Przemiany demograficzne w podregionie chełmsko-zamojskim w latach 2000-2014

(1)

W LUBLINIE

LUBLIN 2015

informacje i opracowania statystyczne

PRZEMIANY DEMOGRAFICZNE

w podregionie chełmsko-zamojskim

w latach 2000-2014

(2)

ZESPÓŁ REDAKCYJNY Przewodniczący Krzysztof Markowski

Członkowie Waldemar Dymek Sławomir Dziaduch

Zofia Kurlej Elżbieta Łoś Andrzej Matacz Kazimierz Tucki

Paweł Wroński Sekretarz

Aneta Olszewska-Welman

AUTORZY OPRACOWANIA Marek Tatarski

Współpraca Anna Bielak Wioletta Burda-Portuś

Izabela Huk Dorota Kostrubiec

Urszula Milczuk

Projekt okładki i opracowanie graficzne – Wiesław Typiak

Skład komputerowy, wykresy, kartogramy – Marek Tatarski, Wiesław Typiak ISBN 978-83-7402-237-8

Prosimy o podanie źródła przy publikowaniu danych US Urząd Statystyczny w Lublinie, ul. St. Leszczyńskiego 48

20-068 Lublin, Tel 81 533 20 51 fax 81 533 27 61

email: sekretariatUSLUB@stat.gov.pl

(3)

Zarówno Polska, województwo lubelskie, jak i podregion chełmsko-zamojski są w okresie dużych zmian demograficznych. Od wielu lat Statystyka Publiczna obserwuje zmniejszanie się liczby ludności w podregionie i wpływ tego zjawiska na wiele dziedzin życia. Dla przykładu zmniejszająca się liczba dzieci sprawia, że jest mniej uczniów, studentów, nauczycieli, miejsc pracy itp. Z kolei zwiększająca się liczba osób starszych, które wymagają opieki powoduje wzrost potrzeb związanych ze służbą zdrowia, a więc należy zapewnić więcej miejsc w szpitalach na oddziałach geriatrycznych, w domach opieki itp.

Obserwowane na Lubelszczyźnie zmiany były inspiracją powstania niniejszej publikacji. Ma ona za zadanie dostarczyć danych demograficznych na poziomie gmin składających się na obszar podregionu chełmsko-zamojskiego. Przedstawiane zjawiska demograficzne zilustrowano prezentacjami graficznymi w postaci kartogramów, map i wykresów. W wydaniu zamieszczono także tablice przeglądowe przedstawiające sytuację demograficzną podregionu w podziale na powiaty i wchodzące w ich skład gminy. Zawarte w opracowaniu dane jednostkowe i wskaźniki demograficzne zostały dobrane w sposób najlepiej obrazujący potencjał demograficzny podregionu w chwili obecnej (2014 r.) oraz zmiany do jakich doszło na przestrzeni lat 2000-2014.

Zaprezentowane informacje mogą wspomóc analizy własne gmin oraz stanowić materiał wyjściowy do porównań względem innych gmin podregionu, czy powiatu. Podregion chełmsko-zamojski (NTS 3 – grupujący powiaty) obszarem swym obejmuje tereny byłych województw chełmskiego i zamojskiego (z wyłączeniem powiatu włodawskiego).

Jestem przekonany, że publikacja przygotowana przez pracowników Oddziału Urzędu Statystycznego w Zamościu będzie interesującym źródłem wiedzy i zachętą do częstszego korzystania z danych i informacji statystycznej. W zgłębianiu tej tematyki pomocne mogą być dane zawarte w Banku Danych Lokalnych, w publikacjach Urzędu Statystycznego w Lublinie jak i na stronie internetowej http://lublin.stat.gov.pl.

Dyrektor

Urzędu Statystycznego

w Lublinie

dr Krzysztof Markowski

Lublin, wrzesień 2015 r.

(4)

Spis treści

Str.

Przedmowa

... 3

Podstawowe pojęcia, definicje ... 10

Źródła danych ... 10

Stan ludności ... 10

Ważniejsze skróty ... 14

Podregion chełmsko-zamojski ... 15

Struktura podregionu ... 16

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 19

Uwagi analityczne ... 22

Powiat miasto Chełm ... 29

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 32

Powiat miasto Zamość ... 37

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 40

Powiat biłgorajski ... 45

Gmina Aleksandrów ... 48

Miasto Biłgoraj ... 50

Gmina Biłgoraj ... 52

Gmina Biszcza ... 54

Gmina miejsko-wiejska Frampol... 56

Miasto Frampol ... 58

4 z 274

(5)

Gmina miejsko-wiejska Józefów ... 64

Miasto Józefów ... 66

Obszar wiejski Józefów ... 68

Gmina Księżpol ... 70

Gmina Łukowa ... 72

Gmina Obsza ... 74

Gmina Potok Górny ... 76

Gmina miejsko-wiejska Tarnogród ... 78

Miasto Tarnogród ... 80

Obszar wiejski Tarnogród ... 82

Gmina Tereszpol ... 84

Gmina Turobin ... 86

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 88

Powiat chełmski ... 93

Gmina Białopole ... 96

Gmina Chełm ... 98

Gmina Dorohusk ... 100

Gmina Dubienka ... 102

Gmina Kamień ... 104

5 z 274

(6)

Gmina Leśniowce ... 106

Gmina Rejowiec ... 108

Miasto Rejowiec Fabryczny ... 110

Gmina Rejowiec Fabryczny ... 112

Gmina Ruda Huta ... 114

Gmina Sawin ... 116

Gmina Siedliszcze ... 118

Gmina Wierzbica ... 120

Gmina Wojsławice ... 122

Gmina Żmudź ... 124

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 126

Powiat hrubieszowski

... 131

Gmina Dołhobyczów ... 134

Gmina Horodło ... 136

Miasto Hrubieszów ... 138

Gmina Hrubieszów ... 140

Gmina Mircze ... 142

Gmina Trzeszczany ... 144

Gmina Uchanie ... 146

Gmina Werbkowice ... 148

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 150

6 z 274

(7)

Gmina Gorzków ... 160

Gmina Izbica ... 162

Miasto Krasnystaw ... 164

Gmina Krasnystaw ... 166

Gmina Kraśniczyn ... 168

Gmina Łopiennik Górny ... 170

Gmina Rudnik ... 172

Gmina Siennica Różana ... 174

Gmina Żółkiewka ... 176

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 178

Powiat tomaszowski

... 183

Gmina Bełżec ... 186

Gmina Jarczów ... 188

Gmina Krynice ... 190

Gmina Lubycza Królewska ... 192

Gmina miejsko-wiejska Łaszczów ... 194

Miasto Łaszczów ... 196

Obszar wiejski Łaszczów ... 198

Gmina Rachanie ... 200

7 z 274

(8)

Gmina Susiec ... 202

Gmina Tarnawatka ... 204

Gmina Telatyn ... 206

Miasto Tomaszów Lubelski ... 208

Gmina Tomaszów Lubelski ... 210

Gmina miejsko-wiejska Tyszowce ... 212

Miasto Tyszowce ... 214

Obszar wiejski Tyszowce ... 216

Gmina Ulhówek ... 218

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 220

Powiat zamojski ... 225

Gmina Adamów ... 228

Gmina Grabowiec ... 230

Gmina Komarów-Osada ... 232

Gmina miejsko-wiejska Krasnobród ... 234

Miasto Krasnobród ... 236

Obszar wiejski Krasnobród ... 238

Gmina Łabunie ... 240

Gmina Miączyn ... 242

Gmina Nielisz ... 244

Gmina Radecznica ... 246

8 z 274

(9)

Gmina Stary Zamość ... 252

Gmina Sułów ... 254

Gmina miejsko-wiejska Szczebrzeszyn... 256

Miasto Szczebrzeszyn ... 258

Obszar wiejski Szczebrzeszyn ... 260

Gmina Zamość ... 262

Gmina miejsko-wiejska Zwierzyniec ... 264

Miasto Zwierzyniec ... 266

Obszar wiejski Zwierzyniec ... 268

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych ... 270

9 z 274

(10)

10 z 274

Podstawowe pojęcia, definicje

Źródła danych

Dane prezentowane w tej publikacji pochodzą z Banku Danych Lokalnych (BDL) największego w Polsce uporządkowanego i udostępnianego w Internecie zbioru informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej, demograficznej, społecznej kraju oraz o stanie środowiska. Bank Danych Lokalnych opisuje województwa, powiaty oraz gminy jako podmioty systemu organizacji społecznej i administracyjnej państwa, a także regiony i podregiony, stanowiące elementy nomenklatury jednostek terytorialnych do celów statystycznych. Gromadzone w BDL informacje statystyczne o poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego są systematycznie uzupełniane i aktualizowane. Serwis zapewnia stały dostęp do aktualnych informacji statystycznych. Umożliwia prowadzenie wielowymiarowych analiz statystycznych w układach regionalnych i lokalnych.

Zasadą przy prezentacji danych w zbiorach BDL jest udostępnianie informacji na możliwe najniższym poziomie (miejscowości, gminy, powiatu, podregionu, województwa lub regionu) przy równoczesnej możliwości wygenerowania agregatów danych. Wynika to z dostępności danych, metodologii ich naliczania, czy też możliwości prezentacji zgodnie z wymogami zachowania tajemnicy statystycznej. Dane prezentowane w BDL pochodzą z badań objętych Programem Badań Statystyki Publicznej, spisów powszechnych i administracyjnych systemów informacyjnych.

Stan ludności

Dane o liczbie ludności zostały opracowane metodą bilansową. Przy sporządzaniu bilansów uwzględniono dane dotyczące:

– urodzeń i zgonów,

(11)

11 z 274

– wymeldowania z pobytu stałego (do innych jednostek podziału terytorialnego i za granicę),

– salda ludności zameldowanej na pobyt czasowy ponad 3 miesiące (do 2005 r. włącznie ponad 2 miesiące), – zmian w podziale administracyjnym kraju.

Dane bilansowe ludności za rok 2010 opracowane zostały według podziału administracyjnego obowiązującego w dniu 1 I 2011 r., jednak ze względu na specyfikę Banku Danych Lokalnych zostały przeliczone zgodnie z obowiązującym w dniu 1 I 2010 r. podziałem administracyjnym kraju (bez zmian, które nie wpływają na identyfikatory i nazwę jednostek podziału terytorialnego kraju) wynika z tego różnica w stosunku do danych publikowanych w opracowaniach GUS. Podstawą bilansu w 2009 r. są wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z dnia 20 maja 2002 r., a w 2013 r. wyniki NSP 2011 (według podziału administracyjnego województwa obowiązującego w danym roku).

Ruch naturalny uwzględnia fakty zawierania związków małżeńskich, rozwodzenia się, urodzeń i zgonów powodujące zmiany w stanie liczebnym i strukturze ludności według płci, wieku i stanu cywilnego.

Dane o małżeństwach uwzględniają związki małżeńskie zawarte w formie przewidzianej prawem w urzędach stanu cywilnego. Na mocy ustawy z dnia 24 VII 1998 r. (Dz.U. Nr 117, poz. 757) w urzędach stanu cywilnego rejestrowane są także małżeństwa podlegające prawu wewnętrznemu Kościoła lub Związku Wyznaniowego zawarte w obecności duchownego.

Małżeństwo zawarte w tej formie podlega prawu polskiemu i pociąga za sobą takie same skutki cywilnoprawne, jak

małżeństwo zawarte przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

(12)

12 z 274

Urodzenie żywe jest to całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim oddzieleniu oddycha bądź wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia, takie jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli bez względu na to, czy sznur pępowiny został przecięty lub łożysko zostało oddzielone; każdy taki noworodek jest uważany za żywo urodzonego.

Zgonem jest trwałe, czyli nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych dla życia (niezależnie od okresu po urodzeniu żywym), konsekwencją czego jest ustanie czynności całego ustroju.

Przyrost naturalny ludności obliczono jako różnicę pomiędzy liczbą urodzeń żywych i liczbą zgonów w danym okresie.

Migracje ludności to przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania (pobytu stałego lub czasowego) połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej jednostki terytorialnej. Migracją jest zatem zmiana gminy zamieszkania lub w przypadku gminy miejsko-wiejskiej przeniesienie się z terenów miejskich do wiejskich tej gminy lub odwrotnie.

Migracją jest także zmiana kraju zamieszkania. Nie jest migracją zmiana adresu w ramach tej samej gminy miejskiej, wiejskiej, części miejskiej lub wiejskiej gminy miejsko-wiejskiej.

Przez użyte w tablicach określenie napływ rozumie się nowe zameldowania na pobyt stały, przez odpływ wymeldowania z pobytu stałego.

Informacje o migracjach wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały podano na podstawie pełnej ewidencji osób

migrujących; od 2006 r. dane pobierane są ze zbioru PESEL – Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności.

(13)

z pobytu stałego) ludności.

Podział ludności według ekonomicznych grup wieku:

− przedprodukcyjny – mężczyźni i kobiety w wieku 0-17 lat,

− produkcyjny – mężczyźni w wieku 18-64 lata i kobiety w wieku 18-59 lat,

− poprodukcyjny – mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej.

Przez ludność w wieku nieprodukcyjnym rozumie się ludność w wieku przedprodukcyjnym oraz ludność w wieku poprodukcyjnym.

Współczynnik przyrostu naturalnego – określa wielkość przyrostu naturalnego (tj. różnicy między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów w danym roku) w przeliczeniu na 1000 ludności.

Współczynnik starości demograficznej – jest relacją liczby ludności w wieku 65 lat i więcej do ogólnej liczby ludności. Jest on wskaźnikiem struktury pokazującym udział frakcji traktowanej jako starszej w całej populacji.

Współczynnik dynamiki demograficznej określa stosunek liczby urodzeń do liczby zgonów w danym roku.

Wskaźnik obciążenia demograficznego ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku nieprodukcyjnym określa liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym.

13 z 274

(14)

Wskaźnik obciążenia demograficznego ludności w wieku przedprodukcyjnym ludnością w wieku poprodukcyjnym określa liczbę osób w wieku poprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym.

Wskaźnik obciążenia demograficznego ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku poprodukcyjnym określa liczbę osób w wieku poprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym.

Szczegółowe wyjaśnienia metodyczne dotyczące poszczególnych dziedzin statystyki dostępne są w publikacjach tematycznych oraz w serii „Zeszyty metodyczne i klasyfikacje”. Definicje pojęć stosowanych w statystyce publicznej dostępne są na stronie internetowej :

http://old.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm.

Ważniejsze skróty rys. - rysunek tab. - tabela tabl. – tablica tys. – tysiąc mln – milion

km

²

– kilometr kwadratowy cd. – ciąg dalszy

dok. – dokończenie wg – według

tj. – to jest

14 z 274

(15)

PODREGION

CHEŁMSKO-ZAMOJSKI

Zamość

Chełm

Dorohusk REJOWIEC

FABRYCZNY Rejowiec

Siennica Różana Łopiennik

Górny Fajsławice

KRASNYSTAW

Gorzków

Żółkiewka Izbica

Kraśniczyn

Rudnik

Dubienka

Żmudź Białopole Kamień

Wojsławice

Białopole

Horodło

Trzeszczany

HRUBIESZÓW

Werbkowice Białopole

Uchanie

Mircze

Dołhobyczów

Susiec Ulhówek

Telatyn Rachanie

Nielisz

Jarczów

Lubycza Królewska Bełżec

TOMASZÓW LUBELSKI

Tarnawatka Łabunie

Komarów- -Osada

Miączyn Sitno

Grabowiec Skierbieszów

Sułów

Adamów ZWIERZYNIEC SZCZEBRZESZYN

KRASNOBRÓD

Krynice Radecznica

Stary Zamość

JÓZEFÓW Tereszpol

BIŁGORAJ

FRAMPOL Goraj Turobin

Aleksandrów

Łukowa Księżpol

Obsza TARNOGRÓD Biszcza

Potok Górny

ŁASZCZÓW TYSZOWCE Leśniowice

Rejowiec Fabryczny

(16)

Struktura podregionu

Struktura podregionu chełmsko-zamojskiego (NTS 3 – podregiony) z uwzględnieniem podziału na poziomie lokalnym na powiaty (NTS 4 – powiaty i miasta na prawach powiatu) oraz wchodzące w ich skład gminy (NTS 5 – gminy i ich części) przedstawia się następująco:

 chełmski

o miasto: Rejowiec Fabryczny

o gminy: Białopole, Chełm, Dorohusk, Dubienka, Kamień, Leśniowice, Rejowiec ( do 2005 r. w powiecie krasnostawskim), Rejowiec Fabryczny, Ruda-Huta, Sawin, Siedliszcze, Wierzbica, Wojsławice, Żmudź

 krasnostawski

o miasto: Krasnystaw

o gminy: Fajsławice, Gorzków, Izbica, Krasnystaw, Kraśniczyn, Łopiennik Górny, Rudnik, Siennica Różana, Żółkiewka

 zamojski

o miasta: Krasnobród, Szczebrzeszyn, Zwierzyniec

o gminy: Adamów, Grabowiec, Komarów-Osada, Krasnobród, Łabunie, Miączyn, Nielisz, Radecznica, Sitno, Skierbieszów, Stary Zamość, Sułów, Szczebrzeszyn, Zamość, Zwierzyniec

 hrubieszowski

o miasto: Hrubieszów

o gminy: Dołhobyczów, Horodło, Hrubieszów, Mircze, Trzeszczany, Uchanie, Werbkowice

 biłgorajski

o miasta: Biłgoraj, Frampol, Józefów, Tarnogród

o gminy: Aleksandrów, Biszcza, Biłgoraj, Frampol, Goraj, Józefów, Księżpol, Łukowa, Obsza, Potok Górny, Tarnogród, Tereszpol, Turobin

 tomaszowski

o miasta: Łaszczów (od 2010 r.), Tomaszów Lubelski, Tyszowce (od 2000 r.)

o gminy: Bełżec, Jarczów, Krynice, Lubycza Królewska, Łaszczów, Rachanie, Susiec, Tarnawatka, Telatyn, Tomaszów Lubelski, Tyszowce, Ulhówek

 miasto Chełm

 miasto Zamość

16 z 274

(17)

0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000

620,0 625,0 630,0 635,0 640,0 645,0 650,0 655,0 660,0 665,0 670,0 675,0

urodzenia małżeństwa ludność

Tabl. 1 Stan, ruch naturalny i migracje ludności

napływ odpływ saldo

2000 670 474 3 694 6 860 7 422 -562 7 234 8 677 -1 443 5,5 10,2 11,0 -0,9 -2,2

2001 668 674 3 532 6 804 7 264 -460 6 565 8 008 -1 443 5,2 10,1 10,8 -0,7 -2,2

2002 665 516 3 561 6 108 7 401 -1 293 6 933 8 768 -1 835 5,3 9,0 11,0 -1,9 -2,8

2003 663 118 3 597 6 204 7 314 -1 110 7 329 9 097 -1 768 5,3 9,2 10,9 -1,7 -2,7

2004 660 427 3 639 6 192 7 397 -1 205 6 975 8 920 -1 945 5,4 9,2 11,1 -1,8 -2,9

2005 657 578 4 007 6 119 7 444 -1 325 6 996 8 991 -1 995 6,0 9,2 11,2 -2,0 -3,0

2006 653 852 4 057 6 130 7 316 -1 186 7 344 9 957 -2 613 6,1 9,3 11,0 -1,8 -4,0

2007 650 952 4 525 6 272 7 416 -1 144 8 292 10 512 -2 220 6,9 9,5 11,3 -1,7 -3,4

2008 649 318 4 526 6 686 7 319 -633 6 116 7 751 -1 635 6,9 10,2 11,2 -1,0 -2,5

2009 646 919 4 415 6 617 7 601 -984 6 349 7 961 -1 612 6,8 10,1 11,6 -1,5 -2,5

2010 652 603 3 954 6 318 7 260 -942 6 174 8 144 -1 970 6,0 9,7 11,1 -1,4 -3,0

2011 649 203 3 628 5 933 7 285 -1 352 6 017 8 065 -2 048 5,6 9,1 11,2 -2,1 -3,1

2012 646 423 3 491 5 912 7 068 -1 156 5 609 7 702 -2 093 5,4 9,1 10,9 -1,8 -3,2

2013 643 525 3 100 5 483 7 206 -1 723 5 781 8 010 -2 229 4,8 8,5 11,2 -2,7 -3,5

2014 640 135 3 312 5 355 6 878 -1 523 5 744 7 964 -2 220 5,2 8,3 10,7 -2,4 -3,5

Przyrost naturalny w liczbach bezwzględnych Lata

Ludność stan w dniu

31 XII Małżeństwa Urodzenia

żywe Zgony

na 1000 ludności Migracje stałe

Małżeństwa Urodzenia

żywe Zgony Przyrost

naturalny Saldo migracji

Podregion

CHEŁMSKO-ZAMOJSKI

podregion chełmsko-zamojski ^{17 z 274}

(18)

Tabl. 3 Ludność według płci i wieku Grupa

wieku

Ogółem 670 474 327 733 342 741 657 578 321 110 336 468 652 603 318 149 334 454 640 135 311 970 328 165

0-2 lata 20 666 10 576 10 090 18 157 9 400 8 757 19 739 10 065 9 674 16 384 9 405 8 208

3-6 lat 32 711 16 679 16 032 25 578 13 106 12 472 24 428 12 607 11 821 25 448 13 030 12 418

7-14 lat 83 904 42 891 41 013 68 637 35 171 33 466 54 379 27 922 26 457 49 105 25 340 23 765

15-17 lat 38 463 19 892 18 571 31 847 16 264 15 583 26 091 13 431 12 660 21 474 10 972 10 502

18-19 lat 21 738 11 691 10 047 22 014 11 296 10 718 19 087 9 796 9 291 15 659 8 104 7 555

20-29 lat 91 234 47 577 43 657 103 422 54 514 48 908 103 094 53 560 49 534 94 535 49 082 45 453

30-39 lat 83 336 42 645 40 691 81 479 41 948 39 531 92 786 48 255 44 531 98 011 51 367 46 644

40-49 lat 102 049 52 162 49 887 93 528 47 642 45 886 81 865 41 501 40 364 81 021 41 138 39 883

50-59 lat 69 108 33 191 35 917 88 382 43 048 45 334 96 966 48 140 48 826 91 784 45 616 46 168

60-69 lat 60 000 26 339 33 661 52 812 23 230 29 582 61 287 27 560 33 727 75 405 34 566 40 839

70 i więcej 67 265 24 090 43 175 71 722 25 491 46 231 72 881 25 312 47 569 71 309 24 579 46 730

2000 2005

Mężczyźni Kobiety

2010 Ogółem Mężczyźni Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem

2014

Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Tabl. 2 Zmiany w strukturze i ruchu ludności

2000 -0,2 73 105 175 744 380 793 113 937 26,2 56,7 16,9 76 65 30 14,6 0,92

2001 -0,2 73 105 169 112 385 405 114 157 25,2 57,6 17,0 73 68 30 14,7 0,93

2002 -0,4 72 105 162 111 389 689 113 716 24,4 58,6 17,1 71 70 29 14,8 0,82

2003 -0,3 71 105 155 379 394 449 113 290 23,4 59,5 17,1 68 73 29 14,9 0,84

2004 -0,4 71 105 149 597 397 909 112 921 22,7 60,3 17,1 66 76 28 14,9 0,83

2005 -0,4 71 105 144 219 400 586 112 773 21,9 60,9 17,1 64 78 28 15,0 0,82

2006 -0,5 70 105 139 124 401 601 113 127 21,3 61,4 17,3 63 81 28 15,1 0,83

2007 -0,4 70 105 134 561 403 061 113 330 20,7 61,9 17,4 62 84 28 15,0 0,84

2008 -0,2 70 105 130 536 404 469 114 313 20,1 62,3 17,6 61 88 28 14,9 0,91

2009 -0,3 70 105 126 463 405 456 250 443 19,5 62,7 17,8 60 91 28 14,9 0,87

2010 0,8 70 105 124 637 411 130 254 424 19,1 63,0 17,9 59 94 28 14,8 0,87

2011 -0,5 70 105 121 118 409 361 253 496 18,7 63,1 18,3 59 98 29 15,0 0,81

2012 -0,4 70 105 117 915 407 536 252 973 18,2 63,0 18,7 59 103 30 15,3 0,83

2013 -0,4 69 105 115 132 404 796 252 032 17,9 62,9 19,2 59 107 31 15,8 0,76

2014 -0,5 69 105 112 411 401 243 250 107 17,6 62,7 19,8 60 113 32 16,2 0,77

poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedproduk-

cyjnym

poprodukcyjnym na 100 osób w

wieku produkcyj-

nym Ludność w wieku Wskaźnik obciążenia demograficznego

Lata

Roczny przyrost ludności w procentach

Na 100 mężczyzn

przypada kobiet Ludność na

1 km²

Współczynnik dynamiki demograficznej ludność w wieku

produk-

cyjnym poproduk-

cyjnym produk-

cyjnym poprodukcyjnym w liczbach bezwzględnych w % ogółem przed-

produkcyjnym

przedproduk-

cyjnym

Współczynnik starości demograficznej nieproduk-

cyjnym na 100 osób w

wieku produkcyj-

nym

(19)

osoby

W latach 2000-2014 stan ludności w podregionie chełmsko-zamojskim zamojskim wykazywał tendencję spadkową. W 2014 r. podregion zamieszkiwało 640135 osób. W porównaniu do 2013 r. liczba ludności spadła o 3390 osób, natomiast w stosunku do 2000 r. o 30339 osób. W analizowanym okresie struktura ludności według płci kształtowała się zgodnie z tendencją krajową i wyrażała się w przewadze kobiet.

350 000 345 000 340 000 335 000 330 000 325 000 320 000 315 000 310 000 305 000 300 000 295 000

Rys. Ludność wg płci

kobiety

mężczyźni

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Udział kobiet w populacji podregionu w poszczególnych latach był bardzo zbliżony i wahał się w granicach od 51,1%

do 51,3% ogółu ludności.

Współczynnik feminizacji w okresie badanych piętnastu lat był stały i wynosił 1,05.

19 z 274

podregion chełmsko-zamojski

(20)

osoby

Rys. 3 Ruch naturalny ludności

10 000 5 000 0

Urodzenia żywe Zgony

Wpływ na ocenę dynamiki rozwoju ludnościowego ma przyrost naturalny i ruch migracyjny jako składniki wzrostu lub ubytku ludności. Współczynnik przyrostu naturalnego kształtowany jest przez dwie wielkości: tempo zmian liczby urodzeń oraz tempo zmian liczby zgonów. Liczba urodzeń w podregionie chełmsko-zamojskim w okresie 2000-2014 była zmienna, najwyższą wartość osiągając w 2000 r. (6860 dzieci), a najniższą w 2014 r. (5355 dzieci). Współczynnik urodzeń na 1000 ludności w podregionie chełmsko-zamojskim oscylował w granicach 8,3-10,2 i w 2014 r. przyjął wartość najniższą.

Drugą wielkością mającą duży wpływ na współczynnik przyrostu naturalnego jest liczba zgonów. Współczynnik zgonów w okresie 2000-2014 zmieniał się od 10,7 do 11,6 zgonów na 1000 ludności, największą wartość osiągając w 2009 r., a najmniejszą w 2014 r. We wszystkich latach w podregionie chełmsko-zamojskim odnotowano więcej zgonów niż urodzeń, a największą liczbę zgonów tj. 7601 odnotowano w 2009 r. Wymienione wyżej wskaźniki zdecydowały o ujemnym przyroście naturalnym, który zmienił się z -562 w 2000 r. do -1523 w 2014 r., wartość maksymalną osiągając w 2001 r.

(-460 osób), minimalną zaś w 2014 r. (-1523 osoby). Ujemny współczynnik przyrostu naturalnego na 1000 ludności

zwiększył się z -0,9 w 2000 r. do -2,4 w 2014 r.

(21)

podregion chełmsko-zamojski ^{21 z 274} osoby 15 000

10 000 5 000 0

napływ odpływ

Drugim – obok przyrostu naturalnego – czynnikiem decydującym o tempie przyrostu lub spadku liczby ludności oraz jej rozmieszczeniu terytorialnym są migracje, czyli przemieszczanie się ludności związane ze zmianą zamieszkania połączone z przekroczeniem granicy jednostki administracyjnej podziału terytorialnego kraju. Przyczynami migracji są m.in.: brak pracy w miejscu zamieszkania, chęć poprawy warunków mieszkaniowych, usamodzielnianie się, nauka i studia oraz inne względy rodzinne.

W latach 2000-2014 w podregionie chełmsko-zamojskim saldo migracji zmieniało się od -2,2 na 1000 ludności

w 2000 r. do -3,5 na 1000 ludności w 2014 r. N ajwiększe ujemne saldo migracji o wartości -2613 zanotowano w 2006 r.

(22)

Uwagi analityczne

Piramida wieku wg płci w sposób graficzny przedstawia strukturę populacji z uwzględnieniem podziału na wiek i płeć.

Polega na zestawieniu w obrębie jednego wykresu diagramów słupkowych utworzonych dla poszczególnych roczników lub grup wiekowych dla każdej płci oddzielnie. Ocena sposobu rozkładu wiekowego ludności dostarcza informacji o aktualnej kondycji badanej populacji.

Rys. 5 Typy struktur ludności

Poniżej przedstawiona została piramida wieku dla podregionu chełmsko-zamojskiego. Dodatkowo na wykres naniesiono dane dla prognozy ludności na rok 2025.

22 z 274

(23)

Rys.6 Ludność według płci i wieku w 2014 r.

Podregion chełmsko-zamojski

3492 85 lat i więcej 9948

Kobiety

Ludnoś ć wg płci i

grup wieku Prognoza 2025 Mężczyźni Kobiety Mężczyźni

14333 20233 24376

21240 19656 21482 24345 27022

25390 23692

19076 15975 16150

5223 7257 8607

80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9

11399 12792 12591

18083 22756

24881 21287 19463

20420 24345 24253 23007 22446 18057 14951 15350

0-4 11928 11251

5-9 12671 11915

10-14 13727 13174

15-19 16084 15280

20-24 15361 14252

25-29 17541 15788

30-34 20763 18264

35-39 22305 19766

40-44 25504 23113

45-49 23638 22229

50-54 21048 20359

55-59 18109 18661

60-64 18438 19784

65-69 20051 22690

70-74 16536 21194

75-79 10544 16493

80-84 4672 9222

85 i więcej 4085 11769 OGÓŁEM 293005 305204

14421 0-4 14090

RAZEM M ężczy źni i

Kobiety

2014 642089 2025 598209

30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 0 10000 20000 30000

2014 prognoza 2025 2014 prognoza 2025

Zaprezentowana piramida wieku dla podregionu chełmsko-zamojskiego przybiera kształt wrzeciona. Według

klasyfikacji G. Sundbärga jest zaliczana do typu III regresywnego, który pojawia się przy malejącej z okresu na okres liczbie

urodzeń. Jest to zjawisko charakterystyczne dla społeczeństw starzejących się, gdzie systematycznie maleje liczba dzieci

i młodzieży przy równoczesnym wzroście liczby ludności w rocznikach starszych. Najliczniejszą grupę stanowi obecnie

część populacji w przedziale wiekowym 30-34 lat (27022 mężczyzn i 24253 kobiety), co jest następstwem wyżu

demograficznego

(24)

z lat osiemdziesiątych XX wieku. Analizując dane prognozowane na rok 2025 można zauważyć spadek liczby urodzeń o 18,7% oraz znaczący wzrost liczby osób w wieku powyżej 65 lat o 32,3%.

Na zmiany liczby ludności, oprócz przyrostu naturalnego, wpływa ruch wędrówkowy – migracje. Porównanie wielkości przyrostu naturalnego i salda migracji na 1000 ludności pozwala wskazać, w których jednostkach przestrzennych decydujące znaczenie w kształtowaniu przyrostu rzeczywistego ludności posiadał przyrost naturalny, a w których ruch wędrówkowy.

W celu opisania tego zjawiska przeprowadzono analizę w oparciu o typologię demograficzną jednostek przestrzennych J.Webba. Klasyfikacja ta wyróżnia 8 typów jednostek w zależności od relacji między przyrostem/ubytkiem naturalnym a dodatnim/ujemnym saldem migracji.

Tab. 1 Klasyfikacja typów wg J.Webba

A przewaga przyrostu naturalnego nad ubytkiem migracyjnym PN>UM B przewaga przyrostu naturalnego nad przyrostem migracyjnym PN>PM C przewaga przyrostu migracyjnego nad przyrostem naturalnym PM>PN D przewaga przyrostu migracyjnego nad ubytkiem naturalnym PM>UN E przewaga ubytku migracyjnego nad przyrostem naturalnym UN>PN F przewaga ubytku naturalnego nad ubytkiem migracyjnym UN>UM G przewaga ubytku migracyjnego nad ubytkiem naturalnym UM>UN

H przewaga ubytku migracyjnego nad przyrostem naturalnym UM>PN

PN - Przyrost Naturalny UN - Ubytek Naturalny PM - Przyrost Migracyjny UM - Ubytek Migracyjny

(25)

zarówno dodatnie saldo migracji, jak i dodatni przyrost naturalny. Natomiast zaliczane do grupy F i G odznaczają się podwójnie negatywnym trendem – ujemne są tu wartości obydwu procesów składających się na przyrost rzeczywisty.

Tab. 2 Klasyfikacja powiatów wg J.Webba

Powiat

2000 2014 Klasyfikacja wg

J.Webba przyrost

naturalny

saldo migracji

przyrost naturalny

saldo

migracji 2000 2014

biłgorajski 1,40 -1,20 -1,00 -3,40 A G

chełmski -2,20 -3,20 -2,20 -0,30 G F

hrubieszowski -0,80 -6,50 -3,30 -6,50 G G

krasnostawski -4,50 -4,50 -6,50 -2,40 G F

tomaszowski -0,80 -4,70 -2,30 -5,20 G G

zamojski -2,40 -0,80 -3,60 -1,60 F F

Chełm miasto 0,10 1,40 -1,20 -7,30 C G

Zamość miasto 2,60 -0,30 0,60 -4,30 A H

podregion chełmsko-zamojski -0,9 -2,2 -2,4 -3,5 G G

25 z 274

(26)

W 2014 r. miasto Zamość zakwalifikowane zostało do typu H ze względu na dodatni przyrost naturalny. Wszystkie pozostałe powiaty zaliczone zostały do najbardziej niekorzystnych klas F i G. Stosunkowo najmniejsze saldo migracji w roku 2014 odnotowano w powiatach ziemskich chełmskim i zamojskim. Biorąc jednocześnie pod uwagę duże ujemne saldo migracji dla miast Chełm i Zamość, należy przypuszczać, że jest to wynikiem migracji z miast do strefy podmiejskiej.

W celu zobrazowania dynamiki zmian zachodzących w badanych jednostkach zastosowano zdynamizowaną typologię demograficzną J.Webba, zaproponowaną przez Z. Długosza i L. Haydukiewicza. Polega ona na zestawieniu w formie macierzy typologii dla dwóch przekrojów czasowych, co pozwala na uzyskanie 64 typów demograficznych. W celu zapewnienia przejrzystości rozważań można z nich dodatkowo utworzyć cztery typy zagregowane. Sposób ich utworzenia przedstawia tabela nr 3.

Tab. 3 Zagregowana dynamiczna typologia wg J.Webba

2014

A,B,C,D E,F,G,H

2000 A,B,C,D I II

E,F,G,H III IV

Źródło: opracowanie Andrzej Miszczuk - Przemiany demograficzne na Wołyniu w latach dziewięćdziesiątych XX wieku - Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL.IX 2002

Typ I obejmuje jednostki przestrzenne, które zarówno w 2000 r. jak i w 2014 r. były aktywne demograficznie Typ II obejmuje jednostki przestrzenne, które w 2000 r. charakteryzowały się ubytkami ludności, a w 2014 r.

były aktywne demograficznie

Typ III to jednostki przestrzenne aktywne demograficznie w 2000 r., które nabrały charakteru depopulacyjnego w 2014 r.

Typ IV to jednostki przestrzenne, które zarówno w 2000 r. jak i w 2014 r. miały charakter wyludniający się

(27)

Typ Liczba gmin

I 2

II 5

III 15

IV 65

Rozkład ilościowy na poziomie podregionu pokazuje zdecydowaną przewagę typu IV, czyli gmin, które zarówno

w 2000 r. jak i w 2014 r. miały charakter wyludniający się. Typ III, to znaczy jednostki terytorialne aktywne

demograficznie w 2000 r., które nabrały charakteru depopulacyjnego w 2014 r. reprezentuje 15 gmin. Uprawnione jest

zatem stwierdzenie, że w większości gmin podregionu chełmsko-zamojskiego występują niekorzystne zjawiska

demograficzne (niski wskaźnik urodzeń przy dużej ilości zgonów, ujemne saldo migracji) prowadzące

do zmniejszania się populacji. Gminy, które możemy zaliczyć do typu I lub II są aktywne demograficznie

w związku ze zjawiskiem suburbanizacji, czyli przenoszenia się mieszkańców z większych miast na tereny

podmiejskie (np. gmina Chełm – typ I i gmina Kamień – typ II) lub dodatniego salda migracji (np. gminy

Biłgoraj - typ I, Sawin i Ruda-Huta – typ II).

(28)

Rys.7 Rozkład przestrzenny zagregowanej dynamicznej typologii J.Webba dla podregionu chełmsko-zamojskiego

w 2000 r. i w 2014 r.

Rozkład przestrzenny pokazuje dominację obszarów typu IV – wyludniających się.

Obszary jaśniejsze, miasta Chełm i Zamość oraz obszar powiatu biłgorajskiego, obrazują nie tyle lepszą sytuację demograficzną, co fakt że obszary te nabrały charakteru depopulacyjnego dopiero w 2014 r.

28 z 274

(29)

POWIAT

MIASTO CHEŁM

(30)

0 100 200 300 400 500 600 700 800

62,0 63,0 64,0 65,0 66,0 67,0 68,0 69,0 70,0

urodzenia, małżeństwa w osobach ludność

w tys.

Rys. 1(8) Ludność, urodzenia, małżeństwa wg stanu na 31 XII

urodzenia małżeństwa ludność

Tabl. 1(4) Stan, ruch naturalny i migracje ludności

2000 69 012 360 577 568 9 776 679 97 5,2 8,3 8,2 0,1 1,4

2001 69 016 341 595 533 62 699 736 -37 4,9 8,6 7,7 0,8 -0,6

2002 68 672 356 563 586 -23 730 934 -204 5,1 8,1 8,5 -0,3 -3,0

2003 68 688 336 551 548 3 820 878 -58 4,9 8,0 7,9 0,0 -0,8

2004 68 611 365 544 577 -33 674 894 -220 5,3 7,9 8,4 -0,5 -3,2

2005 68 160 388 564 613 -49 686 983 -297 5,7 8,2 8,9 -0,7 -4,3

2006 67 887 412 617 593 24 765 1 121 -356 6,0 9,0 8,7 0,4 -5,2

2007 67 782 428 624 575 49 751 1 056 -305 6,3 9,2 8,5 0,7 -4,5

2008 67 702 472 647 574 73 611 810 -199 7,0 9,6 8,5 1,1 -2,9

2009 67 650 474 668 604 64 557 802 -245 7,0 9,9 8,9 0,9 -3,6

2010 66 537 403 642 648 -6 516 836 -320 6,0 9,6 9,7 -0,1 -4,8

2011 66 176 380 566 609 -43 585 903 -318 5,7 8,5 9,2 -0,6 -4,8

2012 65 897 334 566 567 -1 499 774 -275 5,1 8,6 8,6 0,0 -4,2

2013 65 481 293 528 630 -102 469 835 -366 4,5 8,0 9,6 -1,6 -5,6

2014 64 855 307 511 588 -77 504 976 -472 4,7 7,8 9,0 -1,2 -7,3

Przyrost naturalny w liczbach bezwzględnych Lata

żywe Zgony

naturalny Saldo migracji

powiat - miasto Chełm

Powiat

miasto CHEŁM

30 z 274

(31)

2000 0,0 1 957 110 17 319 43 272 8 421 25,0 62,7 12,2 59 49 19 10,0 1,01

2001 0,0 1 957 110 16 470 43 915 8 631 23,8 63,6 12,5 57 52 20 10,3 1,11

2002 -0,4 1 948 111 15 564 44 323 8 785 22,7 64,5 12,8 55 56 20 10,6 0,96

2003 0,0 1 948 111 14 665 45 042 8 981 21,4 65,6 13,1 53 61 20 10,9 1,00

2004 -0,1 1 946 110 14 049 45 442 9 120 20,5 66,2 13,3 51 65 20 11,1 0,94

2005 -0,6 1 933 111 13 384 45 443 9 333 19,6 66,7 13,7 50 70 21 11,5 0,92

2006 -0,4 1 924 112 12 890 45 415 9 582 19,0 66,9 14,1 50 74 21 11,8 1,04

2007 -0,1 1 921 112 12 455 45 448 9 879 18,4 67,1 14,6 49 79 22 11,9 1,08

2008 -0,1 1 919 112 12 044 45 434 10 224 17,8 67,1 15,1 49 85 23 12,1 1,12

2009 0,0 1 918 112 11 678 45 341 10 631 17,3 67,0 15,7 49 91 23 12,4 1,10

2010 -1,6 1 886 113 11 238 44 466 10 833 16,9 66,8 16,3 50 96 24 12,6 0,99

2011 -0,5 1 876 113 10 927 43 969 11 280 16,5 66,4 17,0 51 103 26 13,0 0,92

2012 -0,4 1 868 113 10 667 43 398 11 832 16,2 65,9 18,0 52 111 27 13,8 0,99

2013 -0,6 1 856 112 10 472 42 655 12 354 16,0 65,1 18,9 54 118 29 14,4 0,83

2014 -0,9 1 838 113 10 197 41 751 12 907 15,7 64,4 19,9 55 127 31 15,3 1,07

Lata

Na 100 mężczyzn

przypada kobiet Ludność na

1 km²

produk-

cyjnym poproduk-

cyjnym produk-

cyjnym poprodukcyjnym w liczbach bezwzględnych w % ogółem przed-

produkcyjnym

przedproduk- cyjnym

wieku produkcyj-

nym

cyjnym

wieku produkcyj-

nym

Tabl. 3(6) Ludność według płci i wieku Grupa

wieku

Ogółem 69 012 32 847 36 165 68 160 32 359 35 801 66 537 31 280 35 257 64 855 30 517 34 338

0-2 lata 1 751 917 834 1 640 871 769 1 963 966 997 1 547 781 766

3-6 lat 2 823 1 425 1 398 2 353 1 227 1 126 2 300 1 209 1 091 2 510 1 263 1 247

7-14 lat 8 375 4 313 4 062 6 059 3 104 2 955 4 612 2 351 2 261 4 341 2 266 2 075

15-17 lat 4 370 2 268 2 102 3 332 1 673 1 659 2 363 1 207 1 156 1 799 904 895

18-19 lat 2 482 1 298 1 184 2 327 1 188 1 139 1 812 935 877 1 319 652 667

20-29 lat 10 241 5 169 5 072 11 732 6 048 5 684 10 828 5 514 5 314 9 232 4 793 4 439

30-39 lat 9 113 4 383 4 730 9 020 4 453 4 567 10 013 5 017 4 996 10 495 5 361 5 134

40-49 lat 12 476 5 760 6 716 10 591 4 932 5 659 8 648 4 095 4 553 8 313 3 982 4 331

50-59 lat 7 755 3 579 4 176 10 569 4 735 5 834 11 306 4 999 6 307 10 138 4 519 5 619

60-69 lat 5 139 2 237 2 902 5 195 2 258 2 937 6 771 2 912 3 859 8 842 3 757 5 085

70 i więcej 4 487 1 498 2 989 5 342 1 870 3 472 5 921 2 075 3 846 6 319 2 239 4 080

2000 2005

2014

Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety

powiat - miasto Chełm ^{31 z 274}

(32)

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych

W latach 2000-2014 liczba ludności w mieście Chełm kształtowała się w następujący sposób: po wahaniach na początku badanego okresu (w latach 2000-2003), można od 2004 r. dostrzec stałą tendencję spadkową. W 2014 r.

miasto Chełm zamieszkiwało 64855 osób. W porównaniu do roku 2013 liczba ludności zmniejszyła się o 626 osób, natomiast w stosunku do 2000 r. o 4157 osób. W analizowanym okresie struktura ludności według płci zmieniała się zgodnie z tendencją krajową i wyrażała się w przewadze kobiet.

Na terenie miasta Chełm kobiety miały większy udział w populacji niż mężczyźni i tak:

• w 2000 r. kobiet było więcej o 3318 i stanowiły 52,4% ogółu,

• w 2005 r. o 3442 i stanowiły 52,5%,

• w 2010 r. o 3977 i stanowiły 53,0% ,

• oraz w 2014 r. o 3821 i stanowiły 52,9%.

Analizując dane z tych czterech lat można powiedzieć, że w roku 2010 wskaźnik liczby kobiet w stosunku do ogółu ludności był najwyższy w badanym okresie. Wskaźnik feminizacji wynosił 1,10 w 2000 r. i wzrósł do 1,13 w 2014 r.

kobiety

mężczyźni 27 000

28 000 29 000 30 000 31 000 32 000 33 000 34 000 35 000 36 000 37 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

osoby

Rys. 2(9) Ludność wg płci

Nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn

32 z 274

powiat - miasto Chełm

(33)

osoby

Rys. 3(10) Ruch naturalny ludności

800 600 400 200 0

urodzenia żywe zgony

Wpływ na ocenę dynamiki rozwoju ludnościowego ma przyrost naturalny i ruch migracyjny jako składniki wzrostu lub ubytku ludności. Współczynnik przyrostu naturalnego kształtowany jest przez dwie wielkości: tempo zmian liczby urodzeń oraz tempo zmian liczby zgonów. Na przestrzeni lat 2000-2014 najwięcej urodzeń odnotowano w roku 2009 tj. 668 i od tego czasu liczba urodzeń systematycznie spada. Współczynnik urodzeń na 1000 ludności w mieście Chełm oscylował w granicach 7,8 – 9,9 i był najniższy w 2014 r.

Drugą wielkością mającą duży wpływ na współczynnik przyrostu naturalnego jest liczba zgonów. Współczynnik

zgonów w okresie 2000-2014 był zmienny i przyjmował wartości od 7,7 do 9,7 zgonów na 1000 ludności. Największą

liczbę zgonów tj. 648 odnotowano w 2010 r. Wymienione wyżej wartości urodzeń i zgonów zdecydowały o przyroście

naturalnym, który w 2000 r. wynosił 9, a w 2014 r. był ujemny i wynosił -77. Współczynnik przyrostu naturalnego

kształtował się na poziomie 0,1 na 1000 ludności w 2000 r. oraz -1,2 na 1000 ludności w 2014 r.

(34)

osoby

Rys. 4(11) Ruch wędrówkowy ludności

1 500 1 000 500 0

migracje stałe napływ migracje stałe odpływ

Czynnikiem decydującym o tempie przyrostu lub spadku liczby ludności oraz jej rozmieszczeniu terytorialnym –

obok przyrostu naturalnego – są migracje, czyli przemieszczanie się ludności związane ze zmianą zamieszkania połączone

z przekroczeniem granicy jednostki administracyjnej podziału terytorialnego kraju. Przyczyny migracji to: brak pracy, chęć

poprawy warunków mieszkaniowych, usamodzielnianie się, nauka i studia raz inne względy rodzinne. W mieście Chełm

liczba mieszkańców maleje od wielu lat ze względu na występującą przewagę liczby osób, które wymeldowały się z pobytu

stałego (odpływ) nad liczbą osób nowo zameldowanych na pobyt stały (napływ). Najwyższe saldo ujemne odnotowano

w 2014 r. (-472 osoby). Saldo migracji w 2000 r. wynosiło 1,4 na 1000 ludności, oraz w 2014 r. -7,3 na 1000 ludności.

(35)

Rys. 5(12) Ludność według płci i wieku w 2014 r.

Miasto Chełm

262 85 lat i więcej 753

Kobiety

Ludnoś ć wg płci i

grup wieku Prognoza 2025 Mężczyźni Kobiety Mężczyźni

2254 2445

2074 1503

448 648 881

80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54

929 1119

1279 2127

2399 2958

3220

0-4 1096 1038

5-9 1198 1108

10-14 1289 1184

15-19 1483 1425

20-24 1348 1193

25-29 1472 1360

30-34 1869 1629

35-39 2148 2001

40-44 2511 2397

1838 2144 2532 2829

2574 2219

1556 1388 1530

45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9

2128 2203

2532 2647 2441 1998 1562 1280

1448

45-49 2300 2328

50-54 2030 2135

55-59 1732 1970

60-64 1803 2234

65-69 1973 2777

70-74 1836 2780

75-79 1168 1968

80-84 506 970

85 i więcej 409 1057 OGÓŁEM 28171 31554

3000 2500 2000 1500 1000 1392

500 0

0-4 1360

0 1000 2000 3000

RAZEM

Mężczyźni i 2014 64900 2025 59725

2014 prognoza 2025 2014 prognoza 2025

Piramida wieku dla Chełma przybiera kształt charakterystyczny dla struktury ludności typu zastojowego. Liczba

urodzeń nie wykazuje dużego spadku, utrzymując się na niskim poziomie. Wyraźna jest duża liczba osób w przedziałach

wiekowych 55-59 i 60-64 wynikająca z powojennego wyżu demograficznego oraz jego echa w latach 80-tych

XX w.- przedział wiekowy 30-34 lata. Skutkować to będzie dużą liczbą osób powyżej 70 lat w prognozie na 2025 r.

(36)

Rys. 6(13) Zagregowana dynamiczna typologia J.Webba

dla miasta Chełm w 2000 r. i 2014 r. Pod względem klasyfikacji wg typów dynamicznych, Chełm reprezentuje typ III, czyli jednostkę przestrzenną aktywną demograficznie w 2000 r., która nabrała charakteru depopulacyjnego w 2014 r. Widać to szczególnie w Tab. 1(5).

Dodatnie saldo migracji (1,4) w 2000 r. przeszło w duże ujemne (-7,3) w 2014 r. Ponieważ w sąsiadującej gminie Chełm saldo migracji jest duże dodatnie (14,4), przypuszczać należy, że jest to wynikiem dużej migracji do obszarów podmiejskich Chełma.

Tab. 1(5) Wskaźniki demograficzne i typy J. Webba dla miasta Chełm

2000 2014 Typ wg J. Webba

Typ dynamiki przyrost

naturalny saldo migracji przyrost

naturalny saldo migracji 2000 2014

Chełm 0,1 1,4 -1,2 -7,3 C G III

(37)

POWIAT

MIASTO ZAMOŚĆ

(38)

0 100 200 300 400 500 600 700 800

63,5 64,0 64,5 65,0 65,5 66,0 66,5 67,0 67,5

urodzenia, małżeństwa w osobach ludność

w tys.

Rys. 1(14) Ludność, urodzenia, małżeństwa wg stanu na 31 XII

urodzenia małżeństwa ludność Tabl. 1(7) Stan, ruch naturalny i migracje ludności

2000 67 134 394 635 454 181 739 754 -15 5,8 9,4 6,7 2,6 -0,3

2001 67 166 329 616 429 187 643 733 -90 4,8 9,1 6,3 2,7 -1,4

2002 66 820 349 547 451 96 600 858 -258 5,2 8,1 6,7 1,4 -3,9

2003 66 675 381 583 469 114 789 1 011 -222 5,7 8,7 7,0 1,7 -3,3

2004 66 747 350 592 479 113 696 1 012 -316 5,2 8,8 7,1 1,7 -4,7

2005 66 802 410 595 464 131 676 1 024 -348 6,1 8,9 6,9 2,0 -5,2

2006 66 507 402 607 515 92 738 1 135 -397 6,0 9,1 7,7 1,4 -6,0

2007 66 375 497 608 486 122 794 1 148 -354 7,5 9,2 7,3 1,8 -5,3

2008 66 530 471 638 468 170 558 837 -279 7,1 9,7 7,1 2,6 -4,2

2009 66 557 459 715 512 203 643 848 -205 6,9 10,8 7,8 3,1 -3,1

2010 66 061 392 631 474 157 513 993 -480 5,9 9,5 7,2 2,4 -7,2

2011 65 784 339 547 496 51 549 877 -328 5,1 8,3 7,5 0,8 -5,0

2012 65 612 342 572 499 73 589 910 -321 5,2 8,7 7,6 1,1 -4,9

2013 65 255 307 540 521 19 552 878 -326 4,7 8,2 8,0 0,3 -5,0

2014 65 055 323 554 516 38 639 918 -279 5,0 8,5 7,9 0,6 -4,3

naturalny Saldo migracji Przyrost

naturalny w liczbach bezwzględnych Lata

żywe Zgony

Powiat

miasto ZAMOŚĆ

powiat - miasto Zamość ^{38 z 274}

(39)

Tabl. 3(9) Ludność według płci i wieku Grupa

wieku

Ogółem 67 134 31 962 35 172 66 802 31 703 35 099 66 061 31 227 34 834 65 055 30 723 34 332

0-2 lata 1 901 983 918 1 788 920 868 2 010 1 048 962 1 657 809 848

3-6 lat 3 055 1 546 1 509 2 468 1 254 1 214 2 499 1 301 1 198 2 667 1 373 1 294

7-14 lat 8 523 4 338 4 185 6 345 3 233 3 112 4 893 2 525 2 368 4 460 2 303 2 157

15-17 lat 4 480 2 287 2 193 3 423 1 719 1 704 2 566 1 287 1 279 2 264 1 153 1 111

18-19 lat 2 449 1 278 1 171 2 487 1 221 1 266 1 912 949 963 1 345 703 642

20-29 lat 9 626 4 829 4 797 11 275 5 812 5 463 10 995 5 575 5 420 9 432 4 732 4 700

30-39 lat 8 929 4 181 4 748 8 696 4 233 4 463 9 701 4 874 4 827 10 680 5 491 5 189

40-49 lat 12 445 5 860 6 585 10 626 4 889 5 737 8 305 3 793 4 512 7 958 3 747 4 211

50-59 lat 7 165 3 336 3 829 10 042 4 664 5 378 11 347 5 184 6 163 10 244 4 614 5 630

60-69 lat 4 672 2 038 2 634 4 904 2 145 2 759 6 290 2 743 3 547 8 310 3 606 4 704

70 i więcej 3 889 1 286 2 603 4 748 1 613 3 135 5 543 1 948 3 595 6 038 2 192 3 846

2014

Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety

2000 2005

powiat - miasto Zamość

2000 0,0 2 207 110 17 959 41 745 7 430 26,7 62,1 11,0 61 41 18 9,0 1,39

2001 0,0 2 208 110 17 048 42 458 7 660 25,3 63,2 11,4 58 45 18 9,4 1,43

2002 -0,5 2 192 110 16 097 42 872 7 851 24,1 64,2 11,7 56 49 18 9,8 1,21

2003 -0,2 2 188 110 15 291 43 335 8 049 22,9 65,0 12,1 54 53 19 10,1 1,24

2004 0,1 2 190 111 14 623 43 891 8 233 21,9 65,8 12,3 52 56 19 10,3 1,23

2005 0,0 2 192 111 14 024 44 277 8 501 21,0 66,3 12,7 51 61 19 10,6 1,28

2006 -0,4 2 192 111 13 514 44 222 8 771 20,3 66,5 13,2 50 65 20 10,8 1,17

2007 -0,1 2 188 111 13 063 44 242 9 070 19,7 66,7 13,7 50 69 21 11,1 1,25

2008 0,2 2 193 111 12 676 44 417 9 437 19,1 66,8 14,2 50 74 21 11,3 1,36

2009 0,0 2 194 111 12 373 44 395 9 789 18,6 66,7 14,7 50 79 22 11,6 1,39

2010 -0,7 2 177 112 11 968 43 982 10 111 18,1 66,6 15,3 50 85 23 12,0 1,33

2011 -0,4 2 168 112 11 558 43 646 10 580 17,6 66,3 16,1 51 92 24 12,5 1,10

2012 -0,2 2 163 111 11 302 43 260 11 050 17,2 65,9 16,8 52 98 26 13,1 1,14

2013 -0,5 2 151 112 11 235 42 409 11 611 17,2 65,0 17,8 54 103 27 13,8 1,03

2014 -0,3 2 144 112 11 048 41 795 12 212 17,0 64,2 18,8 56 111 29 14,6 1,07

produk-

cyjnym poproduk-

cyjnym produk-

cyjnym poprodukcyjnym w liczbach bezwzględnych w % ogółem

wieku produkcyj-

nym

cyjnym

wieku produkcyj-

nym Lata

Na 100 mężczyzn

przypada kobiet

przed- produkcyj-

nym

przedproduk- cyjnym Ludność na

1 km²

39 z 274

(40)

Omówienie najważniejszych wskaźników demograficznych

W latach 2000-2014 stan ludności w mieście Zamość charakteryzował się zmiennością, przy czym od roku 2009 widać tendencję spadkową. W 2014 r. miasto Zamość zamieszkiwało 65055 osób. W porównaniu do roku 2013 liczba ludności spadła o 200 osób, natomiast w stosunku do 2000 r. o 2079 osób.

W analizowanym okresie struktura ludności według płci kształtowała się zgodnie z tendencją krajową i wyrażała się w przewadze kobiet.

Na terenie miasta Zamość kobiety miały większy udział w populacji niż mężczyźni i tak:

• w 2000 r. kobiet było więcej o 3210 i stanowiły 52,4% ogółu,

• w 2005 r. o 3396 i stanowiły 52,5%,

• w 2010 r. o 3609 i stanowiły 52,7%,

• oraz w 2014 r. o 3609 i stanowiły 52,8%.

Porównując dane z tych czterech lat można stwierdzić, że w roku 2014 wskaźnik liczby kobiet w stosunku do ogółu ludności był najwyższy w badanym okresie. Współczynnik feminizacji na przestrzeni lat 2000-2014 wzrastał i wynosił w 2000 r. 1,10, natomiast w 2014 r. 1,12.

kobiety

mężczyźni 28000

29000 30000 31000 32000 33000 34000 35000 36000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

osoby

Rys. 2(15) Ludność wg płci

Nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn

40 z 274

(41)

Wpływ na ocenę dynamiki rozwoju ludnościowego ma przyrost naturalny i ruch migracyjny jako składniki wzrostu lub ubytku ludności. Współczynnik przyrostu naturalnego kształtowany jest przez dwie wielkości: tempo zmian liczby urodzeń oraz tempo zmian liczby zgonów.

Liczba urodzeń w analizowanym okresie była zmienna. Współczynnik urodzeń na 1000 ludności w mieście Zamość oscylował w granicach 8,1-10,8, osiągając najwyższą wartość w 2009 r., a na końcu badanego okresu – w 2014 r. – współczynnik urodzeń na 1000 ludności przyjął wartość 8,5.

Druga wielkością mającą duży wpływ na współczynnik przyrostu naturalnego jest liczba zgonów. Współczynnik zgonów w okresie 2000-2014 był zmienny i przyjmował wartości od 6,3 do 8,0 zgonów na 1000 ludności. Największą liczbę zgonów tj. 521 odnotowano w 2013 r. Wymienione wartości urodzeń i zgonów zdecydowały o przyroście naturalnym, który zmniejszył się ze 181 w 2000 r. do 38 w 2014 r. Współczynnik przyrostu naturalnego w tym okresie zmniejszył się z 2,6 do 0,6 na 1000 ludności.

0 500 1 000

osoby

urodzenia żywe zgony

41 z 274

(42)

powiat - miasto Zamość ^{42 z 274}

osoby

Rys. 4(17) Ruch wędrówkowy ludności

1 500 1 000 500 0

migracje stałe napływ migracje stałe odpływ

Drugim – obok przyrostu naturalnego – czynnikiem decydującym o tempie przyrostu lub spadku liczby ludności oraz jej rozmieszczeniu terytorialnym są migracje, czyli przemieszczenia ludności w granicach kraju zamieszkania polegające na zmianie gminy zamieszkania.

Przyczyny migracji to: brak pracy w miejscu zamieszkania, chęć poprawy warunków mieszkaniowych, usamodzielnianie się, nauka i studia oraz inne względy rodzinne.

W latach 2000-2014 w mieście Zamość odnotowano przewagę liczby osób, które wymeldowały się z pobytu stałego (odpływ) nad liczbą osób nowo zameldowanych na pobyt stały (napływ). Największe ujemne saldo migracji zanotowano w 2010 r. (-480 osób) zaś najmniejsze w 2000 r. (-15 osób). Współczynnik ubytku migracyjnego w 2000 r.

wyniósł - 0,3 na 1000 ludności a w 2014 r. -4,3 na 1000 ludności.

(43)

Piramida wieku dla Zamościa przybiera kształt wrzeciona. Widać wyraźny spadek ludności poniżej 30 roku życia.

Optymistycznie wygląda jednak liczba urodzeń w ostatnich 4 latach. Utrzymują się na stałym poziomie ok. 550 urodzeń rocznie. Prognoza na 2025 r. też nie przewiduje znaczącego spadku liczby urodzeń. Rośnie natomiast liczba osób w wieku powyżej 65 lat – typowe zjawisko dla społeczeństw starzejących się.

0-4 1161 1092

5-9 1233 1155

10-14 1273 1248

15-19 1515 1439

20-24 1340 1244

25-29 1681 1617

30-34 1900 1762

35-39 2183 2144

40-44 2638 2551

45-49 2251 2296

50-54 1838 2015

55-59 1566 1941

60-64 1632 2182

65-69 2103 2841

70-74 1837 2579

75-79 1066 1748

80-84 490 945

85 i więcej 395 1023

OGÓŁEM 28102 31822

2014 65147 2025 59924

RAZEM Mężczyźni i Kobiety Ludność wg płci i

grup wieku Prognoza 2025

1479 1484 1336

1753 2117

2583 2796 2485 2121 2090 2474

3156 2742 1962 1214 1070 861 701

0 500 1000 1500 2000 2500 3000

2014 prognoza 2025 1449

1584 1452 1856 2130 2602 3006

2485 1966

1781 1945 2669

2136 1470

863 677

380 272

0 500 1000 1500 2000 2500 3000

2014 prognoza 2025

0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85 lat i więcej

43 z 274