Wanda Krystyna Roman
Wykorzystanie kolekcji Wojskowej
Komisji Archiwalnej w badaniach
naukowych w działalności
dokumentującej losy Polaków w
latach 1939-1958
Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 4, 205-213
2002
Wanda Krystyna Roman
WYKORZYSTANIE KOLEKCJI WOJSKOWEJ KOMISJI
ARCHIWALNEJ W BADANIACH NAUKOWYCH IW DZIAŁALNOŚCI
DOKUMENTUJĄCEJ LOSY POLAKÓW W LATACH 1939-1958
1. W spółpraca i pomoc Wojskowej Komisji Archiwalnej udzielona instytucjom i organizacjom społecznym w kraju i za granicą
P oza zasadniczym kierunkiem prac W ojskow ej K om isji A rchiw alnej, który obejm ow ał rozpoznaw anie, badanie i kopiow anie oraz przesyłanie do kraju doku m entów archiw alnych, w spółdziałała ona z w ielom a instytucjam i krajow ym i i za granicznym i. W spółpraca objęła te instytucje i osoby, których działalność w iązała się lub w iąże dotychczas z przedm iotem prac kom isji. Poza N aczelną D yrekcją A r chiw ów Państw ow ych były to m.in.: P rokuratura Federacji R osyjskiej, R ada O chro ny Pam ięci W alk i M ęczeństw a, M inisterstw o Spraw Zagranicznych, M inisterstw o Edukacji N arodow ej, W spólnota Polska, Polska A kadem ia N auk i U niw ersytet W arszaw ski.
N a prośbę N aczelnej D yrekcji A rchiw ów Państw ow ych kom isja w ykonała 165 tysięcy stron kopii dokum entów na potrzeby polsko-rosyjskiego kom itetu redakcyj nego dzieła - Katyń. Dokumenty zbrodni. Bez pom ocy W K A w ydanie w planow a nym term inie pierw szego tom u pt.: Jeńcy nie wypowiedzianej wojny, sierpień 1939- marzec 1940, byłoby niem ożliw e.
Do połow y grudnia 1992 r. wykonano po dw a kom plety kopii (w sum ie 54 000 kart) pełnej dokum entacji trzech głów nych obozów jen ieck ich (O staszków , Ko- zielsk i Starobielsk). Szybko odstąpiono od pierw otnego zam iaru skopiow ania tylko dokum entacji katyńskiej. Spow odow ała to w izyta w M oskw ie prof. M ariana W o j ciechow skiego, w trakcie której N aczelny D yrektor A rchiw ów Państw ow ych zapo znał się z m ateriałam i grom adzonym i przez W K A i po ich ocenie, w płynął na uzu pełnienie porozum ienia W K A z polsko-rosyjskim kom itetem redakcyjnym . N a jeg o potrzeby W K A w ykonała do kw ietnia 1993 r. dalsze 96 000 kart kserokopii.
Przypom nę, że prom ocja dzieła Katyń - dokumenty zbrodni odbyła się 30.11.1995 r. w W arszaw ie. N iestety, je g o autorzy przem ilczeli fakt, że w ydanie tom u było m ożliw e tylko dzięki pom ocy W K A i zaangażow aniu je j pracow ników , głów nie je j szefa i historyków z W ojskow ego Instytutu H istorycznego.
K serokopie dokum entów pozyskiw ane przez kom isję w M oskw ie, przed w ysła niem do kraju grom adzone były w A m basadzie R P w M oskw ie. Tam w ielokrotnie
W. K. R o m a n
korzystali z nich urzędnicy prokuratury F ederacji Rosyjskiej podkreślając, że znacznie przyspiesza to prow adzenie śledztw w spraw ie zbrodni stalinow skich po pełnianych na polskich obyw atelach.
W październiku 1992 r. z W K A naw iązała w spółpracę P rokuratura W ojskow a Arm ii R osyjskiej prow adząca śledztw o w spraw ie K atynia. N a terenie polskiej am basady w M oskw ie rosyjscy prokuratorzy w ojskow i rozpoczęli przegląd i badanie kserow anych dokum entów odnoszących się do prow adzonych przez nich spraw. Jak oceniał, m oże zbyt optym istycznie, rosyjski prokurator płk Stefan Rodziew icz, dzięki dokum entom zgrom adzonym przez W K A , śledztw o w spraw ie zbrodni k a tyńskiej nabrało tem pa.
M ateriały źródłow e otrzym ane od W K A ułatw iały prow adzenie przez M inister stw o Spraw Z agranicznych negocjacji z przedstaw icielam i Federacji R osyjskiej w spraw ie rekonstrukcji cm entarzy polskich w Rosji.
W spółpraca historyków i archiw istów w ojskow ych z podobnym i służbam i pod ległymi M inisterstw u Spraw W ew nętrznych, przyniosła rów nież w ym ierne rezulta ty. O tóż na prośbę kierow nictw a M SW przejrzano teczki zaw ierające dane perso nalne w ięźniów obozu w O staszkow ie i ich rodzin. M ateriały te zakupione w 1993 r. przez W K A , znajdow ały się w C A W i zostały na polecenie płk. Jan a Pięty udo stępnione archiw istom z C entralnego A rchiw um M inisterstw a S praw W ew nętrz nych. Z kolei w październiku i listopadzie 1995 r. w M oskw ie historycy z kom isji przejrzeli i skopiow ano na potrzeby C entralnego A rchiw um M SW około 5500 arku szy dokum entów .
M uzeum P aństw ow e w O św ięcim iu od lat czyniło starania o odzyskanie, w yw ie zionej przez A rm ię C zerw oną w styczniu 1945 r. dokum entacji obozow ej, przecho wywanej obecnie w m oskiew skim O środku Przechow yw ania Z biorów H istoryczno- D okum entacyjnych. Dzięki staraniom W K A m uzeum to otrzym ało około 10 tysięcy kopii w ażnych akt z tej dokum entacji. W cześniej została podpisana um ow a m iędzy W K A, O PZH -D i m uzeum . N a je j podstaw ie w io sną 1995 r. kom isja w ybrała i przygotow ała do kopiow ania teczki personalne w ięźniów O św ięcim ia.
Z k o m isją naw iązała rów nież w spółpracę R ada O chrony Pam ięci W alk i M ę czeństw a, na potrzeby której do kw ietnia 1993 r. w ykonano 5 000 kart kserokopii. K olejne partie dokum entów przekazyw ano sukcesyw nie w następnych latach. W spółpraca z R ad ą O chrony Pam ięci W alk i M ęczeństw a polegała m.in. na przeka zaniu je j około 10 tysięcy kopii tzw. dokum entacji cm entarnej. Jest to unikalny zbiór dotyczący cm entarzy przyobozow ych i innych m iejsc pochów ku Polaków zm arłych na terytorium b. ZSRR.
13 lipca 1995 r. prof. Jan Pięta przekazał Sekretarzow i G eneralnem u R ady mgr. A ndrzejow i Przew oźnikow i, 249 arkuszy dokum entów dotyczących spraw zw iąza nych z b itw ą pod Lenino. D ostarczona przez W K A dokum entacja pozw oliła na opublikow anie je j w form ie książkow ej. I w tym przypadku rów nież autorzy prze m ilczeli pom oc ud zielo n ą im przez K om isję.
W io sn ą 1997 r., członek W ojskow ej K om isji A rchiw alnej dr W anda K rystyna R om an pracująca w W ilnie w archiw um M inisterstw a Spraw W ew nętrznych dotarła
do opracowanej przez zespół historyków i archiwistów litewskich listy około 130 000 osób, w większości narodowości polskiej, deportowanych z terenu Litwy w okresie II wojny św iatow ej. W ojskow a K om isja A rchiw alna zakupiła te m ateriały na nośnikach kom puterow ych w postaci 29 dyskietek. Jeden ich kom plet przekazano do U rzędu ds. K om batantów i O sób R epresjonow anych, za co m inister Adam D obroński w specjalnym piśm ie dziękow ał m inistrow i obrony narodow ej.
2. Wykorzystanie akt do celów naukowych
N atom iast w P olsce podjęcie w 1992 r. działalności przez W ojskow ą K om isję A rchiw alną spotkało się z dużym społecznym zainteresow aniem . W stosunkow o krótkim czasie zaczęły napływ ać do C entralnego A rchiw um W ojskow ego prośby o um ożliw ienie dostępu do akt sprow adzanych przez Kom isję.
Pism a przesyłały osoby, które spodziew ały się uzyskać inform acje i potw ierdzenie sw ojego, lub osób z najbliższej rodziny, pobytu w łagrach oraz in stytucje państw ow e i społeczne zajm ujące się tą problem atyką. Z aktam i tym i zapo znaw ać się chcieli rów nież historycy i publicyści. Podjęto decyzję o rów noczesnym opracow yw aniu i udostępnianiu zainteresow anym dokum entacji m erytorycznej i personalnej.
W latach 1993-2000 z K olekcji W K A w pracow ni naukow ej C A W korzystało co najm niej 66 osób. Liczba ta nie obejm uje osób, które w latach 1993-1995 uzyskały zgodę na zapoznanie się z aktam i bezpośrednio u pracow ników archiw um o praco w ujących K olekcję oraz członków W KA. Ci ostatni, zgodnie z w ytycznym i szefa O ddziału X II (V II) Sztabu G eneralnego, zam aw iali kserokopie bezpośrednio u p ra cow ników C A W opracow ujących akta lub, za zgo d ą szefa C A W , kserokopie były udostępniane im do kopiow ania poza archiw um .
K orzystający z akt w pracow ni C A W dokonali kw erendy 1982 jed n o stek archi w alnych, z których zam ów ili i odebrali ponad 3000 stron kserokopii.
T em atyka prac, do których opracow ania zainteresow ani sięgali po akta z K olek cji W K A, św iadczy o w artości i przydatności tejże do badań naukow ych i prac pu blicystycznych. O dnalezione i skopiow ane w archiw ach byłego ZSR R dokum enty stano w ią m ateriał unikatow y, pozw alający na ukazanie zjaw isk i problem ów zw ią zanych z h isto rią i losam i nie tylko Polski i Polaków. D latego kolekcja je s t w tak dużym stopniu w ykorzystyw ana do badań naukow ych. S ięg ają po n ią zarów no stu denci, publicyści, ja k i profesjonalni historycy. N ależy podkreślić, że w ykorzysty w any je s t praktycznie cały zakres treściow y i chronologiczny dokum entacji.
Inform acje uzyskane z badań nad dokum entacją W K A w ykorzystyw ane s ą w w iększości do pisania prac kw alifikacyjnych, zw iązanych z uzyskaniem tytułów i stopni naukow ych. U dało się ustalić, że do tej pory na bazie kolekcji W K A po w stało m.in.: szereg prac m agisterskich, licencjackich i dyplom ow ych; co najm niej 25 prac doktorskich i 15 rozpraw habilitacyjnych.
Ich tw órcy to naukow cy, nauczyciele akadem iccy i słuchacze uczelni krajow ych, ale rów nież i zagranicznych: m.in. U niw ersytetów : G dańskiego, M ikołaja K operni
W. K. R o m a n
ka w T oruniu, W rocław skiego, Łódzkiego, W arszaw skiego, A dam a M ickiew icza w Poznaniu, U niw ersytetu w B iałym stoku. Także innych uczelni ja k m .in. Akadem ii O brony N arodow ej, A kadem ii Św iętokrzyskiej, Akadem ii Podlaskiej, W ojskowej A kadem ii T echnicznej, w yższych szkół pedagogicznych w Słupsku, K oszalinie i w R zeszow ie, czy w reszcie Politechniki Zielonogórskiej. To także, a m oże przede w szystkim naukow cy z szeregu liczących się w Polsce i w św iecie placów ek na ukow ych ja k m .in.: Fundacji L avder z USA, W ojskow ego Instytutu H istorycznego C zeskiej A kadem ii N auk w P radze, U niw ersytetu w D usseldorfie i U niw ersytetu w K ijow ie, w reszcie krajow ych, ja k Instytut H istorii Polskiej A kadem ii N auk i inne.
N a bazie źródeł z archiw ów byłego ZSR R sprow adzonych przez K om isję pra cu ją historycy z w ielu ośrodków naukow ych. Przygotow yw ane s ą prace m agister skie, doktorskie i habilitacyjne - głów nie w W ojskow ym Instytucie Historycznym A kadem ii O brony N arodow ej.
W oparciu o archiw alia zgrom adzone przez W K A pracow nicy W ojskow ego In stytutu H istorycznego prow adzili niezw ykle aktyw ną działalność ek sp ercką na po trzeby przede w szystkim polskiego w ym iaru spraw iedliw ości, ale rów nież organiza cji społecznych, kom batanckich i innych, oraz osób pryw atnych. Szacunkow o ocenia się, że m ateriały W K A zostały przez pracow ników W IH w ykorzystane przy sporządzaniu co najm niej 500 ekspertyz sądow ych i innych. N ależy podkreślić, że ta żm udna, codzienna praca historyków w ojskow ych, była w pisana w ich obow iązki służbow e i w ykonyw ana na rzecz w spom nianych w cześniej instytucji całkow icie bezpłatnie, w ram ach św iadczeń resortu obrony narodow ej n a rzecz społeczeństw a.
N a podstaw ie m ateriałów W K A ukazało się w iele publikacji, w tym niezw ykle cennych książek, głów nie pracow ników W ojskow ego Instytutu H istorycznego m.in. trzytom ow e dzieło A gresja sow iecka na Polską w św ietle dokumentów. 17 września
1939. K olekcja W K A doczekała się ju ż pierw szej m onografii. P od kierow nictw em
pracow nika W IH dr W andy K rystyny Rom an została napisana i obroniona praca pt.
K olekcja WKA w zbiorach CA W.
D okum entację z kolekcji W K A w ykorzystują także liczne, inne krajow e instytu cje naukow e, społeczne i organizacje kom batanckie, m.in.:
Z arząd G łów ny Zw iązku Sybiraków oraz „Środow isko B orow iczan” ; M uzea: H istorii M iasta K rakow a i Jeńców W ojennych w Łam binow icach; Stow arzyszenie R odzina K atyńska;
D epartam ent K adr M O N ; A rchiw um Straży G ranicznej;
R edakcja Polskiego słow nika biograficznego;
G łów na K om isja Ścigania Zbrodni przeciw ko N arodow i Polskiem u; T ow arzystw o M iłośników W ołynia i Polesia;
O środek „K A R T A ” .
Szczególny charakter posiada w spółpraca na bazie K olekcji W K A C entralnego A rchiw um W ojskow ego w łaśnie z O środkiem „K A R T A ” .
T reść dużej części dokum entacji uzyskanej przez W ojskow ą K om isję A rchiw al n ą łączy się ściśle z tem aty k ą b ęd ącą przedm iotem działalności O środka. D latego
je g o pracow nicy d o ku m entacją tą interesują się szczególnie.
Jednym z głów nych celów „K A R T Y ” je s t realizacja program u badaw czego pt.
Indeks R epresjonowanych m ającego na celu odnalezienie i udokum entow anie losu
osób represjonow anych przez system sowiecki. W ram ach Indeksu R epresjonow a
nych w ydaw ane s ą kolejne tom y zaw ierające im ienne w ykazy Polaków w ięzionych
w łagrach b. ZSRR. W jed en astu dotychczas w ydanych tom ów dokum entację pozy skaną z C A W w ykorzystano w: t. II - Rozstrzelani w Charkowie, t. IV - Uwięzieni
w B orowiczach, t. V - Jeńcy w Griazowcu i Suzdalu, t. VI - A resztowani w rejonie Lwowa i D rohobycza, t. V II - Uwięzieni w Stalinogorsku, t. VIII - Uwięzieni w D onbasie i p o d Saratowem , t. IX - Jeńcy zm arli i zaginieni, t. X I - Jeńcy w Juży, t.
XII - Jeńcy obozu lwowskiego.
O bok opisanej szczegółow o w spółpracy z O środkiem „K A R T A ”, m ateriały W KA udostępniono dla potrzeb stow arzyszeń kom batanckich, przede w szystkim środow isk obozow ych, R odziny Katyńskiej itp.
D okum enty z K olekcji eksponow ane były na stałej w ystaw ie w budynku CAW oraz okazjonalnie. D uże zainteresow anie dokum entacją w ykazali m.in. historycy w ojskow i, uczestnicy odbyw ającego się we w rześniu 1994 r. w W arszaw ie K ongre su M iędzynarodow ej K om isji H istorii W ojskow ej, którego organizatorem był W oj skow y Instytut H istoryczny.
3. Kwerendy personalne
Przem iany, ja k ie zaszły w Polsce po 1989 r. spow odow ały także to, że ludzie, których rodziny lub którzy sami doznali w latach 1939-1959 krzyw d od to talitarne go system u kom unistycznego, mogli w reszcie nie tylko o tym bez obaw y m ówić, ale i upom inać się o zadośćuczynienie za doznane krzywdy i upokorzenia.
Zm iany przepisów w zakresie uzyskiw ania praw kom batanckich, em erytalno- rentow ych czy odszkodow ań spow odow ały, że ju ż w 1990 r. do C entralnego A r chiw um W ojskow ego zaczęły napływ ać prośby o potw ierdzenie „pobytu na W scho dzie” w okresie w ojny i bezpośrednio po niej.
Przechow yw ane dotychczas w archiw um resortow ym M ON dokum enty, daw ały m ożliw ość potw ierdzenia tego faktu jed y n ie żołnierzom , którzy w latach 1943-1945 pełnili służbę w jed nostkach W ojska Polskiego na froncie w schodnim , a i to pod w arunkiem , że w książkach ew idencyjnych w cieleń do poszczególnych oddziałów były dane o najbliższych, którzy pozostali w ZSRR, bądź adres „W ojenkom atu” , z którego kierow ano Polaków do wojska. Inform acje o losach w Polsce i na zesła- niach w Z SR R zaw ierają także Zeszyty personalne około 70 tysięcy żołnierzy P ol skich Sił Z brojnych n a Zachodzie, którzy w 1946 i 1947 roku pow rócili do kraju.
O dnalezienie i skopiow anie przez członków W K A w ykazów , kartotek i doku m entacji personalnej jeń có w z 1939 r., a także w ykazów i akt dochodzeniow o- śledczych oraz personalnych Polaków represjonow anych od 1944 r., stw orzyło dla w ielu z nich nadzieję na uzyskanie inform acji o krew nych, a przede w szystkim m ożliw ość praw nego potw ierdzenia swego pobytu w Z SR R z określeniem przyczyn,
W. K. R o m a n
z pow odu których zostali tam w yw iezieni. Szybkie tem po opracow ania tych akt spow odow ało, że ju ż w 1993 r. m ożna było pozytyw nie odpow iadać na pism a w tej spraw ie. Ich liczba sukcesyw nie rosła. O brazuje to tabela nr 1.
Jak w ynika z korespondencji i rozm ów z zainteresow anym i, do sukcesyw nego (do 1999 r.) w zrostu ilości pism przyczyniły się inform acje o pozytyw nych efektach poszukiw ań w C A W na bazie kolekcji W K A , upow szechniane przez instytucje i stow arzyszenia, w tym m iędzy innym i przez:
Z w iązek K om batantów i Byłych W ięźniów Politycznych;
G łó w n ą K om isję Ścigania Zbrodni Przeciw ko N arodow i Polskiem u; Z w iązek W ięźniów Politycznych O kresu Stalinow skiego;
Z w iązek Sybiraków - Zarząd G łów ny i koła terenow e, a w szczególności śro dow isko B orow iczan;
U rząd do Spraw K om batantów i O sób R epresjonow anych;
Św iatow y Z w iązek Ż ołnierzy A rm ii K rajow ej i je g o koła terenow e; Polski C zerw ony Krzyż.
Te organizacje nie tylko inspirują do pisania do C A W sw oich członków i zgła szających się do nich zainteresow anych, lecz rów nież sam e p rzesy łają do C A W pi sm a i prośby o ustalenie losów, często jednocześnie kilkunastu bądź naw et kilku dziesięciu osób. D latego przedstaw iona w tabeli 1 liczba pism w pływ ających je s t m niejsza niż liczba osób, których danych poszukiw ano.
N ajw iększa część pism dotyczy internow anych oraz skazanych w latach 1944- 1945. Byli to najczęściej żołnierze A rm ii K rajow ej i innych ugrupow ań zbrojnego podziem ia, w tym często „w yłapyw ani” z oddziałów W ojska Polskiego. Szacunko w ą liczbę osób, k tó rą obejm ow ały pism a w chodzące do C A W w raz z podaniem przyczyn represjonow ania obrazuje tabela n r 2.
O czyw iście najpełniejsze inform acje otrzym ują zainteresow ani w tedy, gdy w K olekcji zn a jd u ją się kserokopie ich teczek personalnych, zaw ierające obok pełnych danych osobow ych dokum enty ze śledztw a, sądowe, obozow e itp. W przypadku odnalezienia danych, zainteresow any otrzym uje bezpłatne kserokopie w szystkich odnalezionych dokum entów dotyczących je g o osoby.
Efektyw ność kw erend personalnych (poza latam i 1993 i 1994) w ynosi około 50%. Szczegółow e dane zaw iera tabela n r 3.
U kazana wyżej panoram a w ykorzystania przechow yw anej w C A W K olekcji W K A św iadczy o tym , że akta te „żyją” i s ą w szechstronnie w ykorzystyw ane. Trzon unikalnej kolekcji W K A stanow i dokum entacja jen iec k a i obozow a, obrazująca z niczym nie porów nyw alny ogrom zbrodni popełnionych na obyw atelach polskich przez to talitarne system y sąsiednich państw (kom unistyczny i narodow osocjali- styczny). Jest ona w yjątkow a m .in. dlatego, że nie zaw iera żadnych subiektyw nych relacji i ocen osób poszkodow anych, a w yłącznie dokum enty w ytw orzone przez adm inistracje aparatów przem ocy. Jednocześnie je s t to kolekcja żyw a. Jak w spo m niałam , n a je j podstaw ie pow stało ju ż w iele pow ażnych dzieł naukow ych, h isto rycznych prac prom ocyjnych oraz setki publikacji popularnych i artykułów praso wych. Jest on a w ykorzystyw ana także w celach dydaktycznych przez nauczycieli
akadem ickich w yższych uczelni, chociażby na studiach historycznych w W IH A O N oraz przez różne urzędy i organizacje społeczne, dokum entujące zbrodnie p opełnio ne na obyw atelach nie tylko polskich oraz ścigające spraw ców tych zbrodni. Część personalna tej kolekcji służy byłym jeńcom , w ięźniom , zesłańcom i ich rodzinom , m .in. podczas ubiegania się o św iadczenia socjalne zw iązane z uw ięzieniem lub słu żb ą w ojskow ą.
T abela 1 Z estaw ienie ilościow e spraw załatw ianych w C A W w latach 1993-2000
Rok
WPŁYNĘŁO PISM
Ogółem do CA W
Związanych z informacjami z akt Kolekcji WKA
OGÓŁEM Od osób prywatnych Z instytucji państwo wych i społecznych 1993 9984 23 19 4 1994 10925 131 114 17 1995 14793 462 419 43 1996 11538 801 706 95 1997 10997 985 772 213 1998 10890 1063 823 240 1999 12184 1253 1016 237 2000 8005 807 701 106 RAZEM 89316 5625 4570 1055
W. K. R o m a n
T abela nr 2 Szacunkow e zestaw ienie pośw iadczeń w ystaw ionych przez C A W na podstaw ie d o
kum entów z K olekcji W K A
ROK Liczba osób któ rych dot. pisma z tego żołnierzy września 1939 r. żołnierzy Armii Krajowej represjonowanych z in nych powodów 1993 37 7 22 8 1994 164 34 81 49 1995 517 81 214 222 1996 918 133 462 323 1997 1148 239 507 402 1998 1291 187 618 486 1999 1472 270 699 503 2000 1025 169 416 440 RAZEM 6572 1120 3019 2433 T abela nr 3 Efektyw ność kw erend w ykonyw anych w C A W w oparciu o K olekcję W K A Rok Udzielono odpowiedzi Wydano stron kserokopii
pozytywnych negatywnych 1993 5 32 5 1994 71 93 202 1995 253 264 1053 1996 452 466 3692 1997 585 563 5215 1998 682 609 7902 1999 738 734 8487 2000 527 498 4494 RAZEM 3313 3259 31050 2 1 2
SU M M A R Y
The Use of the Collection of the Army Archival Committee in Scientific Re
search and in Documenting of the Fate of the Poles in 1939-1958
Except for the basic functions o f the A rm y A rchival C om m ittee w hich m eant recognition, exam ination o f the archival docum ents, copying and sending them to the country - it also co-operated with many national and foreign institutions. One o f them was the H ead O ffice o f the N ational A rchives, for w hich the A rm y A rchival C om m ittee m ade X erox copies o f 150 000 pages for the P olish-R ussian editorial com m ittee o f the work: “K atyń. The D ocum ents o f the C rim e” . B efore the X erox copies w ere sent to the country, they had been used by public p ro secutor’s office clerks o f the R ussian Federation in Polish em bassy in M oscow . T he colonel Stefan R odziew icz from the M ilitary Public P rosecutor’s O ffice o f the R ussian A rm y has co-operated w ith the A rm y A rchival Com m ittee since O ctober 1992. H e m ade an in v e stig a tio n on K atyń issue. T he A rm y A rch iv al C o m m ittee m ade also an inv estig atio n in the archives and m ade X erox copies o f the docum ents for Polish M inistry o f H om e A ffairs, the N ational M useum in O św ięcim , the C ouncil o f M em ory P rotection o f the W ar and M artyrdom , the D epartm ent o f C om batants and the R epressed.
A lm ost im m ediately w hen the docum ents w ere found in the C entral A rchives they w ere rendered accessible to the scientific research. In 1993-2000 at least 66 people used the collection o f the Army A rchival C om m ittee (w ithout its m em bers or those using the docum ents outside the study. T he w ide range o f topics for w hich the m aterials w ere used show s how valuable they are. T he archive is a unique m aterial allow ing to show phenom ena and problem s connected not only with history and fate o f the Poles and Poland. O n the basis o f the m aterials at least 25 do cto r’s thesis, 15 thesis fo r assistant professors, many M A thesis and licentiates w ere written.
The fact o f finding and copying by the Army archival Committee o f many nominal rolls, files and personal docum ents o f the w ar prisoners in the U SSR allow ed to docum ent the fate o f m any ex-soldiers, w ar prisoners, exiles and their fam ilies w hich was later used by them to get reparations. In 1993-2000 as m any as 89 316 requests found their place in the C entral M ilitary A rchives, 5625 o f w hich m ust have been documented on the basis of the research in the M aterials o f the Collection. T he effectiveness o f the personal research was 50%.
