół i Filip — 1963.

Lucyna KRZEMIENIECKA — ur. 1907 r. w Warszawie, stu- diowała polonistykę i r e m a n i s t y k ę . Debiutowała w 1926 r. W 1950 r.

otrzymała za s w ą twórczość dla dzieci nagrodę miasta Warszawy, a w 1952 r. nagrodę Prezesa Rady Ministrów. Zmarła 29 września

1955 r. w Warszawie.

J e s t a u t o r k ą książeczek: Kariera F r a n k a Żyrafy — 1945, O m ł y n a r z u Sylwestrze — 1946, Czarodziejski światek — 1947, P a n Klet i jego k l e j n o t y — 1947, W b a j o w e j gospodzie — 1947, Był sobie jeden dom — 1948, Kłopoty Burka z podwórka — 1948, Lala Li i a w samolocie — 1948. O gęsiareczce Kasieni i cudownych listkach pani Jesieni — 1948, U babci w gościnie — 1948, O dębie co żołędzie rozdawał — 1949, Pięć Zoś — 1949, J a k to nad Bałty- k i e m b y w a — 1950, Wiosna, lato, jesień, zima — 1950, Jaskółki — 1951, O t y m jak się rzep do psiego ogona przyczepił — 1951, Słom- kowy łańcuszek — 1952, P a n Szyszkowski — 1954, Bajże B a j u po zwyczaju — 1956. O t y m jak krasnal na wesele do Baby Saby po- szedł i o bukiecie szczęścia — 1957, O N o w y m Roku i m ł y n a r z u Sylwestrze — 1962, O j e d n y m k r u k u — 1963.

Gustaw MORCINEK — ur. 1897 r. w Karwinie, z zawodu był nauczycielem!. Oprócz u t w o r ó w dla dorosłych pisał także dla dzieci.

W 1961 r. za twórczość dla dzieci i młodzieży otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów. Zmarł w 1963 r.

Dla młodych czytelników napisał: Opierzony k a n a r e k — 1952, Zabłąkane ptaki — 1952. Roztomili ludkowie — 1956, J a k górnik B u l a n d r a diabła oszukał. Baśnie śląskie — 1958, Odkryte skarby

— 1963, Przedziwna historia o zbójniku Ondraszku •— 1963.

Hanna MORTKOWICZ-OLCZAKOWA — ur. się 1905 r. w W a r - szawie. Studiowała polonistykę i historię sztuki. P o powstaniu w a r - szawskim zamieszkała w Bochni, poświęcając się pracy literackiej

i wydawniczej. P r z y K r a k o w s k i m Oddziale Związku L i t e r a t ó w Polskich prowadziła Sekcję L i t e r a t u r y dla dzieci. W 1955 r. otrzy- mała Złoty Krzyż Zasługi.

Napisała dla dzieci: J a k się wszystko zmieniło. Powieść w i e r - szem dla starszych dzieci —• 1946, S p o t k a n i e z p a n e m Kościuszką

•— 1951. Na budowie — 1952, Piosenka o N o w e j Hucie — 1952, Krzak jaśminu — 1954, Początek drogi. Powieść —• 1954, Kto ład- niejszy? — 1955, Kolorowe gwiazdy (Nagrodzona n a konkursie

„Naszej Księgarni" w 1960 r.) — 1961.

Edmund NIZIURSKI — ur. w 1925 r. z w y k s z t a ł c e n i a p r a w n i k . Pracował w redakcji ,JWsi", a potem w Polskim' Radiu. Pisze dla dorosłych i dla dzieci. Za twórczość młodzieżową o t r z y m a ł w 1955 r.

nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Najbardziej znane z jego książek dla dzieci są: Księga u r w i s ó w

— 1954, Dzwonnik od świętego Floriana — 1955, Lizus — 1956, Niewiarygodne przygody Marka Regusa — 1959, A w a n t u r a w Nie- k ł a j u — 1962, Fałszywy t r o p — 1962, Wielka heca — 1962.

H a n n a OŻOGOWSKA — ur. w r. 1904 w Warszawie. T w ó r - czość literacką rozpoczęła w 1936 r. J u ż przed w o j n ą współpraco- wała z „Płomyczkiem" oraz „ P ł o m y k i e m " , którego n a c z e l n y m r e d a k t o r e m została w 1952 r. W 1958 r. otrzymała za twórczość li- teracką dla dzieci nagrodę Prezesa R a d y Ministrów, a w 1956 r.

Złoty Krzyż Zasługi.

Napisała: Rodzice p r a c u j ą —• 1947, O ś l i m a k u co pierogów z serem szukał — 1950, Uczniowie III klasy — 1950, Na K a r o l e w - skiej — 1951, Swoimi słowami — 1952, N o w ą drogą przez n o w y m c s t —• 1953, B a j k a o kłosku pszenicy *— 1955. W M a r c e l k o w e j klasie — 1955, Malowany wózek — 1957, Marcinkowe wierszyki

— 1957, Złota kula — 1957, T a j e m n i c a zielonej pieczęci — 1959, Chłopak na opak — 1960. O królewnie, która, się'bała, że j e j korona z głowy spadnie — 1960, Scyzoryk i koledzy — 1960, Dziewczyna i chłopak czyli heca na 14 fajerek — 1963, Raz, gdy chciałem być szlachetny — 1963.

Janina PORAZIŃSKA — ur. 1888 r. w Lublinie, studiowała na wydziale przyrodniczym. Debiutowała w 1903 r. Należała do redakcji Przyjaciela Dzieci, a w 1917 r. została współzałożycielką Płomyka. W latach późniejszych redagowała czasopisma „ P ł o m y - czek", „Słonko" i „Poranek". W 1950 r. o t r z y m a ł a za twórczość dla dzieci nagrodę Związku Literatów Polskich. W 1955 r. za całokształt pracy literackiej została odznaczona Krzyżem Oficerskimi O r d e r u Odrodzenia Polski, a w 1957 r. p r z y z n a n o j e j n a g r o d ę m i a s t a W a r - szawy.

Napisała m. in.: O d w u n a s t u z Zapiecka — 1946, B o r ó w k a — 1947, Była sobie gąska — 1947, Pleciugowe n o w i n k i — 1947, O k u r - czątku, które miało pięć m a t e k — 1948, O b a b u l c e — 1950, B a j -

durki — 1952^; Za górami za lasami — 1952, Agata nogą zamiata

•— 1953, Kacperek — 1954, Za trzydziestą rzeką — 1955, Zuchwały strzyżyk — 1955, Dwie Dorotki — 1957, Kto mi dał skrzydła — 1957, T a j e m n i c z e butki — 1958, P a n Twardowski w Czupidłowie

— 1959, Starodzieje — 1962.

Halina RUDNICKA — pisze książki o t e m a t y c e historyczno- społecznej. Za swą twórczość dla dzieci i młodzieży otrzymała na- grodę miasta W a r s z a w y w 1951 r. oraz nagrodę Prezesa Rady Mini- strów w r. 1960.

Dla dzieci napisała książki: Polną ścieżką — 1949, Płomień go- r e j ą c y — 1951, Uczniowie S p a r t a k u s a — 1951, Promień za k r a t ą

— 1956, Zielona rakieta — 1958, Chłopcy ze Starówki — 1960.

Stefania SZUCHOWA — Za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży wyróżniona w 1959 r. nagrodą Prezesa Rady Ministrów.

Jest a u t o r k ą książek: Staszek k u p u j e nowe buty — 1948, Dzieci zwierząt — 1950, Przedszkolaczki — 1951, Zimowe szczęście

— 1951, Wiosenne zagadki •— 1954, Od wiosny do wiosny — 1955, O Elżbietce i j e j braciszku — 1955, Steć i koszyczek — 1956, Baśń 0 K r a k u s i e i w a w e l s k i m Smoku — 1957, Mateuszek n a zaczarowa- n e j wyspie — 1958, Za milą trzecią — 1959, Księżycowe piosenki

— 1960, Marcin i jego miasto — 1963.

Ewa SZELBURG-ZAREMBINA — u r . w 1899 r. na Lubelsz- czyźnie, ukończyła Wydział Filozoficzny na Uniwersytecie Jagiel- lońskim. J e s t a u t o r k ą wielu książek dla dorosłych i młodzieży.

W 1948 r. o t r z y m a ł a nagrodę miasta Warszawy, a w 1953 r. nagrodę Prezesa Rady Ministrów. W 1960 r. została odznaczona Krzyżem K o m a n d o r s k i m O r d e r u Odrodzenia Polski. Dla dzieci napisała wiele.

Oto niektóre z u t w o r ó w : Lech, Czech i Rus — 1945, Rybak 1 sosna — 1945, J a k śniegowy bałwanek do morza wędrował — 1946, J a k Paździorek budził serca w ludziach — 1947, Po nitce do kłębka

— 1947, Towarzysze — 1947, Wesoła praca — 1947, Choinka r y b a c - kiego synka — 1948, Igiełka ze złotym uszkiem — 1948, Każdy To- m e k m a s w ó j d o m e k — 1948. Książeczka 1 - m a j o w a — 1948, N a j - dzielniejszy z rycerzy — 1948. W a t o w e ludki — 1948, Baśnie —

1949, Jedzie t r a k t o r — 1949, Kije samobije — 1949, Rycerze Tatr

— 1949, Siadem gołębi — 1950, O Sobiepanku i Samolubku — 1951, O warszawskiej syrenie — 1951, W i t a m y nowy rok — 1952, Mały Afrykańczyk — 1953, Przygoda Misia — 1954, Dary czterech wróżek — 1956, Dlaczego pies goni zająca? — 1956, B a j k a o gęsim j a j u , r a k u Nieboraku, kogucie P i e j a k u , kaczce Kwaczce, kocie Mruczku i psie K r u c z k u — 1957, Czarodziejskie przygody — 1957, Chłopiec z P e r ł y Urodzony — 1958, Dzieci z w y s p koralowych — 1958, Strażacy 1958, H a n u s i a — 1959, Królestwo b a j k i — 1959, Dziwne przygody Ignasia — 1962.

PRACA Z DZIEĆMI

H e l e n a J u r e w i c z WBP —- Katowice

Dzieci szkolne w bibliotece

3

=r z y s ł o w i e m ó w i , że p r z y z w y c z a j e n i a n a b y t e w m ł o d o ś c i t o w a r z y s z ą c z ł o w i e k o w i p r z e z c a ł e ż y c i e . O p r a w d z i e z a - w a r t e j w t y m l u d o w y m p o w i e d z e n i u m u s i p a m i ę t a ć k a ż d y b i b l i o t e k a r z , k t ó r y z r a c j i swego> z a w o d u mai k o n - t a k t z d z i e ć m i . O d n i e g o p r z e c i e ż z a l e ż y , c z y m ł o d o c i a n y c z y t e l n i k p o z o s t a n i e n a s t a ł e w k r ę g u o d d z i a ł y w a n i a d o b r e j k s i ą ż k i .

A b y p o m ó c k o l e ż a n k o m w t r u d n e j p r a c y , j a k ą j e s t z d o b y w a n i e i w y c h o w a n i e d z i e c i ę c y c h c z y t e l n i k ó w , p o d a j ę k i l k a u w a g o p o g a - d a n k a c h d l a d z i e c i w r ó ż n y m w i e k u .

K L A S Y I i II

Przyjmując wycieczkę klasy pierw- szej (pod koniec roku szkolnego) i klasy drugiej, mówimy dzieciom, że znajdują się w bibliotece dla dzieci, to znaczy w miejscu, gdzie zostały dla nich zgromadzone książki i pi- semka, pokazujemy, gdzie są ułożo- ne i jak z nich można korzystać, za- poznajemy z przepisami, uczymy po- szanowania książki, dotykania jej czystymi rękami, przewracania kar- tek bez .ślinienia palców, nie zagina- nia rogów, posługiwania się zakład- ką, dbania o to, by książka była jak najdłużej piękna, by zawsze mogła radować dziecko, które będzie jć|

brało do czytania. Pokazujemy dziec- ku okładkę, kartki, stronice, uczvmy wynajdywania czytanek według" po- dawanej numeracji stronic. Wyciecz- kę kończymy opowiadaniem baśni.

K L A S A III

Dzieciom z klasy trzeciej mówimy, co to jest biblioteka (czytelnia-wy- pożyczalnia), jakie przepisy obowią- z u j w bibliotece, z jakich książek dzieci mogą korzystać i gdzie są one ustawione, wymieniamy kilku cha- rakterystycznych autorów (Grabows- ki, Januszewska, Konopnicka, Kow- nacka).

Na przykładzie w y b r a n e j książki zapoznajemy z j e j układem, omawia- jąc kartę tytułową, autora, tytuł.

Mówimy o numeracji stronic, spisie treści, ilustracjach, objaśnieniach, słowniku, alfabetycznym spisie treś-

Przeprowadzamy z dziećmi ćwicze- nia na wyszukiwanie w danej książ- ce czytanek lub tytułów rozdziałów.

Dziecko otrzymuje książkę i kartkę

z napisanym tytułem jednej czytanki lub rozdziału z danej książki i odszu- k u j e w niej wskazaną czytankę lub rozdział, posługując się spisem treści.

KLAS A IV

Klasę czwartą, oprócz wiadomości o bibliotece, zapoznajemy z różnymi publikacjami: plakatem, ulotką, ga- zetką, różnymi rodzajami czasopism, mówimy o powstawaniu książki i o tym, jak dociera ona do czytelnika.

Staramy się w sposób bardzo łatwy zobrazować przemiany, jakim uległa książka począwszy od ciosania i ry- cia w kamieniu aż do formy dzisiej- szej. Omawiając wytwarzanie książ- ki współczesnej, podajemy wiado- mości o autorze, wydawcy, drukarni, ilustratorze, introligatorze, księgarni.

Zapoznajemy z układem książki, z takimi elementami jak: 1) k a r t a tytułowa, autor, tytuł, podtytuł, miejsce wydania, rok wydania, wy- dawnictwo, nakład, wydanie, 2) ze spisem rzeczy 3) z przedmową, wstę- pem, 4) z ilustracją.

KLASA V

Czytelnicy na poziomie klasy pią- t e j dowiadują się (bądź sami ją po- dają) o definicji: co to jest bibliote- ka, jakie znają rodzaje bibliotek (szkolna, publiczna), jakie są w nich formy udostępniania książek (czytel- nia, wypożyczalnia), zapoznają się z regulaminem, z ustawieniem ksią- żek, z katalogiem alfabetycznym (autorski i tytułowy), rzeczowym (działowy i zagadmieniowy).

Omawiamy z nimi k a r t ę katalogo- wą ze szczególnym uwzględnieniem sygnatury (znaki miejsca książki na półce). Przeprowadzamy ćwiczenia w posługiwaniu się katalogami, roz- d a j e m y w tym celu kartki ćwiczebne dwu- i trzyosobowym grupom czy- telników. Przykładowo podajemy dwie kartki użyte do tego ćwiczenia.

Kartek przygotować trzeba tyle ile będzie grup czytelników.

A

1. Weź katalog, w którym możesz znaleźć książkę: Centkiewicz A., Centkiewicz C.: ,,Odarpi, syn Egig- wy".

1-2-3. Znajdź tę książkę w katalogu.

Zapisz jej autorów, tytuł, sygnaturę.

2. Odnieś katalog na miejsce.

1-2-3. Przejrzyj tę książkę i zapisz jej adres wydawniczy.

1-2-3. Zorientuj się co jest treiścią tej książki (jak to zrobisz).

B

1. Weź katalog, w którym możesz znaleźć książkę „Tania i skarb".

1-2-3. Znajdź tę książkę w katalo- gu, zapisz jej autora, tytuł i sygna- turę.

2. Przynieś książkę z półki.

3. Odnieś katalog na miejsce.

1-2-3. Przejrzyj tę książkę i zapisz jej adres wydawniczy.

1-2-3. Zorientuj się co jest treścią tej książki. (Jak to zrobisz).

Litery u góry kartki (A czy B) oz- nacza numer grupy pracujących ze- społowo czytelników. Cyferki (1-2-3) oznaczają poszczególnych czytelni- ków danej grupy, wykonujących przeznaczone dla nich polecenie, cyf- ra 1-2-3 oznacza, że dane polecenie wykonuje cała grupa wspólnie.

Dalszym etapem szkolenia n a tym poziomie będzie praktyczne zapozna- nie czytelnika z układem książki, z jej wewnętrzną strukturą poprzez lekcje biblioteczne.

KLAS A VI

Czytelników -na poziomie klasy szóstej zapoznajemy z układem ency- klopedii, słowników i uczymy posłu- giwać się nimi, szczególnie słowni- kiem wyrazów obcych oraz ortogra- ficznym.

Objaśniamy, jak korzystać z pro- gramów radiowych i teatralnych, z książki telefonicznej i prostego roz- kładu jazdy, zapoznajemy ogólnie z prasą i układem treści w czasopiś- mie. Wszystkie te pogadanki łączymy oczywiście z ćwiczeniami praktycz- nymi.

Zaczynamy też na tym poziomie prowadzić tzw. lekcje biblioteczne te- matyczne, które uczą samodzielnego poszukiwania w książkach, czasopis- mach, encyklopediach, słownikach itp., uczą zbierać materiał dla opra- cowania danego tematu, robić zesta- wienie książek i innych pomocy, w których można znaleźć poszukiwa- ne, potrzebne wiadomości.

Każda lekcja biblioteczna składa się z tr'zech części:

Część I — Objaśniamy lub wydo- bywamy od dzieci Wiadomości 0 książce, bibliotece, katalogach, za- poznajemy z tym, co będą robiły 1 rozdajemy kartki ćwiczebne z po- leceniami.

Część II — Ćwiczenie wykonane samodzielnie przez dzieci.

Część III — Sprawdzenie, jakie wiadomości dzieci znalazły i w jakich książkach.

K L A S A VII

Z grupą czytelników klas siód- mych, która już brała udział w po- przednich ćwiczeniach, prowadzimy między innymi lekcje zapoznające z diziejami książki. Przed podaniem dzieciom tematu, na jaki będą wy- szukiwać wiadomości w księgozbio- rze, dowiadujemy się, co wiedzą o układzie książek i katalogach.

Potem uczestników lekcji dzielimy na grupy wspólnie pracujące, rozda- jemy im karty ćwiczebne do samo- dzielnego poszukiwania i opracowa- nia odpowiedzi.

Gdy dzieci zbiorą już potrzebne wiadomości, co trwać powinno 30 minut, będą je koleino podawały, a prowadzący lekcję powiąże je w zrozumiałą i logiczną całoiść. Lekcję zakończy zebranie bibliografii (spis lub wystawa książek).

K r y s t y n a W o s i o w a M BP — Sosnowiec

Biblioteka — środowisko a osobotuość bibliotekarza

Gawęda doświadczonego praktyka

WYMIANA DOŚWIADCZEŃ

O

„ i n ż y n i e r a m i d u s z l u d z k i c h " — b e z p a t o s u .

S t ą d t e ż u w a g i m o j e d o t y c z ą - ce p o w y ż s z e g o p r o b l e m u n i e s ą o p a r t e n a ż a d n e j l e k t u r z e s k r y p - t o w o - p o d r ę c z n i k o w e j , n i e s t a n o - w i ą ż a d n e j r e c e p t y , n i e z a w i e - r a j ą ż a d n y c h t e o r e t y c z n y c h z a - l e c e ń — j e s t t o g a w ę d a o p a r t a w y ł ą c z n i e n a d ł u g o t r w a ł e j o b - s e r w a c j i t r z e c h p l a c ó w e k f i l i a l - n y c h n a s z e g o m i a s t a .

N a p o c z ą t e k — k i l k a s ł ó w o n i m .

Nasze miasto liczy ponad 100 tys.

mieszkańców i jak wszystkie miasta woj. katowickiego tego typu jest wy- soce uprzemysłowione, ma dzielnice stare i nowo powstające, budowane na naszych oczach. Stąd też nie sta-

nowi ono bynajmniej jakiegoś jedno- litego organizmu, każda 'dzielnica jest w jEkimś sensie inna, nie ze względu na stare i nowe budownic- two, lecz ze względu na inne, cha- rakterystyczne dla siebie środowisko ludzkie.

Pierwszą naszą filię biblioteczną uruchomiono w najbardziej od- ległej wówczas od centrum miasta dzielnicy, zabudowanej raczej małymi domkami robotniczymi — i takie tam właśnie jest środowisko:

typowo robotnicze, osiadłe we włas- nych domkach z ogródkiem.

Kadra biblioteczna nie była wów- czas tak bardzo wyborowa. Osadzi- liśmy tam bibliotekarkę wywodzącą się z. klasy robctnicznej, z dość dużą praktyk} i 7 klasami szkoły podsta- wowej. W krótkim czasie filia, naz- wijmy ją filią A, rozwinęła się pięk- nie.

Eibiiotekarka znalazła wspólny język z mieszkańcami-czytelnikami, stała się ich powiernicą i „współczu- jącą duszą" żon dobrych i niedobrych mężów, matek złych i dobrych, zdro- wych i chorych dzieci. Znalazła czas na uśmiech i życzliwe słowo dla męż- czyzn, młodzieży i dzieci. Znała księ- gozbiór, umiała i chciała znaleźć tę właśnie, a nie inną ciekawą książkę dla każdego.

Niestety musiała pracę u nas po- rzucić. Na osieroconą placówkę wy- delegowano panią Martę, która się tam poczuła jak zdegradowana wiel-