Zarządzanie kryzysowe i stany nadzwyczajne -zagadnienia wprowadzające. Źródła prawadr Justyna Mielczarek Mikołajów WYKŁAD NR 1

WYKŁAD NR 1

Zarządzanie kryzysowe i stany nadzwyczajne -zagadnienia wprowadzające.

Źródła prawa

dr Justyna Mielczarek Mikołajów

ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE I STANY NADZWYCZAJNE

„ Można mieć nadzieję, że nic się nie wydarzy, ale mimo to

lepiej być przygotowanym”

BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE A

ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE

ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE I STANY NADZWYCZAJNE

 Zarządzanie

 Kryzys

 Stan nadzwyczajny

POJĘCIE ZARZĄDZANIA

 (...) dobre Zarządzanie polega na przedkładaniu tego, co ważne, nad to, co pilne, (...)

 (...) Zarządzanie w znacznej mierze polega na kierowaniu ludźmi, (...)

(Guliette de Monthoux P. (1983), Action and Exstience: Anarchism for Business Administration, Chichester-New York-Brisbane-Toronto-Singapore, Wiley & Sons).

 Zarządzanie nigdy się nie kończy, musi stale kontynuować działania zmierzające do organizacji ciągle

deorganizującego się systemu.

ZARZĄDZANIE A KIEROWANIE

 Pojęcie zarządzania jest często

utożsamiane/łączone/porównywane z kierowaniem.

 Zarządzanie oznacza „ świadomość ciągłego kształtowania organizacji (…) proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy członków organizacji”.

 Kierowanie to „działanie zmierzające do tego, aby działanie innych ludzi było zgodne z celem kierującego”.

 W pojęciu zarządzania należy wyróżnić kilka podstawowych

akcji, tj: planowanie, organizowanie, motywowanie,

kontrolowanie, kierowanie (wydawanie poleceń).

KRYZYS

 Pojęcie kryzysu jest bardzo często nadużywane. Słowo

„kryzys” pochodzi z greckiego słowa krini i oznacza wybór, decydowanie, zmaganie się z walką, w której konieczne jest działanie pod presją czasu.

 Kryzys jest definiowany jako „okres załamania, przesilenia i potencjalnego przełomu w funkcjonowaniu danego systemu społecznego lub politycznego”

(Encyklopedia PWN).

 Powstała cała rodzina słów utożsamianych z tym

zjawiskiem, tj: zmierzch, schyłek, upadek, rozkład, zanik,

przesilenie, przełom, katastrofa, zagłada, koniec.

KRYZYS

 Kryzys jest stanem dezorganizacji, w którym człowiek staje w obliczu zniweczenia ważnych celów życiowych lub głębokiego zaburzenia swego cyklu życiowego i metod radzenia sobie z czynnikami stresującymi. Termin kryzys odnosi się zazwyczaj do poczucia lęku, szoku i trudności przeżywanych w związku z zaburzeniem, a nie do samego zaburzenia

 Kryzys jest odczuwaniem lub doświadczaniem

wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia,

wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej

mechanizmy radzenia sobie z trudnościami

KRYZYS

Jakie są cechy kryzysu?

CECHY KRYZYSU

ZASKOCZENIE

NAPIĘCIE PSYCHICZNE

SPÓŹNIONE REKACJE

NAGŁOŚĆ

DEFICYT INFORMACJI ZNACZNA LICZBA ZDARZEŃ

CHAOS

URAZOWOŚĆ

KRYZYS I JEGO RODZAJE

TYPY I RODZAJE KRYZYSU

Typ kryzysu Rodzaje sytuacji

kryzysowych Źródła kryzysu Ekologiczny Zmiany w środowisku

życia

Gwałtowne zmiany w naturze

Ekonomiczny Spadek poziomu życia

Spadek PKB

Fizjologiczny Ostry stan zagrożenia Wstrząs, zatrucie itp..

Polityczno-militarny Wojna Napaść zbrojna,

agresja

Psychologiczny Gwałtowne

przemiany życiowe, szczególnie o

charakterze

traumatycznym lub chronicznym

Śmierć najbliższej rodziny, nagła

choroba, pogorszenie relacji społecznych

Społeczny Strajki, wiece,

rozruchy Problem w podziale

dóbr

KRYZYS A SYTUACJA KRYZYSOWA

KRYZYS = SYTUACJA

KRYZYSOWA

SYTUACJA KRYZYSOWA



Jest to okoliczność negatywnie wpływająca na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadykwatność posiadanych sił i środków (art. 1 ustawy )



Kryzys jest etapem (elementem) sytuacji kryzysowej, stanowi kulminacyjną fazą sytuacji kryzysowej. Każda sytuacja kryzysowa może wielokrotnie wywołać kryzys.



Sytuacja kryzysowa jest zazwyczaj następstwem zagrożenia, katastrof naturalnych lub awarii technicznych. Sytuacje kryzysowe również mogą powstać w przypadku: - działań terrorystycznych; - rozpowszechniania broni masowego rażenia; - narkomanii; - głodu;

- nadmiernych różnic kulturowych i religijnych; - dysproporcji w

rozwoju cywilizacyjnym i społecznym; - zakłócenia porządku

publicznego jak: manifestacje, blokady dróg, przejść granicznych,

urzędów państwowych itp.; - zagrożenia

KRYTERIA WARUNKUJĄCE

POWSTANIE SYTUACJI KRYZYSOWEJ

 Odległość w czasie (bezpośrednie, śrdnioodległe, odległe w czasie)

 Skala zagrożenia (mała, średnia, duża)

 Waga zagrożenia (zależność skali zagrożenia i zagrożenia w czasie)

 Prawdopodobieństwo

 Czas trwania

 Obszar

 Możliwość reagowania.

KRYTERIA WARUNKUJĄCE

POWSTANIE SYTUACJI KRYZYSOWEJ

Zagrożenie w czasie/Skala

zagrożenia (straty)

Mała Średnia Duża

Bezpośrednie Mała średnia Duża

Średnioodległe Mała Mała /

średnia Średnia

Odległe mała mała Mała

ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE

Zarządzanie kryzysowe to działalność organów

administracji publicznej będąca elementem kierowania

bezpieczeństwem narodowym, która polega na

zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do

przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych

działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji

kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu

zasobów i infrastruktury krytycznej (art. 2 ustawy).

FAZY PROCESU ZARZĄDZANIA

KRYZYSOWEGO

FAZA ZAPOBIEGANIA

1.Identyfikacja zagrożeń oraz określenie ich źródeł.

2.Analiza ryzyka zagrożeń i prognoza ich potencjalnych skutków.

3. Stałe monitorowanie zjawisk mogących stanowić źródło zagrożeń.

4. Bilans dostępnych zasobów.

5. Określenie priorytetów fazy zapobiegania.

6. Planowanie działań zapobiegawczych.

FAZA PRZYGOTOWANIA

 Planowanie, programowanie, kontrolowanie i realizacja odpowiednich szkoleń, warsztatów, gier decyzyjnych

 Przygotowanie struktur i kanałów komunikacji

 Aktualizacja zasobów pod kątem ilościowym i jakościowym; ocena ich adekwatności w stosunku do nadciągającego zagrożenia

 Przygotowanie nowych planów i programów odpowiednich dla zaistniałej sytuacji

 Przygotowanie zasobów właściwych dla

realizowanych zadań

FAZA REAGOWANIA

 Bezzwłoczne podjęcie działań rozpoznawczo-ratunkowych przez właściwe służby ratunkowe

 Ocena skutków zdarzenia, udzielenie doraźnej pomocy ofiarom

 Ocena wystarczalności posiadanych zasobów

 Przejęcie kontroli nad sytuacją, wystąpienie do odpowiednich podmiotów w kwestii podjęcia specjalistycznych działań

 Nawiązanie kontaktów z mediami

 Zorganizowanie działań lokalnej ludności zgłaszającej chęć

pomocy i uczestnictwa w prowadzonych działaniach

FAZA ODBUDOWY

 Szacowanie szkód i strat, weryfikacja protokołów, uruchomienie publicznego systemu wsparcia w postaci m.in. Wypłacania odszkodowań

 Sprawne i szybkie odtworzenie infrastruktury krytycznej

 Uruchomienie programów pomocy finansowej, psychologicznej humanitarnej czy indywidualnej

 Odtworzenie i uzupełnienie zasobów oraz

przywrócenie gotowości podmiotów ratowniczych

ZASADY ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W POLSCE

 ZASADA PRYMATU UKŁADU TERYTORIALNEGO (horyzontalny układ organów i przysługujących im kompetencji, trójstopniowy układ adm. samorządowej)

 ZASADA JEDNOOSOBOWEJ DECYZYJNOŚCI i ODPOWIEDZIALNOŚCI (przyjęcie przez organ/podmiot zarządzania kryzysowego odpowiedzialności za zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom

 ZASADA POWSZECHNOŚCI (dotyczy wymagań odpowiednich działań w stosunku do obywateli, przedsiębiorców, innych podmiotów)

 ZASADA ADEKWATNOŚCI – związana z zasadą

subsylidarności- wszelkie działania powinny być

podejmowane przez najniższy poziom kompetencyjny

ŹRÓDŁA PRAWA

Jaki podział źródeł prawa obowiązuje w Polsce?

ŹRÓDŁA PRAWA

POWSZECHNIE WEWNĘTRZNIE

OBOWIĄZUJĄCE OBOWIĄZUJĄCE

ŹRÓDŁA PRAWA

 Art. 87. 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

 Art. 93. 1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady

Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują

tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te

akty. 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie

mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób

prawnych oraz innych podmiotów. 3. Uchwały i zarządzenia

podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie

obowiązującym prawem.

KONSTYTUCJA RP

art. 228-234 „Stany nadzwyczajne”



Może być wprowadzony w sytuacji szczególnego zagrożenia, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające



Konstytucja wskazuje na trzy stany nadzwyczajne: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.



Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.



W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.



W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może

być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą

być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego

oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają

odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są

możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

STAN WOJENNY

 Może być wprowadzony przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów na części lub całym terenie RP.

 Dotyczy sytuacji, w której istnieje zagrożenie państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

 Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy

ustawowej liczby posłów.

STAN WYJĄTKOWY

 Dotyczy stanu zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

 Może go wprowadzić Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, na części albo na całym terytorium państwa.

 Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz,

za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ

 Może go wprowadzić Rada Ministrów na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, na części albo całym terytorium państwa.

 Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

 Celem wprowadzenia tego stanu jest

zapobieżenie skutkom katastrof naturalnych

lub awarii technicznych noszących znamiona

klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia.

OGRANICZENIE PRAW I WOLNOŚCI JEDNOSTKI

Art. 31 ust. 3

„Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych

wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw”.

Art. 233 ust 1

„Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw

człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30

(godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne

traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art.

45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i

dziecko)”.

Zarządzanie kryzysowe a sytuacja kryzysowa

ZARZĄDZANIE = STANY

KRYZYSOWE NADZWYCZAJNE?

(Wyrok TK z dnia 21 kwietnia 2009 r., K 50/07, Dz. U. Nr

65, poz. 553).

Zarządzanie kryzysowe a sytuacja kryzysowa

Obecnie Przed wydaniem wyroku TK

należy przez to rozumieć sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków

należy przez to rozumieć sytuację będącą następstwem zagrożenia i prowadzącą w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzi społecznych przy równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych , jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzenia stanów nadzwyczajnych, o których mowa w art.

228 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.

AKTY PRAWNE

 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2017 r. poz. 209)

 Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1897)

 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 kwietnia 2011 r. w sprawie organizacji i trybu działania Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (Dz.U. z 2015 r. poz. 508)

 Zarządzenie nr 67 Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 października 2014 r. w sprawie organizacji i trybu pracy Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (M.P. z 2014 r.

poz. 926)

AKTY PRAWNE



Ustawa z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz U. 2017, poz. 1430)



Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz.

1875)



Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz. U. 2017 nr 736)



Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2016 r. poz.

814 ze zm.)



Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2016 r. poz.

814 ze zm.)



Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (t.j.Dz.

U. 2016 poz. 1868)



Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (t.j.Dz. U. 2015 poz. 525)



Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o systemie powiadamiania ratunkowego (Dz. U.

2013 poz. 1635 z późn. zm.)

DZIĘKUJĘ

LITERATURA

 Publicznoprawne podstawy bezpieczeństwa wewnętrznego, red. M. Zdyb, Warszawa 2014 (rozdział VI, IX)

 Zarządzanie kryzysowe w samorządzie. Podstawy

organizacyjno-prawne, red. A. Kurkiewicz, Warszawa 2008.

 S. J. Rysz, Zarządzanie kryzysowe zintegrowane, Warszawa 2016

 G. Sobolewski, D. Majchrzak, Z. Sobejko, Organy

administracji publicznej i instytucje w zarządzaniu

kryzysowym, Warszawa 2016,

LITERATURA

 Wiesław Otwinowski Kryzys i sytuacja kryzysowa Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 2, 83- 89 2010

 W. Skomra, Zarządzanie kryzysowe-praktyczny przewodnik po nowelizacji ustawy, Wrocław 2010.

 Zarządzanie kryzysowe w wymiarze lokalnym, red. D.

Majchrzak , Warszawa 2014. ‘

 Grocki R, Zarządzanie kryzysowe. Dobre praktyki, Warszawa

2012

LINK DO ZDJĘĆ

 http://biznes.interia.pl/raport/kryzys_finansowy/news/uwaga-nadciaga-kolejny- kryzys-gospodarczy,2249299,5429

 http://lyczkowska.pl/kryzys-oraz-rodzaje-swiecie-wspolczesnego-czlowieka-cz-2/

 http://www.se.pl/porady/zdrowie/kryzys-wieku-sredniego-dotyka-coraz- mlodszych-mezczyzn-wideo_508689.html

 https://www.netpme.fr/conseil/depot-bilan-zoom-procedure/

 https://www.google.pl/search?

biw=1311&bih=566&tbm=isch&sa=1&q=kryzys+z+czym+sie+kojarzy&oq=kr yzys+z+czym+sie+kojarzy&gs_l=psy-

ab.3...252819.257364.0.257749.23.20.3.0.0.0.154.1515.19j1.20.0....0...1.1.64.ps y-ab..0.3.310...0j0i67k1j0i8i30k1j0i24k1.0.wvEFP5X6AP4#imgrc=J4inGlhF5aA8d M:

 https://www.google.pl/search?

biw=1299&bih=564&tbm=isch&q=znak+zapytania+

%C5%9Bmieszny&sa=X&ved=0ahUKEwibr72q_4rXAhVMWBoKHelPANcQhyYIJ g#imgrc=4V1xICrEWnThzM:

 https://www.google.pl/search?q=dzi

%C4%99kuje+za+uwage&tbm=isch&source=iu&pf=m&ictx=1&fir=qVR- J5jUbO0iSM%253A%252CeikpkY4wTDWQvM%252C_&usg=__5fceJu3-y-

0vUnyttbtIkPooxL0%3D&sa=X&ved=0ahUKEwjE0dKToYvXAhWHY1AKHUnJB4I Q9QEIKzAB#imgrc=Wzqu1mpKxrpYHM: