View of ANALYSIS OF RURAL WOMEN’S UNEMPLOYMENT STRUCTURE IN AGRICULTURAL REGIONS BASED ON PRZASNYSZ POVIAT

(1)

Oeconomia 4 (2) 2005, 97-102

ANALIZA STRUKTURY BEZROBOCIA KOBIET WIEJSKICH

NA TERENACH TYPOWO ROLNICZYCH NA PRZYKŁADZIE

POWIATU PRZASNYSKIEGO

Beata Winnicka, Artur Winnicki

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Streszczenie. Pozycja kobiety na polskim rynku pracy jest uzależniona od wiciu czynników: przyjętego modelu życia, tradycji, przyzwyczaje1\, czynników zewnętrznych wplywających na zmianę postawy i zachowa1\ oraz problemów związanych z wychowaniem i edulrnc.ią mlodcgo pokolenia. Transfi:mnacja rynku pracy oznacza dla kobiet powstanie gorszych (niż dla mężczyzn) warunków aktywności zawodowej. J\rtykul ten obrazuje stan bezrobocia kobiet na terenie powiatu przasnyskiego oraz szanse poprawy ich sytuacji ze szGlcgólnym

uwzględnieniem obszarów wiejskich. Słowa kluczowe: kobiety wiejskie, bezrobocie

WSTĘP

Bezrobocie jest zdarzeniem, które wywołuje radykalne zmiany w życiu każdego człowieka. Zmiany te dokonują się zarówno w sferze materialnej, jak i w sferze psychi -ki. Zmiany w sferze materialnej dotyczą przecie wszystkim obniżenia poziomu życia wywołanego spadkiem dochodów i prowadzą w konsekwencji do zmian w stylu życia. Bezrobocie wywołuje także zmiany w gospodarowaniu czasem wolnym oraz w kon -taktach z najbliższymi i otoczeniem [Kurzynowski 2001].

Stymulatorem narastania bezrobocia na wsi w okresie transformacji byla upad I ość pa1\stwowych gospodarstw rolnych. W efekcie największą stopą bezrobocia charaktery -zują się tereny skupiające w przeszłości na swoim obszarze znaczną część uspolccznionych gospodarstw [Sadowski i Wach 2003].

Adres do korespondencji - Co1Tesponding author: 13eata Winnicka, Szkola Glówna Guspoclarstw~1 Wiejskiego, Wydzial Ekonomiczno-Rolniczy, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu. ul. Nowo

-ursynowska 166. 02-787 Warszawa,e-mail.heata_winnicka@wp.pl

Anur Winnicki. Szkola Glówna Gospodarstwa Wic.1skicgo. Wyd1,ial l~kono111ic1nu-l~olniu.y, Katedra Polityki Agrarnej i Ma1·ketingu, ul. 1owoursynowska 166, 02-787 Warszawa c-111ail. winnic@orange.pl

(2)

98 B. Winnicka, A. Winnicki

Przemiany zachodzące na polskiej wsi nie pozostają bez wpływu na styl życia kobiet wiejskich. Pełnione przez nie tradycyjne role, tj. matki, żony, gospodyni i oby -watelki, które p.rzez dlugi czas obejmowały określony kulturowo zakres obowiązków, obecnie ulegają reclefinicji. Ogromny zakres czynności wykonywanych przez kobiety w gospodarstwie domowym jest najczęściej traktowany jako „naturalny" atrybut ich ról rodzinnych [Titkow i in. 2004]. Peh1ione role w gospodarstwie domowym nie stanowią już jedynej domeny kobiet. Aktywnie uczestniczą one w prowadzeniu całego gospodar

-stwa oraz poszukują pracy w clzialalności pozarolniczej.

CEL I METO DA BADAŃ

Celem artykuh1 jest przedstawienie problemu bezrobocia kobiet wiejskich na terenie powiatu przasnyskiego, leżącego we wschodniej części województwa mazowieckiego. Przeprowadzona analiza zgromadzonych materiałów pozwoliła na ocenę sytuacji kobiet wiejskich oraz ocenę możliwości jej poprawy na rynku pracy w tym powiecie. Dane empiryczne wykorzystane w artykule pochodzą glównie z materiałów udostępnionych

przez Powiatowy Urząd Pracy (PUP) w Przasnyszu.

WYNIKI BADAŃ

Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Przasny -szu w 2004 r. wyniosla 4804 osoby, w tym 2487 kobiet (51,8%). Największy udział w populacji bezrobotnych na terenie powiatu stanowią bezrobotni zamieszkujący miasto Przasnysz (31,2%), natomiast najmniejszą liczbę bezrobotnych stanowią mieszkal'lcy

gminy l(rzynowloga Mala (5,5%). Szczegóły przedstawiono w tabeli I.

Tabcl:1 I. Bezrobotnych zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy w Przasnyszu w podziale na miasta i gminy w 2004 r.

Table I. umbcr 01· registerecl unemployecl in the Poviat Labour Office in Przasnysz (eities and communes) in 2004 Bczrobolni Wys1c1ćgólnicnic Oi;_ókn1 w PUP. w tyni: i\li:isto l'u:isnysL i\\1.1s10 i g111ina C'hor1cłc (;mi11:i Pr1:isnys1 Ci111111a .kdnoroi.ćc (inuna 1'11.)llOWłnga i\l:ila (i111111.1 ( '1crnicć Borowe (i11li11.1 Kr.t:rnc ogółem 5005 1562 959 669 879 276 317 J-D liczba 2538 876 454 344 431 120 1-l-l 169

lrodltl. Opr:icow:inic \\ł:1s11ć na podstawić danych PUP w Przasnyszu. Sourl'l: 1\u1hors· cl:ihor:11ion hascd on data of PLO in Pr7asnysz.

w tym kobiety udział procentowy 50.7 56, I 47,3 51,4 49,0 43,5 45.4 49,3 Ae1a Sci. Pol.

(3)

Ana/i;a stmk1111y bezrobocia kobiet 1viejskich ... 99

Szczególną grupą zagrożoną bezrobociem są mieszk<l1icy wsi, gdyż oprócz bezro

-bocia rejestrowanego występuje na tych obszarach znaczne bezrobocie utajone, które

może być wynikiem braku motywacji do rejestrowania się w celu uzysk::111ia statusu

bezrobotnego po utracie prawa do zasiłku. Przeszkodą jest również fakt, iż duża część

ludności wiejskiej z racji posiadania gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 2 ha

przeliczeniowych w świetle prawa nie może uzyskać statusu osoby bezrobotnej.

Na dzieI1 3 I grudnia 2004 r. w powiecie przasnyskim jako bezrobotne zar~jestrowanych

było 2538 kobiet, z czego 1505 (59,3%) to bezrobotne z obszarów wiejskich (tab. 2).

Tabela 2. Struktura bezrobotnych (stan na koniec grudnia 2004 r.)

Table 2. Unemployment structure (the end of December 2004)

I3czrobotni zarejestrowani

ogółem w Iym z prawem cło zasiłku Wyszczególnienie w Iym kobieiy razem udział liczba proceniowy Ogól cm 5005 2538 50.7

Poprzednio pracujący, w tym: 1478 1478 45.9

- pracujący cło momentu zarejeslrowania si~ 843 843 45,5 -zwolnieni z przyczyn dot. zakładu pracy SG SG 35.7

Dotychczas niepracujący 1060 JOGO 59.4

Wybrana kategoria bezrobotnych (z ogółem)

Zamieszkali na wsi 3140 1505

- w tym posiadający gospodarstwo rolne 158 52

Żródlo: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Przasnyszu. Sourcc: Authors' claboration basccl on data or PLO in Przasnysz.

47,9 32,9 w tym kobiciy razem udzial liczba procentowy 753 289 ~8,4 288 288 -12.7 2.JG 24G .f2,2 IO IO 21.3 1.2 3% 127 32, I 32 8 25.0

Wśród bezrobotnych kobiet w powiecie przasnyskim jedynie 12% mialo prawo cło

zasiłku, a w grupie kobiet mieszkających na wsi tylko 8%. Na tru Iną sytuację bez

robot-nych kobiet na rynku pracy w analizowanym powiecie wpływa przecie wszystkim brak

odpowiednich ofert pracy, wiek kobiet, ich przygotowanie zawodowe i syluacja rodzinna

(posiadanie wymagających opieki dzieci).

Jak już wspomniano, istotnym parametrem analizy oceny sytuacji na rynku pracy

jest charakterystyka bezrobotnych poci względem ich wieku (tab. 3).

Najwięcej zarejestrowanych bezrobotnych kobiet wiejskich było w przedziale wie

-kowym między 18. a 24. rokiem życia, a najmniej powyżej 55. roku. W najtrudniejszej

sytuacji znajclowaly się kobiety cllugotrwale bezrobotne, pozostające bez zatrudnienia powyżej 2 lat. Długotrwale bezrobotne kobiety są na ogól bierne w poszukiwaniu pracy, zdają się wylącznie na pomoc skierowaną z urzędu pracy. Ich aktywność sprowadzała

się najczęściej cło przychodzenia cło urzędu w wyznaczonych terminach. l<.obicty

z wykształceniem podstawowym nie mialy wygórowanych ambicji i oczekiwmi wobec przyszłej pracy i płacy. Aspiracje kobiet z wykształceniem średnim ogólnym były nieco

wyższe.

Trudności ze znalezieniem pracy miały przeważnie osoby o n is kich kwa I i fikacjach

zawodowych. W powiecie przasnyskim najwięcej bezrobotnych kobiet mieszkających

(4)

100 B. IVi1111icko, A. Winnicki

na w. i mialo wykształcenie podstawowe i niepełne podstawowe (tab. 4). Kobiety z tej

grupy pozostawały najdłużej bez zatrudnienia (powyżej 2 łat). Pośród wszystkich

bezro-botnych kobiet wiejskich jedynie 3% miało wyższe wykształcenie. Bezrobotne kobiety

z wyks7.talceniem wyższym. pomaturalnym łub średnim zawodowym mają największe szanse na zatrudnienie. zwłaszcza gdy mają dodatkowe umiejętności .. iak obsluga

kom-putera czy znajomość języka obcego.

Tabela :l. lknobotnc: kohictv 1a111ieszkałc na wsi wccllug wicku (stan na koniec grudnia 200-1 r.)

I a hic :l. Uncmploycd women living in rura I arcas according ro age (the end 1>f Decem ber 2004)

I tego wg c1.asu pozostawania bez prctt:) \\' mic.:siqcad1

Lie1.ba _ _ '41 I I 3 3-6 6-12 12-24 pow. 24 bc1.ro- >. >. >. :;., :>, >. W)s1c1cgc"il11ic11ic

₆

>

"

§

::: hot11ych § '.)

g

kobiet _c c u _..i5 c c c 5

"

-~ _c -~ '..)

"

" "

3 13 ·- u _"_Nu '..) ..c _"N '..) ..c _":::i '..) - '..) N

_"

₉ N ₉

,,

.g

p _"' 9 N _;: N

"

p .~ _'5 _c. .~ _-g _c. .~ _c. .:ł -.,, _c. .~ -g c. -~ _~_c.

"

18 24 508 15 3.0 49 9.6 95 18.7 117 23,0 97 t 9.1 26,6 !35 25 34 -l76 9 1.9 .15 7.4 31 6.5 54 I 1,3 58 12.2 60.7 289 Wiek 35 44 300 5 1.7 IO 3.J 21 7.0 27 '!,U 44 14.7 64.3 193 -l5 54 199 3 1.5 8 -l.O 11 5.5 17 8,6 J() 18.1 62,3 124 55 59 21

o

4 18,2 4.5 2 9.1 68,2 15

/ródlo: Opracn11":111ic "la'11C 11:1 podstall"ic danych PUP w Przasn,·szu.

Snurcc: /\uthors· dab11ration bascd on data

o

r

PLO in Przasnysz.

l'ahcla "I. lk1rohotne kobiety 1a111ics1.kałc na wsi według po7.io111u wybztałcenia (stan na koniec

grudnia 2004 r.)

l';ihlc <-!. Unc111ploycd wornen living in rural :1rcas according to cclucation lcvcl (the end of

Dccc111hc1· 2004)

7.. kg.o \\'g c1.asu pnzostawa11ia bL'Z pracy " micsiqcach

Lic1h:1 do I I J 3 6 6 12 12 2-l poi\· 2~ \\ \ "/t:/L'g<\l11i1.._·111L' hc1ro- ~. ~ ;,.. >. ;,.. >. ho1nych

~

ó > ::: _~

~

§

kobiet c

_"

E .:: ;:; ;:; _" _"'J _{_o} _.:2 ;:; " ~ u ;:;

;

..c ·- '..) _r:;, ~ ·,; .c u ..c ·- y '· _'· '· ;: _.~ _'· _' ~ ,., -~ ' ;:. _~

--~ -c _6. .~ _~_c. u c. -~ _~_c. _6. ::J - ~ \\ \ / \ / !,.' )() J ().() 1-l.O 8 16.0 11 n.o 11 22.0 IO 20.0 pllllCL'.llłh.' 1 s1cd11tL' .\-1-l :i l.:i " J.l 9.6 59 17.1 (18 19.8 '\6 I(>..\ 123 35.7

"

/:l\\Od\1\\IL'

s

'\IL'd!ll1.' "J \)g{"1]11p- ₁₂₁₁ -=.; 6 u l(i 12.7 25 19.8 JO 23.8 21 I 6. 7 28 22.2

>

b11.11c:1cc -" :::: /~h.td1rn.·1c.: -177 1,1 2-l 5.0 39 1 ₅₇ _12.0 ₍₁_'\ ₁₃_._{6 287} _60.₁ /;l\\\hhl\\'l' JHld"t,\\\ ll\\L' 11111..:pdnc -i()8 IJ 2.(1 11 _-l..1 ₃₁ _6.₁ ₅₀ _lJ.9 _8-₁ ₁₆_.:i _.\08 ₆₀_.₆ p„,d ... l.l\\\l\\1,,._'

/11,dl.1 ( )p1.1nn' ,urn.: '' ł:i-.11c 11:1pnd··ii:l\\1c dan: eh Pl 1p " Pr1a:;11: ~/li.

\1.1u11.·c \uthPI'- l'l.1h<11~11ion h.1,cd on d.11:1

,,r

PL 111 Poa"llY"'·

-.·I clO Sci. Pol.

(5)

Ana/iw s1mk111ry bezrobocia kobie/ wiejskich ... 101

Każdy pracodawca w rozmowie kwalifikacyjnej interesuje się stażem pracy kandy

-datki. W najlepszej sytuacji byłyby kobiety młode z wieloletnim stażem, choć warunki

te są trudne do pogodzenia.

W powiecie przasnyskim aż ponad 47% bezrobotnych kobiet wiejskich nic oclbylo

stażu. Najmniej bezrobotnych kobiet (niespełna 2%) miało staż pracy w granicach od 20

cło 30 lat (tab. 5). Bezrobotne szybciej i skuteczniej poszukują pracy prezentując swój

dorobek zawodowy.

Tabela 5. Bezrobotne kobiety zamieszkałe na wsi według stażu pracy (stan na koniec grudnia 2004 r.)

Table 5. Unemployed women living in rura! areas according to professional cxperience (the end

or Deccmber 2004)

Z tego wg czasu pozostawania bez pracy w miesiącach(%)

Liczba do I 1-3 3-6 bez.ro- >, >, >, Wyszczególnienie ;.: ;.: ;.: botnych o o o kobiet _"' c: _"'

'"

c: "'

_'"

c: "' <U <U

"

..o _·;:;u ..o _.Nu ..o _.Nu

N

2 N

2 N _o

~ "O _~ "O _~ "O

o..

:::: o.. ::i o.. ::i

c cło I roku 212 4 1,9 17 8,0 30 14,2 <U :o _on 1-5 284 4 1,4 27 9,5 25 8,8 o 5-10 158 2 1,3 6 3,8 18 I t ,4 >, u

e

_o. t0-20 102 3 2,9 4 3,9 8 7,9 N _20-30 ₂₇

o

₃ ₁₁_,₁ ₆ _22,2 "' ci1 bez stażu 722 19 2,6 45 6,2 75 10,4

Żródlo: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Przasnyszu. Sourcc: Authors' claboration bascd on data of PLO in Przasnysz.

WNIOSKI 6-12 12-2-1 pow. 24 >, >, >, ;.: ;.: :< o ₃ ₃ "'

_'"

c: "' "'

_'"

c <U "'

_°'"

c u

..o _N _'N u ..o .N u ..o _.N u

o N _o N 2 ~ "O

o..

u "O

o..

u "O ::J ::J ::J o. 29 13.7 3.J 16.0 98 46.2 48 16.9 39 13,7 141 49,7 24 15.2 25 15.8 83 52.5 13 12.8 20 16.9 54 52.') 4 14.8 5 18.5 9 :B.4 98 13,6 11-1 15.8 371 51.4

Powszechnie uważa się, że sytuacja kobiet na rynku pracy jest trudniejsza niż męż

czyzn. Chociaż są one aktywniejsze w poszukaniu pracy i niejednokrotnie maj<\ też

wyższe kwalifikacje zawodowe w porównaniu z mężczyznami, częściej napotykają na

bariery i w efekcie są rzadziej zatrudniane. W najtrudniejszej sytuacji są kobiety w przedziale wiekowym 18-24 lata, które często poszukują pierwszej pracy, oraz osoby

o niskich kwalifikacjach zavvodowych (z wyksztalceniem podstawowym i nicpclnym

podstawowym).

Bezrobotna kobieta oczekuje pomocy ze strony urzędu pracy glównic w zakresie

zapewnienia miejsca pracy. Dlatego Powiatowy Urząd Pracy w P1·zasnyszu parna •a im

w aktywizacji i uświadamia, że okres pozostawania bez pracy należy wykorzyswć do podniesienia poziomu kwalifikacji.

Wielostronne wsparcie udzielane kobietom często prowadzi do znalezienia pr1.c1. nie miejsca pracy oraz do podwyższenia ich ekonomicznego i spolcczncgo statusu. Działania kierowane są do następujących grup kobiet: do tych, które mają problemy 1.c znalezieniem pracy na rynku z: uwagi na niskie i nieodpowiednie kwalifikacje, ktl'm.:

(6)

102 B. Winnicka, A. Winnicki

powracają na rynek pracy po dlugiej nieobecności (urlopy macierzyr1skie, wychowaw

-cze) oraz tych, które chcą rozpocząć wlasną dzialalność pozarolniczą (pracę na własny rachunek).

Pomoc taka polega na ulatwianiu kobietom wiejskim dostępu do podwyższania

k wal i fikacj i (glównie organizowanie szkoleń oraz uslugi doradcze).

Realizacja zadar1 na rzecz bezrobotnych kobiet w ramach różnych programów

aktywizujących przejawia się:

w staraniach urzędu pracy, by zlagodzić skutki bezrobocia kobiet,

we wspieraniu bezrobotnych kobiet do podjęcia zatrudnienia, w nauczeniu sposobów i metod poszukiwania pracy,

w dostosowywaniu kwalifikacji zawodowych do bieżących wymaga11 rynku pracy.

PIŚMIENNICTWO

Kurzynowski /\„ 2001: Sytuacja spolcczno-zawodowa bezrobotnych kobiet. Bariery i stymulatory

ich aktywizacji zawodowej. Szkola Glówna Handlowa - Instytut Gospodarstwa Spolecznego,

Warszawa.

Sadowski/'. .. \.\lach T., 2003: Leksykon pracy, bezrobocia i zabezpieczenia spolecznego. Wydaw.

Bibliorcczka Pracownicza, Wa1·szawa.

Titkow i\ . Duch-Krzystoszck D„ Budzowska B .. 2004: Nieoclplatna praca kobiet - mity, realia,

perspektywy. IFiS PAN, Warszawa.

/\N/\ LYSIS Of RURAL WOMEN'S UNEMPLOYMENT STRUCTURE IN /\CRICULTURAL REGIONS BASED ON PRZASNYSZ POVIAT

S11111111ary. The position or women on Polish labom market is clepencls on many ractors:

acccpted living style. tradition. habits, extcrnal ractors which impacl on change of approach

:111d bchaviour as wcll as problems conccrning raising and educating of new generation.

M:1rkc1 transi'ormalion causcs worsc conditions f'or womcn than man in professional

:1c1ivity. This aniele illustratcs womcn's uncmployment ratc in Przasnysz Poviat. Moreover, it shows opponunitics or this situation·s improvcmcnt. cspccially in rura! arcas.

Key words: rur;d womc11. uncmploymcnt

Zaakceptowano do druku - /\cccptcd for print: 05.12.2005