O XIII Po ż egnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej

Wiadomości Zootechniczne, R. LI (2013), 4: 144–161

XIII Po ż egnanie Wakacji w Rudawce Rymanowskiej

IX Krajowa Wystawa Bydła Simentalskiego XIII Regionalny Czempionat Konia Huculskiego

IV Regionalna Wystawa Ras Rodzimych pod Patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

Marszałka Województwa Podkarpackiego i Wojewody Podkarpackiego (Rudawka Rymanowska, 23–25 sierpnia 2013)

rganizowane cyklicznie wystawy i pokazy zwierząt hodowlanych są okazją do przed- stawienia dorobku hodowlanego, a zarazem pro- dukcyjnego oraz efektów doskonalonych cech użytkowych. Są także okazją do wymiany myśli, poglądów i doświadczeń w trakcie prowadzo- nych spotkań i dyskusji, w których biorą udział hodowcy, przedstawiciele związków hodowla- nych, służby rolnej, a także pracownicy naukowi instytutów i uczelni związanych z rolnictwem.

Dyskusje dotyczą zarówno aktualnych proble- mów, jak również perspektyw dalszego rozwoju produkcji zwierzęcej.

Udział hodowców-rolników w tych wy- stawach i pokazach, prezentowanie najlepszych i najładniejszych zwierząt oraz zdobyte wyróż- nienia i nagrody działają mobilizująco i dopin- gująco do osiągania coraz to lepszych wyników.

W 2012 r. odbyło się ponad 20 wystaw i poka- zów w całym kraju i przewiduje się, że liczba ta nie będzie mniejsza w bieżącym roku.

Patrząc na demonstrowane na wysta- wach zwierzęta można mieć pewność, że tak użytkowane i odchowywane w dobrych warun- kach środowiskowo-żywieniowych dostarczają nam mleko i mięso oraz jajka wysokiej jakości.

Zwierzęta ras rodzimych są natomiast przykła- dem troski hodowców o zachowanie rdzennych, wartościowych ras i gatunków zwierząt, ptaków i ich ochronę przed wyginięciem.

Tegoroczne Pożegnanie Wakacji w Ru- dawce Rymanowskiej zostało zorganizowane przez:

− Okręgowy Związek Hodowców Koni – organizatora XIII Regionalnego Czem- pionatu Konia Huculskiego;

− Polski Związek Hodowców Bydła Si-

mentalskiego – organizatora IX Krajo- wej Wystawy Bydła Simentalskiego oraz promocji podkarpackiej wołowiny;

− Instytut Zootechniki PIB w Krakowie – organizatora IV Regionalnej Wystawy Ras Rodzimych;

− Zakład Doświadczalny IZ PIB Odrze- chowa Sp. z o.o. – głównego organizato- ra i koordynatora całości przedsięwzięcia.

Współorganizatorami byli m.in.: Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Województwo Podkarpackie, Małopolskie Cen- trum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem, Mazo- wieckie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp.

z o.o. w Łowiczu, Podkarpacka Izba Rolnicza, Gminy Rymanów i Zarszyn. Patronat medialny sprawowali: PTV Rzeszów, Polskie Radio Rze- szów i wiele czasopism rolniczych.

Gospodarzem imprezy był dr inż. Wła- dysław Brejta, Prezes ZD IZ PIB Odrzechowa, którego wspomagali prof. Eugeniusz Herbut – Dyrektor Instytutu Zootechniki PIB, inż. Edgar Beneš – Prezes PZHBS i mgr inż. Marek Gibała – Dyrektor OZHK Rzeszów oraz wielu pracow- ników Zakładu Doświadczalnego w Odrzecho- wej, PFHBiPM, PZHBS. Komisarzem Wystawy Bydła Simentalskiego i Ras Rodzimych był prof.

Jan Trela.

Wystawę Bydła Simentalskiego oraz promocję podkarpackiej wołowiny dofinanso- wano z Funduszu Promocji Mleka i Funduszu Promocji Mięsa Wołowego.

Gospodarz „Pożegnania Wakacji”, Wła- dysław Brejta w słowie wstępnym stwierdził, że na tych imprezach najważniejsi są: hodowcy,

O

rolnicy, zawodnicy, a także ich zwierzęta. Ko- lejna wystawa i pokazy, odbywające się w tym samym miejscu od szeregu lat i w tym samym okresie końca lata, są wyczekiwane zarówno przez uczestników, jak i zwiedzających, a także przez wielu (ponad 80) wystawców, towarzyszą- cych imprezie i prezentujących aktualne modele maszyn i urządzeń rolniczych oraz różne typy traktorów, jak również przez firmy i instytucje, świadczące swoje usługi dla rolnictwa oraz wła- ścicieli stoisk ze sprzętem gospodarstwa domo- wego, odzieżą, sprzętem jeździeckim, a także dobrą żywnością.

W „Pożegnaniu Wakacji” wzięło udział wielu zacnych gości, których kolejno witali dr Władysław Brejta, prof. Eugeniusz Herbut i inż.

Edgar Beneš. Wśród zaproszonych gości byli m.in.: poseł Bogdan Rzońca, doradca Prezydenta RP prof. Roman Kuźniar, główny lekarz wetery- narii, Podsekretarz Stanu w MRiRW Janusz Związek, Dyrektor Departamentu Bezpieczeń- stwa Żywności i Weterynarii Jan Prądota oraz pracownik tegoż Departamentu Ela Sawicka.

Serdecznie witano Wicewojewodę Alicję Wosik oraz Wicemarszałka woj. podkarpackiego Lu-

cjana Kuźniara, dyrektorów i pracowników róż- nych urzędów i instytucji związanych z rolnic- twem i hodowlą, a także przedstawicieli uczelni w regionie, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i Instytutu Zootechniki w Krakowie.

Prezes PZHBS Edgar Beneš serdecznie powitał Wiceprezydenta PFHBiPM Krzysztofa Banacha i Dyrektora Biura Federacji Stanisława Kautza oraz innych pracowników jako gości i organiza- torów. Powitano także licznie zgromadzonych członków innych związków hodowli zwierząt, a szczególnie organizatorów konkursu „młodego hodowcy” z MCB w Krasnem.

Szczególnie serdecznie powitano tych, którzy są najważniejsi, z powodu których byliśmy w Rudawce – hodowców, rolników, zawodników, uczestników oraz licznie zgromadzoną publicz- ność. Życzono hodowcom i zawodnikom samych sukcesów, a pozostałym zebranym przyjemnego pobytu i pozytywnych wrażeń.

Miejsce Wystawy i pokazów to piękne pa- stwiska nad przełomem Wisłoka w Rudawce Ry- manowskiej – jednym z najpiękniejszych zakąt- ków Beskidu Niskiego. Zwierzęta i ptaki ukazano w naturalnym środowisku przyrodniczym.

Uroczyste otwarcie Pożegnania Wakacji

Wystawcy i Organizatorzy

IX Krajowa Wystawa Bydła Simentalskiego

Krajowe pogłowie bydła (stan na gru- dzień 2012) wynosi 5 520 000 sztuk (w tym 2 346 000 krów ras mlecznych), z których 653 249 krów jest objętych kontrolą użytkowo- ści mlecznej. W populacji bydła znajduje się także około 120 000 krów ras mięsnych i mie- szańców mięsnych, tzw. krów mamek.

Krowy mleczne objęte kontrolą znajdują się w 19 916 oborach o średniej wydajności za rok 2012 – 7396 kg mleka, 4,14% tłuszczu i 3,36% białka. Około 95% tej populacji jest w gospodarstwach rolników indywidualnych, a pozostałe 5% w różnych spółkach, fundacjach i ośrodkach naukowych. W kraju produkuje się około 12 mld l mleka, z tego 9 mld l trafia do skupu. Średnia cena za litr mleka wynosiła w 2012 r. 1,19 zł i była niższa o 1,4% niż w roku poprzednim, przy znacznym wzroście cen za środki produkcji rolnej i zwierzęcej oraz paliwo.

Obecnie sytuacja na rynku mleczarskim jest znacznie korzystniejsza dla rolników.

Tegoroczna Wystawa i pokazy odbywa- ły się jak zawsze, od początku ich trwania, na terenie Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zoo-

techniki PIB Sp. z o.o. w Odrzechowej – w Go- spodarstwie Rudawka Rymanowska (woj. pod- karpackie), który gospodaruje na około 1500 ha.

W gospodarstwie utrzymywane są: stado bydła simentalskiego w ilości około 1000 sztuk (w tym dwa stada krów mlecznych), o wydajności:

pierwsze stado (110 szt.) – powyżej 6200 kg mle- ka, drugie stado (280 szt.) – powyżej 5800 kg mleka oraz stado w typie mięsnym (około 100 szt.), stado koni huculskich (ponad 100 szt.), kozy rasy karpackiej (60 szt.), a także stado bydła rasy Hereford (około 100 szt.).

Zwierzęta prezentowane w głównej stawce pochodziły z tego województwa. Poniżej podajemy osiągnięcia w 2012 r. dla wojewódz- twa podkarpackiego w poszczególnych rasach.

W województwie podkarpackim użytku- je się około 92 tys. sztuk bydła (w tym 68 tys.

krów), a kontrolą użytkowości mlecznej (gru- dzień 2012) są objęte 6234 sztuki o średniej rocznej wydajności – 5841 kg mleka, 4,11%

tłuszczu i 3,36% białka.

Dla poszczególnych ras wydajność mle- ka kształtuje się następująco:

phf odm. cb – 6 953 kg, 4,02% tłuszczu, 3,32% białka

phf odm. czb – 5 898 kg, 4,21% tłuszczu, 3,35% białka

simentalska – 5 299 kg, 4,13% tłuszczu, 3,38% białka

polska czerwona* – 4 395 kg, 4,51% tłuszczu, 3,49% białka polska czarno-biała* – 4 778 kg, 4,04% tłuszczu, 3,31% białka polska czerwono-biała* – 5 286 kg, 4,13% tłuszczu, 3,26% białka

*rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych

Bydło rasy Simental to niewielka popu- lacja, stanowiąca około 1,5% ogółu krów oce- nianych w kraju, ale już 30% ocenianych krów tej rasy znajduje się na Podkarpaciu, a 55% krów ocenianych w województwie podkarpackim sta- nowią simentale.

Rasa ta została w 1954 r. na wniosek Ministerstwa Rolnictwa reaktywowana na tere- nie byłych powiatów: Sanok, Brzozów, Lesko i Ustrzyki Dolne. W gminach: Haczów, Zarszyn i Rymanów utworzono Ośrodek hodowli tej ra-

sy, a następnie powołano POHZ w Brzozowie do realizacji programu jej doskonalenia. Jest to najcięższe bydło spośród ras użytkowanych w kraju. Wywodzi się z doliny rzeki Sim w Szwajcarii, a w Polsce przystosowało się do na- szych warunków środowiskowo-żywieniowych.

Charakteryzuje się bardzo dobrą wydajnością i składem chemicznym mleka, cech opasowych i rzeźnych oraz smakowitymi walorami mięsa.

Nasieniem tych buhajów, szczególnie z dobrymi cechami opasowymi, inseminuje się około 30%

Jałówka SULEIKA – super czempion (hod. SK Pępowo)

Krowa ŁANIA – super czempion (hod. W. Prorok z Trześniowa)

krów ras mlecznych, przeznaczonych do krzy- żowania towarowego, a mieszańce pochodzące z takiego krzyżowania są szczególnie przydatne do opasu w małych gospodarstwach rolnych.

Dlatego też, coraz częściej hodowcy i użytkow- nicy rasy simentalskiej wnioskują o utworzenie drugiego działu księgi, gdzie wpisywano by sztuki w typie mięsnym, przydatne w gospodar- stwach, nie mających możliwości produkcji mleka dobrej jakości. Mimo posiadania dobrych warunków dla chowu i hodowli bydła różnych ras, a szczególnie simentalskiego (ponad 200 tys. ha użytków zielonych), populacja bydła na terenie województwa podkarpackiego systema- tycznie spada, co przyczynia się do ciągłego spadku produkcji wołowiny dobrej jakości w oparciu o użytki zielone.

Obecna krowa rasy simentalskiej cha- rakteryzuje się ładną sylwetką, dobrze zbudowa- nym wymieniem, przystosowanym do doju me- chanicznego, mocnymi kończynami, reprezentu- je typ kombinowanej użytkowości o silnie pod- kreślonych cechach mięsnych, ale część popula- cji charakteryzuje się także dużą przewagą cech mlecznych. Potencjał genetyczny tej rasy jest ciągle wzmacniany poprzez import materiału żeńskiego, szczególnie w nowo tworzących się stadach poza województwem podkarpackim oraz nasienie buhajów z Austrii, Niemiec i Szwajca- rii. W doskonaleniu krajowej populacji bydła simentalskiego szczególne zadanie przypada Małopolskiemu Centrum Biotechniki Spółka z o.o. w Krasnem, które jako jedyne w kraju prowadzi realizację programu doskonalenia tej rasy i posiada pełny zestaw nasienia buhajów, pochodzących z hodowli krajowej i importu, przydatnego dla obór o różnej wysokości pro- dukcyjnej.

Na Wystawie przedstawiono do oceny 70 sztuk zwierząt rasy simentalskiej o mlecznym kierunku produkcji (28 jałówek i 42 krowy), re- prezentujących 52 hodowców z województw: pod- karpackiego, małopolskiego, lubelskiego, święto- krzyskiego, mazowieckiego i wielkopolskiego.

Zaprezentowano również 5 krów mamek rasy simentalskiej w typie mięsnym z cielętami, a także 5 krów ras mięsnych: Charolaise, Chia- nina, Higland, Limousine i Piemontese. W Kon- kursie Młodego Hodowcy wystawiono 12 jałó- weczek. Zwierzęta te nie podlegały ocenie punk- towej, ale sędzia główny wybrał najlepszą krowę

mamkę z cielęciem – Alba 3A, należącą do ZD IZ PIB Odrzechowa. Zarówno tę wyróżnioną krowę, jak i pozostałe nagrodzono dyplomami.

Ocenę zwierząt przeprowadzili specjali- ści: sędzia główny – Peter Steckler z Austriac- kiego Związku Hodowców Bydła Simentalskie- go i asystent sędziego – Paweł Przybylak, selek- cjoner z PFHBiPM, rejon w Poznaniu. Tłuma- czem sędziego był Marek Mańka – Polak, mieszkający i pracujący w Austrii w tymże Związku. Oceniane zwierzęta prezentowały bar- dzo dobry poziom hodowlany (zgodny ze wzor- cem rasowym). Wybór najładniejszej sztuki czę- sto nastręczał trudności, gdyż wiele z tych zwie- rząt zasługiwało na wyróżnienia, a pierwsze lo- katy uzyskały wszystkie z nich. Tegoroczna gru- pa zwierząt była bardzo wyrównana w typie ho- dowlanym, zwierzęta były profesjonalnie przy- gotowane i demonstrowane na ringu.

W kategorii jałowic w wieku 14–18 mies. życia czempionem została jałówka Sulei- ka z hodowli SK Pępowo (wielkopolskie), a wi- ceczempionami jałówki – Zukunft z tej samej hodowli i Gula z GR Genowefy Czapli z Nagó- rzan. W grupie jałowic w wieku 19–21 mies.

życia czempionem wybrano jałówkę Mela z ho- dowli Kazimierza Sokołowskiego z Jabłonki, a wiceczempionami jałówki – Malwa z hodowli ZD IZ PIB Odrzechowa i Lenzi z GR Zenona Więcława z Arcelina. W kolejnej grupie jałowic w wieku 22–25 mies. życia czempionat uzyskała jałówka Loara z GR Bronisława Łukaszczyka z Płonnej, a wiceczempionaty jałówki – Liwia z hodowli Józefa Międlarza z Hostynnego i Sa- brina z GR Zbigniewa Wolanina z Wolicy.

W grupie krów pierwiastek czempionem została krowa Otylia z hodowli Janusza Czub- skiego z Wróblika Szlacheckiego, a wiceczem- pionami – Żabka z GR Joanny Suskiej z Bodu- szowa i Misia z GR Stanisława Gierlickiego z Mymonia. W kolejnej grupie krów w II laktacji na czempiona wybrano krowę Łania z GR Wła- dysława Proroka z Trześniowa, a na wiceczem- pionów krowy – Bryza z hodowli ZD IZ PIB Odrzechowa i Liza z GR Pawła Zglinickiego ze Zdunówka. W bardzo licznej grupie krów (18 sztuk), będących w III do V laktacji, czempionat uzyskała krowa Czara z GR Michaliny Małkow- skiej z Beska, a wiceczempionaty krowy – Kania z hodowli Jana Wrony z Brzegów Dolnych i Mara z GR Pawła Zglinickiego ze Zdunówka.

W ostatniej grupie krów – seniorek, będą- cych w VI i wyższych laktacjach, na czempiona wybrano krowę Brydzia z GR Krystyny Żarów z Bandrowa Narodowego, a na wiceczempionów krowy – Petra 3 z GR-H Daniela Brysia z Kor- czyny i Ślicznotka z GR Andrzeja Waisa z Klim- kówki.

Super czempionami IX Krajowej Wy- stawy Bydła Simentalskiego zostały: w grupie jałówek – Suleika PL005262324611, nr kat. 24, z hodowli SK Pępowo, natomiast wśród krów – Łania PL005199989129, nr kat. 87, z GR Wła- dysława Proroka z Trześniowa.

Po ocenie zwierząt i wyborze oraz pre- zentacji super czempionów, przy aplauzie pu- bliczności na ring wkroczyli młodzi hodowcy ze swymi jałóweczkami w celu uczestnictwa w Konkursie Młodego Hodowcy, organizowa- nym jak co roku przez MCB w Krasnem. Młodzi hodowcy w pięknych strojach ludowych demon- strowali dobrze przygotowane i wypielęgnowane jałóweczki. Wszystkie te małe zwierzęta uzyska- ły I lokaty, a dzieci obdarowano dyplomami i różnymi cennymi nagrodami rzeczowymi.

Z chwilą zakończenia oceny bydła i konkursu Młodego Hodowcy nastąpiła prezen- tacja zwierząt i ptaków ras rodzimych (opisana oddzielnie, ss. 158–160), a na Dolnej Polanie odbywały się różne konkursy konia huculskiego (również opisane oddzielnie, ss. 154–157).

W ramach Festiwalu Podkarpackiej Wo- łowiny, finansowanego z Funduszu Promocji Mięsa Wołowego, przygotowano i degustowano różne potrawy z wołowiny. Można było posma- kować gulaszu wołowego, gotowanego w kuchni polowej przez strażaków z Jaćmierza, czy też spróbować steków, serwowanych przez Firmę PAR-KUR z Mochnaczki. Znani mistrzowie pa- telni częstowali potrawami według autorskich przepisów.

Niewątpliwie największą atrakcją, gro- madzącą najliczniejszą publiczność, było pie- czenie na ogromnym rożnie 200 kg tuszy z bu- haja simentalskiego. Pod rożnem rozpalono oko- ło godziny 22⁰⁰ w piątek, aby po 14 godzinach pieczenia w sobotę można było rozpocząć ser- wowanie upieczonej tuszy. Okazję do degustacji, oprócz licznej publiczności, mieli także hodow- cy i goście uczestniczący w Wieczorze Hodow- ców. Drugi buhaj został upieczony z soboty na niedzielę i po kilkugodzinnej degustacji także

zostały same „kości”. Należy nadmienić, że wcześniej tusze przez kilka dni dojrzewały w różnych przyprawach, a następnie zostały upieczone na rożnie bez wcześniejszego podpie- kania w piecu. Organizatorem Festiwalu Pod- karpackiej Wołowiny był Polski Związek Ho- dowców Bydła Simentalskiego, a głównym wy- konawcą Firma „JASIOŁKA” z Dukli, specjali- zująca się w produkcji tradycyjnych wędlin i wyrobów według starych receptur, pochodzą- cych z Galicji i Podkarpacia.

W godzinach popołudniowych odbyły się dwa sympozja. Pierwsze pt. „Improfarm”, nt.

poprawy produkcji oraz procesów transferu in- nowacji, było zorganizowane przez IZ PIB w Ba- licach. W drugim, przygotowanym dla hodowców i rolników oraz pracowników PFHBiPM i PZHBS (około 100 osób), które prowadził prof.

J. Trela, przedstawiono 3 wykłady:

− Prowadzącego, pt.: Sytuacja i perspek- tywy hodowli bydła simentalskiego w kraju ze szczególnym uwzględnie- niem warunków Podkarpacia;

− inż. Johana Tanzlera: Hodowla bydła si- mentalskiego w Austrii i jego wpływ na populację światową z uwzględnieniem oceny wartości hodowlanej buhajów metodą genomiczną. Referujący przed- stawił system i metody prowadzenia tej oceny w Austrii i w niektórych krajach europejskich, zaznaczając, że w wielu z nich, w tym w Austrii, unasienia się już do 50% samic nasieniem młodych 15–24- mies. buhajów, mających wysoką wartość hodowlaną, ocenioną na podstawie geno- typu (tłumaczył: Dawid Ulas);

− dr wet. Bogdana Konopki – lekarza z wo- jewództwa świętokrzyskiego: Wymogi weterynaryjne, dotyczące dobrostanu zwierząt przy produkcji wysokiej jako- ści żywca wołowego.

Organizatorzy zadbali o oprawę arty- styczną. W ciągu pierwszego dnia imprezy po- kazom i konkursom towarzyszyły występy róż- nych zespołów muzycznych, odbywające się na Dolnej Polanie: m.in. orkiestry dęte, zespół

„Gang Marcela” i inne – bawiono się i tańczono do późnych godzin nocnych. Hitem sobotniego wieczoru były sztuczne ognie na tle skały i lasu nad Wisłokiem, a także bardzo dobrze dobrana

Jałówka MELA – czempion (hod. K. Sokołowski z Jabłonki)

Jałówka LOARA – czempion (hod. B. Łukaszczyk z Płonnej)

Jałówka OTYLIA – czempion (hod. J. Czubski z Wróblika

Szlacheckiego)

Jałowka MALWA – wiceczempion (hod. ZD IZ PIB Odrzechowa)

Krowa BRYZA – wiceczempion (hod. ZD IZ PIB Odrzechowa)

Stawka jałówek w 14–18 mies. życia

do tej scenerii muzyka. Prezentowano także loga Instytutu Zootechniki, PZHBS, ZD IZ PIB Od- rzechowa i OZHK w Rzeszowie.

Drugi Dzień „Pożegnania Wakacji” roz- poczęto od Mszy Św., odprawionej w plenerze, celebrowanej przez księży: Stanisława Gniewka, Mieczysława Szostka, Mariana Bądala i Juliana Bartnika, który jednocześnie wygłosił homilię.

Usłyszeliśmy w niej wiele słów o poszanowaniu człowieka przez człowieka, o miejscach w Be- skidzie Niskim, gdzie Papież Polak odpoczywał i wędrował w ciągu wielu lat. Zasadniczą myślą przewodnią były konie, szczególnie huculskie, mające wielu patronów, m.in.: Św. Marcina – opiekuna koni, jeźdźców i kawalerii, Św. Jerze- go – patrona pasterzy koni i bydła, Św. Eligiusza – patrona kowali i lekarzy weterynarii oraz Św.

Huberta – patrona leśników, myśliwych i ho- dowców koni. Wiele miejsca poświęcił ks. Bart- nik w swojej homilii związkom człowieka ze zwierzętami, a szczególnie z końmi, cytując znawców tego zagadnienia. M.in., Stanisław Vincenz, piewca tej krainy, w swej epopei „Na wysokiej Połoninie” przytaczał słowa starego Hucuła: „…kto, jak nie koń przywiózł nas w te strony…”, zaś sam wystawił koniowi hucul- skiemu taką oto laurkę: „niewielkiego wzrostu, lecz wielki duchem górski atleta”. Ksiądz J.

Bartnik zakończył swą wspaniałą homilię sło- wami: „Polak rodzi się i umiera na koniu” – „Po- lak bez konia jest jak ciało bez duszy” – „Naj- większe szczęście w świecie na końskim leży grzbiecie”, życząc wszystkim rolnikom, hodow- com, zawodnikom, organizatorom i uczestnikom wszystkiego najlepszego w życiu osobistym, w pracy i w zagrodzie – Szczęść Boże (obiecał, że w następnym roku przygotuje homilię o bydle i innych zwierzętach).

Po mszy świętej, pod ścianą Olzy, obok wodospadu, po drugiej stronie Wisłoka, odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej z napisem „Tu wędrował i odpoczywał Papież Jan Paweł II”. Tablica ta została ufundowana z inicjatywy i przez pracowników nadleśnictwa Rymanów na czele z p. Bogusławem Famiel- cem, Nadleśniczym i p. Marią Szkutnik, jego zastępczynią, przy współpracy wielu innych ro- dzin z okazji 35-lecia wyboru kardynała K. Woj- tyły na Papieża. Tablicę odsłonili pp. Wanda i Andrzej Półtawscy, przyjaciele Papieża, w gro- nie księży i wielu zacnych osób. Obok Obeliska

posadzono 10 drzewek kłokoczki południowej – rośliny chronionej, z której owoców wykonuje się paciorki różańców.

W dalszym ciągu, w godzinach przedpo- łudniowych aż do wieczora trwał Festiwal Pod- karpackiej Wołowiny, który cieszył się bardzo dużą frekwencją i uznaniem uczestników. Odby- wały się występy wielu zespołów, pokazy Straży Pożarnej oraz sprzedaż cegiełek, gdzie nagrodą był źrebak huculski, który został wylosowany przez gościa z Ukrainy i tam też pojechał.

W godzinach popołudniowych przystą- piono do wręczania uczestnikom, wystawcom, hodowcom bydła simentalskiego dyplomów, a dla właścicieli wiceczempionów, czempionów i super czempionów – pucharów i nagród spe- cjalnych. Dyplomy dla uczestników wręczali przedstawiciele Federacji – Adam Kamiński, Dyrektor ds. Oceny w PFHBiPM, Region Parz- niew, Adam Kłopotek, Dyrektor Regionalnego Biura Oceny Wartości Użytkowej, Oddział w Lublinie i Edgar Beneš. Puchary i nagrody wręczały natomiast zarówno wyżej wymienione osoby, jak też inni goście poproszeni na scenę.

Specjalny puchar dla super czempiona – krowy ufundował i wręczył główny lekarz weterynarii, Janusz Związek, a dla super czempiona – jało- wicy Janusz Czubski, Wiceprezes Podkarpac- kiego Związku Hodowców Bydła. Specjalne pu- chary i dyplomy dla super czempionów wręczyli Krzysztof Banach, Wiceprezydent PFHBiPM i Stanisław Kautz, Dyrektor Biura PFHBiPM w towarzystwie Dyrektora Jana Prądoty i Eli Sawickiej.

Szczególna nagroda – „Dzwon Szwaj- carski” została wręczona krowie – super czem- pionowi przez głównego sędziego Petera Stecklera i Johana Tanzlera ze Związku Simen- talskiego w Austrii.

Nagrodzonym hodowcom wiceczempio- nów, czempionów i super czempionów wręczyli swoje nagrody także przedstawiciele wielu firm, m.in. MCB w Krasnem, MCHR w Łowiczu, In- tergen, Firmy LNC, Okręgowej Spółdzielni Ryki.

Całość uroczystości wręczania dyplo- mów i nagród prowadzili Teresa Tromska i Piotr Kowol z Polskiej Federacji oraz prof. Jan Trela z Instytutu Zootechniki w Krakowie.

Jan Trela, Teresa Tromska, Edgar Beneš, Aleksander Miejski

Nagrodzeni hodowcy

Uzyskane wyniki oceny zwierząt komentował

prof. Jan Trela

Konkurs Młodego Hodowcy

Czas rozpocząć

„ucztę wołową”

XIII Regionalny Czempionat Konia Huculskiego

13 lat temu Pożegnanie Wakacji w Ru- dawce Rymanowskiej było małą lokalną impre- zą, na której hodowcy z woj. podkarpackiego zaprezentowali niewiele ponad 20 koni hucul- skich. Zmagania hodowców i zawodników obej- rzało kilkaset osób, a deszcz przestał padać na kilka godzin w niedzielę na czas rozgrywania zawodów. Po 13 latach do Rudawki przyjechały 82 konie i 28 ekip sportowych z województw:

podkarpackiego, małopolskiego, warmińsko- mazurskiego, lubelskiego, mazowieckiego, świę- tokrzyskiego i śląskiego.

Organizatorzy, czyli OZHK w Rzeszo- wie i ZD IZ PIB w Odrzechowej, w warunkach uczestnictwa określili, że maksymalnie mogą przyjąć 66 koni. Ta ilość została zgłoszona już w ciągu pierwszych dwóch godzin od momentu ukazania się ogłoszenia na stronie OZHK Rze- szów. Nie chcąc odmawiać nikomu z osób, które zgłosiły się w ciągu pierwszego dnia, organiza- torzy zrobili wszystko, by zwiększyć ilość miejsc, przyjmując ostatecznie 82 konie.

Przyjazd koni i ekip sportowych nastąpił w piątek w godzinach popołudniowych, a na- stępnie lekarz weterynarii dokonał przeglądu zwierząt pod względem weterynaryjnym. W go- dzinach wieczornych, przy akompaniamencie muzyki łemkowskiej odbył się Wieczór Konia Huculskiego.

W sobotę, 24 sierpnia Komisja w skła- dzie: przewodniczący – Andrzej Goraus, człon- kowie: Miroslava Holovach, Teresa Pracuch, Jan Płocica, Paulina Peckiel i Iwona Tomczyk- Wrona, pracowała jednocześnie w dwóch trzyo- sobowych zespołach, aby w ciągu wyznaczo- nych 5 godzin móc ocenić tak dużą ilość koni.

Komisja oddzielnie oceniała ogiery, klacze mło- de i klacze starsze. Wśród 11 ocenionych ogie- rów najwyższą punktację uzyskały JUNIOR (właściciel ZD IZ PIB Odrzechowa) – 42,67 pkt., POTER (właściciel Marek Biernat) – 42,16 pkt., WRZOS (właściciel Zbigniew Kowalkow- ski) – 42,00 pkt. i OTTO (właściciel Wacław Kurowski) – 41,83 pkt. Spośród wymienionych ogierów czempionem został WRZOS, nr kat. 2, a wiceczempionem OTTO, nr kat. 12.

W kategorii klaczy młodych czempio- nem została FORTECA (nr kat. 29 – właściciel SKH Gładyszów), a wiceczempionką FURORA (nr kat. 22 – właściciel Mieczysław Jańczyk).

W grupie klaczy starszych czempionat uzyskała CISAWA (nr kat. 43 – właściciel SKH Gładyszów), wiceczempionat POLATUCHA (nr kat. 51 – właściciel Andrzej Pelc).

Rozegrano także próbę dzielności koni młodych; z 9 startujących klaczy pomyślnie za- liczyło ją 7 sztuk. Najlepsza w tej próbie okazała się klacz NARA (nr kat. 14), której hodowcą i właścicielem jest Bogusława Szmigielska.

Eliminacje do czempionatu ogólnopol- skiego wygrał Rafał Kurowski na ogierze OTTO (właściciel Wacław Kurowski), zdobywając 121,83 pkt., drugi był Michał Smołkowicz z SKH Gładyszów na klaczy OPOŃCZA, natomiast trze- ci Adam Piekarz na klaczy BAHAMA, będącej własnością Jany Milanowicz.

Ponadto, został także rozegrany konkurs skoków przez przeszkody, w którym wzięło udział 20 par: koń-jeździec. Konkurs ten ocenia- ła Komisja w składzie: Barbara Galuba, Andrzej Goraus i Wacław Bącal. Wygrała Beata Chole- wa na koniu LOKAJ (nr kat. 74) z Bacówki, będącym własnością Anny Osowskiej. Drugi był Adam Malmuk na ogierze WIEŚNIAK (nr kat 4), pochodzącym ze stajni Andrzeja Pelca.

Wśród 15 zaprzęgów parokonnych naj- lepszy okazał się pochodzący ze stajni Galicja:

konie PAPROTKA-O i LIRYDA-O, powożący Bartłomiej Woźnica i luzak Kazimierz Jachym.

Drugim zaprzęgiem z tej samej stajni były konie BAJKA i GATA, powożący Bartłomiej Woź- nica i luzak Kazimierz Jachym. Trzecim był za- przęg ze stajni Wojciecha Krzyżaka: klacze SEDNA i LOZANNA, powożący Krzysztof Nosal i luzak Bernadeta Krzyżak. Zawody te oceniali: Wacław Bącal, Andrzej Goraus i Ma- rek Gibała.

Nad całością Regionalnego Czempiona- tu w Rudawce Rymanowskiej czuwali Dyrektor OZHK w Rzeszowie Marek Gibała i Maria Brej- ta z ZD Odrzechowa.

Maria Brejta. Marek Gibała

Ogier WRZOS – czempion (właśc. Z. Kowalkowski)

Klacz FORTECA – czempion (właśc. SKH Gładyszów) Ogier OTTO – wiceczempion

(właśc. W. Kurowski)

Klacz FURORA – wiceczempion

(właśc.

M. Jańczyk)

Klacz CISAWA –

czempion (właśc. SKH

Gładyszów)

W Rudawce Rymanowskiej rozegrano próbę dzielności koni młodych, eliminacje do czempionatu ogólnopolskiego, konkurs skoków przez przeszkody oraz wyścigi zaprzęgów parokonnych

Regionalna Wystawa Ras Rodzimych

Polska posiada długoletnią tradycję dzia- łań na rzecz ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich, których większość umieszczono na liście światowych zasobów ge- netycznych. Aktualnie utrzymywanych jest 88 rodzimych ras, rodów, odmian zwierząt gospo- darskich, a kolejne 3 pretendują do objęcia pro- gramami ochrony. Dzięki wieloletnim staraniom ośrodków naukowych i akademickich, w tym również Instytutu Zootechniki PIB, które były inicjatorami ochrony i restytucji ginących popu- lacji, możliwe było zachowanie dużej różnorod- ności genetycznej poszczególnych gatunków oraz przetrwanie wielu bardzo cennych starych ras, które obecnie można podziwiać w ramach krajowych i regionalnych wystaw.

W Regionalnej Wystawie Ras Rodzi- mych uczestniczyło 19 wystawców, którzy za- prezentowali następujące rasy, odmiany i rody zwierząt:

• bydło (8 szt.) ras: polskiej czerwonej, białogrzbietej, polskiej czarno-białej i polskiej czerwono-białej;

• klacze (10 szt.) ras: konik polski, hucul- ska, małopolska, śląska i zimnokrwiste w typie sokólskim;

• owce i tryki (15 szt.) ras: wrzosówka, świniarka, polska owca górska odmiany barwnej, cakiel podhalański, olkuska;

• kozy rasy karpackiej (4 szt.);

• świnie (4 szt.) ras: puławska, złotnicka biała i złotnicka pstra;

• kury (rody): zielononóżki kuropatwiane (Z-11), żółtonóżki kuropatwiane (Ż-33), Leghorn (H-22, G-99), Sussex (S-66), Rhode Island Red (R-11, K-22), Rhode Island White (A-33);

• gęsi biłgorajskie (Bi);

• króliki popielniańskie białe (2 szt.);

• lisy pospolite (4 szt.) odmian: pastelo- wej i białoszyjnej;

• tchórze hodowlane (2 szt.).

W sumie w Wystawie uczestniczyło 49 sztuk zwierząt i 7 stadek drobiu. Dodatkowo zo- stało pokazane stadko kogutów i kapłonów (czy- li kastrowanych kogutów).

W związku z obchodzonym w tym roku jubileuszem 10-lecia otwarcia ksiąg hodowla- nych rasy białogrzbietej przez Uniwersytet Przy- rodniczy w Lublinie zostały również pokazane krowy tej rasy. Wystawione na Wystawie zwie- rzęta rasy białogrzbietej były o umaszczeniu czarno-białym i czerwono-białym.

Przez dwa kolejne dni zwiedzający mo- gli oglądać pokazy zwierząt ras rodzimych, które prowadziła dr hab. Józefa Krawczyk, prof. IZ PIB. Koordynatorzy z Instytutu Zootechniki PIB ds. poszczególnych gatunków omawiali szczegó- łowo kolejne rasy oraz przedstawiali hodowców, uczestniczących w Wystawie. Na ringu prezen- towały się duże zwierzęta: bydło, konie, owce, kozy karpackie i świnie, natomiast małe zwie- rzęta, czyli drób i zwierzęta futerkowe wysta- wiono w klatkach. Po raz pierwszy, ze względu na duże zainteresowanie, zorganizowano na Dolnej Polanie dodatkowy pokaz koni ras ro- dzimych (w niedzielę w godzinach popołudnio- wych). Pokaz prowadził Marek Gibała, a prezen- tację zwierząt i hodowców – dr Iwona Tomczyk- Wrona (koordynator z IZ PIB). Konie miały możliwość pokazania się w ruchu, a jako że są to piękne zwierzęta, publiczność zgromadziła się bardzo licznie.

Pamiątkowe dyplomy za wkład w ochro- nę bioróżnorodności zwierząt gospodarskich i prezentację zwierząt ras zachowawczych wrę- czał Dyrektor Instytutu Zootechniki PIB, prof.

Eugeniusz Herbut wraz z Głównym Lekarzem Weterynarii, dr. Januszem Związkiem.

Na stoisku informacyjnym IZ PIB były dostępne materiały informacyjno-promocyjne, przygotowane przez ekspertów. Dużym powo- dzeniem zwiedzających cieszyły się ulotki, opi- sujące zwierzęta ras rodzimych, album „Bioróż- norodność zwierząt gospodarskich w Polsce – populacje objęte programem ochrony”, Katalog Ras Rodzimych oraz książka, powstała jako re- zultat działań projektu IMPROFARM – „Wy- brane aspekty hodowli pszczół”.

Agnieszka Chełmińska, Anna Majewska

Krowa rasy polskiej czerwono-białej (hod. S. Trałka)

Krowa rasy polskiej czarno-białej (hod. ZD IZ PIB

Chorzelów)

Krowy rasy białogrzbietej z hodowcą Zbigniewem

Kołodziejem

Pokaz koni huculskich na ringu

Pokaz owiec na ringu

Pokaz kóz karpackich na ringu

Pamiątkowe zdjęcie hodowców z Dyrektorem IZ PIB i koordynatorami

Na zakończenie:

W imieniu hodowców bydła i koni oraz zwierząt ras rodzimych serdecznie dziękujemy wszystkim organizatorom i współorganizatorom, sponsorom małym i dużym, środkom masowego przekazu, władzom marszałkowskim i woje- wódzkim, pracownikom PFHBiPM i PZHBS za czynny wkład w organizację XIII Pożegnania Wakacji w Rudawce Rymanowskiej. Szcze- gólne podziękowanie kierujemy do Funduszu Promocji Mleka i Funduszu Promocji Mięsa Wołowego, które w znaczący sposób wspoma- gały Wystawę Bydła Simentalskiego i promocję Podkarpackiej Wołowiny. Duże uznanie i po- dziękowanie kierujemy na ręce Dyrektora IZ PIB, prof. E. Herbuta i Kierownika Działu Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt, prof.

J. Krupińskiego za organizację Regionalnej Wystawy Ras Rodzimych, która w znaczący sposób ściąga młodą widownię na polany wy- stawowe. Podziękowania należą się również ze- społowi pracowników ZD IZ PIB w Odrzecho- wej oraz Instytutu Zootechniki w Krakowie, a także dużej grupie pracowników PFHBiPM i PZHBS za organizację, przygotowanie placu

wystawowego oraz wybór zwierząt. Przedstawi- cielom MRiRW, członkom Zarządu i Biura Fe- deracji, wielu organizacjom centralnym i regio- nalnym dziękujemy za udział w imprezie oraz wręczaniu dyplomów, pucharów i wyróżnień hodowcom. Serdeczne podziękowanie składamy dla służb OSP, Policji i ratownictwa medyczne- go, którzy zapewnili sprawność i bezpieczeń- stwo imprezy, a także wszystkim uczestnikom i organizatorom, a szczególnie hodowcom, rolni- kom i zawodnikom. Nadmieniamy, że imprezy w Rudawce Rymanowskiej odwiedziło w ciągu dwóch dni około 20 tys. osób z całej Polski.

Dziękujemy, do miłego zobaczenia w roku następnym.

W imieniu Organizatorów:

Władysław Brejta

Fot. w art: Magda Miejska, Anna Majewska, Krzysztof Paleczny, Jan Trela (IZ PIB)

Arkadiusz Giller (fotograf),

Michał Rodak (PFHBiPM, Region Parzniew)

Miejsce „papieskie” i tablica pamiątkowa