M A T E R IA Ł V I R E C E N Z JE 111
b lijn ych p ojęć k a p ła ń stw a C hrystusa i L udu Bożego N ow eg o P rzym ierza. O bszer n iejsza część trzecia m a | H j { R r n ie ty le teoretyczn ego w yk ład u , ile ||f c z e j zbioru opartych na B ib lii w sk azań odnoszących się do duchow ej form acji p ow ołan ia k a p łań sk iego. K siążk a w ię c n i n ie j ||a U rzezn aczon a jest w p ie r \iiz y m rzędzie dla n a jm lo d s z y c h |;jg ||p ó w , p rzygotow ujących się do przyjęcia śgggpeń, jjfpaz dla k a płan ów , k tórzy chcą p og łęb ić sw oją więqlpę ł pow ołan iu [...]” (s. 8).
W arto m z c z e zazn aczyć, że k siążk a o k a jB iń stw ie w N T otw iera serię tem a tyczn ych op racow ań z zakresu teo lo g ii b ib lij n e j ,if t ip j c h auterajńji są p olscy bib li- ści. G łów n em u red ak torow i tej ser ii o. Jan k o w sk io m u flifflH J fljn ie tylk o pod zięko w a ć za w y s iłe k w zb ogacen ia i p ogłęb ien ia m y śli bib lijnej w P olsce, lecz także ż y czyć zarów n o J e r Ä jp a k i poszczególnym A utorom , k tórzy będą p isa li w tej serii, by trud i dobre ch ęci dały pożądan e efek ty.
W N A JBLIŻSZY M CZASIE U K A Ż Ą SIĘ:
1. Szeroko z a k r g o n y W s tę p sz c z eg ó ło w y do P ism a ś w .r S ta r ć ao T esta m e n tu , Poznań (P allottinum ). R edak torem k siążk i jest ks. s j a f i l p n W spółautoram i trak ta tó w zasadn iczych a k tu aln i p rofesorow ie KUL: ks. S. Ł ach, ks. L. Stachow iak , o. H. L an gk am m er OFM. In n e części op racow ali k sięża a b solw en ci KUL, w y k ła d ow cy P ism a św . w różn ych sem in ariach duchow nych.
2. P ro feso r K UL, ks. doc. dr hab. J. H am ersk i p rzygotow ał jata} r ed a k to r i o d dał do d r u k u g jjjlllia ń , P allottin u m ) obszerny W s tę p o g ó ln y d o P ism a św . P rócz o. doc. dra hab. J. R osłon a (ATK) p ozostali autorzy są a b solw en tam i KUL. N ie trzeba pod k reślać, że n a tę p ierw szą p olsk ą pozycję w szech stro n n ie n aśw ietlającą zagadnienia in trod u k cji ogóln ej do P ism a św . czekają i p rofesorow ie teologii, i stu denci.
3. W druku zn ajd u je s ię rów nież K o m e n ta r z do E w a n g elii św . Ł u k a sza , k tó rego a u to r e p je st profesor KUL, ks. F. G ryglew icz. W yrazem in ten sy w n ej i d łu g oletn iej j e » pracy nad zagad n ien iam i zw iązan ym i śc iś le z teologią Ł uk asza są liczn e a r ty la flli S w o je zdobycze n a u k o w e ks. G ryglew icz
tak że w K o m en ta rzu .
4. D o w S if e ' (Poznań, P allottin u m ) oddano tak że S g g f o f t o r e d o E w a n g elii św .
Jana. Jego autorem je st profesor K UL ks. doc. dr hab. L. Stach ow iak , którego do
ty c h cza so w e p race m ogą b yć gw arancją w ysok iej w artości p rzygotow anego dzieła.
5. N ad to p rzygotow u je się do druku (Poznań, P a llo ttin ljh ) K o m en ta r z do E w a n
g e lii ś w . M arka, k tórego autorem jest o. H. L angkam m er. TMnże autor oddal do druku (K atow ice, Ś w . Jacek) m onografię o H ym nach c h r y p cl« |ilczn y ch , która u k a ż e s ię jako trzeci tom w y żej om ów ionej se r ii zainicjowarfęjjlj przez o. A. Ja n k o w sk iego.
L. DI FONZO: Ecclesiaste (La Sacra Bibbia, ä cura di S. Garofalo),
Torino—Roma 1967 (M arietti), ss. X X + 380.
K sięg a K oheleta, jed n a z najciek aw szych , a le i najbardziej kon trow ersyjn ych ksią g ST, zaczyn a b yć o b ecn ie przed m iotem coraz g ł ę b s » j B i w szech stron n iejszych
112 M A T E R IA Ł Y I R E C E N Z JE
badań. E g zem D p rÓ b u ją od p ow ied zieć n a pytania: Jaka jest d o m in iją c a m yśl tej K sięgi? Co chciał p ow ied zieć jej autor o :fi||jgj|ieku, o sen sie życia, o B ożej Opatrz ności? P o przeczytaniu K sięg i K oh eleta n ie w iadom o, co odp ow ied zieć na te p y tania. Istn ieje w n iej bow iem szereg antytez, k tóre utrudniają ok reślen ie p raw d zi w ego jej znaczenia. Stąd n ie je s t przypadk iem , gd y jed n i u w a ża li K oheleta za „Pieś^ffigd pieśn iam i scep tycyzm u ”, to in n i dali tej K sięd ze ty tu ł „Pieśń nad p ieś- niam i bojaźni B ożej”. Ci p ierw si uw ażają, że d om in u je w niej p esy m isty czn e sp oj- rzenie na św ia t i losy człow iek a. D rudzy n atom iast są sk łon n i przyznać, ż e in te n cją autora było przekazanie p r a \|p op tym istyczn ych , m im o iż K oh elet dostrzega troski i n ieszczęścia zw iązan e ifls ió z e rw a ln ie z ludzkim życiem . N ie ulega w ą t pliw ości, że ob ie tezy m ożna u däw od nic p rzez szereg trafn ych c y ta tó w zaczerpn ię tych z llf lj g i.
P róbę zharm onizow ania tydlg dw óch ggjgibiwnych ten d en cji podjął w sw oim o b szern y n iiffim en ta rzu do K sięgi K o h ljęta L. D i Fonzo. Od razu n f lh ii stw ie r dzić, że pSpiba ta n ie całk iem udała się. D i f o n z o próbow ał przÄ«W ä§S)ie:i tw ie r dzenia K oheleta ującllw sy n tezę w y ższ eg o -śto p n ia , co sp ow od ow ało w rezultacie, że a n ty te ty c ż le tw ierd zen ia K oh eleta zla ły sięjfjw w yd aniu D i Fonzo!) w całość o nie* o k r e ś lo n e |||v y |io w ie . A rgum entacja, jaką przy tym D i F onzo sto su je ,ijjest sztu cz na i niepęifekonującH U w aża on np., że różn ice w p ostaw ach K oheleta tk w ią w sa m ym p f p ą d k u -ptżedm iotow ym , inn ym i słow y: sp rzeczności zaw ierają się w sa m ych rzeczach („ L e liu e contraddizioni [...] sono in p arte n e ll’ord in e oggetivo d elle cose, n ei Jpro diversi asp etti, n ella stessa problem atica e poi n ella vicenda pratica d ella vita"). W rezu ltacie D i F onzo zatracił całą sp ecy fik ę zarów n o struktury, jak i doktryny K oheleta.
Mimo tak łib totn ego m a n k a m en te& o m en ta r z Di F onzo p osiad a w iełfy w a lo ró w . Obszerny „ « t ę p ” (str. 1-119) zawieraj iftb r e opracow anie p r o q § m a t f |i krytyczno- -historycznej K sięgi. Ponadto, ze z ilin y c h m i k om entarzy M o h e le ti|| dzieło Di Fonzo podaje najbardziej kom p letną b ib liografię dotyczącą tego tekstu . T łum acze n ie K sięgi z hebrajsk iego jest u zu p ełn ian e V ulgatą, oba zaś zaopatrzon e są w m a teriał do badań krytycznych. Sam kbfnentarz, bardzo drobiazgow y, jest ponadto wzbogacoriy trzyn astom a eksk ursam i om aw iającym i k w estie szczegółow e K sięgi. Z tych opracdjfań na uw agę zasłu gu je eksk urs V, dotyczący k w estii doktrynalnych zw iązanych jp Koh 3, 21, oraz eksk urs X o r etr y b u ę$5^ D ołą||zone«|nd ęk sy u łatw iają orientację w książce.
K s. M arian F ilip ia k
E. GLASSER: L e proces du bonheur par Qohelet (Lectio Divina, 61),
Cerf—P aris 1970, ss. 218.
Z up ełn ie in n y charakter niż kom entarz L. Di Fonzo (E cclesia ste , Torino—Rom a 1967) m a praca E. G lassera. A u tor zastrzega się zaraz na w s tę p ie (s. 14), że chciał n ap isać kom entarz d ostęp n y dla n ie sp e c ja listó w i d latego m ateriał bardziej sp ecja listyczn y u m ieścił w notach. K siążk a n ie m a charakterystycznego d la kom entarzy n au kow ych obszernego „W stępu” k rytyczn o-h istoryczn ego, a jed yn ie krótkie w p ro w ad zen ie (s. 9-14). Zam ieszczona na końcu b ib liografia (s. 215) zaw iera tylk o dzieła najbardziej charakterystyczne w yk orzystan e przez A u tora kom entarza. We w p ro w ad zeniu G lasser u stosu nkow uje się do 2 prac dotyczących K oheleta: A. G. W righ ta (T h e R id d le o f th e S p h in x . T h e S tr u c tu r e of th e B o o k o f Q o h e leth , CBQ (1968) 313-334) i F. E llerm eiera (Q o h e le t. I, 1, H erzberg 1967). Są one dla G lassera dow o dem trw ałości 2 odm iennych ten d en cji w in terp retacji stru k tu ry K oheleta: 1) opo w iadającej się za jednością literacką i treściow ą K sięg i (reprezentuje ją W right) i 2) odrzucającej tę jedność (reprezentuje ją E llerm eier).
G lasser, odm iennie od tych autorów , analizu je rów n ocześn ie, a n ie su k cesyjn ie, i form ę literacką, i treść K sięgi; w ten sposób, jak sam stw ierd za (s. 13), w n io sk i w yp row adzane z badania tych dw óch e le m en tó w d zieła w za jem n ie się uzup ełn iają i korygują. W ydaje się, że m etod a G lassera prow adzi n a jp ew n iej do w ła ściw e g o odczytania K sięg i K oheleta. Z b ytn ie zw racan ie u w agi jed y n ie na jej form ę lit e
