Czynności procesowe

Czynności procesowe

zagadnienia ogólne decyzje procesowe terminy

doręczenia

utrwalanie czynności procesowych

Czynności procesowe – pojęcie i rodzaje

Czynności procesowe to uregulowane w przepisach prawa zachowania organu procesowego lub uczestnika procesu zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych .

Regulacja kodeksowa:

Uregulowane zbiorczo w Dziale V k.p.k. (art. 92 – 166 k.p.k.):

 Rozdział 11 - Orzeczenia, zarządzenia i polecenia

 Rozdział 12 - Narada i głosowanie

 Rozdział 13 - Porządek czynności procesowych

 Rozdział 14 - Terminy

 Rozdział 15 - Doręczenia

 Rozdział 16 - Protokoły

 Rozdział 17 - Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów

 Rozdział 18 - Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt

KRYTERIUM RODZAJE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH cel czynności rozpoznawcze (kognicyjne)

zmierzające do zbadania i rozstrzygnięcia określonej kwestii w procesie

wykonawcze (egzekucyjne) zmierzające do wykonania decyzji procesowej

sposób

komunikowania wyraźne (ekspresywne)

komunikowane przez oświadczenia ich uczestników np. ustne lub

pisemne oświadczenie

pokrzywdzonego, że wstępuje do procesu jako oskarżyciel posiłkowy (art. 54 § 1 k.p.k.)

konkludentne (dorozumiane)

komunikowane przez samo zachowanie, które w konkretnej sytuacji wskazuje na istotę czynności. O czynności konkludentnej mówi się dopiero wtedy, gdy nie zastosowano się do formy czynności wyraźnej (która jest regułą) i gdy zastępujące tę formę zachowanie wywołuje te same następstwa, jakie wynikłyby z zachowania właściwej formy np. sąd nie wydaje postanowienia o dopuszczeniu oskarżyciela posiłkowego, ale zawiadamia go o terminach rozpraw i traktuje jego obecność na rozprawie jako obecność uprawnionego uczestnika procesu.

forma ustne pisemne

podmiot organów procesowych stron procesowych innych uczestników procesu

charakter oświadczenia procesowe wyrażenie treści intelektualnej uczestnika procesu

spostrzeżenia procesowe percepcje wyrażeń

zmysłowych np. oględziny, przesłuchanie, odczytanie

czynności realne polegające na stwarzaniu lub zmianie sytuacji faktycznych np.

przeszukanie

Skutki wadliwość czynności procesowych

 do 1.08.2003 r. (nowela z 20.07.2000 r.) najpoważniejsze następstwo

 polegało na tym, że orzeczenie z mocy samego prawa nie powodowało tych skutków, które ustawa łączy z takim orzeczeniem (nullitas ipso iure) i to ze skutkiem ex tunc tzn. od początku z chwilą wydania orzeczenia

 aktualnie nieważność orzeczeń w sprawach karnych przewiduje tylko ustawa z 23.02.1991 r. o 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz nieodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 z późn.

zm.)

 zawsze spowodowana wyraźnym przepisem ustawy

 jest sankcją procesową za niedopełnienie określonych obowiązków (np. art. 171 § 7 wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 nie mogą stanowić dowodu = nakaz ustawy aby uznać dowód za bezskuteczny)

 niespełnienie przez stronę przesłanek czynności procesowej lub (np. art. 120 § 2 zd. 2 w razie nieuzupełnienia braku w terminie, pismo uznaje się za bezskuteczne, o czym należy pouczyć przy doręczeniu wezwania)

n ie w aż n o ść b ez sk u te cz n o ść

 występuje, gdy czynność jest przeprowadzana mimo braków jej ustawowych warunków

 niekiedy ustawa expressis verbis stanowi, że czynność jest niedopuszczalna – wtedy niedopuszczalność = bezskuteczność np.:

• art. 178 k.p.k. Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

1) obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,

2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi

• art. 174 k.p.k. Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych

• art. 498 § 1. Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne, jeżeli prokurator wcześniej wszczął postępowanie albo przyłączył się do postępowania.

 pozostałych przypadkach niedopuszczalność wynika z samej istoty czynności np.

postępowanie sądowe bez aktu oskarżenia

zasadność = czynność pozostaje w harmonii ze stanem faktycznym i prawnym

 ocena zasadności jest oceną merytoryczną

 np. bezzasadny jest wniosek dowodowy o przesłuchanie świadka, jeżeli nie miał on nic wspólnego ze sprawą

 różne skutki w zależności od rodzaju czynności np.

 Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne (art. 328 § 1 k.p.k.)

n ie d o p u sz cz al n o ść b ez za sa d n o ść

czynność jest wadliwa, gdy w toku postępowania popełniono uchybienie, które mogło mieć wpływ na jego treść (error procedendi) lub gdy tylko decyzja jest obarczona uchybieniem (error decedendi)

USUWANIE WADLIWOŚCI = KONWALIDACJA

w ad liw o ść

WADLIWOŚĆ

względna

względna przyczyna odwoławcza (art. 438 k.p.k.)

bezwzględna

bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 k.p.k.)

Z mocy prawa

 zmiana ustawy, która np. znosi w czasie procesu nierespektowane dotychczas wymagania

 zmiana sytuacji procesowej wskutek upływu czasu np.

małoletni sam wniósł prywatny akt oskarżenia, sąd wszczął postępowanie z obraza art. 51 § 2, w czasie procesu nieletni ukończył 18 lat i nadal popierał akt oskarżenia

Z inicjatywy organów procesowych i stron

 powtórzenie wadliwie dokonanej czynności procesowej np. przeprowadzenie przez sąd w postępowaniu

sądowym dowodu wadliwie przeprowadzonego w postępowaniu przygotowawczym

 korektura uzupełniająca wadliwą czynność np.

uzupełnienie braku pisma procesowego

 Niedopuszczalność konwalidacji  gdy powstał stan nieodwracalny np. bezzasadnego tymczasowego

aresztowania nie da się skonwalidować przez uchylenie

postanowienia o aresztowaniu, czas spędzony w areszcie

to fakt nieodwracalny

OŚWIADCZENIA PROCESOWE:

1. oświadczenia wiedzy – czyli komunikowanie wiadomości przez uczestników procesu np.

zeznania świadka, opinia biegłego

2. oświadczenia woli – czyli komunikowanie dążeń uczestnika procesu, które z kolei można podzielić na:

a) oświadczenia postulujące – czyli wnioski, podania, prośby np. akt oskarżenia, wniosek dowodowy (art. 167 k.p.k.)

b) oświadczenia władcze (imperatywne), a wśród nich wyróżnia się:

• polecenia – czyli oświadczenia władcze wydawane organom podwładnym i tylko je wiążące, które obowiązują jedynie w relacji zachodzącej między wydającym polecenie a zobowiązanym do zastosowania się do niego. Dotyczy to głównie postepowania przygotowawczego np. polecenia w obrębie prokuratury

• decyzje procesowe (rozstrzygnięcia) – odróżnia je od oświadczeń woli zakres mocy wiążącej. Wiążą one tylko uczestników procesu, zaś inne organy lub instytucje są zobowiązane do ich wykonania lub brania za podstawę własnych rozstrzygnięć, jeśli taki obowiązek wynika z treści decyzji lub ustawy (np. art. art. 11 k.p.c.

stanowi, że ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu

cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej

odpowiedzialność cywilną. Decyzje procesowe (rozstrzygnięcia) zapadają w

procesie karnym w formie orzeczeń (wyroków i postanowień) oraz zarządzeń

Czynności procesowe

oświadczenia procesowe czynności realne spostrzeżenia

oświadczenia wiedzy oświadczenia woli

postulujące władcze (imperatywne)

decyzje polecenia

orzeczenia zarządzenia

wyroki postanowienia

Wyrok

art. 174 Konstytucji RP – Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Uprawnionym do wydania wyroku jest tylko sąd

Nie wolno nadawać orzeczeniu formy wyroku bez ustawowego upoważnienia do rozstrzygnięcia danej kwestii w takiej formie

RODZAJE WYROKÓW SĄDU I INSTANCJI

Merytoryczne – rozstrzygające o kwestii

odpowiedzialności karnej Formalne – niedopuszczalność procesu karnego ze względu na negatywną przesłankę procesową

uniewinniający skazujący

warunkowo umarzający

umarzający

Szczególne rodzaje wyroków nakazowy

(art. 500 k.p.k.)

 wydawany w trybie szczególnym – nakazowym

 na posiedzeniu bez udziału stron

 środek odwoławczy – sprzeciw od wyroku, przysługujący oskarżycielowi i oskarżonemu

łączny

(art. 569, 570 k.p.k.)

 wydawany jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby, którą prawomocnie skazano lub wobec której orzeczono karę łączną wyrokami różnych sądów

 wyrok łączny sąd wydaje z urzędu lub na wniosek skazanego albo prokuratora

o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie oraz

niesłuszne stosowanie środków przymusu

(art. 554 k.p.k.)

 wydawany na rozprawie

 orzeka zawsze sąd okręgowy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników

wyrok zmieniający orzeczenie w razie ograniczonej ekstradycji

(art. 597 k.p.k.)

 "zakres wydania" osoby jest "węższy" niż obejmował to wniosek ekstradycyjny, tzn. wydanie dotyczyło jedynie części kar pozbawienia wolności objętych

wnioskiem ekstradycyjnym

 sąd na posiedzeniu wydaje wyrok, który zmienia orzeczenie podlegające

wykonaniu, w taki sposób, aby doszło do wykonania jedynie kar objętych

wydaniem (tzw. procedura exequatur)

Wyrok z założenia wydawany jest po przeprowadzeniu rozprawy.

Wyjątkowo kodeks zezwala na wydanie wyroku na posiedzeniu:

a) w związku z wnioskiem prokuratora o skazanie oskarżonego bez rozprawy (art. 335 i 343),

b) przy uchylaniu wyroku w trybie apelacji z uwagi na tzw. bezwzględne

podstawy odwoławcze (art. 439 § 1) oraz uwzględnianiu w całości kasacji na korzyść oskarżonego z uwagi na jej oczywistą zasadność (art. 535 § 3), c) w trybie nakazowym dla skazania tzw. wyrokiem nakazowym (art. 500), d) w razie potrzeby dokonania zmiany wyroku wobec osoby wydanej (art.

597)

art. 413. § 1. Każdy wyrok powinien zawierać:

1) oznaczenie sądu, który go wydał, oraz sędziów, ławników, oskarżycieli i protokolanta, 2) datę oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku,

3) imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego,

4) przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu,

5) rozstrzygnięcie sądu,

6) wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej.

§ 2. Wyrok skazujący powinien ponadto zawierać:

7) dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną,

8) rozstrzygnięcia co do kary i środków karnych, środków kompensacyjnych i przepadku, a w

razie potrzeby - co do zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania i zatrzymania

oraz środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276.

2) data oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku 1) oznaczenie sądu, który

wydał wyrok, oraz sędziów, ławników, oskarżycieli i

protokolanta

3) imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość

oskarżonego

4) przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu,

którego popełnienie oskarżyciel zarzucił

oskarżonemu

5) rozstrzygnięcie sądu 7) dokładne określenie przypisanego

oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną,

8) rozstrzygnięcia co do kary i środków karnych, a w

razie potrzeby, co do

tymczasowego aresztowania i zatrzymania

6) wskazanie zastosowanych przepisów ustawy

karnej

Wyroki sądu I instancji są zaskarżalne apelacją

art. 444 k.p.k. Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, przysługuje apelacja, chyba że ustawa stanowi inaczej.

art. 445. § 1. Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.

§ 2. Apelacja wniesiona przed upływem terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje skutki określone w art. 422 i podlega rozpoznaniu; apelację taką można uzupełnić w terminie określonym w § 1.

art. 122. § 1. Czynność procesowa dokonana po upływie terminu zawitego jest bezskuteczna.

§ 2. Zawite są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne, które ustawa za zawite uznaje

Wyroki sądu II instancji

art. 437 k.p.k.

 Wyrok utrzymujący w mocy zaskarżone orzeczenie

 Wyrok zmieniający zaskarżone orzeczenie

 Wyrok uchylający zaskarżone orzeczenie i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania

 Wyrok uchylający zaskarżone orzeczenie i umarzający postępowanie

Wyroki sądu przy nadzwyczajnych środkach zaskarżenia

W postępowanie kasacyjnym

Sąd Najwyższy (art. 537 k.p.k.): W postępowaniu o wznowienie postępowania (art. 547 k.p.k.):

1. Wyrok uchylający zaskarżone

orzeczenie i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania

2. Wyrok uchylający orzeczenie i umarzający postepowanie 3. Wyrok uchylający orzeczenie i

uniewinniający

1. Wyrok uchylający zaskarżone

orzeczenie i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania

2. Wyrok uchylający orzeczenie i umarzający postepowanie 3. Wyrok uchylający orzeczenie i

uniewinniający

Uzasadnianie wyroków sądu I instancji

art. 424. § 1. Uzasadnienie powinno zawierać zwięzłe:

1) wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,

2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku.

§ 2. W uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, środków zabezpieczających oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku.

§ 3. W wypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku jedynie co do rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu albo o uzasadnienie wyroku wydanego w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 sąd może ograniczyć zakres uzasadnienia do wyjaśnienia podstawy prawnej tego wyroku oraz wskazanych rozstrzygnięć.

Art. 422. § 1. W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia, a gdy ustawa przewiduje doręczenie wyroku, od daty jego doręczenia, strona, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia strony oraz

oskarżonego powinien wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy.

§ 2. We wniosku należy wskazać, czy dotyczy całości wyroku czy też niektórych czynów, których popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, bądź też jedynie rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu. Wniosek niepochodzący od oskarżonego powinien również wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy  nowelizacja!

§ 3. Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 120 § 2. Na zarządzenie przysługuje zażalenie.

§ 4. Zarządzenie, o którym mowa w § 3, może wydać również referendarz sądowy

 ZASADA: Sąd I instancji sporządza uzasadnienie na wniosek

 WYJĄTEK: gdy zostało zgłoszone zdanie odrębne

art. 114 § 3. Jeżeli ustawa nie wymaga sporządzenia uzasadnienia wraz z

wydaniem orzeczenia, w razie zgłoszenia zdania odrębnego, uzasadnienie

należy sporządzić z urzędu w terminie 7 dni od wydania orzeczenia, a

składający zdanie odrębne dołącza w ciągu następnych 7 dni jego

uzasadnienie; obowiązek ten nie dotyczy ławnika

Uzasadnienie wyroków sądu II ^instancji

ZASADA: Sąd II instancji sporządza uzasadnienie z urzędu

art. 457 § 1. Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie 14 dni.

WYJĄTEK: gdy sąd odwoławczy zmienia lub utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy

art. 457§ 2. Jeżeli sąd zmienia lub utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy,

uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba że zostało złożone zdanie

odrębne. Przepisy art. 422 i art. 423 stosuje się odpowiednio.

Uzasadnianie wyroków – wyroki wymagające uzasadnienia

Z URZĘDU

1. Wyroki kasacyjne

2. Wyrok sądu I instancji, w którym zgłoszono zdanie odrębne

3. Wyrok sądu II instancji, o ile nie jest to wyrok zmieniający lub utrzymujący w mocy wyrok sądu I instancji

4. Wyrok sądu II instancji zmieniający lub utrzymujący w mocy wyrok sądu I

instancji, co do którego zostało zgłoszone zdanie odrębne

NA WNIOSEK

1. Wyrok sadu I instancji, o ile nie zgłoszono zdania odrębnego

2. Wyrok sądu II instancji zmieniający lub utrzymujący w mocy wyrok sądu I

instancji, o ile nie zostało zgłoszone zdanie odrębne

Nie wymagają uzasadnienia wyroki, co do których złożono wniosek o uzasadnienie w części

odnoszącej się tylko do niektórych oskarżonych, do niektórych czynów, których popełnienie

oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, bądź też jedynie do rozstrzygnięcia o karze i o innych

konsekwencjach prawnych czynu - w pozostałym zakresie (art. 423 § 1a k.p.k.)

Zwróć uwagę!

Art. 422. § 1. W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia, a gdy ustawa przewiduje doręczenie wyroku, od daty jego doręczenia, strona, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i

doręczenie uzasadnienia wyroku. Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia strony, wymienionego podmiotu

oraz pokrzywdzonego od złożenia wniosku o doręczenie

uzasadnienia. Wniosek składa się na piśmie. Wniosek niepochodzący od

oskarżonego powinien wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy.

Co można zrobić gdy minie 7 dni od ogłoszenia wyroku, a nie złożymy wniosku o uzasadnienie wyroku i doręczenie

wyroku wraz z uzasadnieniem?

Termin wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie wyroku z uzasadnieniem ma charakter zawity

co oznacza, że

można złożyć wniosek o przywrócenie terminu

?

termin zawity wniosek o przywrócenie terminu

art. 126. § 1. Jeżeli niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania

przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając

jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana; to samo stosuje się do osób nie będących stronami.

§ 2. W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności.

§ 3. Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie.

art. 127. Wniosek o przywrócenie terminu nie wstrzymuje wykonania

orzeczenia, jednakże organ, do którego wniosek złożono, lub organ powołany do rozpoznania środka zaskarżenia może wstrzymać wykonanie orzeczenia;

odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia. Wniosek o przywrócenie terminu jest względnie

suspensywny tzn. jego wniesienie nie wstrzymuje

wykonania orzeczenie

A jeśli nie wyrok?

Inne rodzaje decyzji procesowych

art. 93. § 1. Jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, sąd wydaje postanowienie.

art. 93 § 2. W kwestiach nie wymagających postanowienia prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego albo upoważniony sędzia wydają zarządzenia.

art. 93 § 3. W postępowaniu przygotowawczym

postanowienia i zarządzenia wydaje prokurator oraz inny uprawniony organ, a sąd - w wypadkach przewidzianych w ustawie.

§ 4. W wypadkach określonych w ustawie sąd oraz prokurator

wydają polecenia Policji lub innym organom.

Postanowienia

Art. 94. § 1. Postanowienie powinno zawierać:

1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie, 2) datę wydania postanowienia,

3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy, 4) rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej,

5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do zarządzeń.

Uprawniony organ

(art. 93 k.p.k.) przykłady postanowień ZASADA: prokurator lub inny

uprawniony organ czyli

prowadzący to postępowanie

 o przedstawieniu zarzutów przez prokuratora w śledztwie (311 k.p.k.)

 o zarządzeniu przeszukania (art. 220 § 1 i 3)

 o zastosowaniu środka zapobiegawczego z wyjątkiem tymczasowego aresztowania (art. 250 § 4 )

WYJĄTEK: sąd – w wypadkach

przewidzianych w ustawie  o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (art. 250 k.p.k.)

 o skierowaniu oskarżonego na badanie psychiatryczne połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym (art.

203 k.p.k.)

 Sąd bywa również instancją odwoławczą od

postanowień wydanych przez prokuratora – wydaje postanowienia po rozpoznaniu zażalenia na

postanowienie prokuratora

Postanowienia w postępowaniu przygotowawczym

Etap postępowania sądowego Przykłady postanowień

posiedzenie przed rozprawą  o umorzeniu postępowania z przyczyn wskazanych w art. 339 § 3 pkt 1 i 2 k.p.k.

na rozprawie  o odroczeniu rozprawy (art. 404 k.p.k.)

 o oddaleniu wniosku dowodowego (art. 170 k.p.k.)

 o zatrzymaniu i przymusowym sprowadzeni oskarżonego w razie jego

nieusprawiedliwionego niestawiennictwa (art.

75 § 2 k.p.k.)

 W KWESTIACH INCYDENTLNYCH w sprawach o wznowienie

postępowania  oddaleniu wniosku lub pozostawieniu go bez rozpoznania (art. 547 § 1 k.p.k.)

w sprawach o kasację  o oddaleniu kasacji (art. 532 k.p.k.)

Postanowienia w postępowaniu jurysdykcyjnym

w postępowaniu sądowym postanowienia wydaje zawsze sąd, a w

wypadkach określonych w ustawie referendarz sądowy

Zaskarżanie postanowień

art. 465. § 1. Przepisy dotyczące zażaleń na

postanowienia sądu stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia prokuratora i

prowadzącego postępowanie przygotowawcze.

§ 2. Na postanowienie prokuratora przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 2a. W sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu

postępowania przygotowawczego rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy.

§ 3. Zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem.

art. 459. § 1.

Zażalenie

§ 2. Zażalenie przysługuje także na postanowienia co do środka zabezpieczającego oraz na inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie.

§ 3. Zażalenie przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej

art. 93a § 3. Od postanowień i zarządzeń wydanych przez referendarza sądowego może być wniesiony sprzeciw.

Sprzeciw przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej. W razie wniesienia sprzeciwu

postanowienie lub zarządzenie traci moc.

§ 4. Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeżeli został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną.

Zarządzenia

Art. 93. § 2. W kwestiach nie wymagających postanowienia prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu

§ 3. W postępowaniu przygotowawczym postanowienia i zarządzenia wydaje prokurator oraz inny uprawniony organ, a sąd - w wypadkach przewidzianych w ustawie.

Art. 93a. § 1. W wypadkach określonych w ustawie referendarz sądowy może wydawać postanowienia lub zarządzenia.

§ 2. Polecenia, które zgodnie z ustawą wydaje sąd, może wydawać także referendarz sądowy.

ZAPAMIĘTAJ

Kodeks nie przewiduje możliwości wydawania zarządzeń przez sąd

prezes sądu

przewodniczący wydziału,

przewodniczący składu orzekającego

upoważniony sędzia

referendarz sądowy

a w postępowaniu przygotowawczym:

prokurator

inny uprawniony organ prowadzący to postępowanie

!

jednoosobowo

Zarządzenia to decyzje procesowe wydawane są w kwestiach niewymagających postanowienia, co z założenia oznacza kwestie typu porządkowego np.:

 art. 372 Przewodniczący wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne do utrzymania na sali sądowej spokoju i porządku

 art. 401 § 1 Przewodniczący może przerwać rozprawę główną dla sprowadzenia dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny

ALE

niekiedy mogą ingerować w procesowe prawa stron

a nawet zamykać drogę do wydania wyroku

art. 375. § 1. Jeżeli oskarżony pomimo upomnienia go przez przewodniczącego zachowuje się nadal w sposób

zakłócający porządek rozprawy lub godzący w powagę sądu,

przewodniczący może wydalić go na pewien czas z sali rozprawy

art. 429. § 1. Prezes sądu pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego, jeżeli wniesiony został po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy.

§ 2. Na zarządzenie odmawiające przyjęcia

środka odwoławczego na podstawie § 1

lub art. 120 § 2 przysługuje zażalenie

Zaskarżanie zarządzeń

art. 466. § 1. Przepisy dotyczące zażaleń na postanowienia stosuje się odpowiednio do zażaleń na zarządzenia.

zażalenie na zarządzenie prezesa sądu art. 466 § 2 k.p.k.

rozpoznaje sąd odwoławczy

od zarządzeń przewodniczącego wydanych na rozprawie głównej

art. 373 k.p.k.

przysługuje odwołanie do składu orzekającego, chyba że sąd orzeka

jednoosobowo

§ 3. Od postanowień i zarządzeń wydanych przez referendarza sądowego może być wniesiony sprzeciw. Sprzeciw przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej. W razie wniesienia sprzeciwu postanowienie lub zarządzenie traci moc.

§ 4. Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeżeli został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną.

Uzasadnianie postanowień i zarządzeń

Art. 94. § 1. Postanowienie powinno zawierać:

1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie,

2) datę wydania postanowienia,

3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy, 4) rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej,

5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania.

art. 98. § 1. Uzasadnienie postanowienia sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem.

§ 2. W sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn można odroczyć sporządzenie uzasadnienia postanowienia na czas do 7 dni.

§ 3. Nie wymaga uzasadnienia dopuszczenie dowodu, jak również uwzględnienie wniosku, któremu inna strona nie sprzeciwiła się, chyba że orzeczenie podlega zaskarżeniu

art. 99 § 2.

Zarządzenie wymaga pisemnego

uzasadnienia, jeżeli

podlega zaskarżeniu

Uzasadnianie postanowień

REGUŁA WYJĄTEK

każde postanowienie musi zostać uzasadnione na piśmie a uzasadnienie stanowi integralną część postanowienia ZASADĄ jest, że uzasadnienie sporządza się Z URZĘDU.

WYJĄTEK – uzasadnienie na wniosek postanowienie:

 o przedstawieniu zarzutów (art. 313 § 3 k.p.k.),

 o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu dochodzenia - na wniosek inspektora pracy, który złożył

zawiadomienie o przestępstwie (art. 325e § 1a k.p.k.),

 o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej, jeżeli postanowienie zostało wydane na posiedzeniu albo na rozprawie, gdy strona pozbawiona wolności nie miała przedstawiciela procesowego i nie została sprowadzona na rozprawę (art. 535 § 3 k.p.k.)

nie wymaga uzasadnienia postanowienie:

 dopuszczające dowód, jak również uwzględniające wniosek, któremu inna strona nie sprzeciwiła się, chyba że orzeczenie podlega zaskarżeniu (art. 98 § 3 k.p.k.)

 o odmowie wstrzymania wykonania orzeczenia, co do którego złożono wniosek o przywrócenie terminu (art.

127 k.p.k.)

 o odmowie wstrzymania zaskarżonego postanowienia (art. 462 § 2 k.p.k.)

 o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia

dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu (art. 325e § 1 k.p.k.)

 oddalające kasację jako oczywiście bezzasadną (art. 535

§ 3 k.p.k.)

zarządzenie uzasadnia się z urzędu na piśmie wyłącznie

wówczas, jeżeli podlega ono zaskarżeniu nie wymaga uzasadnienia zarządzenie, które nie podlega

zaskarżeniu

Doręczanie decyzji procesowych

Przepis art. 100 normuje zasady promulgacji i doręczania orzeczeń i zarządzeń

 z przepisu art. 100 § 1 wynika reguła, że wyroki, postanowienia i zarządzenia wydane na rozprawie ogłaszane są ustnie.

W konsekwencji - co do zasady - nie są one doręczane stronom z urzędu.

 ustawodawca niekiedy wyjątkowo wymaga doręczenia z urzędu orzeczenia wydanego na rozprawie. Tak jest w odniesieniu np. do:

◦ postanowienia, którego sporządzenie uzasadnienia sąd odroczył na podstawie art. 98 § 2 (art. 100 § 3 in fine),

 § 2. Orzeczenie lub zarządzenie wydane na innym posiedzeniu ogłasza się ustnie, jeżeli bierze w nim udział strona

 przepis art. 100 § 3 i 4 wprowadza obowiązek doręczenia orzeczeń i zarządzeń, gdy uprawniony do

zaskarżenia nie był obecny przy ogłoszeniu decyzji

Zgodnie z art. 100 § 4 postanowienie i zarządzenie od którego przysługuje środek odwoławczy, należy doręczyć podmiotom uprawnionym do wniesienia tego środka, a postanowienie kończące postępowanie jego stronom, jeżeli łącznie spełnione są dwa warunki:

1) dana osoba nie była obecna przy ogłoszeniu przedmiotowej decyzji - chodzi tutaj zarówno o sytuację, gdy osoba nie uczestniczyła w ogóle w

posiedzeniu, w jakiejkolwiek jego fazie, w tym nie była obecna podczas

ogłoszenia postanowienia, jak też nie była obecna przy ogłoszeniu postanowienia, choć uczestniczyła we wcześniejszej fazie posiedzenia, tzw. "rozpoznawczej"; nie ma tu znaczenia przyczyna tej nieobecności

2) na postanowienie lub zarządzenie przysługuje jej środek zaskarżenia - w sytuacji gdy ustawa nie przyznaje możliwości zaskarżenia postanowienia lub

zarządzenia ogólnie wszystkim stronom (np. art. 184 § 5), doręcza się je wyłącznie tej stronie, której przysługuje środek zaskarżenia.

Jeżeli postanowienie lub zarządzenie nie podlega zaskarżeniu, o jego treści powiadamia się jedynie strony

 przepis art. 100 § 3 in princ. nakazuje z urzędu doręczać stronom każdy wyrok, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydanego na posiedzeniu także pokrzywdzonemu, jeśli nie byli obecni przy jego ogłoszeniu. Jeżeli sąd na podstawie art. 98 § 2 odroczył

sporządzenie uzasadnienia postanowienia, po jego sporządzeniu należy stronom w każdym przypadku doręczyć to postanowienie wraz z

uzasadnieniem. Obowiązek doręczenia istnieje niezależnie od tego, czy

postanowienie zostało wydane na rozprawie, czy na posiedzeniu, ani też czy

strony wzięły udział w tej rozprawie lub posiedzeniu

W myśl art. 100 § 6 in princ. orzeczenie doręcza się lub ogłasza wraz z uzasadnieniem, chyba że ustawa zwalnia od równoczesnego

sporządzenia uzasadnienia.

Wynikają z powyższego następujące reguły:

1) wyrok ogłasza się oraz doręcza zawsze bez uzasadnienia, zarówno w sytuacji, gdy sporządzane jest ono na wniosek, jak i wówczas, gdy powinno zostać sporządzone z urzędu, ponieważ nie następuje to równocześnie ze sporządzeniem wyroku, lecz w odpowiednim terminie określonym w art. 114

§ 3, art. 423 § 1 lub art. 457 § 1; natomiast zgodnie z art. 418 § 3 po

ogłoszeniu wyroku ustnie podaje się najważniejsze powody wyroku;

reguła ta powinna być stosowana również w razie wydania wyroku na posiedzeniu;

2) postanowienie co do zasady ogłasza się i doręcza wraz z uzasadnieniem, chyba że:

 ustawa całkowicie zwalnia od jego sporządzenia; w przypadku gdy

postanowienie jest ogłaszane na rozprawie lub posiedzeniu z udziałem stron, celowe jednak będzie ustne przedstawienie najważniejszych powodów

rozstrzygnięcia,

 sąd odroczył na podstawie art. 98 § 2 sporządzenie uzasadnienia; wówczas

po ogłoszeniu postanowienia należy podać ustnie najważniejsze powody

rozstrzygnięcia (art. 100 § 4 in fine), a po sporządzeniu uzasadnienia

doręczyć stronom postanowienie z uzasadnieniem (art. 100 § 3 in fine).

Art. 418. § 1. Po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publicznie;

w czasie ogłaszania wyroku wszyscy obecni, z wyjątkiem sądu, stoją.

§ 1a. Ogłaszając wyrok można pominąć treść zarzutów oskarżenia.

§ 2. Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, a jeżeli członek składu orzekającego, który zgłosił zdanie odrębne, wyraził na to zgodę, także jego nazwisko.

§ 3. Po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku

Art. 418a. W wypadku wyrokowania na posiedzeniu odbywającym się z

wyłączeniem jawności, treść wyroku udostępnia się publicznie przez złożenie jego odpisu na okres 7 dni w

sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia.

Art. 419. § 1. Niestawiennictwo stron,

ich obrońców i pełnomocników nie stoi

na przeszkodzie ogłoszeniu wyroku.

Pospisywanie orzeczeń i ich uzasadnień

WYROK cały skład, nie wyłączając przegłosowanego art. 113

UZASADNIENIE WYROKU

w przypadku orzeczenia wydanego w składzie ławniczym - jedynie sędziowie, którzy wydali wyrok

art. 115 § 1 i 2

wszyscy członkowie składu, jeżeli zostało zgłoszone zdanie odrębne

art. 115 § 2

POSTANOWIENIE

cały skład, chyba że orzeczenie zostało zamieszczone w protokole (nie jest ono wtedy odrębnie podpisywane, lecz podpisywany jest sam protokół)

art. 113

UZASADNIENIE POSTANOWIENIA

 w przypadku odroczenia sporządzenia uzasadnienia (art. 98 § 2) - wszyscy sędziowie, którzy wydali postanowienie

 w pozostałych sytuacjach podpisywane jest orzeczenie wraz z uzasadnieniem (wówczas stosuje się art. 113)

wszyscy członkowie składu, jeżeli zostało zgłoszone zdanie odrębne

art. 115 § 2

Narada i głosowanie

zasady obliczania większości głosów

 Narada i głosowanie nad wyrokiem odbywają się osobno co do winy i kwalifikacji prawnej czynu, co do kary, co do środków karnych, co do przepadku, co do środków kompensacyjnych oraz co do

pozostałych kwestii (np. orzeczenia środka zabezpieczającego) - art. 110

 Zasadą jest, że orzeczenia zapadają większością głosów (art. 111 § 1). Wymagana jest większość zwykła, a nie kwalifikowana

 W razie gdy zdania podzielą się w taki sposób, że żadne z nich nie uzyska większości, należy

zastosować zgodnie z art. 111 § 2 system tworzenia tzw. większości sztucznej. Należy wówczas zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłączyć do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości.

 Niekiedy może okazać się trudne do jednoznacznego stwierdzenia, które ze stanowisk

prezentowanych przez członków składu orzekającego jest bardziej, a które mniej korzystne dla

oskarżonego. W takiej sytuacji przewodniczący zgodnie z art. 109 § 1 powinien poddać tę kwestię pod głosowanie

 Sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami; wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego (art. 112)

 Naruszenie zasady większości głosów stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art.

439 § 1 pkt 6

Legenda:

Ł – ławnik S – sędzia

W – głos za uznaniem winy 10 – proponowana kara pozbawienia wolności N – głos za uniewinnieniem

Ł Ł S S Ł

W

W W W N

głosowanie co do winy

25 10 8 5 N

głosowanie co do kary

10 8 5

8 5

Kara orzeczona: 8 lat pozbawienia wolności

 wynik (większość = 3 głosy

 1 : 1 : 1 : 1

 2 : 1 : 2

 3 : 2

ZAPAMIĘTAJ!

art. 92. Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla

rozstrzygnięcia.

art. 410. Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku

rozprawy głównej.

Terminy

KRYTERIUM RODZAJE

upływ czasu minimalne (a quo) – muszą upłynąć, aby czynność mogła zostać dokonana np. art. 353 § 1 k.p.k.

maksymalne (ad quem) – w których należy dokonać czynność do momentu ich upływu

następstwa ich niezachowania

zawite (nieprzekraczalne, przywracalne) – po ich upływie czynność jest bezskuteczna, ale można wnieść o ich przywrócenie

 art. 122 § 2. Zawite są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne, które ustawa za zawite uznaje np. art. 422 § 2

prekluzyjne (nieprzekraczalne, nieprzywracalne) – materialnoprocesowe, wiążące, po ich upływie czynność jest bezskuteczna, nie podlegają przywróceniu np. art. 328 § 2, art. 524 § 3 k.p.k., art.

411 § 1 k.p.k.

instrukcyjne (przekraczalne) – porządkowe, przekroczenie nie powoduje ujemnych konsekwencji np. art. 423 § 1, art. 337 § 1 k.p.k.

charakter karnomaterialne - terminy przedawnienia z k.k.

cywilnoprawne - art. 641 k.p.k. – termin przedawnienia ściągnięcia kosztów procesu

sposób określenia określone kalendarzowo – w godzinach (art. 248 § 1 i 2), dniach (art. 337 § 1), miesiącach (art.

310 § 1), latach (art. 310 § 2, art. 263 § 3, art. 555)

zrelatywizowane do stopnia zaawansowania procesu – np. art. 41 § 1 określane ogólnie – „niezwłocznie” (np. 252 § 3), „natychmiast” (art. 382)

określane blankietowo – np. „na czas oznaczony” (art. 263 § 4)  sąd wypełnia blankietowe

określenie np. „do dnia 1.01.2014 r.”

Przywrócenie terminu zawitego (art. 126 k.p.k.)

 strona powinna zgłosić wniosek o przywrócenie terminu;

wniosek może zgłosić również osoba niebędąca stroną, jeżeli nie dotrzymała terminu zawitego;

 wniosek powinien zostać zgłoszony w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody (w związku z czym możliwe jest wystąpienie z wnioskiem o jego przywrócenie) ;

 jednocześnie z wnioskiem należy dopełnić czynności, która miała być w terminie wykonana;

 niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych

postanowienie organu, przed którym

należało dokonać czynności

przywrócenie terminu odmowa przywrócenia terminu

zażalenie

Doręczenia

 Art. 128. § 1. Orzeczenia i zarządzenia doręcza się w uwierzytelnionych odpisach, jeżeli ustawa nakazuje ich doręczenie

 Art. 129. § 1. W wezwaniu należy oznaczyć organ wysyłający oraz podać, w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić adresat i czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach niestawiennictwa.

 § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do zawiadomień.

 art. 140. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i

odpisy, które ustawa nakazuje doręczać stronom, doręcza się również obrońcom,

pełnomocnikom i ustawowym przedstawicielom.

Sposoby doręczeń

BEZPOŚREDNIE POŚREDNIE ZASTĘPCZE FIKCYJNE

 ZASADA - art. 132. § 1.

Pismo doręcza się adresatowi osobiście

 § 2. W razie chwilowej nieobecności adresata w jego mieszkaniu, pismo doręcza się dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać pismo

adresatowi

 § 3. Pismo może być także doręczone za

pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej

 Uwaga na wyjątki z art.

132 § 4!!!!

 art. 135. Prokuratora zawiadamia się o rozprawach i posiedzeniach przez doręczenie wykazu spraw, które mają być w danym dniu rozpoznane

 art. 134. § 1. Pisma adresowane do żołnierzy oraz funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu

Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Celnej i Służby Więziennej można doręczyć adresatom za pośrednictwem ich przełożonych, przy czym wezwania przeznaczone dla żołnierzy pełniących zasadniczą służbę wojskową przesyła się do dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę, w celu doręczenia i zarządzenia stawienia się stosownie do wezwania

 § 2. Osobom pozbawionym wolności doręcza się pismo za pośrednictwem administracji odpowiedniego zakładu.

 § 3. Pismo przeznaczone dla adresata nie będącego osobą fizyczną albo dla obrońcy lub pełnomocnika doręcza się w biurze adresata osobie tam

zatrudnionej

 art. 133 § 3. Pismo można również pozostawić osobie upoważnionej do odbioru korespondencji w miejscu stałego zatrudnienia adresata

art. 133. § 1. Jeżeli doręczenia nie można dokonać w sposób wskazany w art. 132, pismo przesłane za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe pozostawia się w najbliższej placówce pocztowej tego operatora pocztowego, a przesłane w inny sposób w najbliższej jednostce Policji albo we właściwym urzędzie gminy.

§ 2. O pozostawieniu pisma w myśl § 1 doręczający umieszcza zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej bądź na drzwiach mieszkania adresata lub w innym widocznym miejscu ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono oraz że należy je odebrać w ciągu 7 dni; w razie bezskutecznego upływu tego terminu, należy czynność zawiadomienia powtórzyć jeden raz;

art. 136 § 2. Pismo nie przyjęte przez adresata zwraca się organowi wysyłającemu

art. 138. Strona, a także osoba niebędąca stroną, której prawa zostały naruszone, przebywająca za granicą, ma obowiązek wskazać adresata dla doręczeń w kraju; w razie nieuczynienia tego pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju albo, jeżeli adresu tego nie ma, załączone do akt sprawy uważa się za doręczone Art. 139. § 1. Jeżeli strona, nie podając nowego adresu, zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, pismo wysłane pod tym adresem uważa się za doręczone.

§ 3. Przepis § 1 nie dotyczy pism wysłanych po raz pierwszy po prawomocnym uniewinnieniu oskarżonego

Utrwalanie czynności procesowych

Rozdział 16 k.p.k. „Protokoły” normuje utrwalanie przebiegu czynności procesowych na potrzeby organu prowadzącego postepowanie.

Utrwalanie może nastąpić poprzez sporządzenie:

1)notatki urzędowej (art. 143 § 2 in fine k.p.k.) 2)protokołu (art. 143 k.p.k.)

3)stenogramu (art. 145 k.p.k.)

4)zapisu dźwięku lub obrazu czynności protokołowanej (art. 147 k.p.k.)

Wskazane cztery sposoby utrwalania przebiegu czynności procesowych mają cechę wspólną – są tworzone na potrzeby organu prowadzącego postępowanie i służą następnie jako podstawa wydawanych w sprawie orzeczeń.

Obok nich należy wskazać na możliwość rejestracji przebiegu czynności procesowych przez strony i środki masowego przekazu, ale tak utrwalony materiał nie stanowi podstawy orzekania. Podstawą prawną są tu:

5)art. 358 k.p.k. - Jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na

utrwalenie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk

6)art. 357 § 1k.p.k. - Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń

obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie

utrudniać prowadzenia rozprawy, a ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.

Notatki urzędowe

To najprostsza forma dokumentowania przebiegu czynności procesowych.

Jest ona w znacznym stopniu odformalizowana, a jej treść, poza jej ujawnieniem, nie podlega w istocie żadnej kontroli stron postępowania, zwłaszcza nie jest możliwe domaganie się jej sprostowania.

Art.143 § 2 k.p.k. przewiduje, że jej sporządzenie jest możliwe wyłącznie, gdy:

1)ustawa nie wymaga spisania protokołu

2)przeprowadzający czynność nie uzna to za potrzebne spisania protokołu, mimo braku w tym wypadku obowiązku ustawowego

Z uwagi na odformalizowanie notatek urzędowych ustawodawca wprowadził w art. 174 k.p.k. ZAKAZ SUBSTYTUOWANIA dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Dla tych dowodów przewidziano

bowiem wyraźnie utrwalenie w formie protokołu

Protokoły

To podstawowa, wysoce sformalizowana i dominująca forma utrwalania przebiegu czynności procesowych.

Katalog czynności wymagających spisania protokołu (art. 143 § 1 k.p.k.) jest otwarty.

Spisania protokołu bezwzględnie wymagają:

1)przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie, 2)przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego i kuratora,

3)dokonanie oględzin,

4)dokonanie otwarcia zwłok oraz wyjęcie zwłok z grobu, 5)przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji oraz okazania,

6)przeszukanie osoby, miejsca, rzeczy i systemu informatycznego oraz zatrzymanie rzeczy i danych informatycznych, 7)otwarcie korespondencji i przesyłki oraz odtworzenie utrwalonych zapisów,

8)końcowe zapoznanie się podejrzanego, pokrzywdzonego oraz obrońców i pełnomocników z materiałami postępowania przygotowawczego, 9)przyjęcie poręczenia,

10)przebieg posiedzenia sądu, jeżeli stawią się na nim uprawnione osoby albo ich obecność jest obowiązkowa, 11)przebieg rozprawy.

Katalog ten jest otwarty ponieważ art. 143 § 2 zd. 2 k.p.k. przewiduje, że innych czynności spisuje się protokół, jeżeli przepis szczególny tego wymaga albo przeprowadzający czynność uzna to za potrzebne.

Z uwagi na formalizację protokołu ustawa przewiduje jego wymogi formalne (art. 148 k.k.)

Protokół powinien zawierać:

1) oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących, 2) przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników,

3) wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeżeli postanowienie lub zarządzenie sporządzono osobno, wzmiankę o jego wydaniu,

4) w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności.

Wyjaśnienia, zeznania, oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenia określonych okoliczności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się w protokole z możliwą dokładnością. Stosowany w praktyce karnoprawnej system

protokołowania, polegający na streszczaniu w protokołach wypowiedzi osoby zeznającej (wyjaśniającej) jest najbardziej użyteczny przy założeniu rzetelności protokołującego. Pozwala on formułować tekst w sposób zrozumiały, z

pominięciem rozmaitych ułomności wypowiedzi, nieistotnych dla treści, a utrudniających zrozumienie jej, jak byłoby przy zapisie dosłownym. Oznacza to, że nie można żądać, aby protokół był stenograficznym zapisem tego wszystkiego, co określona osoba zeznaje (wyjaśnia). Co więcej, protokół nie musi stanowić idealnego odzwierciedlenia wypowiedzi osoby przesłuchiwanej, skoro ustawa wymaga umieszczenia w protokole m.in. wyjaśnień "z możliwą dokładnością„, a zatem niedosłownie, „słowo w słowo”.

Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy ich praw lub interesów.

W protokole nie wolno zastępować zapisu treści zeznań lub wyjaśnień odwoływaniem się do innych protokołów (zob.

jednak art. 389 i 391 k.p.k.)

Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów ich wypowiedzi wciągniętych do protokołu

Zmiany po nowelizacji – przepisy

wprowadzone do KPK ustawą z 28.11.2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka

Art. 148 § 2a-c  zasada utajnienia informacji dot. miejsca zamieszkania i pracy pokrzywdzonego i świadka (dotyczy nie tylko protokołów, ale wszystkich innych dokumentów, w których znajdują się takie informacje)

§ 2a. W protokole nie zamieszcza się danych dotyczących miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonych i świadków uczestniczących w czynności. Dane te zamieszcza się w załączniku do protokołu. Nie dotyczy to miejsca pracy świadka, będącego funkcjonariuszem publicznym składającego zeznania w związku z

pełnioną funkcją, chyba że dla dobra postępowania karnego nie powinno ono zostać ujawnione w protokole.

§ 2b. Załącznik do protokołu, o którym mowa w § 2a, oraz inne dokumenty w całości lub w części, w jakiej zawierają dane dotyczące miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonych i świadków, przechowuje się w odrębnym załączniku adresowym do akt sprawy, do wiadomości organu prowadzącego

postępowanie. Do akt sprawy załącza się uwierzytelnione kserokopie dokumentów lub ich części, sporządzone w sposób uniemożliwiający zapoznanie się z tymi

danymi.

§ 2c. Sąd lub prokurator może ujawnić w niezbędnym zakresie dane, o których mowa w § 2a lub oryginały dokumentów, o których mowa w § 2b, jeżeli mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Tzw.

załącznik

adresowy

 W postępowaniu przygotowawczym

Najczęściej protokół jest spisywany przez prowadzącego czynność (np. funkcjonariusz Policji przeprowadzający przesłuchanie).

Poza tym protokół może spisać osoba przybrana w charakterze protokolanta przez prowadzącego czynność, np.

student odbywający praktykę. Od osoby przybranej, która nie jest pracownikiem organu prowadzącego postępowanie, odbiera się przyrzeczenie następującej treści: "Przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki protokolanta wykonam sumiennie„.

Podkreślić należy, że funkcja protokolanta jest doniosła i wymaga pełnej bezstronności. W związku z tym ustawa procesowa, w celu zapewnienia bezstronności, rozciąga na protokolanta instytucję wyłączenia z tych samych powodów co sędzia (art. 146 § 1 k.p.k.).

Również tylko w postępowaniu przygotowawczym protokół podpisują osoby biorące udział w czynności (np.

prowadzący przesłuchanie prokurator i podejrzany składający wyjaśnienia – art. 150 § 1). Przed podpisaniem należy go odczytać i uczynić o tym wzmiankę np. „protokół odczytałem, a jego treść jest zgodna z moimi wyjaśnieniami”.

Osoba uczestnicząca w czynności może podpisując protokół zgłosić jednocześnie zarzuty co do jego treści;

zarzuty te należy wciągnąć do protokołu wraz z oświadczeniem osoby wykonującej czynność protokołowaną (art.

150 § 2).

Jeżeli osoba biorąca udział w czynności odmawia podpisania protokołu lub nie może go złożyć, organ dokonujący czynności zaznacza przyczynę braku podpisu (art. 121 k.p.k.)

Niepodpisanie protokołu chociażby przez jedną z osób biorących udział w przesłuchaniu podejrzanego, przy braku wzmianki wskazanej w art. 121, powoduje niedopuszczalność jego odczytania na rozprawie; nie spełnia on bowiem wymagań protokołu jako dokumentu procesowego

Jeżeli protokół nie został należycie podpisany bezpośrednio po zakończeniu czynności, brakujące podpisy mogą

być złożone później, ze wskazaniem daty ich złożenia i przyczyn opóźnienia (ar. 151 § 2 k.p.k.)

 W postępowaniu jurysdykcyjnym

• protokół rozprawy oraz posiedzenia spisuje pracownik

sekretariatu lub inna sobą upoważniona przez prezesa sądu.

• Protokół rozprawy oraz posiedzenia podpisują niezwłocznie przewodniczący i protokolant (art. 149 § 1). Jeżeli przewodniczący nie może podpisać protokołu, protokół podpisuje za niego jeden z

członków składu orzekającego, zaznaczając przyczynę braku podpisu przewodniczącego (art. 149 § 3). Brak podpisu przewodniczącego na protokole z rozprawy głównej sprawia, że nie posiada on wartości dokumentu procesowego (wyr. SN z 9.7.1986 r., V KRN 266/86,) i skutkuje niedopuszczalnością odczytania takiego protokołu na

rozprawie. Jeżeli z okoliczności sprawy wynika w sposób niewątpliwy, iż dana czynność została przeprowadzona zgodnie z wymaganiami prawa, oczywiste uchybienie, jakim jest niepodpisanie protokołu z dokonania tej czynności, nie może wywierać wpływu na skuteczność tej czynności (post. SN z 9.3.2005 r., III KK 173/04).

• Osoba biorąca udział w czynności nie podpisuje

protokołu

Sprostowanie protokołu

Art.151 § 1 - Skreślenia oraz poprawki i uzupełnienia poczynione w protokole wymagają omówienia podpisanego przez osoby podpisujące protokół.

Art. 152 - Strony oraz osoby mające w tym interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia, wskazując na nieścisłości i opuszczenia. Sprostowanie nie następuje zatem z urzędu. Sprostowanie "innych"

protokołów niż z rozprawy i posiedzenia następuje w trybie składania zarzutów (art. 150 § 2).

Zasadne jest twierdzenie, że wniosek o sprostowanie protokołu powinien być złożony, gdy:

1) uczestnik protokołowanej czynności nie był w stanie sprostować wiernego zapisu w trakcie przebiegu czynności (art.

148 § 2, art. 150 § 2);

2) nieścisłość została dostrzeżona po podpisaniu protokołu

Wniosek taki należy złożyć w terminie prekluzyjnym – do momentu wysłaniu akt sprawy do wyższej instancji, pod rygorem pozostawienie wniosku bez rozpoznania (art. 153 §4)

Przewodniczący po wysłuchaniu protokolanta może przychylić się do wniosku i wydać zarządzenie o sprostowaniu protokołu. W razie braku podstawy do sprostowania sąd w składzie, który rozpoznawał sprawę, po wysłuchaniu

protokolanta wydaje postanowienie o odmowie sprostowania. O odmowie sprostowania zawiadamia się osobę, która zgłosiła wniosek o sprostowanie (art. 155 § 1). Postanowienie o odmowie sprostowania protokołu nie podlega zaskarżeniu.

Jeżeli nie można utworzyć tego samego składu sądu, postanowienie nie zapada, a poszczególni jego członkowie oraz protokolant składają do akt sprawy oświadczenie co do zasadności wniosku. Oświadczenie to ma znaczenie dla oceny czynności protokołowanej na dalszym etapie postępowania

Sprostowanie oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych w protokole może nastąpić na wniosek lub z urzędu w

każdym czasie (art. 154). Przez pojęcie oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych należy rozumieć tylko takie omyłki,

które nie dotyczą materialnej treści orzeczenia i które są przy tym oczywiste, tj. w danym kontekście są już widoczne na

pierwszy rzut oka. Można się pomylić w oznaczeniu sądu, sygnatury akt, błędnie oznaczyć numerację artykułu ustawy czy

pomylić imiona

Stenogramy

Stenogram to wykorzystywany przez stenografa system znaków, kodów, pozwalający na szybkie oraz dokładne utrwalenie treści wypowiedzi. Wymaga on następczego

przełożenia na pismo zwykłe przez stenografa, przy czym czyni on wzmiankę, jakim posługiwał się systemem.

Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą stenogramu, protokół można

ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział (art.

145 k.p.k.).

Jak widać stenogram nigdy nie występuje samodzielnie w oderwaniu od protokołu - stenogram dołącza się do protokołu. Pierwopis stenogramu oraz jego przekład stają się załącznikami do protokołu - zwykłego lub uproszczonego .

Ustawa procesowa, w celu zapewnienia bezstronności, rozciąga na stenografa

instytucję wyłączenia z tych samych powodów co sędzia (art. 146 § 1).

Rejestracja dźwięku i obrazu

Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności (art. 147).

Zapis magnetyczny lub wideomagnetyczny nie zastępuje protokołu, lecz występuje obok niego. Zarówno teoria, jak i orzecznictwo sądowe za podstawę i obligatoryjną formę utrwalania czynności procesowych uznają pisemny protokół.

Natomiast utrwalony dźwięk lub obraz spełnia jedynie rolę pomocniczą, akcesoryjną, a przede wszystkim kontrolną.

Wartość mechanicznego zapisu na taśmie magnetofonowej wyjaśnień oskarżonego polega na tym, że w tej formie zapisu utrwalane są własne sformułowania i wypowiedzi oskarżonego, niewystylizowane przez inną osobę (protokołującą). Pozwala to na gruntowniejszą ocenę spontaniczności składanych wyjaśnień

W obowiązującym stanie prawnym obligatoryjne jest utrwalenie za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk przebiegu przesłuchania świadka lub biegłego, gdy:

1) zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu;

2) przesłuchanie następuje w trybie określonym w art. 396.

W obu przypadkach ustawodawca wymaga utrwalenia czynności za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk.

Nie będzie wystarczające, ani tym bardziej możliwe, w świetle art. 147 § 2 utrwalanie wyłącznie dźwięku bądź wyłącznie obrazu.

Również przesłuchanie pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a i art. 185c, oraz świadka, o którym mowa w art.

185b, utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk

Utrwalenia fonograficzne postępowania przygotowawczego powinny być przełożone na pismo, o ile nie stanowią załącznika

do protokołu. Strony wszak mają prawo zapoznać się z ich treścią, co bez odpowiedniego sprzętu może być niemożliwe, a

nawet i wówczas może napotkać trudności, szczególnie przy nagraniach mało wyraźnych, w konsekwencji ograniczając prawo

do obrony. Z tego punktu widzenia istotny jest § 4 art. 147 stanowiący o prawie strony do otrzymania na swój koszt jednej

kopii zapisu dźwięku lub obrazu. Nie dotyczy to przesłuchania na rozprawie odbywającej się z wyłączeniem jawności albo w

postępowaniu przygotowawczym.