BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE

(1)

Zeszyty Naukowe Wydziału Ekonomii i Finansów Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu

Studia Ekonomiczne, Prawne i Administracyjne Zeszyt 2, (2021)

Patrycja Kuraś¹, Kaludia Pająk²

BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE

Streszczenie

Celem artykułu jest analiza nakładów bezpośrednich inwestycji zagranicznych w polskiej gospodarce.

W artykule zostały omówione zagadnienia z zakresu pojęcia, istoty i motywów bez- pośrednich inwestycji zagranicznych oraz szczegółowo przedstawiono dwa typy inwestycji: greenfield i brownfield.

Dokonując analizy statystycznej omówiono wartość i ilość transakcji zagranicznych inwestorów bezpośrednich w Polsce oraz liczbę podmiotów bezpośredniego inwestowania wykazujących transakcje napływu i odpływu kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych w ramach zagranicznych inwestycji bezpo- średnich w Polsce. Ponadto szczegółowej analiz poddano działalność przedsię- biorstw z kapitałem zagranicznym.

Słowa kluczowe: bezpośrednie inwestycje zagraniczne, przedsiębiorstwo, kapitał zagraniczny

WSTĘP

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne odgrywają ważną rolę w gospodarce otwartej, zwłaszcza w czasie dominujących procesów globalizacyjnych, tym samym stanowią jednąz najistotniejszych postaci międzynarodowego przepływu kapitału.

W gospodarce otwartej na inwestycje zagraniczne przepływ kapitału stanowi jeden z najważniejszych czynników wpływających na wzrost gospodarczy, który ma

1 Studentka II roku studiów II stopnia, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Ekonomii i Finansów, e-mail:

patrycja.kuras@o2.pl

2 Studentka II roku studiów II stopnia, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Ekonomii i Finansów, e-mail:

klaudiapajak@poczta.onet.pl

(2)

znaczący wpływ na sytuacje finansową w kraju jak i również rozwój społeczeń- stwa. Przedsiębiorcy pochodzący z krajów wysoko rozwiniętych najczęściej po- dejmują się ulokowaniem bezpośrednich inwestycji zagranicznych na terenie Polski. Osoby pochodzące z zagranicy inwestujące w Polsce są zainteresowani nabywaniem oraz powiększaniem pozyskanych rynków zbytu oraz umocnieniem pozycji konkurencyjnej swojego przedsiębiorstwa. Inwestorzy zagraniczni kierują wszystkie swoje działania w celu powiększania zysku z prowadzonej działalności na terenie Polski.

Celem artykułu jest analiza nakładów bezpośrednich inwestycji zagranicznych w polskiej gospodarce.

Obecność Polski w Unii Europejskiej a także współpraca z międzynarodową gospodarką umożliwiła znaczny napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski, czego konsekwencją jest tworzenie nowych inwestycji, zmniejszenie poziomu bezrobocia oraz wzrost dochodów ludności.

1. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE-PRZEGLĄD LITERATURY

Zakres terminologii dotyczący bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest bardzo szeroki, jednakże uniwersalną definicję opracowała Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Uważa się, że inwestycje zagraniczną stanowi działalność gospodarcza, w której to inwestor zagraniczny pozyskuje bądź posiada minimalnie 10% akcji firmy bądź 10% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Według OECD umożliwia to inwestorowi zarządzanie działalnością gospodarczą.³

W Polsce często cytowana jest również definicja opracowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, według którego „inwestycją bezpośrednią jest inwestycja podejmowana w celu zdobycia trwałego udziału w przedsiębiorstwie działającym w gospodarce innej, niż gospodarka inwestora, przy czym celem inwestora jest uzyskanie efektywnego wpływu na zarządzanie przedsiębiorstwem”.

Przedstawiona definicja nie określa poziomu udziałów wymaganych w przedsiębiorstwie a tym samym dając możliwość podejmowania decyzji w firmie.⁴

W polskiej terminologii bezpośrednie inwestycje zagraniczne uważa się za

„lokaty kapitału poza granicami kraju, dokonywane w celu podjęcia przez inwestora działalności gospodarczej od podstaw lub nabycia praw własności w przedsiębiorstwie już istniejącym w skali umożliwiającej bezpośredni udział zarządzaniu”.⁵

3 G. Górniewicz, Determinanty i konsekwencje bezpośrednich inwestycji zagranicznych [w]: Studia z zakresu prawa, administracji i zarządzania UKW, 2013, t. 4, s. 61.

4 Ibidem.

5iW. Karaszewski, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Polska na tle świata,

Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Toruń 2004, s. 51.

(3)

Ulokowanie kapitału pochodzącego z zagranicy może być rozpatrywane na poziomie mikroekonomicznym jak i również makroekonomicznym. Pierwszy poziom przedstawia bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako napływ zagranicznego kapitału w postaci nakładów finansowych bądź rzeczowych na obszar innego kraju. Ma to na celu indywidualne lub w połączeniu z partnerem biznesowym założenie działalności gospodarczej od podstaw. Inną formą może być również wykupienie całości bądź części udziałów w przedsiębiorstwie, aby móc sprawować kontrolę nad jego funkcjonowaniem. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne rozpatrywane pod względem makroekonomicznym są jedną z form napływu kapitału rangi międzynarodowej do przedsiębiorstwa i stanowią istotny element, który składa się na bilans płatniczy. Obroty zorientowane na bezpośrednie inwestycje zagraniczne przedstawiają w bilansie płatniczym takie pozycje jak dochody zagranicznych inwestorów zagranicznych zawierające dochody od udziału w kapitale spółek oraz od innych wierzytelności. W rachunku finansowym przedstawiają zatem napływ kapitału w formie zakupów udziałów bądź akcji za gotówkę.⁶

Inwestor zagraniczny decydując się na ulokowanie swojego kapitału w danym przedsiębiorstwie a tym dokonując bezpośredniej inwestycji zagranicznej może wybrać jedną z dwóch form zaangażowania inwestycyjnego. Tworząc przedsiębiorstwo od podstaw za granicą osoba inwestująca korzysta z typu inwestycji greenfield, natomiast może również skorzystać z inwestycji typu brownfield, które umożliwia nabycie już działającego przedsiębiorstwa. Daje mu to możliwość wykonania restrukturyzacji czy też kontynuowania prowadzenia działalności bez wdrażania zmian.⁷ Inwestycje pochodzące za zagranicy mogą również przybrać postać joint venture, które polega na utworzeniu nowego przedsiębiorstwa przy pomocy kapitału lokalnego. Joint venture określa inwestycję prowadzoną wspólnie przez partnerów z różnych państw, tym samym przedsiębiorstwo powinno być utworzone w państwie jednego z partnerów.⁸ Ten rodzaj napływu kapitału można podzielić na dwa rodzaje, udziałowy oraz kontraktowy. Pierwszy charakteryzuje się wprowadzeniem środków kapitałowych do nowopowstałego prawnie oraz organizacyjnie przedsiębiorstwa, natomiast kontraktowy określa współpracę bez konieczności połączenia kapitału oraz utworzenia wspólnej działalności gospodarczej. W przypadku bezpośrednich

6 A. Golejewska, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a proces restrukturyzacji gospodarki- aspekt teoretyczny, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2008,s. 13-14.

7 A. Przerywacz, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w latach 2004-2011, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2012, s. 8.

8 J. Bednarz, E. Gostomski, Działalność małych i średnich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2009, s. 66.

(4)

inwestycji zagranicznych istotną rolę odgrywają wyłącznie joint venture udziałowe.⁹

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne mogą przyjmować różne formy organizacyjne jak i również charakteryzujące ich cechy. Każdy rodzaj inwestycji posiada również możliwe rozwiązania organizacyjne. Stanowić to może podstawę do zde- finiowania rodzaju ulokowania kapitału w przedsiębiorstwie.

Tab. 1. Formy organizacyjne bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Forma inwestycji Możliwe rozwiązania organizacyjne Cechy charakterystyczne greenfield

w tym:

joint ventures

Założenie nowego przedsiębiorstwa zależnego, nad którym firma- inwestor sprawuje pełną kontrolę;

Tworzenie przedsiębiorstw siostrzanych – stowarzyszonych, działających jako odrębne jednostki gospodarcze i prawne, w których udział firmy macierzystej nie musi wynosić 100%;

Tworzenie oddziałów firmy macierzystej w kraju przyjmującym, nieposiadającym odrębnej osobowości prawnej;

połączenie zasobów dwóch lub więcej przedsiębiorstw, które wspólnie tworzą jedną jednostkę, sprawują nad nią kontrolę i korzystają z efektów jej działalności;

inwestor finansuje tworzenie zupełnie nowej jednostki gospodarczej poprzez budowę lub zakup wymaganych obiektów, instalację urządzeń itp.;

najczęściej przewagę konkurencyjną joint venture opiera się na znajomości rynku partnera krajowego oraz zasobach finansowych, technologii bądź know-how inwestora zagranicznego;

Przejęcia i fuzje w tym:

- brownfield

zakup przedsiębiorstwa zagranicznego (kontrolnego pakietu własności majątku) i sprawowanie nad nim pełnej kontroli przy zachowaniu osobowości prawnej;

połączenie przedsiębiorstw przeważnie o podobnej wielkości w jedną nową organizację;

Obejmowanie udziału w firmie zagranicznej

przejęcia i fuzje mogą mieć charakter poziomy (gdy uczestniczące przedsiębiorstwa są z tej samej branży), pionowy (gdy dotyczą przedsiębiorstw funkcjonujących w ramach jednego łańcucha tworzenia wartości) lub dywersyfikacyjny (gdy dotyczą przedsiębiorstw z różnych dziedzin, ale bazujących na podobnych technologiach, marketingu, itp.);

przejęcie przedsiębiorstwa w złej sytuacji finansowej celem znacznej restrukturyzacji oraz modernizacji (ewentualnie również późniejszej odsprzedaży).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Kłysik-Uryszek, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w gospodarce regionu. Teoria praktyka, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu.pl, Warszawa 2010, s. 58.

9 R. Oczkowska, Joint venture jako strategia wejścia przedsiębiorstw zagranicznych na polski rynek. Koncepcja marketingowa, Akademia Ekonomiczna, Kraków2005, s. 83-86.

(5)

Inwestycje zagraniczne mogą być również podzielone ze względu na rodzaj działania inwestorów w krajach goszczących. Można wyróżnić trzy rodzaje inwestycji bezpośrednich, horyzontalne, wertykalne oraz konglomeratowe.

Pierwsze z nich skupiają się na działaniu zarówno na rynku zagranicznym jak i również w kraju macierzystym takiego samego charakteru działalności.

Inwestycje wertykalne charakteryzują się przyjmowaniem przez firmę macierzystą ogniwa łańcucha wartości ulokowanych za granicą. Wyróżnić można inwestycje wertykalne wstecz lub inwestycje wertykalne w przód. Ostatni rodzaj jakim są inwestycje konglomeratowe skupia się na połączeniu bezpośrednich inwestycji zagranicznych o charakterze wertykalnym jak i również horyzontalnym.¹⁰

W literaturze przedstawiony został podział bezpośrednich inwestycji zagranicznych według kryterium ich powiązania ze strategią rozwoju kraju goszczącego. Można wyróżnić inwestycje substytucyjne wobec importu, proeksportowe jak i również zaproponowane przez rząd państwa przyjmującego mając na celu poprawę sytuacji płatniczej.¹¹

Ekonomista J. H. Dunning wprowadził do literatury klasyfikacje motywów bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Podzielił motywy na 4 różne rodzaje do których zaliczył poszukiwanie rynku, zasobów, efektywności jak i również aktywów strategicznych co przedstawia poniższa tabela.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne mogą również posiadać inne motywy ich podejmowania. Należy do nich motyw dywersyfikacji ryzyka, motyw uzyskania dostępu do zaawansowanej technologii jak i również doświadczenia menedżerskiego oraz organizacyjnego. Istotnym motywem jest także minimalizacja kosztów transakcyjnych, które mają na celu redukowanie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej oraz wykorzystanie inwestycji jak platformy eksportu. Ostatnim, ale również istotnym motywem jest podążanie za klientem, który skupia się na zaspokajaniu potrzeb klientów np. oferowanie usług za granicą czy też w początkowych fazach cyklu życia produktu.¹²

Inwestorem zagranicznym może być osoba fizyczna, prywatna, państwowe bądź inkorporowane lub nieinkorporowane przedsiębiorstwo, rząd, zespół osób fizyczny czy też przedsiębiorstw, które dysponują inwestycją zagraniczną.¹³

10 K. Puchalska, A. Barwińska-Małajowicz, Międzynarodowe przepływy kapitału i siły roboczej, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2010, s. 16.

11 Ibidem.

12 J. Witkowska, Z. Wysokińska, Uwarunkowanie małych i średnich przedsiębiorstw a procesy integracji europejskiej. Aspekty teoretyczne i empiryczne, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2006, s. 36-37.

13 M. Jaworek, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w prywatyzacji polskiej gospodarki, Wydawnictwo „Dom Organizatora”, Toruń2006, s. 17.

(6)

Tab. 2. Charakterystyka motywów bezpośrednich inwestycji zagranicznych wg J.H. Dunninga

Motyw Charakterystyka

Poszukiwanie rynku Inwestor podejmuje decyzję o zaangażowaniu, aby zdobyć nowy rynek. Kluczową rolę pełnią czynniki popytowe. Ważne jest aby w kraju lokaty był rynek, którego rozmiar

i charakter gwarantuje zaplanowane wskaźniki gospodarcze, aby rynek posiadał potencjał wzrostowy. Warunki te zapewniają kraje dynamicznie rozwijające się, nie posiadające własnej, nowoczesnej technologii. Osiągnięcie przewagi nad przedsiębiorstwami kraju goszczącego nie wymaga najnowocześniejszych technologii.

Poszukiwanie

zasobów Inwestycje w celu wykorzystania tańszych, lepszych lub rzadkich czynników produkcji. Wyróżnia się trzy rodzaje motywacji zasobowych:

 poszukiwanie zasobów naturalnych (surowce mineralne, paliwa, płody rolne, położenie geograficzne),

 poszukiwanie siły roboczej (nisko wykwalifikowana, tania siła robocza),

 poszukiwanie zasobów produkcyjnych (badawczych, wytwórczych i kwalifikacji)

Poszukiwanie

efektywności Inwestycje te mają na celu racjonalizację działalności operacyjnej (organizacji, produkcji i dystrybucji) poprzez zmiany struktury i aktywne zarządzane rozproszonymi geograficznie zasobami i jednostkami gospodarczymi przedsiębiorstwa.

Poszukiwanie aktywów strategicznych

Dominuje wśród przedsiębiorstw z branż kapitałochłonnych, zaawansowanych technologicznie, które chcą utrzymać lub umocnić pozycję konkurencyjną na rynku międzynarodowym dzięki pozyskaniu dodatkowych przewag własnościowych o charakterze niematerialnym (a nie w obszarze tradycyjnych czynników produkcji). Do czynników przyciągających

inwestycje tego typu zalicza się kapitał intelektualny, regionalny poziom akumulacji wiedzy i doświadczeń, potencjał

i dorobek badawczo-rozwojowy, innowacje technologiczne.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Kłysik-Uryszek, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w gospodarce regionu. Teoria praktyka, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu.pl, Warszawa 2010, s. 58.

Inwestorzy zdecydowani podjąć bezpośrednią inwestycję zagraniczną kierują się:

a) przewagą lokalizacyjną, która wiąże się z ważnymi warunkami znajdującymi się poza granicami kraju, do których zalicza się bliskość atrakcyjnych rynków zbytu, niskie koszty zasobów;

b) przewagą własnościową związaną np. z zastrzeżoną technologią;

(7)

c) przewagą internalizacyjną polegającą na skutecznym wykorzystaniu posiadanych aktywów.¹⁴

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne wiążą się z obawami dotyczącymi zagrożeń ze strony organizacyjnej czy też ekonomicznej. Biorąc pod uwagę warunki ekonomiczne działania przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych należy wyróżnić ewentualnie pojawiające się bariery, do których można zaliczyć bariery popytowe, podażowe, finansowe oraz systemowe. Pierwsze z nich są związane z małym popytem na rynku bądź dużym importem innych podmiotów konkurencyjnych. Bariery podażowe określają brak wyspecjalizowanej siły roboczej jak i również brak surowców, materiałów oraz przestarzały park maszynowy. Kolejne ograniczenie stanowią bariery finansowe, które dotyczą niesprzyjających warunków kredytowania bądź zbyt dużych obciążeń na rzecz budżetu. Ostatni rodzaj ograniczenia stanowią bariery systemowe, których głównym ogniwem są niejasne, niespójne przepisy prawne, aktualny system opłat bądź problematyczna biurokracja.¹⁵

Istotnym elementem obecnych międzynarodowych przepływów czynników produkcji są bezpośrednie inwestycje zagraniczne.¹⁶ Pozytywnymi rezultatami napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski są m.in. duża efektywność znacznej części podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego, modernizacja technologiczna, instytucjonalną bądź organizacyjna oraz edukacyjna gospodarki co ma znaczny wpływ na konkurencyjność polskiej gospodarki.

2. POZIOM I STRUKTURA BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI NA POLSKIM RYNKU

Transformacja społeczno-gospodarcza doprowadziła do szybkiego wzrostu ilości i wartości bezpośrednich inwestycji zagranicznych napływających do Polski.

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych należy uznać za jeden z najważniejszych czynników rozwoju gospodarczego kraju. Wpływają one pozytywnie np. na poziom zatrudnienia, wzrost aktywności gospodarczej, poziom zaawansowania technicznego i potencjału innowacyjnego gospodarek. Stanowią one szczególną formę dopływu kapitału zagranicznego do kraju, w którym zostają ulokowane. Jako przedsiębiorstwa z częściowym udziałem kapitału zagranicznego stają się integralną częścią gospodarki narodowej kraju goszczącego.

14UNCTAD Ministerstwo Gospodarki, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie i w Polsce. Tendencje, determinanty i wpływ na gospodarkę, Warszawa2002 s. 55.

15M. K. Nowakowski, Biznes międzynarodowy, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2000, s. 114-115.

16G. Górniewicz, Determinanty i konsekwencje… , op. cit., s. 77.

(8)

Rys. 1. Transakcje zagranicznych inwestorów bezpośrednich w Polsce w latach 2000-2019 Źródło: Narodowy Bank Polski, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2019 roku, Warszawa 2020, https://www.nbp.pl/

publikacje/ib_raporty/raport_ib_2019.pdf [dostęp 18.01.2021]

Napływ kapitału z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2019 roku wyniósł 41,7 mld zł. W porównaniu z 2018 rokiem był on mniejszy o około 30%;

wynikało to głównie ze zmniejszenia się dodatniego salda transakcji, których przedmiotem były instrumenty udziałowe. Do zwiększenia napływu przyczynił się duży wzrost wartości reinwestowanych zysków. Były one praktycznie jedyną formą napływu inwestycji bezpośrednich do Polski, a wynikały z wysokiego zysku firm z udziałem kapitału zagranicznego. Odnotowano także odpływ kapitału w formie instrumentów dłużnych.

Rys. 2. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2019 roku w podziale geograficznym

Źródło: Narodowy Bank Polski, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2019 roku, Warszawa 2020. https://www.nbp.pl/

(9)

Najwyższy napływ netto zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski pochodził z Niemiec (12,0 mld zł), Niderlandów (10,7 mld zł) i Luksemburga (5,9 mld zł), a nieco niższy z Korei Południowej (3,9 mld zł) i Belgii (3,1 mld zł).

Napływ ten miał głównie formę reinwestycji zysków. Największe ujemne transakcje netto, czyli wycofanie kapitału w 2019 roku dotyczyły Wielkiej Brytanii (-3,9 mld zł) i były przede wszystkim konsekwencją likwidacji struktury wykorzystywanej do optymalizacji podatkowej.

Rys. 3. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2019 roku w podziale na rodzaje działalności gospodarczej

Źródło: Narodowy Bank Polski, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2019 roku, Warszawa 2020, https://www.nbp.pl/

Wyróżniane są następujące sekcje działalności gospodarczej tj.¹⁷: A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo;

B - Górnictwo i wydobywanie;

C - Przetwórstwo przemysłowe;

Di-iWytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych;

Ei-iDostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją;

F - Budownictwo;

Gi-iHandel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli;

H - Transport i gospodarka magazynowa;

I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi;

J - Informacja i komunikacja;

K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa;

L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości;

17Główny Urząd Statystyczny, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/metadane/pkd2007 [dostęp:

18.01.2021]

(10)

M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna;

N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca;

O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne;

P - Edukacja;

Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna;

R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją;

S - Pozostała działalność usługowa;

T - Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby;

U - Organizacje i zespoły eksterytorialne.

W 2019 roku zagraniczne inwestycje bezpośrednie trafiały przede wszystkim do podmiotów zajmujących się przetwórstwem przemysłowym (22,6 mld zł; sekcja C). Niższy napływ odnotowano w handlu hurtowym i detalicznym (6,6 mld zł;

sekcja G) oraz w działalności związanej z obsługą rynku nieruchomości (4,4 mld zł; sekcja L). W zakresie przetwórstwa przemysłowego największe transakcje do- tyczyły produkcji pojazdów samochodowych, przyczep i naczep z wyłączeniem motocykli, a także pozostałej działalności produkcyjnej oraz produkcji metali i metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń. Największe ujemne transakcje netto wystąpiły w zakresie informacji i komunikacji (-2,1 mld zł; sekcja J), ze względu na reorganizację sposobu finansowania w grupach tele- komunikacyjnych, oraz w działalności finansowej i ubezpieczeniowej (-1,4 mld zł;

sekcja K). W tym ostatnim przypadku wynikało to przede wszystkim z przejęcia przez krajowy bank innego banku od nierezydenta.

Rys. 4. Liczba podmiotów bezpośredniego inwestowania wykazujących transakcje napływu i odpływu kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych w ramach zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach 2011–2019.

(11)

W 2019 roku odnotowano nie tylko spadek wartości transakcji, których przedmiotem były akcje i inne instrumenty udziałowe, lecz także zmniejszenie się liczby takich transakcji. Widoczna jest coraz mniejsza aktywność inwestorów w kolejnych latach. W analizowanym okresie liczba transakcji, których skutkiem był napływ kapitału, stale przewyższała liczbę transakcji jego wycofania. Pomimo tego były okresy, w których odnotowano odpływ netto kapitału. Wynikało to stąd, że gdy mniejsze transakcje napływu i wycofywania kapitału miały podobną skalę, o wielkości ostatecznego salda decydowały największe pojedyncze transakcje.

Rys. 5. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach 2000-2019

W 2019 roku w dochodach z inwestycji bezpośrednich w Polsce (87,6 mld zł) dominowały reinwestowane zyski (43,4 mld zł). Dywidendy (36,0 mld zł), również stanowiły znaczną część tych dochodów. Reinwestowane zyski i dywidendy stanowiły łącznie około 91% dochodów z inwestycji bezpośrednich.

Odsetki w ostatnich dwóch latach pozostawały na porównywalnym poziomie.

3. PRZESIĘBIORSTW Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM W GOSPO- DARCE POLSKIEJ

Inwestorzy zagraniczni lokując swój kapitał w Polsce istotnie wpływają na budowę struktury własnościowej w naszym kraju. Pojęcie kapitału określa go jako sumę dużej wartości zgromadzonych środków pieniężnych w określonym przedsiębiorstwie. Kwota ta w bilansie przedstawiana jest w postaci pasywów.¹⁸ Zagraniczni inwestorzy wybierając miejsce inwestycji oraz podejmując decyzję

18T. Łuczka, Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro- i makroekonomiczne, Wydawnictwo PWN, Warszawa-Poznań 2001, s. 35.

(12)

dotyczącą ulokowania swojego kapitału kierują się atrakcyjnością oraz polityczną stabilnością a także dynamiką rozwoju krajowych rynków.¹⁹

Kapitał napływający z zagranicy może być zorientowany na kapitał podstawowy, należności bądź zobowiązania jak i również reinwestowane zyski.

Kapitał podstawowy tworzy wkład pieniężny wniesiony przez właściciela bądź jego wspólnika w chwili powstania działalności gospodarczej. Kapitał ten może obejmować również zakup akcji czy też udziałów zagranicznej już istniejącej inwestycji. Należności bądź zobowiązania mogą mieć postać krótkoterminowego lub długoterminowego zadłużenia, który powstał pomiędzy firmami związanymi kapitałowo.²⁰

Kapitał zagraniczny jest bardzo atrakcyjną formą napływu kapitału ze względu na jego długotrwały charakter. Równie istotnym rodzajem napływu kapitału zagranicznego są inwestycje portfelowe. Inwestor w tym rodzaju finansowania skupia się przede wszystkim na osiągnięciu zysku pochodzących z lokat kapitałowych. Osoba inwestująca nie ingeruje w kontrolowanie działań w danym przedsiębiorstwie jak i również nie angażuje się w kształtowanie przedsięwzięć gospodarczych.²¹

Kapitał zagraniczny stanowi źródło finansowania nie tylko dużych firm, ale również przedsiębiorstw małych i średnich. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest niezwykle ważnym elementem gospodarki, jego udział w PKB w 2020 roku wynosił 49,1%²². Łącznie w Polsce działa 2,15 mln firm kwalifikowanych jako MSP, w których zatrudnienie znajduje 68% wszystkich pracujących w przedsiębiorstwach. Małe i średnie przedsiębiorstwa finansują swoją działalność przede wszystkim kapitałami własnymi pożyczkami czy kredytami bankowymi²³, jednak część przedsiębiorstwa pozyskuje również kapitał zagraniczny.

Na przestrzeni lat 2013-2019 ilość przedsiębiorstw w Polsce z kapitałem zagranicznym utrzymywała się na zbliżonym poziomie – około 25 tysięcy (tabela 3).

Dominowały wśród nich firmy z sektora MSP, stanowiąc 93,5% wszystkich pod- miotów z kapitałem zagranicznym w Polsce.

Najwięcej przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym jest wśród grupy mikro przedsiębiorców zatrudniających do 9 pracowników – w 2018 roku grupa ta była najliczniejsza i wynosiła aż 17977 podmiotów – co stanowiło 67,1% wszystkim

19K. Puchalska, Miejsce przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w gospodarce polskiej, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2014, s. 317.

20A. Golejewska, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne …op. cit., s. 15.

21B. Domański, Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski – prawidłowość rozmieszczenia, uwarunkowania

i skutki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków2001, s. 13.

22Raport o stanie sektora MSP 2020, PARP, Warszawa 2020.

23https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/file_import/european-semester_thematic- factsheet_small-medium-enterprises-access-finance_pl.pdf dostęp 17.01.2021

(13)

firm z kapitałem zagranicznym w Polsce. Największy spadek liczy podmiotów w tej grupie przedsiębiorców widoczny jest w 2017 roku.

W grupie firm zatrudniających od 10 do 49 pracowników średnio ilość przed- siębiorstw z kapitałem zagranicznym wynosi od 4296 w 2017 do 4700 w 2014 roku. Generalnie od 2014 roku widać tendencję spadkową liczby firm z tej grupy.

Ostatnia wydzielana grupa przedsiębiorstw z sektora MSP – zatrudniający od 50 do 249 pracowników – to grupa, wśród której firm z kapitałem zagranicznym jest najmniej. Ilość podmiotów waha się od 2682 w 2013 po 2999 w 2019 – tu widać wyraźną tendencję rosnącą w kolejnych latach.

Tab. 3. Liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym w Polsce w latach 2013-2019 Rodzaj

przedsiębiorstwa 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Podmioty do 9

pracujących 17 301 17 643 17 125 16 120 13 427 17 977 15 251 Od 10 do 49

pracujących 4 641 4 700 4 629 4 383 4 296 4 352 4 357 Od 50 do 249

pracujących 2 682 2 774 2 845 2 873 2 910 2 942 2 999 250 pracujących

i więcej 1 258 1 347 1 362 1 404 1 469 1 516 1 558 OGÓŁEM: 26 128 26 464 25 961 24 780 22 102 26 787 24 165 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane GUS: https://stat.gov.pl/obszary- tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki-finansowe/przedsiebiorstwa-niefinansowe/

dzialalnosc-gospodarcza-przedsiebiorstw-z-kapitalem-zagranicznym-w-2019-roku,4,15.

html dostęp [17.01.2021]

W 2015 roku 25 961 prosperujących przedsiębiorstw zagranicznych w Polsce zatrudniało prawie 1,8 mln osób. W przeciągu kolejnych czterech lat, wskaźnik ten wzrósł o niemalże 300 tys. osób, tym samym wynosząc prawie 2,1 mln osób w 2019 roku. Z roku na rok ilość przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego jak i również pracujących w firmach zagranicznych skrupulatnie wzrastała (rysunek 6).

(14)

Rys. 6. Ilość osób pracujących w przedsiębiorstwach z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce w latach 2015-2019

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Działalność gospodarcza przedsię- biorstw z kapitałem zagranicznym na przełomie lat 2015-2019, GUS, https://stat.gov.pl [dostęp 31.01.2021]

W analizowanym okresie największą ilość osób zatrudniających się w firmach zagranicznych odnotowano w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 249 osób. Na przełomie lat 2015-2019 w dużych przedsiębiorstwach pracowało średnio 75% ogółu zatrudnionych osób w firmach zagranicznych. Jeśli chodzi o średnie przedsiębiorstwa to wskaźnik pracujących wynosił przeciętnie 17% osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach z udziałem zagranicznym. W małych spółkach znacznik ten kształtował się na poziomie 5%, tymczasem w mikro przed- siębiorstwach wskaźnik wynosił blisko 2% ogółu zatrudnionych osób w firmach zagranicznych. Szczegółowe dane dotyczące przedstawionej sytuacji zawiera tabela 4.

(15)

Tab. 4. Liczba pracujących według klas wielkości przedsiębiorstw w latach 2015-2019

Wyszczególnienie Rok

2015 2016 2017 2018 2019

Ogółem 1 787 278 1 855 227 1 929 122 2 033 286 2 082 906 w tym:

w firmach liczbie pracujących

do 9 osób 27 673 26 909 23 455 44 782 38 136 w firmach o liczbie

pracujących

10-49 osób 102 156 100 667 99 549 100 409 101 548 w firmach o liczbie

pracujących 50-249 321 385 330 684 336 454 341 834 351 674 w firmach o liczbie

pracujących 250

i więcej osób 1 336 064 1 396 967 1 469 664 1 546 261 1 591 548 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Działalność gospodarcza przedsię- biorstw z kapitałem zagranicznym na przełomie lat 2015-2019, GUS, https://stat.gov.pl [dostęp 31.01.2021]

Inwestorzy zagraniczni w największym stopniu zainteresowani są ulokowaniem swojego kapitału w przedsiębiorstwach przemysłowych w wyniku czego ten rodzaj działalności cieszy się wysoką ilością oferowanych miejsc pracy (tabela 5).

Na przełomie lat 2015-2019 wskaźnik dotyczący liczby pracujących w przetwór- stwie przemysłowym odznaczał się o wiele wyższym poziomem od pozostałych rodzajów działalności gospodarczych dostępnych na polskim rynku. W 2019 roku wynosił on 944 596 osób pracujących w przedsiębiorstwach przemysłowych co stanowiło wzrost o 116 792 osoby w stosunku do 2015 roku. Na kolejnych pozy- cjach pod kątem ilości zatrudnionych pracowników znalazły się przedsiębiorstwa zajmujące się handlem oraz naprawą pojazdów samochodowych. W 2015 roku wskaźnik osób pracujących w tego rodzaju firmach kształtował się na poziomie 424 459 pracowników. W ciągu kolejnych lat wzrósł o niemalże 20% w 2019 roku, tym samym wynosząc 509 220 osób pracujących w handlu bądź w firmach zajmujących się naprawą pojazdów samochodowych. Informacja i komunikacja, transport oraz gospodarka magazynowa jak również działalność profesjonalna, naukowa i techniczna to dziedziny, które cieszyły się dużym zainteresowaniem inwestorów zagranicznych, którzy chcieli ulokować swój kapitał w tego rodzaju przedsiębiorstwach. Na przełomie lat 2015-2019 ilość osób pracujących w informacji i komunikacji wzrosła o 35%, w transporcie i gospodarce magazynowej wskaźnik zwiększył się o 23%, natomiast działalność profesjonalna, naukowa oraz techniczna odnotowała wzrost o 34% pracowników w stosunku do 2015 roku. Ko- lejny rodzaj działalności gospodarczej cieszący się zainteresowaniem wśród ludzi zaabsorbowanych pracą w firmie zagranicznej jest administrowanie oraz działal- ność wspierająca. W badanych latach odnotowano tendencję spadkową co skutko-

(16)

wało obniżeniem poziomu wskaźnika o 9% w 2019 roku w porównaniu do pierw- szego roku badawczego. Najmniejsze zainteresowanie odnotowano w przedsiębior- stwach zajmujących się edukacją, działalnością związaną z kulturą, rozrywką oraz rekreacją jak również górnictwem. W 2016 roku wskaźnik określający ilość osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach zajmujących się edukacją odnotował spadek o 43%, tym samym kształtując poziom 660 zatrudnionych pracowników. W kolejnych latach badawczych odnotowano wzrost o 158% w 2019 roku w stosunku do

2016 roku.

W przypadku działalności związanej z kulturą, rozrywką i rekreacją przejawiała się tendencja wahadłowa. Największy poziom zatrudnionych pracowników odnotowano w 2015 roku, tym samym wynosił on 3 958 osób. Niski stopień zatrudnionych pracowników stwierdzono w górnictwie. W 2015 roku wskaźnik dotyczący osób pracujących w tego rodzaju działalności gospodarczej kształtował się na poziomie 4 464 osób, natomiast na przełomie kolejnych 4 latach wzrósł o 1,2%. Stanowiło to najmniejszy wzrost osób zatrudnionych w poszczególnych rodzajach działalności gospodarczej.

Tab. 5. Liczba pracujących w przedsiębiorstwach z udziałem kapitału zagranicznego według sekcji PKD w latach 2015-2019

Wyszczególnienie

Lata

2015 2016 2017 2018 2019

liczba

pracujących liczba

pracujących liczba pracujących Ogółem 1 787 278 1 855 227 19 291 220 2 033 286 2 082 906

w tym:

Górnictwo

i wydobywanie 4 464 4 264 4 091 4 431 4 520

Przetwórstwo

przemysłowe 827 804 859 215 893 150 928 819 944 596

Wytwarzane i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę

10 295 9 695 8 278 8 167 8 009

Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami,

rekultywacja

9 565 9 447 9 962 9 930 10 817

Budownictwo 53 019 51 759 54 228 58 247 56 732

Handel, naprawa pojazdów

samochodowych 424 459 442 638 457 396 493 331 509 220

Transport i gospodarka

magazynowa 101 846 92 087 104 271 114 455 125 218

Zakwaterowanie

i gastronomia 23 263 23 114 22 208 29 102 28 733

Informacja

i komunikacja 111 331 124 223 131 464 140 974 149 856

(17)

Tab. 5. cd.

Obsługa rynku

nieruchomości 8 401 8 124 9 197 11 069 11 141

Działalność profesjonalna, naukowa

i techniczna 78 477 85 994 91 962 99 501 104 950

Administrowanie i działalność

wspierająca 107 992 115 041 113 856 105 112 97 822

Edukacja 1 152 660 1 513 1 548 1 702

Opieka zdrowotna

i pomoc społeczna 14 277 17 937 18 156 18 563 19 208

Działalność związana z kulturą, rozrywką

i rekreacją 3 958 3 180 2 580 3 024 3 222

Pozostała działalność

usługowa 6 975 6 849 6 810 7 013 7 160

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Działalność gospodarcza przedsię- biorstw z kapitałem zagranicznym na przełomie lat 2015-2019, GUS, https://stat.gov.pl [dostęp 31.01.2021]

4. STRUKTURA PRZESIĘBIORSTW Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM W GOSPODARCE POLSKIEJ

Tabela 6 pozwala poznać ujęcie strukturalne podmiotów z kapitałem zagranicznym w Polsce z odziałem na mikro, małe i średnie – w ujęciu procentowym.

Z przedstawionych danych wynika jasno, że udział kapitału zagranicznego jest największy liczbowo w podmiotach mikro – sięga nawet 67,1% w 2018 roku, a w całym badanym okresie utrzymuje się powyżej 65%. Udział małych firm w strukturze przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym jest najniższy w 2019 roku – 15,9%, a najwyższy w 2015 – 18,2%, natomiast średnich firm wynosi pomiędzy 10 a 13% i najwyższy jest w 2017 roku.

Tab. 6. Struktura liczby przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym (w ujęciu %) Rodzaj

przedsiębiorstwa 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Podmioty do

9 pracujących 67,2% 66,7% 65,9% 65,0% 60,8% 67,1% 65,2%

Od 10 do 49

pracujących 17,7% 17,7% 18,2% 17,7% 19,4% 16,2% 15,9%

Od 50 do 249

pracujących 10,3% 10,5% 11,6% 11,6% 13,2% 11,0% 12,4%

250 pracujących

i więcej 4,8% 5,1% 4,3% 5,7% 6,6% 5,7% 6,5%

Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane GUS: https://stat.gov.pl/obszary- tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki-finansowe/przedsiebiorstwa-niefinansowe/

dzialalnosc-gospodarcza-przedsiebiorstw-z-kapitalem-zagranicznym-w-2019-roku,26,3.

html dostęp [17.01.2021]

(18)

Rozmieszczenie terytorialne oddziałuje na poziom kapitału zagranicznego w kraju przyjmującym. Pojawienie się dodatkowych środków finansowych pochodzący z zagranicy na terenie Polski niesie ze sobą korzyści, które są uzależnione od stopnia łagodzenia różnic w rozwijaniu się wybranych obszarów kraju goszczącego inwestycje przez bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Ulokowanie kapitału zagranicznego na terenie Polski świadczy o mocnej koncentracji w poszczególnych województwach, które są najlepiej rozwinięte gospodarczo. Ujawnia to stanowisko województw, które należą do najliczniejszych odbiorców kapitału pochodzącego z zagranicy w Polsce. Potencjał gospodarczy wyznaczany jest poprzez wartość pozycji województw, w których ulokowane są bezpośrednie inwestycje zagraniczne.²⁴

W Polsce regionalne usytuowanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych obrazuje nierównomierność. Obszary Polski, które są najlepiej rozwinięte są obiek- tem zainteresowania przedsiębiorców zagranicznych pragnących ulokować inwestycje na danym obszarze kraju. Sytuacja taka może określać nierównomierne trak- towanie wszystkich regionów Polski. Zaistnienie transferu technologii, dyfuzji wiedzy jak również pojawienie się kapitału jest możliwe wyłącznie na obszarach uprzemysłowionych. Takie okoliczności przyczyniają się do poszerzenia dyspro- porcji na szczeblu gospodarczym jak również społecznym wśród wybranych regio- nów.²⁵

Tab. 7. Kapitał zagraniczny wg województw w latach 2016-2019 ( w mln zł)

Województwo Rok

2016 2017 2018 2019

Ogółem 207 834,1 204 141,4 203 636,0 220 838,8

Dolnośląskie 17 295,6 17 595,9 17 281,2 22 433,6

Kujawsko-pomorskie 2 808,6 3 148,2 3 168,8 3 271,4

Lubelskie 1 851,6 1 857,8 2 068,4 2 019,0

Lubuskie 1 681,5 1 670,1 1 821,1 1 706,3

Łódzkie 5 355,3 5 316,6 5 908,2 5 958,9

Małopolskie 16 413,7 16 465,7 15 533,1 12 361,9

Mazowieckie 99 721,8 94 900,7 92 607,7 98 485,8

Opolskie 2 063,0 2 108,0 2 163,9 2 299,7

Podkarpackie 2 459,4 2 702,4 2 991,9 2 924,2

Podlasie 538,1 519,7 711,3 938,3

Pomorskie 5 572,1 5 762,6 6 088,2 6 651,3

Śląskie 17 426,0 17 512,9 17 991,7 25 127,6

Świętokrzyskie 2 501,7 2 075,1 2 615,3 3 347,5

24 Ibidem.

25 L. Czaplewski, Przestrzenne rozmieszczenie inwestycji zagranicznych w Polsce, [w:] W.

Karaszewski (red.) Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2003, s. 327.

(19)

Tab. 7. cd.

Warmińsko-Mazurskie 1 486,5 1 435,1 1 443,3 1 476,4

Wielkopolskie 23 997,4 24 515,0 24 600,4 25 279,3

Zachodniopomorskie 6 661,8 6 555,7 6 641,5 6 557,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Bank Danych Lokalnych https://stat.gov.pl [dostęp 23.03.2021]

Powyższa tabela 7 przedstawia wysokość kapitału pochodzącego z zagranicy z wyszczególnieniem województw na terenie Polski. Na przełomie lat 2016-2019 niemalże połowa zgromadzonego kapitału pochodzącego z zagranicy była ulokowana w województwie mazowieckim. Dużą wartością wskaźnika charakteryzowa- ło się również województwo śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie oraz małopol- skie. Wymienione regiony Polski charakteryzuje wysoko rozwinięta infrastruktura jak również wysoki poziom rynku zbytu. Województwa, które nie odznaczały się zbyt dużym zainteresowaniem przedsiębiorców zagranicznych to obszar lubelski, lubuski, podlaski oraz warmińsko-mazurski. To właśnie te regiony cechował niski wskaźnik dotyczący napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych na dany region Polski.

W latach 2013-2019 to właśnie państwa pochodzące z krajów członkowskich Unii Europejskiej miały największy udział w napływie kapitału zagranicznego do Polski.²⁶ Największy udział w rozmieszczonych przedsięwzięciach na terenie Pol- ski ma Holandia, Niemcy jak również Francja. W 2019 roku udział Holandii kształtował się na poziomie 23,1%, Niemiec w wysokości 16,4 % natomiast udział Francji wynosił 12,6%. Na przełomie lat 2016-2019 najbardziej stabilny udział w lokowaniu inwestycji na terenie Polski miała Holandia, tymczasem w ostatnich latach badawczych Niemcy oraz Francja odnotowały tendencję zniżkową. Najniż- szy udział w umiejscowieniu zgromadzonego kapitału na terenie Polski miała Szwecja, Wielka Brytania jak również Cypr. To właśnie te państwa nie są zainteresowanie czynnym lokowaniem kapitału na obszarach Polski. Zaprezentowane dane zawiera tabela 8.

26 A. Cieślik, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce: stan obecny i perspektywy rozwoju, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, Nr 17/2019, s. 252.

(20)

Tab. 8. Kapitał zagraniczny według najważniejszych krajów pochodzenia udziałowców ( w mln i %)

Rodzaj

przedsiębiorstwa 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Ogółem 188i243,1

100% 195,796,8

100% 203,897,8

100% 201,687,5

100% 197,167,1

100% 196,399,3

100% 206,549,1 100%

Kraje Unii

Europejskiej 168 442,3

89,84% 175 709,5

89,74% 185 161,4

90,81% 182 245,3

92% 180 154,5

91,4% 179 580,7

91,4% 183 010,4 88,6%

Kraje OECD 177 500,3

94,29% 183 781,4

93,86% 191 490,9

93,92% 189 753,4

95,4% 187 448,3

95,1% 186 064,4

94,7% 196 779,8 95,3%

W tym m.in.:

Holandia Niemcy Francja Luksemburg Wielka Brytania Korea Południowa Austria

17,11%

16,41%

16,62%

11,54%

2,84%

- -

18,4%

15,69%

17,09%

13,14%

2,95%

- -

18,6%

17,47%

14,32%

13,69%

3,20%

- -

21,9%

17,5%

14,4%

bd bd

20,1%

17,7%

13,6%

12,1%

4,1%

1,1%

2,4%

23,2%

16,6%

12,8%

11,5%

4,0%

1,3%

2,7%

23,1%

16,4%

12,6%

9,6%

4,0%

3,2%

Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane GUS:.gov.pl/obszary-tematyczne/podmioty- gospodarcze-wyniki-finansowe/przedsiebiorstwa-niefinansowe/dzialalnosc-gospodarcza- przedsiebiorstw-z-kapitalem-zagranicznym-w-2019-roku,26,3.html dostęp [17.01.2021]

Wielkość kapitału zagranicznego trafiającego do polskich przedsiębiorstw była największa w 2019 toku – wynosiła 206 549,1 mln zł., a najmniejsza w 2013 roku – 188 243,1 mln zł. W kolejnych latach suma ta zwiększała się jednak nie ma określonego trendu zmian – po wzroście w 2015 roku widoczny jest spadek w latach 2016-2018. Około 90% kapitału zagranicznego pochodziło z krajów Unii Europejskiej, podobnie około 95% z krajów OECD. Największym inwestorem była Holandia. Kapitał zagraniczny pochodzący z tego państwa stanowił nawet 23,1%

w 2019 roku i 23,2% w 2018. Na drugim miejscu uplasowały się Niemcy z udzia- łem w wysokości od 16,4% (2013, 2019) do 17,7% (2017 rok). Trzecie miejsce to kapitał pochodzący z Francji – jednak można zaobserwować tendencję malejącą, bowiem w 2014 udział kapitału francuskiego wynosił 17,09% a w 2019 już tylko 12,6%. W 2017 roku pojawiał się w danych statystycznych kapitał pochodzący z Korei – wynosił 1,21% i szybko wzrósł w 2019 roku do 4%.

PODSUMOWANIE

Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych może być postrzegany w dwuznacznych wariantach: korzyściach oraz zagrożeniach. Pojawienie się inwe- storów zagranicznych przyczynia się do powstawania nowych miejsc pracy jak również tworzenia powiązań handlowych pomiędzy przedsiębiorcami a dostawcami. Sytuacja taka może przyczynić się do wzrostu skali wynagrodzeń, powstawania przedsiębiorstw charakteryzujących się atrakcyjnymi warunkami pracy oraz podwyższenia kwalifikacji zawodowych zatrudnionych pracowników.

(21)

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne pomimo szeregu zalet posiadają również zagrożenia dla polskiej gospodarki. Inwestorzy zagraniczni poprzez tworzenie nowych przedsiębiorstw na terenie Polski przyczyniają się do negatywnego oddzia- ływania na wygląd środowiska naturalnego poprzez degradacje terenu. Pojawienie się inwestorów zagranicznych na rynku polskim może skutkować zmniejszeniem wskaźnika dotyczącego zatrudnienia, co wynika z redukcji miejsc pracy poprzez likwidacje firm lokalnych. Przedsiębiorcy zagraniczni zazwyczaj wdrażają na stanowiska kierownicze osoby pochodzące z zagranicy, co ma wpływ na zmi- nimalizowanie szans na pozycję kierowniczą dla lokalnych pracowników. Bezpo- średnie inwestycje zagraniczne na skutek działalności inwestorów zagranicznych przyczyniają się do niezadowolenia osób zatrudnionych poprzez zróżnicowanie płac pomiędzy przedsiębiorstwami zagranicznymi a krajowymi.

Dokonując analizy statystycznej dotyczącej napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych można zauważyć, że:

1. Napływ kapitału z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2019 roku wyniósł 41,7 mld zł. i wartość była mniejsza o około 30% w stosunku do roku poprzedniego. Sytuacja ta wynikała przede wszystkim ze zmniejszenia się dodatniego salda transakcji.

2. Najwyższy napływ netto BIZ do Polski pochodził z Niemiec (12,0 mld zł), Niderlandów (10,7 mld zł) i Luksemburga (5,9 mld zł) i miał głównie formę reinwestycji zysków.

3. W 2019 roku zagraniczne inwestycje bezpośrednie ulokowano głownie w podmiotach zajmujących się przetwórstwem przemysłowym (22,6 mld zł) w szczególności w zakresie produkcji pojazdów samochodowych, przyczep i naczep z wyłączeniem motocykli.

4. W latach 2013-2019 ilość przedsiębiorstw w Polsce z kapitałem zagranicznym kształtowała się na zbliżonym poziomie i wynosił ok. 25 tysięcy.

Dominowały wśród nich przedsiębiorstwa z sektora MSP, stanowiąc 93,5%

wszystkich podmiotów z kapitałem zagranicznym w Polsce.

5. W 2015 roku 25 961 przedsiębiorstw zagranicznych działających w Polsce zatrudniało prawie 1,8 mln osób. Na koniec okresu badawczego (2019r) wskaźnik ten wzrósł o ok. 300 tys. osób, tym samym wyniósł prawie 2,1 mln osób.

6. Na przełomie lat 2016-2019 prawie połowa zgromadzonego kapitału pocho- dzącego z zagranicy była ulokowana w województwie mazowieckim.

7. W całym badanym okresie państwa pochodzące z krajów członkowskich Unii Europejskiej miały największy udział w napływie kapitału zagranicznego do Polski. Kształtował się on przeciętnie na poziomie ok. 90% ogółu nakładów.

Podsumowując, pojawienie się bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce pomimo zalet i wad można stwierdzić, że mają pozytywne oddziaływanie na polską gospodarkę. Wprowadzają na obszar Polski nowoczesne technologie,

(22)

pokłady wiedzy oraz możliwość pracy w międzynarodowej korporacji. Przyczynia- ją się do zapełnienia braków między potrzebnymi przedsięwzięciami na danym obszarze a zyskami. Prowadzenie bezpośrednich inwestycji zagranicznych na rynek polski jest spostrzegane jako innowacyjne działania dające szanse na rozwój polskiej gospodarki na kolejne lata.

BIBLIOGRAFIA

1. Bednarz J., Gostomski E., Działalność małych i średnich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2009.

2. Cieślik A., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce: stan obecny i perspektywy rozwoju, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, Nr 17/2019, s. 252.

3. Czaplewski L., Przestrzenne rozmieszczenie inwestycji zagranicznych w Polsce, [w:] W. Karaszewski (red.) Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2003.

4. Domański B., Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski – prawidłowość rozmieszczenia, uwarunkowania i skutki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2001.

5. EUROSTAT, https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/file_import/european- semester_thematic-factsheet_small-medium-enterprises-access-finance_pl.pdf dostęp 17.01.2021

6. Golejewska A., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a proces restrukturyzacji gospodarki, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008.

7. Górniewicz G., Determinanty i konsekwencje bezpośrednich inwestycji zagranicznych [w]: Studia z zakresu prawa, administracji i zarządzania UKW, 2013, t. 4.

8. GUS Bank Danych Lokalnych https://stat.gov.pl [dostęp 23.03.2021]

9. GUS, Działalność gospodarcza przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym na przełomie lat 2015-2019, https://stat.gov.pl [dostęp 31.01.2021]

10. GUS, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki-finansowe/przedsiebiorstwa-niefinansowe/dzialalnosc-gospodarcza-przedsiebiorstw- z-kapitalem-zagranicznym-w-2019-roku,26,3.html dostęp [17.01.2021]

11. GUS: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki- finansowe/przedsiebiorstwa-niefinansowe/dzialalnosc-gospodarcza-przedsiebiorstw-z-kapitalem-zagranicznym-w-2019-roku,4,15.html dostęp [17.01.2021]

12. Jaworek M., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w prywatyzacji polskiej gospodarki, Wydawnictwo „Dom Organizatora”, Toruń 2006.

13. Karaszewski W., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Polska na tle świata, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Toruń 2004.

14. Kłysik-Uryszek A., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w gospodarce regionu. Teoria praktyka, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu, Warszawa 2010.

(23)

15. Kłysik-Uryszek A., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w gospodarce regionu. Teoria praktyka, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu.pl, Warszawa 2010.

16. Łuczka T., Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro- i makroekonomiczne, Wydawnictwo PWN, Warszawa-Poznań 2001.

17. Narodowy Bank Polski, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2019 roku, Warszawa 2020, https://

www.nbp.pl/publikacje/ib_raporty/raport_ib_2019.pdf [dostęp 18.01. 2021]

18. Nowakowski M. K., Biznes międzynarodowy, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2000.

19. Oczkowska R., Joint venture jako strategia wejścia przedsiębiorstw zagranicznych na polski rynek. Koncepcja marketingowa, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2005.

20. Przerywacz A., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w latach 2004- 2011, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2012.

21. Puchalska K., Barwińska-Małajowicz A., Międzynarodowe przepływy kapitału i siły roboczej, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2010.

22. Puchalska K., Miejsce przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w gospodarce polskiej, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2014, s. 317.

23. Raport o stanie sektora MSP 2020, PARP, Warszawa 2020.

24. UNCTAD Ministerstwo Gospodarki, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie i w Polsce. Tendencje, determinanty i wpływ na gospodarkę, Warszawa 2002.

25. Witkowska J.,Wysokińska Z., Uwarunkowanie małych i średnich przedsiębiorstw a procesy integracji europejskiej. Aspekty teoretyczne i empiryczne, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2006.

(24)

FOREIGN DIRECT INVESTMENTS IN POLAND

Abstract

The aim of the article is to analyze the outlays of foreign direct investments in the Polish economy. The article discusses issues related to the concept, essence and motives of foreign direct investment, and two types of investments are presented in detail: greenfield and brownfield. Based on the statistical analysis, the value and number of transactions of foreign direct investors in Poland and the number of direct investment entities showing capital inflow and outflow transactions in the form of shares and other forms of capital participation as part of foreign direct investment in Poland were discussed. Moreover, the activity of enterprises with foreign capital was analyzed.

Keywords: Foreign direct investments, enterprise, foreign capital.