6* Gerhard Lohf in k , Wie h a t J e su s Gemelnde g e w o llt? Zur g e -s e l l -s c h a f t l i c h e n Dim en-sion d e-s c h r i -s t l i c h e n G łauben-s,
5 . A u fla g ę , F r e ib u r g -B a se l-W ie n 1984, V erlag H erder, s , 224.
W centrum p rzep ow iad an ia J e z u sa z n a jd u je s i ę prawda o k r ó le s t w ie Bożym, zw iązana z wezwaniem do naw rócenia: "Czas s i ę w y p e łn ił i b l i s k i j e s t k r ó le stw o B oże. N aw racajcie s i ę 1 w ie r z c ie w E w angelię" /Mk i , 14 15; p or. Mt 4 , 17; Lk 4 , 1 4 - 1 5 / . Można zatem p y ta ć , c zy i w j a k i sp o sób id e a t a s t a ł a s i ę t r e ś c i ą ż y c ia i d z ia ła n ia w sp ó ln o t powołanych do te g o , by choć w c z ę ś c i r e a liz o w a ć w ezw anie. Odpowiedź z a le ż n a j e s t od zarysow ania Jezusow ej k o n c e p c ji w sp ó ln o ty i j e j zadań oraz u k a za n ia odpow iedzialnego d z ia ła n ia uczn iów , gminy p ie r w o tn e j, gmin Pawiowych, a także K o ś c io ła s ta r o ż y tn e g o w p r z e k a z ie w czesnych Ojców K o ś c io ła . Tybindzki n o w o te s ta m e n ta lis ta , by s p r o s ta ć temu z a d a n iu , tak sform u łował t y t u ł p o sz c z e g ó ln y c h c z ę ś c i p rezen tow an ej k s i ą ż k i , że odpowia dają one przedstawionym powyżej etapom rozw oju K o ś c io ła ^ . P rócz i n f o r macji o n iezw y k le ciekawym o k r e s ie ż y c ia K o ś c io ła , p u b lik a c j a t a oka zuje s i ę wymownym wezwaniem do odnowy w sp ó łc z e sn e g o nam K o ś c io ła , czerpiąc z Nowego Testam entu i t r a d y c j i .
Dominującym w rażeniem , a może l e p i e j : przekonaniem , j a k i e p o z o - s ta je po p r z e c z y ta n iu t e j k s i ą ż k i , t o p o tr z e b a K o ś c io ła -w s p ó ln o ty . Od początku bowiem Gerhard L ohfink rozp raw ia s i ę z " d zied zictw em i n dywidualizmu", k tó r e g o początków szukać n a le ż y w l i b e r a l n e j t e o l o g i i z początków s t u l e c i a /A . von Ila r n a c k /. D aje ono o s o b ie znać n ie t y l ko we współczesnym p r o te s ta n ty z m ie , a le i k a t o lic y z m ie : s p u ś c iz n ą i n dywidualizmu okazuje s i ę w naszym anonimowym i konsumpcyjnym s p o ł e czeństw ie K o śc ió ł rozumiany i dośw iadczany ja k o r o z l e g ł e i now oczesne centrum "handlow o-usługow e". Tymczasem p o d ty tu ł p u b lik a c j i: "O s p o łe c z nym wymiarze c h r z e ś c ija ń s tw a " , k ażę j e j Autorowi s t r z e c i wskazywać na
1 'Nawrócenie, do ja k ie g o wzywa Jezus, n ie p o le g a na p o s łu s z e ń s tw ie prawu, l e c z o s o b ie . Wezwanie do naw rócenia s t a j e s i ę wezwaniem do naśladow ania" / J . K u d a sie w ic z , K rólestw o Boże w n au czan iu J e z u s a .
RTK 3 0 /1 9 8 3 / z . 6 , 153-166 / 1 6 6 / . *
2 E in le itu n g : Das Erbe des In d iv id u a lism u s; T e il I : J e su s und I s r a e l ; T e il I I : J e su s und s e in e JHnger; T e i l I I I : D ie n e u te s ta m e n tlic h e n Gemeinden in der N ach folge J e su ; T e il IV : D ie A lte K irch e in der N a ch fo lg e J e su ; A bschluss Das Erbe des A u g u stin u s. C a ło ś c i d o p e ł n ia j ą p r z y p isy i l i t e r a t u r a .
466
-w sp ó ln o to t-w ó rczą k o n c e n tr a c ję zba-wczego d z ia ła n ia J e z u sa czy t e ż k o n c e n tr a c ji na I z r a e lu .
Prawda o społecznym wymiarze k r ó le s tw a Bożego w p rzekonaniu Lohfinka*^ w y r a z iła s i ę w pomijanym zazw yczaj zaimku przymiotnym dzierżaw czym "wzajemnie" (ctW^A.<ov) i p od aje p r z e b o g a tą l i s t ę je g o u ż y c ia , k tó r a w skazuje na ważną c z ę ó ó s t a r o c h r z e ś c ij a ń s k ie j t e o l o g i i w s p ó ln o ty :
"w okazywaniu c z c i j e d n i d ru g ich w y p r z e d z a jc ie " /R z 12, 1 0 /, " b ąd źcie zgod n i we wzajemnych u czu ciach " /R z 12, 1 6 /, "przy g a r n i a j c i e s i e b i e nawzajem" /R z 15, 7 / , " z d o ln i do u d z ie la n ia s o b ie w zajem nie upomnień" /R z 15, 1 4 /, "pozdrów cie wzajemnie j e d n i d ru g ich pocałunkiem świętym" /R z 16, 1 6 / , " p o c z e k a jc ie j e d n i na drugich" / i Kor 11, 3 3 / , "żeby p o s z c z e g ó ln e c z ło n k i t r o s z c z y ły s i ę o s i e b i e wzajem nie" / i Kor i 2 , 2 5 / , " m iło śc ią o ży w ien i s ł u ż c i e s o b ie wzajemnie" /Ga 5 , 1 3 /, " jed en d ru giego brzem iona n o ś c ie " /Ga 6 , 2 / , " z a c h ę c a jc ie s i ę wzajem nie" / i Tes 5 , 1 1 /, " b u d u jcie j e d n i dru gich " / i Tes 5 , 1 1 / , " zachow ujcie pokój między sobą" / i Tes 5 , 1 3 / , " u s i ł u j c i e c z y n ić dobrze s o b ie nawzajem" / i Tes 5 , 1 5 /, " znosząc s i e b i e nawzajem w mi ł o ś c i " /E f 4 , 2 / , " b ąd źcie d la s i e b i e nawzajem dobrzy 1 m iło s i e r n i " / E f 4 , 3 2 / , "poddani b ą d ź c ie s o b ie wzajem nie" /E f 5 , 2 1 / , "wybaczając s o b ie nawzajem" /K o l 3 , 1 3 /, "wyznawajcio s o b ie nawzajem grzech y" /J k 5 , 1 6 /, "m ódlcie s i ę je d e n za dru g ieg o " /J k 5 , 1 6 / , " je d n i d ru gich gorąco czystym sercem u m iłu j c ie " / i P 1, 2 2 / , " o k a z u jc ie s o b ie wzajemną g o śc in n o ść " / i P 4, 9 / , "wzajemnie p r z y o b le c z c ie s i ę w pokorę" / l P 5 , 5 / , "mamy łą c z n o ś ć między sobą" / i J 1, 7 / 4 .
Termin t e n , je g o b o gata tem atyka w y ja śn ia s i ę p oprzez n ie z w y k le c z ę stą w NT form ułę " b u dujcie j e d n i drugich" / i Tes 5 , l i / . Tu ta k ż e
3 Pomijam tu przekaz ew a n g e lijn y 1 D ziejów A p o s to ls k ic h /w k s ią ż c e s . 1 7 -1 1 6 /.
4 Inne m ie jsc a : Rz 1, 12; i 2 , 5 . 10; 13, 8; 14, 19; 15, 5; i Kor 16, 20; 2 Kor J3, 12; Ef 4 , 2 5 . 32; Flp 2 , 3; Kol 3 , 13; 1 Tes 3 , 12; 4 , 9 . i8 ; 2 Tes 1, 3; Hbr iO, 24; 5 , 14; i J 3 , 11. 23; 4 , 7 . 11.
i2 ; 2 J 5 .
stajem y wobec p r z e d sta w io n e j na p oczątk u k o n s t a t a c j i: w dalszym c i ą gu ch o d zi o lu d , o K o ś c ió ł, a n ie o j e d n o s t k ę . W tym m ie jsc u Autor nasz c y t u j e Ph. V le lh a u e r a : "Celem n ie ok azu je s i ę pobożna je d n o s tk a , le c z je d e n ś w ię ty i powszechny K o ś c ió ł w n ie z w y k le ś c is ły m i r a d y k a l n ie eschatycznym s e n s i e ; je g o tw o r z e n ie , u trzy m a n ie, w sp ie r a n ie i u r z e c z y w is tn ia n ie o k r e ś la Paweł terminem OL^ooou.s[,v^.Termin te n ok azu je s ię r z e c z y w is t o ś c ią p o p r z e z , c z y t e ż w okazywaniu b r a t e r s k ie j m iło ś c i A it 23, 8; Firn 9 -2 0 ; J 13, 34; 15, 1 2 . 17; Hz 13, 8 -1 0 ; 1 Tes 4 , 9 n .; 1 P 1, 22; 1 J 3 , 11. 23; 4 , 7 . i i . 12; 2 J 5 / , r e z y g n a c j i z panowania /Mk 10, 3 5 -4 5 ; 2 Kor 4 , 5; 1 Kor 6 , 5 n . / 1 tw o rzen iu z K o śc io ła sp o łe c z e ń s tw a k o n tr a s tu , k tó r e ma za sob ą ju ż s t a r o t e s t a mentalną p r o w e n ie n c ję , c h o c ia ż sam term in n ie j e s t b i b l i j n y : "W B i b l i i lud Boży zaw sze j e s t rozumiany ja k o sp o łe c z e ń s tw o k o n t r a s t u . Lud Boży t o c o ś in n ego n iż narodowy twór c z a su Salomona lu b Hasmoneuszów. Lud Boży to n ie państwo I z r a e l . N ie sta n o w i on t e ż duchowej s p o łe c z ności pobożnych, o czek u jących w u k o je n iu z b a w ie n ia . Lud Boży t o I z r a e l świadomy swego wyboru 1 p ow ołan ia p r z e z Boga w całym swym b y c i e , t z n . także w wymiarze sp ołeczn ym . Lud Boży t o I z r a e l , k tó r y z g o d n ie z wo- lą Bożą w in ie n odróżn iaó s i ę od Innych narodow ziem i" : Pwt 7 , 6 - 8 . i i ; Kpł 20, 26; Tt 3 , 3 -6 ; Kol 3 , 8 -1 4 ; 2 Kor 5 , 17; J 15, 18 n .
Ś w ię to ść w sp óln oty ok azu je s i ę terminem ce n tr a ln y m , za pomo cą którego B ib lia we w ła ściw y s o b ie sp o só b fo rm u łu je p rz e k o n a n ie o lu d z ie Bożym ja k o s p o łe c z e ń s tw ie k o n tr a s tu , a n t y s p o łe c z e ń s t w ie : 1 P 2, 9; Flp 2 , 14 n.
Skoro tak ma s i ę r z e c z z u czn iam i 1 K ościołem pierw otnym , to in te r e s u ją c e j e s t p r z e ś le d z e n ie r e c e p c j i i d e i k r ó le s tw a Bożego p r z e z K ościół sta r o ż y tn y / a l t e K ir c h e /. Autor n a sz n ie c z u j e s i ę k om petentny, by w sposób w yczerpujący p r z e d sta w ić t e n problem . D ecyduje s i ę jednak na t o , n ie wychodząc poza p ie r w sz ą połowę I I I w ., by w ykazać, że w b łę d z ie s ą c i , k tó r z y p ie r w sz ą fa z ę ż y c ia K o ś c io ła t r a k t u j ą ja k o eksperym entalną, m ającą w ie le z u t o p i i , k tó r a w z d e r z e n iu z k o n k r e t nym życiem o k a z a ła s i ę n ie do z r e a liz o w a n ia .
L ite r a tu r vom Neuen Testam ent b is Clemens A le k sa n d r in u s, w: t e n ż e , Oikodome. Aufs& tze zum Neuen T estam ent, Bd. 2 , MHnchen 1979,
1 -1 6 8 .
6 W omawianej k s i ą ż c e , s . 108. 7 Tamże, 142.
468
-Okazuje s i ę , że żywe w dalszym c ią g u p o z o s t a j e p r z e k o n a n ie , że Bóg z b ie r z e swój K o ś c ió ł sp ośród w sz y stk ic h ludów z ie m i /D id a c h e 10, 5; L is t Klemensa Rzymskiego 29, i - 3 0 , 1; 5 9 , 3 n . / . P rzek on an ie o o b e c n o śc i Ducha stop n iow o zan ik a; p o z o s ta je jednak tr o s k a o cho rych / L i s t Klemensa Rzymskiego 5 9 , 4 / , u z d r o w ie n ia , w ypędzenia d e monów. To w sz y stk o z y sk u je na b o g a te j t e r m in o lo g ii: C hrystu s j e s t lek arzem , sakram enty le k a r stw a m i, a w iara ok azu je s i ę r e l i g i ą uzdro w ie n ia /O r y g e n e s, P rzeciw C elsu sow i I I 8; I I I 24; I I 5 1 / . D la Grze g o r z a W ie lk ie g o k r ó le stw o Boże s t a j e s i ę w id z ia ln e w cudach dokonu ją c y c h s i ę na grobach męczenników; św. Augustyn z k o l e i p o św ię c a cu dom 1 ic h z n a c z e n iu d la ów czesnego K o ś c io ła c a ły u s tę p w "De c i v i t a - t e Del" /XXII 7 - 1 0 / .
Także mocno i g łę b o k o z a k o r z e n io n a w Nowym T esta m en cie myśl o m iło ś c i b r a t e r s k ie j ż y je w dalszym c ią g u / L i s t Klem ensa Rzymskie go 2 , 4 -6 ; M inucjusz F e l i k s , Oktawiusz 9 , 2; T e r t u lia n , A pologetyk 3 9 , 8 n . ; J u s ty n , A p o lo g ia I 67; A r y sty d e s, A p o lo g ia 15, 5 . 7; M in ic ju sz F e l i k s , O ktawiusz 3 1 , 8 / .
K o ś c ió ł s ta r o ż y tn y ujmuje i p r z e d s ta w ia s i e b i e ta k ż e w k a te g o r ia c h s p o łe c z e ń s tw a k o n tr a s tu , a n ty s p o łe c z e ń s tw a /J u s t y n , A pologia I 14; Ignacy A n tio c h e ń s k i, L is t do E fe z ja n 10, 1 n . ; M inucjusz F e lik s, O ktawiusz 3 5 , 6; E u z e b iu sz , H is t o r ia K o ś c io ła VII 22; O rygenes, Prze ciw C elsu so w i I I I 29; A r y sty d e s, A p o lo g ia 15; Lukian z Sam osaty, 0 ś m ie r c i P eregryn a 12 n . / . Jedną z form z a z n a c z e n ia sw ej odmienno ś c i o k azał s i ę d y sta n s i odmowa w s y t u a c j i , g d z ie z a g r o ż e n iu p o d le g a ła c h r z e ś c ij a ń s k a e ty k a , z a z n a c z a ją c zaw sze swą l o j a l n o ś ć wobec państw a /M in u cju sz F e l i k s , Oktawiusz 12; 7 , 4; 3 1 , 5; O rygenes, Prze ciw C elsu so w i V III 5 5 . 75; Do D io g n e ta 5; T e r t u lia n , A p ologetyk 9, 8 / .
Podobnie ma s i ę r z e c z z problemem przemocy i panow ania. Oczy w i ś c i e , i s t n i e j e wówczas n ie z w y k le o s tr y sp r z e c iw wobec s łu ż b y woj skowej /T e r t u l i a n , O b ałw och w alstw ie 19; O rygenes, P rz e c iw C elsusow i V III 7 3 / . Orygenes uważa, że jednym z z a sa d n ic z y c h zadań K o ś c io ła j e s t s tw o r z e n ie atm o sfery n ie p o z w a la ją c e j w z r a sta ć demonom w ojny. P is a r z e k o ś c i e l n i s ą j e d n o c z e ś n ie świadom i p r z e c z e n ia Bogu złym postępowaniem i o s t r z e g a j ą u s ta w ic z n ie przed te g o r o d z a ju po staw ą /p o r . tzw . 2 L is t Klemensa Rzymskiego i 3 , 2 n . / , gdyż "bóstwo J e z u sa objawi s i ę d z ię k i w spólnotom , k tó r e z a w d z ię c z a ją mu zb aw ien ie" - mówi Orygenes /P r z e c iw C elsu sow i I I I 3 3 / .
Dokonując o s t a t n ic h r e f l e k s j i nad p r z e d sta w io n ą tu k s ią ż k ą , chciałbym z w r ó c ić uwagę, i ż ponad p ó ł wieku temu z o s t a ł n a p isa n y j e j c ią g d a ls z y , obejm ujący d z ie d z ic tw o Ojców K o ś c io ła . Wydaje s i ę , że Gerhard L ohfink zapom niał o " k la sy c z n e j p o z y c j i w nauce t e o l o g i c z nej o K o ś c ie le k a to lic k im " , ja k ą sta n o w i "K atolicyzm " H enri de
9
Lubaca , a k tó r y p r z e c ie ż - tak ja k p r z e d sta w io n a k s ią ż k a - ma w pod ty t u le zaw artą s u g e s t i ę o s p o ł e c z n e j k o n c e n t r a c j i ży c ia k a t o lic k ie g o : S p o łe c z n e a sp e k ty d o g m a tu ^ .
Marek M arczewski - L u b lin
7 . Wiesław Woźniak, S u lp ic j u s z S ew er. Żywot ś w ię te g o M arcina, Wstęp - p rzek ła d - kom entarz. L u b lin 1985, m a sz y n o p is, s . 102 + 7 t a b e l .
Praca t a p o w sta ła w zw iązku z sem inarium prowadzonym p r z e z k s. doc. dr hab. H. W ójtow icza / f i l o l o g i a k la s y c z n a KUL/, a pod k i e runkiem d o c. dr hab. M. Kaczmarkowskiego /ję z y k o z n a w stw o o g ó ln e / j a ko praca m a g iste r sk a z z a k resu f i l o l o g i i k l a s y c z n e j . Obejmuje ona 102 stron y i zg o d n ie z p o d ty tu łem d z i e l i s i ę na tr z y c z ę ś c i : Wstęp / s . 7 - 3 7 /, p rzek ła d / s . 3 9 - 6 9 / , kom entarz / s . 7 1 - 9 7 / . We w s tę p ie z o sta ły poruszone k w e s tie zarówno h i s t o r y c z n o - l i t e r a c k i e , ja k i s t y - lis ty c z n o -ję z y k o w e . Z n a la z ły s i ę w ięc tam uwagi o ż y c iu i tw ó r c z o ś c i S u lp ic ju sz a Sew era, o z a le ż n o ś c i "Żywota" od g r e c k ie j l i t e r a t u r y h a - g io g r a fic z n e j i t p . Autor omówił t e ż k r ó tk o in n e d z i e ł a wybranego p i sarza i p r z e d s ta w ił pewne s p o s t r z e ż e n ia co do w a r to ś c i j e g o tw ó r c z o ś c i jako p is a r s tw a h is t o r y c z n e g o . Omawiając m ie js c e "Żywota" w h i s t o r i i l i t e r a t u r y , n ie p o p r z e s ta ł t y lk o na w ykazaniu je g o z a l e ż n o ś c i
S Por. J . M. Szym usiak, Przedmowa, w: H. de Lubac, K a to licy zm Kraków 1961, 5 .
9 H. de Lubac, K a to lic y z m . S p o łe c z n e a sp e k ty dogmatu, Kraków 1961. 10 Szymusiak w cytow anej wyżej Przedmowie p is z e : "W czytując s i ę
w k a r ty te g o d z i e ł a , c h r z e ś c ij a n in z d a je s o b ie sprawę z r o z p ię t o ś c i ta je m n ic y z a w a rtej w sw o je j r e l i g i i , z samej sw ej I s t o t y - s p o łe c z n e j / . . . / . Wiara n ie j e s t wprowadzeniem w ja k ą ś e z o t e r y czn ą g n o z ę , l e c z w łączeniem w ew olu u jącą lu d z k o ść w c e lu n ad an ia j e j oraz św ia tu wymiarów p on a d lu d zk ich , owych wymiarów właściwym
!["Polska literatura Wileńszczyzny 1944-1984", Krzysztof Woźniakowski, Wrocław 1985 : [recenzja]]()